Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Lüdviq van Bethoven (alm. Ludwig van Beethoven; güm. 16 dekabr 1770[…], Bonn, Köln kürfürstlüyü, Müqəddəs Roma imperiyası[…] – 26 mart 1827[…], Vyana, Avstriya imperiyası[…]) — dahi alman bəstəkarı və pianoçusu, Vyana klassik məktəbinin sonuncu nümayəndəsi.
| Bethoven | |
|---|---|
| alm. Ludwig van Beethoven | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Doğum adı | Lüdviq van Bethoven |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bonn, Müqəddəs Roma imperiyası |
| Vəfat tarixi | (56 yaşında) |
| Vəfat yeri | Vyana, Almaniya ittifaqı |
| Vəfat səbəbi | ehtimal ki, qaraciyər sirrozu |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı | |
| Milliyyəti | alman |
| Anası | Maria Maqdalena Keveriç |
| Musiqiçi məlumatları | |
| Fəaliyyəti | bəstəkar |
| Fəaliyyət illəri | 1782–1827 |
| Janr | romantizm-klassizm |
| Musiqi aləti | piano |
 | |
| beethoven.de | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bethoven dünya musiqi tarixinin ən görkəmli bəstəkarlarından biridir. Avropa klassik musiqisində klassisizmdən romantizmə keçid dövrünün həlledici fiqurudur. Bethoven musiqisi özündən sonra gələn bəstəkarlar nəslinin formalaşmasında misilsiz rol oynamışdır.
Adı daha çox bəstəkar kimi hallansa da, Bethoven dövrünün məşhur pianoçusu da olmuşdur. Almaniyanın Bonn şəhərində anadan olan Bethoven sonralar Vyanaya köçür. Burada dövrünün digər böyük bəstəkarı Yozef Haydnla birgə təhsil almış və tezliklə mahir pianoçu şöhrəti qazanmışdır. İyirmi yaşlarından etibarən eşitmə qabiliyyətini tədricən, sonralar isə tamamilə itirməsinə baxmayaraq, bu onu klassik musiqinin ən möhtəşəm əsərlərini yaratmaqdan yayındıra bilməmişdir. Bethoven abunəli konsertlər təşkil etməklə, yazdığı əsərləri naşirlərə satmışdır. Bir sıra zəngin insanlardan maliyyə dəstəyi almaqla tam asudə bir şəkildə yazıb yaratmış, heç vaxt saray və ya kilsədə işləməli olmamışdır.
Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
Uşaqlığı
Bethovenin ilk müəllimi atası, Bonn hakiminin saray tenoru Yohan van Bethoven olmuşdur. Sonralar atası Tobias Pifer adlı dostundan oğluna musiqi dərsləri verməsini xahiş etmişdir. Deyilənə görə, atası və müəllimi evə gecə yarı içkili vəziyyətdə dönər və balaca Bethoveni yataqdan durğuzaraq səhər sübhə qədər məşq etməyə məcbur edirdilər.
Bethovenin musiqi istedadı özünü çox erkən yaşlarından göstərməyə başlayır. Bethoven artıq səkkiz yaşında piano ilə yanaşı, orqan və skripka dərsləri də alır. Bonnda Bethovenin formalaşmasında ən böyük rol oynamış şəxs, saray orqan ifaçısı Kristian Gotleb Nife olmuşdur. Nifenin köməkliyi ilə Bethoven özünün ilk əsərini — pianoda variyasiyalarını nəşr etdirir. 1787-ci ildə gənc Bethoven ilk dəfə olaraq dahi Volfqanq Amadey Motsartdan dərs almaq ümidi ilə Vyanaya yollanır. Lakin Bethovenin Motsartla görüşüb-görüşməməsi dəqiq məlum deyildir. Vyanaya gəlişindən cəmi iki həftə sonra anasının xəstələnməsi onu vətənə dönməyə məcbur edir, Bethovenin anası 1787-ci ilin 17 iyulunda vərəm xəstəliyindən vəfat edir. Belə ki, atasının getdikcə içkiyə aludəçiliyi səbəbindən o iki körpə qardaşının qayğılarını öz üzərinə götürür.
