Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Teleskop (q. yun. τῆλε [tele] "uzaq" + σκοπέω [skopeo] "baxmaq") — kosmik obyektlərin öyrənilməsində , həmçinin kainatdakı arasındakı müşahidəsində istifadə olunan optik cihaz. Artıq teleskop sözü geniş anlamda, elektromaqnit şüalarının böyük bir sahədə dalğa uzunluğunu təyin edə bilən cihazlara verilən ümumi ad kimi başa düşülür.
Elektromaqnit dalğalarını (məsələn, gözlə görünən işıq olar bilər) toplayaraq uzaq obyektlərin müşahidəsinə kömək edən optik cihazdır. Teleskop müşahidə edilən və öyrənilən kosmik obyektlərin ölçüsünü böyüdərək insan gözünün onu görməsinə imkan yaradır.
Müşahidə astronomiyanın açarıdırsa, teleskop da müşahidənin açarıdır. Sağlam insan gözü açıq səmada cəmi 6000 ətrafında ulduz gördüyü halda, müasir teleskoplar sayəsində milyardlarla ulduz görə bilir. Ona görə də teleskop əsas astronomiya cihazıdır.
Tarixi
İnsanlar daim bir çox əşyaları adi gözlə gördüklərindən daha yaxşı görmək istəmişlər. İlk böyüdücü linzalar e.ə. 700-cü ildə Orta Şərqdə ixtira olunmuşdu. O zamandan etibarən insanların kiçik hissəcikləri gözlə görə biləcəyi qədər yaxınlaşdıran, daha aydın görmələrinə yardım edən bir çox araşdırmalar aparmışlar. Bu sahədə teleskopun ixtirasının əhəmiyyəti çox böyük oldu, elmdə əsl inqilab yaratdı. Dəqiq optika kainatı dərk etmək üçün çox qüdrətli idrak vasitəsinə çevrildi.
İlk teleskopun düzəldilməsinə durbinin ixtirası ilə başlanmışdır. İlk teleskop hollandiyalı eynək ustası (1570–1619) tərəfindən 1608-ci ildə düzəldilmişdir. O, düzəltdiyi teleskopu nümayiş etdirmişdi. Bu cihaz hər iki ucunda böyüdücü linzalar olan uzun boru idi. İki linzanın ortaq ölçüsü adi gözlə görünməyən uzaqdakı cisimləri aydın görmək imkanı verirdi.
İtaliyalı alim Qalileo Qaliley (1564–1642) teleskopun quruluşu haqqında heç nə bilmirdi, lakin o, optikanın qanunlarına yaxşı bələd idi. Belə bir cihazın kim tərəfindənsə ixtira edilməsi xəbəri onu düşünməyə vadar etdi. Çox keçmədi ki, Qaliley öz elmi araşdırmalarına yönəldi. Uzun araşdırmalardan sonra, Qaliley öz elmi düşüncələri əsasında bir teleskop düzəltdi. Doğrudur, Qalileyi teleskopun ixtiraçısı saymaq olmaz, lakin şübhəsiz ki, elmi əsaslarla teleskopu düzəltmiş ilk alim də olur. Həm də Qaliley teleskopla baxarkən çoxlu yeni ulduz kəşf etdi. Çoxlarının yeddi ulduz birləşməsi hesab etdiyi Yeddiqardaşda, sən demə 30 ildir birləşibmiş, birləşməsində isə səkkiz əvəzinə səksən ulduz varmış. Ayda isə Qaliley dağlar, dərələr, kraterlər müşahidə edir və hətta onların bəzilərinin kölgələri əsasında hündürlükləri də ölçülər.
Qaliley 1632-ci ildə "Kainatın iki sistemi haqqında dialoq" əsərini yaradaraq burada polyak alimi Kopernikin Yerin Günəş ətrafında fırlanması fikrini müdafiə etdi. Bu ideya Roma katolik ilahiyyatçılarının kəskin qəzəbinə səbəb oldu. Kilsə təliminə qarşı çıxmaqda ittiham olunan Qaliley məhkum edildi.
Artıq XX əsrə doğru gəlincə teleskopların yüksək inkişafını görürük. 1930-larda radioteleskoplar ixtira olunur, 1960-larda infraqırmızı teleskoplar da daxil olmaqla bir çox yeni teleskop növü ixtira edilir və təkmilləşdirilir.
Etimologiyası
Teleskop sözünün etimologiyası çox maraqlıdır. Belə ki, bu söz qədim yunan dilindəτῆλε, tele "uzaq" və σκοπεῖν, skopein "baxmaq və ya görmək"; τηλεσκόπος, teleskopos "uzağı görmək, uzağa baxış" mənasını verir. 1611-ci ildə, yunan riyaziyyatçısı tərəfindən Dei Linçei Akademiyasında Qalileo Qalileyin alətlərinin təqdim olunduğu bir ziyafətdə ortaya atılıb. Qalileo öz əsəri olan bu sözü "perspicillum" olaraq işlədib.
Teleskopun vəzifəsi
Teleskopun 3 vəzifəsi var: obyektin xəyalını qurmaq, gözə nisbətən daha çox işıq seli toplamaq və gözlə ayırd edilə bilməyən 2 və daha çox sayda nöqtəvi obyekti (məsələn ulduzu) ayrılıqda müşahidə etmək.
Teleskopun əsas hissəsi onun obyektividir. Obyektiv qabarıq linza və ya çökük güzgü olur. Obyektivi linza olan teleskop refraktor, güzgü olan reflektor adlanır. Qalileyin ixtira etdiyi teleskopun linzasının diametri cəmi 5 sm olmuşdur. İlk reflektor 1671-ci ildə Nyuton tərəfindən hazırlanmışdır. Bu teleskopun güzgüsünün diametri 3 sm olub.
Sonrakı yüz illiklərdə hər iki növ teleskopun istər obyektivlərinin ölçülərində, istərsə də ümumi konstruksiyasında böyük inkişaf olub. İndi linzanın diametri 1 metr olan refraktor, güzgünün diametri 6 metr olan reflektor var. Daha böyük obyektivli teleskoplar üzərində işlər aparılır.
Göy cisminin parlaq şüaları hər 2 üzü qabarıq linza olan obyektivə düşür. Onun vasitəsilə teleskopun fokal müstəvisində göy cisminin xəyalı alınır. Xəyala hər 2 üzü qabarıq linza olan və okulyar adlanan lupa vasitəsilə baxılır. Yaxud fotoemusiya vasitəsilə xəyalın foto şəkli alınır. Göy cisimləri çox uzaqda olduqlarından şüaları obyektivə paralel düşür. Buna görə də xəyal fokal müstəvidən alınır. Digər şəkildə reflektorun sadə sxemi Nyuton sxemi də adlandırılır. Burada göy cismindən gələn paralel şüalar əvvəlcə çökük güzgü olan obyektivdən əks olunur və fokal müstəvidə toplanır. Sonra yardımçı güzgüyə düşür və yardımçı güzgüdən əks olunaraq okulyara verilir. Teleskopun vəzifələrindən biri də gözə nisbətən daha çox işıq toplamaqdır. Toplanan işıq seli obyektivin sahəsi ilə, sahə isə obyektivin diametrinin kvadratı ilə mütənasibdir. Obyektivin diametrini D, Göz bəbəyinin diametrini isə d ilə göstərsək obyektivin topladığı işıq seli gözün topladığı işıq selindən (D/d)2 dəfə çox olar . Məsələn, obyektivinin diametri 6 metr olan teleskop bəbəyinin diametri 6 mm olan gözdən 1 000 000 dəfə çox işıq seli toplayır.