1792-ci ildə Bethoven yenidən Vyanaya qayıdır və burada bir müddət Yozef Haydndan musiqi dərsləri alır. Bethoven Motsartla görüşmək, ondan musiqi dərsləri almaq istəsə də, Motsartın bir il öncə vəfatı Bethovenə bu arzusunu həyata keçirməyə imkan vermir. Bu müddətdə Bethoven Yohan Georg Albrextsbergerden (Vyananın tanınmış kontrapunkt ifaçısı və pedaqoqu) və Antonio Salyeridən musiqi dərsləri alır. 1793-cu ildə Bethoven Vyanada mahir pianoçu kimi ad qazanır. Bethoven tədricən o vaxtlar hamının üz tutduğu kilsə və kral saraylarından tamamilə uzaqlaşıb müstəqil fəaliyyətə başlayır. Yaşayışını isə illik təqaüd və ayrı-ayrı əyanların təltif etdiyi mükafatlar, konsert və verdiyi dərslərdən gələn gəlirlə təmin edə bilir.
Bethovenin hamiləri onun musiqisinin vurğunları olsalar da, dahi bəstəkarın qayğılarına çox vaxt etinasızlıq göstərirdilər. Bethoven daha çox qraf Franz Jozef Kinski, Şahzadə Jozef Franz Maksimilian Lobkovits və Karl Aloiz Yohann-Nepomuk Vinsenzlərin himayəsinə bel bağlayırdı. Hamiləri həyatdan köçdükcə və ya sözlərinə dönük çıxdıqca Bethoven borclara düşürdü.
1807-ci ildə şahzadə Lobkovits Bethovenə Kral Teatrında yenicə açılmış bəstəkar postuna müraciət etməsini məsləhət görür, lakin teatr rəhbərliyi dahi bəstəkara cavab məktubu belə yazmır. Bu vaxtlarda Bethoven Vyananı tərk etmək barədə düşünür. 1808-ci ilin payızında ona Vestfaliya kralı Jerom Bonapartın sarayında xor kapellasına rəhbər vəzifə təklif olunur və o bu təklifi qəbul edir.
Dahi bəstəkarın Vyanadan gedişinin qarşısını almaq üçün bəstəkarın dostları Hersoq Rudolfu, Qraf Kinskini və Şahzadə Lobkovitsi bəstəkarı 4000 florin illik təqaüdlə təmin etməyə razı sala bilirlər. Lakin bəstəkara vəd edilmiş təqaüd lazımınca ödənilmir, yalnız Hersoq Rudolf öhdəsinə düşən məbləği sona qədər ödəyir. Qraf Kinski sonralar orduya çağrılır və təqaüdün ödənişini dayandırır və bir qədər sonra həlak olur. Lobkovits isə təqaüdü yalnız 1811-ci ilin sentyabrına qədər ödəyir, bu əyanların xələfləri isə təqaüdün ödənilməsindən tamamilə imtina edirlər. Bethoven əsərlərinin müəlliflik hüquqlarını satmaq və 1815-ci ildən onun üçün ayrılmış cüzi təqaüdlə dolanmalı olur.
Təxminən 1796-ci ildən etibarən Bethoven eşitmə qabiliyyətini yavaş-yavaş itirməyə başlayır. Qulaqlarındakı kəskin cingilti səsləri ona musiqi səslərini ayırd etməkdə maneçilik törətməyə başlayır. Bethoven tədricən insanlardan ünsiyyətdən də yayınmağa başlayır. O bir müddət Vyananı tərk edib Heylingestad adlı şəhərcikdə yaşayır və burada eyniadlı əsərini — "Heylingestad vəsiyyəti" əsərini yazır. O tezliklə bütün çətinliklərə baxmayaraq sənəti üçün yaşamağa qərar verir. Bəstəkarın eşitmə qabiliyəti vaxtaşırı kəskin pisləşir, hətta bununla bağlı mötəbər bir məlumatda bir qeydə də rast gəlmək olar. Doqquzuncu simfoniyasının premyerasının sonunda Bethoven tamaşaçıların atəşli alqışlarını görmək üçün geriyə dönür. Lakin heç nə eşitmədiyini anlayıb hönkür-hönkür ağlamağa başlayır. Eşitmə qabilliyəti onun istedadına heç cür təsir edə bilməsə də, əsas gəlir mənbəyi olan konsertlərinin təşkilini həddən artıq mürrəkkəbləşdirir.
Bethoven konsertləri zamanı səsləri ayırmaq üçün pianosunun səs lövhəsindən asdığı xüsusi çubuqdan istifadə edirdi. Bəstəkarın konsertlərində istifadə etdiyi bu cür köməkçi vasitələr onun Bonn şəhərindəki ev muzeyində nümayiş olunmaqdadır. 1814-cü ildə Bethoven eşitmə qabiliyyətini tamamilə itirir. Tamaşaçılar bəstəkarın uca səslə ifa etdiyi arpesiosunu eşidib biri birlərinə "Ist es nicht schön?" ("Gözəl deyilmi?") deyə heyrətlərini və dahi Bethovenə dərin məhəbbətlərini ifadə edir, onun cəsarət və yumor hissinə heyran qalırdılar.
Bethovenin eşitmə qabiliyyətinin itməsi günümüzə olduqca qiymətli tarixi yazıların gəlib çıxmasına səbəb olmuşdur. Bu danışıq kitablarında bəstəkarın dostları ilə musiqi və başqa mövzularda apardığı müzakirələr əks olunmaqla bəstəkarın düşüncələrini duymaq baxımından olduqca qiymətli mənbə hesab olunur. Müasir günümüzdə belə, bu danışıq kitabları bəstəkarın musiqini necə ifadə etmək və onun sənətə münasibətini öyrənmək baxımından baza-material rolunu oynayır. Bu kitablardan bəziləri sonralar Anton Sindler adlı şəxs tərəfindən ya təhrif edilmiş, ya da tamamilə məhv edilmişdir.
Xəstəlik və vəfatı
Qardaşı oğlu üzərindəki qəyyumluq hüququnu itirdikdən sonra Bethovenin səhhəti pisləşməyə başlayır və bu bəstəkarın 26 mart, 1827-ci il tarixində vəfatı ilə nəticələnir.
Vyana patoloqu və məhkəmə eksperti Kristian Röyter (Vyana Tibb Universitetinin məhkəmə ekspertizası fakültəsinin rəhbəri) bəstəkarın ölümünə Andreas Varvux adlı həkimin diqqətsizliyini əsas səbəb kimi gətirmişdir. Röyterin fikirincə Varvux qurğuşundan zəhərlənmiş Bethovenə qarın boşluğunun yuyulması əməliyyatından sonra qarın nahiyəsi üzərinə isti qurğuşun qoymaqla vəziyyəti daha da ağırlaşdırmışdır. Bethovenin qurğuşundan necə zəhərlənməsi faktını isə müəyyən etmək uçün saysız-hesabsız cəhdlər edilmişdir.
Xarakteri
Bethovenin insanlarla tez-tez pis rəftar etməsi məlumdur. Tədqiqatçılar bəstəkarın zəhərlənmədən qaynaqlanan qarın ağrılarının törətdiyi əsəbi gərginlikdən də əziyyət çəkə bilməsi ehtimalını irəli sürürlər. Bununla belə dahi bəstəkar heç də tamamilə dost əhatəsindən məhrum olmamış, əksinə bəstəkarın şəxsiyyətinin əzəməti ona həddən artıq yaxın və sədaqətli dost qazandırmışdır. Ömrünün sonlarına yaxın dostları onun məruz qaldığı bir çox məhrumiyyətlərin qismən də olsa, aradan qaldırılması üçün böyük səylər göstərmiş, ölümündən sonra isə dahi bəstəkarın ad-sanına xələl gətirə biləcək bütün danışıq kitablarını məhv etmişlər.
Mənbələr Bethovenin hakim təbəqəyə və sosial rütbəcə özündən üstün olan şəxslərə nifrət etdiyini göstərir. O, konsert zamanı tamaşaçıların musiqiyə qulaq asmaq əvəzinə aralarında söhbət etdiyini və ya konsertə lazımı diqqət yetirmədiyini gördükdə musiqini yarımçıq saxlayıb konserti tərk edərdi. Ziyafətlərdə isə birisinin ona gözlənilmədən nə isə ifa etmək sifarişini dərhal rədd edərdi. Tədricən, bu kimi bir çox qarşıdurmalardan sonra hersoq Rudolf saray etika qaydalarından bəzilərinin Bethovenə tətbiq olunmaması haqqında fərman verməli olur.
Sevgi münasibətlərində yaşadığı mürəkkəbliklər
Bethovenin şəxsi həyatı olduqca ağır keçmişdir. Karlığının günü-gündən ağırlaşması onu intihara belə sürükləmişdir. Qadınlarla münasibətlərinə gəldikdə isə, onu həmişə "əlçatmaz" qadınlar (evli və ya zadəgan) cəlb etmişdir. Culiyyetta Quiçiardi adlı qadınla nişanlansa da, onunla evlənməmişdir. Bu izdivaca əsas maneə doğma atası olmuşdur.