Teleskopun 3-cü vəzifəsi ayırdetmə qabiliyyətidir. İnsan gözünün iki yaxın nöqtəvi obyekti, məsələn iki yaxın ulduzu, ayrı ayrılıqda görməsi üçün onlar arasındakı bucaq məsafəsi 2″-dən kiçik olmamalıdır. Ayırdetmə göz bəbəyinin diametri ilə mütənasib olduğu üçün obyektivinin diametri D olan teleskopun ayırdetməsi, bəbəyinin diametri d olan gözün ayırdetməsindən D/d dəfə çoxdur. Məsələn, obyektivinin diametri 6 metr olan teleskopun ayırdetmə qabiliyyəti gözün ayırdetmə qabiliyyətindən 1 000 dəfə çox alınır. Yəni belə teleskopla bir-birindən 2″ məsafəsində yerləşən obyektlərlə, 0.12″bucaq məsafəsindən kiçik olmayan obyektləri ayrı-ayrı görmək olmur. Bu hesablamamız nəzəridir, lakin atmosfer teleskopda alınan xəyalları korlayır. Odur ki, ən yaxşı halda ayırdetmə 1″ olur. Bu da gözün ayırdetməsindən 100 dəfə böyükdür. Teleskopu səciyyələndirən parametrlərdən biri onun böyütməsidir. Teleskopun böyütməsi obyektivin və okulyarın fokus məsafələrinin nisbətinə bərabərdir. Teleskopun böyütməsinin 500 dəfədən çox olması məsləhət deyil. Əks halda xəyalın keyfiyyəti azalır.
Fotoqrafik müşahidələrdə böyütməni xəyalın miqyası əvəz edir. Xəyalın miqyası teleskopun fokus məsafəsi ilə tərs mütənasibdir. Deməli böyük miqyaslı xəyal almaq üçün kiçik fokuslu teleskopdan istifadə edilir.
Teleskopun daha bir parametri görüş sahəsidir:teleskopun görüş sahəsi onda görünən göy hissəsinin ölçüsüdür. Qövs dəqiqələri ilə görüş sahəsi 2000"f/F dir. Beləliklə görüş sahəsinin böyük olması üçün kiçik fokuslu teleskopdan istifadə etmək lazımdır.ona görə də ulduz göyünün böyük sahəsinin xəyalını qısa fokuslu teleskopla alırlar.
Teleskoplarda alınan xəyalların bir sıra nöqsanları da var. Məsələn, adi, yəni obyektivi bir linzadan ibarət refraktor xəyalların kənarları rəngli və təhrif olunmuş alınır. Bunun səbəbi müxtəlif rəngli şüaların linzada müxtəlif bucaqlar altında sınmasıdır. Sınma bucağı qırmızı rəngdən maviyə doğru böyüyür. Nəticədə obyektivə yaxın mavi, uzaqda qırmızı rəngə uyğun şüalar toplanır. Linzaların digər nöqsanı optik oxa yaxın olan şüaları uzaq olanlara nisbətən daha uzaqda toplanması və xəyalın təhrif olunmasıdır. Bu nöqsanları azaltmaq və ya aradan qaldırmaq üçün, astronomik cəhətdən zəruri olan hallarda, refraktorun obyektivi 2–3 cür əyriliyə malik müxtəlif növ şüşələrdən hazırlanır.
Refraktorlarda xəyal rəngli olmasa da, güzgüdən əks olunan paralel şüaların optik oxa yaxın olanları linzada olduğu kimi daha uzaqda toplanır. Xəyalın təhrif olunur, bir yox, bir neçə xəyal alınır. Xəyalın dəqiq alınması üçün çökük güzgü əvəzinə obyekyivi parabolik güzgüdən düzəldirlər. Astronomiya optikası sahəsində məşhur alim Maksudov meniskli teleskop adlanan teleskop kəşf etdi. Bu teleskopda refraktorun və reflektorun əsas nöqsanları aradan qaldırır. Belə ki, obyektdən gələn paralel şüalar çökük güzgüyə birbaşa deyil, menisk adlanan çökük-qabarıq linzadan keçərək düşür və bu çökük güzgüdən qayıdan şüaların bir fokusda toplanmasını təmin edir;digər tərəfdən başqa linzalardan fərqli olaraq meniskdə bütün rənglərə məxsus şüaların sınması eynidir. Beləliklə, meniskli teleskopda xəyal bir dənə və rəngsiz alınır.