Culiyyeta sonradan bir əsilzadə ilə evlənsə də heç vaxt xoşbəxt olmamış və 1822-ci ildə həyat yoldaşından ayrılmışdır. Qadın uğursuz səylər göstərərək Bethovenə qayıtmaq istəsədə bu baş tutmamışdır. Onun son eşq macərası 1805-ci ildə Qraf von Deym adlı zadəganın gənc dul qadını Jozefina von Brunzviklə olmuşdur. Bu münasibətlərin 1807-ci ildə Bethovenin şəxsi qərarasızlığı və Jozefinanın zadəgan ailəsinin bu münasibətə mənfi yanaşması səbəbindən sonuclanması ehtimal olunur.
1812-ci ildə Bethoven yalnız "Əbədi sevgim" kimi təqdim etdiyi qadına uzun məhəbbət məktubu yazmışdır. Bir neçə qadın namizəd bu məktubun potensial alıcısı kimi irəli sürülsə də onun kimliyi sübuta yetirilməmişdir. 1994-cü ildə çəkilmiş "Əbədi sevgim" filmi məhz bu məktubun süjeti əsasında hazırlanmışdır.
Bethoven bu dövrdə yaxın qohumları və tanışları ilə olduqca pis münasibətdə olmuşdur.
Qəyyumluq uğrunda mübarizə
1815-ci ilin 15 noyabrında Bethovenin qardaşı Karl van Bethoven vərəm xəstəliyindən vəfat edir. Qardaşının yetim qalmış Karl adlı oğluna Bethoven bir kimi əvvəllər çox az maraq göstərdi. Lakin qardaşının ölümündən sonra Bethovendə 9 yaşlı uşağı öz himayəsi altına götürmək arzusu baş qaldırır və Bethoven tamamilə bu istəyinin əsirinə çevrilir. Belə ki, qardaşı oğlunu ələ keçirmək uğrunda mübarizəsi Bethovenin xarakterindəki ən pis cəhətləri büruzə verir və uzun çəkən məhkəmə proseslərində Bethoveni istəyinə çatmaqdan heç nə saxlaya bilmir. Uzun müddətə Bethoven musiqi bəstələməkdən də uzaq düşür.
Bu dövrdə Avstriya məhkəmə sitemi zadəganlar (The Landsrexte) və ümumi palatadan (Tha Magistracy) ibarət idi. Bethoven məhkəmədə bilərəkdən soyadındakı holland mənşəli "van" sözünün onun zadəgan nəslinə aid olmasına dəlalət etmədiyini gizlədir (alman soyadlarında istifadə olunan "von" sözü şəxsin zadəgan nəslinə mənsubluğunu göstərir). Bununla da o, işə Zadəganlar palatasında baxılmasına nail olur və məhkəmədə malik olduğu yaxşı əlaqə və təsir sayəsində sərfəli nəticəni əvvəlcədən təmin edir. Bethoven uşağın yeganə hamisi elan olunur. Uşağın anası, sıravi alman və varlı olmayan dul qadın, Yohannaya isə nəinki oğlunu görmək (bəzi müstəsna hallar istisna olunmaqla), hətta Bethovenin ondan oğlunun təhsil pulunu da verməsi tələbi ilə qarşılaşır. Lakin zadənganlar palatasına verdiyi ifadələrdən birində özü də bilmədən əsilzadə mənsubiyyəti olmadığını etiraf edir və nəticədə iş aşağı palataya göndərilir və Bethoven burada uşağın müstəsna hamisi statusundan məhrum olunur.
Lakin Bethoven appelyasiya məhkəməsinə yenidən müraciət edir və yenidən Karlın yeganə hamisi hüququnu bərpa edir. Ədalət və insan hüquqlarının "hamisi" olan imperator ali həzrətlərinə ediləcək müraciət belə ana və balasını bir birinə qovuşdura bilməyəcəkdi. Ana və balaca Karl uzun illər ərzində nəinki ayrılıqdan, həm də ad-sanlarına dəymiş ləkədən əziyyət çəkməli oldular. Bethoven isə onların ad-sanını hər cür yollarla ləkələməyə çalışırdı. Sonda zülmkar əmisinin rəftarına dözməyən kiçik Karl 182-ci il 31 iyul tarixində başına güllə çaxmaqla özünə qəsd etməyə cəhd göstərir. Lakin o, möcüzə sayəsində xilas edilə bilir və arzusu ilə anasının yanına götürülür. Yalnız bu dəhşətli hadisə Karlı əmisinin caynaqlarından xilas edə bilir.