Dünyada ən böyük refraktorun lizasının diametri 1m-dir. Bu teleskop Çikaqo yaxınlığında İyersk rəsədxanasındadır. Ən böyük reflektorun güzgüsünün sahəsi 6m-dir və o Şimali Qafqaz Xüsusi Astrofizika Rəsədxanasındadır.
Ən böyük teleskoplar
Dünyada ən böyük teleskop İspaniyanın La Palma adasında 7 ilə və 180 milyon ABŞ dollarına düzəldilən "Böyük Kanar Teleskopu"dur (2007-ci il). İkinci ən böyük teleskop Havay adalarındakı "Keck II", üçüncüsü isə CAR-dakı SALT teleskopudur.
Rentgen teleskopu
Rentgen teleskopu , Rentgen şüası oblastında şüalanan uzaq obyektləri müşahidə etmək üçün nəzərdə tutulmuş bir teleskopdur. Rentgen şüalarına qeyri-şəffaf olan Yer kürəsi atmosferinin üzərinə çıxa bilmək üçün, Rentgen teleskopları raketlər, şarlar və ya süni peyklərin üzərinə quraşdırılmalıdır.
Teleskopun əsas elementləri, teleskopa girən radiasiyanı yığan optik (fokuslama və ya kollimasyon) və radiasiyanın toplandığı və ölçülən detektörüdür. Bu elementlər üçün müxtəlif dizayn və texnologiyalar istifadə edilmişdir.
Optik Teleskop
Optik teleskop, əsasən birbaşa müşahidə üçün böyüdülmüş xəyal yaratmaq, göy cismindən gələn elektomaqnit şüalarını toplamaq və ya obyektin fotoşəkilini əldə etmək üçün istifadə olunan teleskop növüdür.
Teleskopun əsas optik hissəsi obyektivdir. Obyektiv adətən xüsusi boruda yerləşmişdir, cihazın digər hissələri, o cümlədən, qəbuledici sistem müəyyən qurğuda cəmləşdirilir. Obyektiv linzadan, güzgüdən və bunların kombinasiyasından ibarət olur.
Optik teleskopun 3 əsas növü vardır:
Obyektivi linza olan teleskop-refraktor (dioptrik)
Obyektivi çökük və ya qabarıq güzgü olan teleskop-reflektor (katoptrik)
Obyektivi linza və güzgülərin kombinasiyasından ibarət olan katadioptrik teleskop
İnfraqırmızı teleskop
İnfraqırmızı teleskop, göy cisimlərini infraqırmızı oblastda müşahidə etmək üçün istifadə edilən teleskopdur. İnfraqırmızı şüalanma işıq şüalanmasının bir növüdür.
Temperaturu mütləq sıfırdan böyük olan bütün göy cisimləri, bu və ya digər oblastda işıq şüalandırır. Kainatı araşdırmaq üçün elm adamları fərqli oblastlarda işləyən teleskoplardan istifadə edirlər. Bunlardan bəziləri qamma teleskopları, rentgen teleskopları, ultrabənövşəyi, optik teleskoplar və infraqırmızı teleskoplardır.
Xarici keçidlər
- Astroturist
- weird Telescopes 2007-08-07 at the Wayback Machine
- An account of the Royal Society's Newton Telescope, A. Rupert Hall and A. D. C. Simpson Notes Rec. R. Soc. Lond. ,1996 \ 50 1–11
- "Arxivlənmiş surət". 2020-11-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-12-13.