Etiqad və bunun yaradıcılığına təsiri
Bethoven maariflənmə və həmin dövr Avropada yüksəlməkdə olan romantizm ideallarına inanırdı. Özünün üçüncü simfoniyası olan "Eroica"nı (italyanca "Qəhrəmanlıq") Napoleona həsr etmişdi. Buna səbəb bəstəkarın Napoleonun Fransa inqilabının demokratiya və respublika kimi dəyərlərini qoruyacağına inamı idi. Lakin 1804-cü ildə Napoleonun imperialistik ambisiyaları məlum olduqdan sonra Bethoven Napoleonun titul vərəqindəki adını o dərəcədə qəzəblə silir ki, vərəqin ortasında dəlik əmələ gəlir. Sonralar Bethoven bu simfoniyanın adını dəyişərək "Sinfonia Eroica, composta per festeggiare il sovvenire di un grand Uomo", yəni "Böyük insanların xatirəsinə ithaf olunan Qəhramanlıq Simfoniyasi" qoyur. Doqquzuncu simfoniyanın dördüncü hissəsini Fridrix Şillerin "Şadlığa mədhiyyə" əsərinin süjeti üzərində yazmaqla bəşəriyyəti qardaşlıq uğrunda mübarizəyə çağıran himn yazır. 1972-ci ildən etibarən dördüncü hissəsinin orkestrləşdirilmiş versiyası Avropa Birliyinin rəsmi himnidir.
Tədqiqatçılar Bethovenin dini görüşləri və bunun onun musiqi fəaliyyətinə təsiri ilə bağlı razılığa gələ bilmirlər. Bethovenin mason olduğu irəli sürülsə də, bu hələ təsdiqini tapmayıb.
Digər dahi alman bəstəkarı Georq Fridrix Hendel kimi Bethoven də abunə konsertlər təşkil etməklə, bəstələrini naşirlərə satmaqla və varlı şəxslərdən aldığı maliyyə dəstəyi ilə sərbəst, heç kimdən asılı olmayan yaradıcılıqla məşğul olmuşdur. O, heç vaxt kilsədə və ya zadəgan saraylarında daimi işlə maraqlanmamışdır.
Yaradıcılığı
Bethoven Qərb klassik musiqisinin nəhəng simalarından biri kimi anılır. Bəzən "üç B-lərdən biri" də (Bax və Bramsla birlikdə) kimi də tanınır. O, həmçinin XVIII əsr klassik musiqisindən XIX əsr romantik musiqisinə keçidin əsas fiquru sayılır. Bethovenin özündən sonra gələn musiqiçilər nəslinin yetişməsinə güclü təsir göstərmişdir.
Bethoven musiqi tərtibatinin ən böyük ustalarından biri sayılır. Bəzən o, mövzu seçimindən əvvəl simfoniyalarının ayrı-ayrı parçalarının quruluşunu müəyyən edirdi. O, uzun kompozisiyalarda parçalar arası vahid süjet xəttini gözləmək üçün bir-birinə bağlı tematik alətlərin və ya "rüşeym-motivlərin"dən sistematik ve davamlı şəkildə istifadə edən ilk bəstəkarlardan biri olmuşdur. Eynilə heyrət doğuran cəhətlərdən biri də bir çox əsərlərində də rast gəlinən və bütün əsərlərinə vahid xətt bəxş etmiş mənbə "motivlərdən" istifadə etmişdir. O, toxunduğu bütün musiqi janrlarında bir yeniliyə imza atmişdır. Məsələn, o, artıq o dövrdə konkret tərtibata salınmış rondo janrını daha da elastik və həcmli etməklə onu sonata formasına yaxınlaşdırmışdır.
Bethoven rəngarəng janrlarda: simfoniya, konsert, piano və digər alətlər üçün sonatalar, simli alətlər və digər kamera musiqiləri, opera musiqisi, romanslar və s. əsərlər yaratmışdır. Bu əsərləri ilə Bethoven dünya musiqi tarixində klassik musiqidən romantik musiqi mərhələsinə keçid, körpü rolunu oynamışdır.
Yaradıcılığının orta mərhələsi Bethovenin şiddətlənməkdə olan karlıq iztirablarından bir qədər sonrakı dövrdə başlayır. Bu dönəm qəhrəmanlıq və mübarizə haqqında böyük həcmli əsərlərlə xarakterizə olunur. Bu dövrə altı simfoniya, dördüncü və beşinci piano üçün konsertlər, üçlü və violonçel üçün konsertlər, 5 simli kvartet, növbəti yeddi piano sonataları ("Valdşteyn" və "Appassionata" sonataları da bu dövrdə yazılmışdır) və Bethovenin yeganə operası olan "Fidelio" aiddir.
1815-ci ildən 1827-ci ilə qədərki dövr ərzində miqyas və hədəflərini də genişləndirmişdir. Bu dövrə aid olan mühüm əsərlərindən birinci və ikinci simfoniyaları, ilk altı simli kvartetlərini, ilk üç piano konsertinin və ilk iyirmi piano üçün sonatalarını (buraya məşhur "Ay işığı" və "Potetik" sonataları da daxildir).
Bethovenin yaradıcılığının son mərhələsi 1815-ci ildən başlayır. Bu dövrdə yaratdığı əsərlərində dərin intellekti, intensiv, yüksək ifadələri, yenilikləri ilə səciyyələnirdi (məsələn, Simli Kvarteti, Op. 131 əsərində yeddi birləşmiş parçadan istifadə etmiş və doqquzuncu simfoniyasında sonunucu səhnədə orkestri xorla gücləndirmişdir). Sonunucu dövr əsərləri seriyasına "Missa Solemnis" , "Grosse Fuge" adlı nəhəng kvarteti də daxil olmaqla beş simli kvarteti və sonunucu beş piano sonataları (məşhur "Grobe Sonate fur das Hammerklavier" sonatası da daxil omaqla) daxildir.
Filmoqrafiya
- Dirijor (film, 1980) / Dyrygent
- Ölməz sevgili (1994) / Immortal beloved,1994
- Bethoveni anlamaq (film, 2006) / Copying Beethoven,2006
İstinadlar
- Beethoven, Ludwig van (ing.). OUP, 2001.
- Beethovens Schicksal als „Migrant“ in Wien vor 200 Jahren: Vom Untertanen des Erzbischofs von Köln zum österreichischen Staatsbürger (ing.). 2022. Vol. 13, Iss. 1. ISSN 2042-6402
- Беетговенъ (rus.). // Энциклопедический лексикон СПб: 1836. Т. 5. С. 161–162.
- Бетховен, Людвиг, Բեթհովեն, Լյուդվիգ (rus.). // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский СПб: Брокгауз — Ефрон, 1892. Т. IIIа. С. 643–644.
- Dommer v. Beethoven, Ludwig van (alm.). // Allgemeine Deutsche Biographie L: 1875. Vol. 2. S. 251–268.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
Xarici keçidlər
- Beethoven — Moonlight sonata
- Beethoven-Haus Bonn 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Ludwig van Beethoven 2014-12-26 at the Wayback Machine
- Works by Ludwig van Beethoven
- Works by or about Ludwig van Beethoven
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Ludviq van Bethoven alm Ludwig van Beethoven gum 16 dekabr 1770 Bonn Koln kurfurstluyu Muqeddes Roma imperiyasi 26 mart 1827 Vyana Avstriya imperiyasi dahi alman bestekari ve pianocusu Vyana klassik mektebinin sonuncu numayendesi Bethovenalm Ludwig van Beethoven Umumi melumatlarDogum adi Ludviq van BethovenDogum tarixi 17 dekabr 1770Dogum yeri Bonn Muqeddes Roma imperiyasiVefat tarixi 26 mart 1827 56 yasinda Vefat yeri Vyana Almaniya ittifaqiVefat sebebi ehtimal ki qaraciyer sirrozuDefn yeri Vyana merkezi qebiristanligi d Vetendasligi Koln kurfurstluyu Avstriya imperiyasiMilliyyeti almanAnasi Maria Maqdalena KevericMusiqici melumatlariFealiyyeti bestekarFealiyyet illeri 1782 1827Janr romantizm klassizmMusiqi aleti pianobeethoven de Vikianbarda elaqeli mediafayllar Bethoven dunya musiqi tarixinin en gorkemli bestekarlarindan