- http://tarix.info/uploads/posts/2011-10/1318964921_four_foot_schmidt.jpg
- archive.org "Galileo His Life And Work" BY James La Rosa "Galileo usually called the telescope occhicde or cannocchiale ; and now he calls the microscope occhialino. The name telescope was first suggested by Demisiani in 1612"
- Sobel (2000, p.43), Drake (1978, p.196)
- Rosen, Edward, The Naming of the Telescope (1947)
- "Arxivlənmiş surət". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-10-26.
- (#empty_citation)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Teleskop deqiqlesdirme Teleskop q yun tῆle tele uzaq skopew skopeo baxmaq kosmik obyektlerin oyrenilmesinde hemcinin kainatdaki arasindaki musahidesinde istifade olunan optik cihaz Artiq teleskop sozu genis anlamda elektromaqnit sualarinin boyuk bir sahede dalga uzunlugunu teyin ede bilen cihazlara verilen umumi ad kimi basa dusulur Habbl teleskopunun 2 ci missiyasini icra ederken Yer orbiti etrafinda cekilmis goruntusu NASA 1997Dvinelo radioteleskopu Qurulmasi 1956 ci ilde basa catmisdir Dvinelo kendi Vesterveld NiderlandUlduz elcisi Sidereus nuncius 1610 Qalileo Qaliley 1564 1642 Harvard Universitetinin kitabxanasi Elektromaqnit dalgalarini meselen gozle gorunen isiq olar biler toplayaraq uzaq obyektlerin musahidesine komek eden optik cihazdir Teleskop musahide edilen ve oyrenilen kosmik obyektlerin olcusunu boyuderek insan gozunun onu gormesine imkan yaradir Musahide astronomiyanin acaridirsa teleskop da musahidenin acaridir Saglam insan gozu aciq semada cemi 6000 etrafinda ulduz gorduyu halda muasir teleskoplar sayesinde milyardlarla ulduz gore bilir Ona gore de teleskop esas astronomiya cihazidir TarixiInsanlar daim bir cox esyalari adi gozle gorduklerinden daha yaxsi gormek istemisler Ilk boyuducu linzalar e e 700 cu ilde Orta Serqde ixtira olunmusdu O zamandan etibaren insanlarin kicik hissecikleri gozle gore bileceyi qeder yaxinlasdiran daha aydin gormelerine yardim eden bir cox arasdirmalar aparmislar Bu sahede teleskopun ixtirasinin ehemiyyeti cox boyuk oldu elmde esl inqilab yaratdi Deqiq optika kainati derk etmek ucun cox qudretli idrak vasitesine cevrildi Ilk teleskopun duzeldilmesine durbinin ixtirasi ile baslanmisdir Ilk teleskop hollandiyali eynek ustasi 1570 1619 terefinden 1608 ci ilde duzeldilmisdir O duzeltdiyi teleskopu numayis etdirmisdi Bu cihaz her iki ucunda boyuducu linzalar olan uzun boru idi Iki linzanin ortaq olcusu adi gozle gorunmeyen uzaqdaki cisimleri aydin gormek imkani verirdi Italiyali alim Qalileo Qaliley 1564 1642 teleskopun qurulusu haqqinda hec ne bilmirdi lakin o optikanin qanunlarina yaxsi beled idi Bele bir cihazin kim terefindense ixtira edilmesi xeberi onu dusunmeye vadar etdi Cox kecmedi ki Qaliley oz elmi arasdirmalarina yoneldi Uzun arasdirmalardan sonra Qaliley oz elmi dusunceleri esasinda bir teleskop duzeltdi Dogrudur Qalileyi teleskopun ixtiracisi saymaq olmaz lakin subhesiz ki elmi esaslarla teleskopu duzeltmis ilk alim de olur Hem de Qaliley teleskopla baxarken coxlu yeni ulduz kesf etdi Coxlarinin yeddi ulduz birlesmesi hesab etdiyi Yeddiqardasda sen deme 30 ildir birlesibmis birlesmesinde ise sekkiz evezine seksen ulduz varmis Ayda ise Qaliley daglar dereler kraterler musahide edir ve hetta onlarin bezilerinin kolgeleri esasinda hundurlukleri de olculer Qaliley 1632 ci ilde Kainatin iki sistemi haqqinda dialoq eserini yaradaraq burada polyak alimi Kopernikin Yerin Gunes etrafinda firlanmasi fikrini mudafie etdi Bu ideya Roma katolik ilahiyyatcilarinin keskin qezebine sebeb oldu Kilse telimine qarsi cixmaqda ittiham olunan Qaliley mehkum edildi Artiq XX esre dogru gelince teleskoplarin yuksek inkisafini goruruk 1930 larda radioteleskoplar ixtira olunur 1960 larda infraqirmizi teleskoplar da daxil olmaqla bir cox yeni teleskop novu ixtira edilir ve tekmillesdirilir Etimologiyasi Teleskop sozunun etimologiyasi cox maraqlidir Bele ki bu soz qedim yunan dilindetῆle tele uzaq ve skopeῖn skopein baxmaq ve ya gormek thleskopos teleskopos uzagi gormek uzaga baxis menasini verir 1611 ci ilde yunan riyaziyyatcisi terefinden Dei Lincei Akademiyasinda Qalileo Qalileyin aletlerinin teqdim olundugu bir ziyafetde ortaya atilib Qalileo oz eseri olan bu sozu perspicillum olaraq isledib Teleskopun vezifesiNyutonun 1672 ci ilde hazirladigi reflektor teleskopunun maketi Maket Tomas Hat terefinden 1766 ci ilde hazirlandiqdan sonra Kral Cemiyyetine teqdim edilmisdir Nyutonun hazirladigi ve planini verdiyi diger aletlerden daha deqiq calisdigi deyilir Teleskopun 3 vezifesi var obyektin xeyalini qurmaq goze nisbeten daha cox isiq seli toplamaq ve gozle ayird edile bilmeyen 2 ve daha cox sayda noqtevi obyekti meselen ulduzu ayriliqda musahide etmek Teleskopun esas hissesi onun obyektividir Obyektiv qabariq linza ve ya cokuk guzgu olur Obyektivi linza olan teleskop refraktor guzgu olan reflektor adlanir Qalileyin ixtira etdiyi teleskopun linzasinin diametri cemi 5 sm olmusdur Ilk reflektor 1671 ci ilde Nyuton terefinden hazirlanmisdir Bu teleskopun guzgusunun diametri 3 sm olub Sonraki yuz illiklerde her iki nov teleskopun ister obyektivlerinin olculerinde isterse de umumi konstruksiyasinda boyuk inkisaf olub Indi linzanin diametri 1 metr olan refraktor guzgunun diametri 6 metr olan reflektor var Daha boyuk obyektivli teleskoplar uzerinde isler aparilir Goy cisminin parlaq sualari her 2 uzu qabariq linza olan obyektive dusur Onun vasitesile teleskopun fokal mustevisinde goy cisminin xeyali alinir Xeyala her 2 uzu qabariq linza olan ve okulyar adlanan lupa vasitesile baxilir Yaxud fotoemusiya vasitesile xeyalin foto sekli alinir Goy cisimleri cox uzaqda olduqlarindan sualari obyektive paralel dusur Buna gore de xeyal fokal musteviden alinir Diger sekilde reflektorun sade sxemi Nyuton sxemi de adlandirilir Burada goy cisminden gelen paralel sualar evvelce cokuk guzgu olan obyektivden eks olunur ve fokal mustevide toplanir Sonra yardimci guzguye dusur ve yardimci guzguden eks olunaraq okulyara verilir Teleskopun vezifelerinden biri de goze nisbeten daha cox isiq toplamaqdir Toplanan isiq seli obyektivin sahesi ile sahe ise obyektivin diametrinin kvadrati ile mutenasibdir Obyektivin diametrini D Goz bebeyinin diametrini ise d ile gostersek obyektivin topladigi isiq seli gozun topladigi isiq selinden D d 2 defe cox olar Meselen obyektivinin diametri 6 metr olan teleskop bebeyinin diametri 6 mm olan gozden 1 000 000 defe cox isiq seli toplayir Teleskopun 3 cu vezifesi ayirdetme qabiliyyetidir Insan gozunun iki yaxin noqtevi obyekti meselen iki yaxin ulduzu ayri ayriliqda gormesi ucun onlar arasindaki bucaq mesafesi 2 den kicik olmamalidir Ayirdetme goz bebeyinin diametri ile mutenasib oldugu ucun obyektivinin diametri D olan teleskopun ayirdetmesi bebeyinin diametri d olan gozun ayirdetmesinden D d defe coxdur Meselen obyektivinin diametri 6 metr olan teleskopun ayirdetme qabiliyyeti gozun ayirdetme qabiliyyetinden 1 000 defe cox alinir Yeni bele teleskopla bir birinden 2 mesafesinde yerlesen obyektlerle 0 12 bucaq mesafesinden kicik olmayan obyektleri ayri ayri gormek olmur Bu hesablamamiz nezeridir lakin atmosfer teleskopda alinan xeyallari korlayir Odur ki en yaxsi halda ayirdetme 1 olur Bu da gozun ayirdetmesinden 100 defe boyukdur Teleskopu seciyyelendiren parametrlerden biri onun boyutmesidir Teleskopun boyutmesi obyektivin ve okulyarin fokus mesafelerinin nisbetine beraberdir Teleskopun boyutmesinin 500 defeden cox olmasi meslehet deyil Eks halda xeyalin keyfiyyeti azalir Fotoqrafik musahidelerde boyutmeni xeyalin miqyasi evez edir Xeyalin miqyasi teleskopun fokus mesafesi ile ters mutenasibdir Demeli boyuk miqyasli xeyal almaq ucun kicik fokuslu teleskopdan istifade edilir Teleskopun daha bir parametri gorus sahesidir teleskopun gorus sahesi onda gorunen goy hissesinin olcusudur Qovs deqiqeleri ile gorus sahesi 2000 f F dir Belelikle gorus sahesinin boyuk olmasi ucun kicik fokuslu teleskopdan istifade etmek lazimdir ona gore de ulduz goyunun boyuk sahesinin xeyalini qisa fokuslu teleskopla alirlar Teleskoplarda alinan xeyallarin bir sira noqsanlari da var Meselen adi yeni obyektivi bir linzadan ibaret refraktor xeyallarin kenarlari rengli ve tehrif olunmus alinir Bunun sebebi muxtelif rengli sualarin linzada muxtelif bucaqlar altinda sinmasidir Sinma bucagi qirmizi rengden maviye dogru boyuyur Neticede obyektive yaxin mavi uzaqda qirmizi renge uygun sualar toplanir Linzalarin diger noqsani optik oxa yaxin olan sualari uzaq olanlara nisbeten daha uzaqda toplanmasi ve xeyalin tehrif olunmasidir Bu noqsanlari azaltmaq ve ya aradan qaldirmaq ucun astronomik cehetden zeruri olan hallarda refraktorun obyektivi 2 3 cur eyriliye malik muxtelif nov suselerden hazirlanir Refraktorlarda xeyal rengli olmasa da guzguden eks olunan paralel sualarin optik oxa yaxin olanlari linzada oldugu kimi daha uzaqda toplanir Xeyalin tehrif olunur bir yox bir nece xeyal alinir Xeyalin deqiq alinmasi ucun cokuk guzgu evezine obyekyivi parabolik guzguden duzeldirler Astronomiya optikasi sahesinde meshur alim Maksudov meniskli teleskop adlanan teleskop kesf etdi Bu teleskopda refraktorun ve reflektorun esas noqsanlari aradan qaldirir Bele ki obyektden gelen paralel sualar cokuk guzguye birbasa deyil menisk adlanan cokuk qabariq linzadan kecerek dusur ve bu cokuk guzguden qayidan sualarin bir fokusda toplanmasini temin edir diger terefden basqa linzalardan ferqli olaraq meniskde butun renglere mexsus sualarin sinmasi eynidir Belelikle meniskli teleskopda xeyal bir dene ve rengsiz alinir Dunyada en boyuk refraktorun lizasinin diametri 1m dir Bu teleskop Cikaqo yaxinliginda Iyersk resedxanasindadir En boyuk reflektorun guzgusunun sahesi 6m dir ve o Simali Qafqaz Xususi Astrofizika Resedxanasindadir IsvecEn boyuk teleskoplarDunyada en boyuk teleskop Ispaniyanin La Palma adasinda 7 ile ve 180 milyon ABS dollarina duzeldilen Boyuk Kanar Teleskopu dur 2007 ci il Ikinci en boyuk teleskop Havay adalarindaki Keck II ucuncusu ise CAR daki SALT teleskopudur Rentgen teleskopuRentgen teleskopu Rentgen suasi oblastinda sualanan uzaq obyektleri musahide etmek ucun nezerde tutulmus bir teleskopdur Rentgen sualarina qeyri seffaf olan Yer kuresi atmosferinin uzerine cixa bilmek ucun Rentgen teleskoplari raketler sarlar ve ya suni peyklerin uzerine qurasdirilmalidir Teleskopun esas elementleri teleskopa giren radiasiyani yigan optik fokuslama ve ya kollimasyon ve radiasiyanin toplandigi ve olculen detektorudur Bu elementler ucun muxtelif dizayn ve texnologiyalar istifade edilmisdir Optik TeleskopOptik teleskop esasen birbasa musahide ucun boyudulmus xeyal yaratmaq goy cisminden gelen elektomaqnit sualarini toplamaq ve ya obyektin fotosekilini elde etmek ucun istifade olunan teleskop novudur Teleskopun esas optik hissesi obyektivdir Obyektiv adeten xususi boruda yerlesmisdir cihazin diger hisseleri o cumleden qebuledici sistem mueyyen qurguda cemlesdirilir Obyektiv linzadan guzguden ve bunlarin kombinasiyasindan ibaret olur Optik teleskopun 3 esas novu vardir Obyektivi linza olan teleskop refraktor dioptrik Obyektivi cokuk ve ya qabariq guzgu olan teleskop reflektor katoptrik Obyektivi linza ve guzgulerin kombinasiyasindan ibaret olan katadioptrik teleskopInfraqirmizi teleskopInfraqirmizi teleskop goy cisimlerini infraqirmizi oblastda musahide etmek ucun istifade edilen teleskopdur Infraqirmizi sualanma isiq sualanmasinin bir novudur Temperaturu mutleq sifirdan boyuk olan butun goy cisimleri bu ve ya diger oblastda isiq sualandirir Kainati arasdirmaq ucun elm adamlari ferqli oblastlarda isleyen teleskoplardan istifade edirler Bunlardan bezileri qamma teleskoplari rentgen teleskoplari ultrabenovseyi optik teleskoplar ve infraqirmizi teleskoplardir Xarici kecidlerAstroturist weird Telescopes 2007 08 07 at the Wayback Machine An account of the Royal Society s Newton Telescope A Rupert Hall and A D C Simpson Notes Rec R Soc Lond 1996 50 1 11 Arxivlenmis suret 2020 11 27 tarixinde Istifade tarixi 2017 12 13 http tarix info uploads posts 2011 10 1318964921 four foot schmidt jpg archive org Galileo His Life And Work BY James La Rosa Galileo usually called the telescope occhicde or cannocchiale and now he calls the microscope occhialino The name telescope was first suggested by Demisiani in 1612 Sobel 2000 p 43 Drake 1978 p 196 Rosen Edward The Naming of the Telescope 1947 Arxivlenmis suret 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 26 empty citation ol section Hemcinin baxBinokl Tebiet elmleri Astronomiya AstrofizikaVikianbarda Teleskop ile elaqeli mediafayllar var