biridir Avropa klassik musiqisinde klassisizmden romantizme kecid dovrunun helledici fiqurudur Bethoven musiqisi ozunden sonra gelen bestekarlar neslinin formalasmasinda misilsiz rol oynamisdir Adi daha cox bestekar kimi hallansa da Bethoven dovrunun meshur pianocusu da olmusdur Almaniyanin Bonn seherinde anadan olan Bethoven sonralar Vyanaya kocur Burada dovrunun diger boyuk bestekari Yozef Haydnla birge tehsil almis ve tezlikle mahir pianocu sohreti qazanmisdir Iyirmi yaslarindan etibaren esitme qabiliyyetini tedricen sonralar ise tamamile itirmesine baxmayaraq bu onu klassik musiqinin en mohtesem eserlerini yaratmaqdan yayindira bilmemisdir Bethoven abuneli konsertler teskil etmekle yazdigi eserleri nasirlere satmisdir Bir sira zengin insanlardan maliyye desteyi almaqla tam asude bir sekilde yazib yaratmis hec vaxt saray ve ya kilsede islemeli olmamisdir Adi tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib UsaqligiLudviq van Bethovenin anadan oldugu ev Bonn seheri Bethovenin ilk muellimi atasi Bonn hakiminin saray tenoru Yohan van Bethoven olmusdur Sonralar atasi Tobias Pifer adli dostundan ogluna musiqi dersleri vermesini xahis etmisdir Deyilene gore atasi ve muellimi eve gece yari ickili veziyyetde doner ve balaca Bethoveni yataqdan durguzaraq seher subhe qeder mesq etmeye mecbur edirdiler Bethovenin musiqi istedadi ozunu cox erken yaslarindan gostermeye baslayir Bethoven artiq sekkiz yasinda piano ile yanasi orqan ve skripka dersleri de alir Bonnda Bethovenin formalasmasinda en boyuk rol oynamis sexs saray orqan ifacisi Kristian Gotleb Nife olmusdur Nifenin komekliyi ile Bethoven ozunun ilk eserini pianoda variyasiyalarini nesr etdirir 1787 ci ilde genc Bethoven ilk defe olaraq dahi Volfqanq Amadey Motsartdan ders almaq umidi ile Vyanaya yollanir Lakin Bethovenin Motsartla gorusub gorusmemesi deqiq melum deyildir Vyanaya gelisinden cemi iki hefte sonra anasinin xestelenmesi onu vetene donmeye mecbur edir Bethovenin anasi 1787 ci ilin 17 iyulunda verem xesteliyinden vefat edir Bele ki atasinin getdikce ickiye aludeciliyi sebebinden o iki korpe qardasinin qaygilarini oz uzerine goturur 1792 ci ilde Bethoven yeniden Vyanaya qayidir ve burada bir muddet Yozef Haydndan musiqi dersleri alir Bethoven Motsartla gorusmek ondan musiqi dersleri almaq istese de Motsartin bir il once vefati Bethovene bu arzusunu heyata kecirmeye imkan vermir Bu muddetde Bethoven Yohan Georg Albrextsbergerden Vyananin taninmis kontrapunkt ifacisi ve pedaqoqu ve Antonio Salyeriden musiqi dersleri alir 1793 cu ilde Bethoven Vyanada mahir pianocu kimi ad qazanir Bethoven tedricen o vaxtlar haminin uz tutdugu kilse ve kral saraylarindan tamamile uzaqlasib musteqil fealiyyete baslayir Yasayisini ise illik teqaud ve ayri ayri eyanlarin teltif etdiyi mukafatlar konsert ve verdiyi derslerden gelen gelirle temin ede bilir Bethoven 30 yasinda1800 1801 iller arasinda yazdigi Fortepiano ucun sonata 14 Ay sonatasi source source Bu faylin oxunmasinda problem var Bax media komek Bethovenin hamileri onun musiqisinin vurgunlari olsalar da dahi bestekarin qaygilarina cox vaxt etinasizliq gosterirdiler Bethoven daha cox qraf Franz Jozef Kinski Sahzade Jozef Franz Maksimilian Lobkovits ve Karl Aloiz Yohann Nepomuk Vinsenzlerin himayesine bel baglayirdi Hamileri heyatdan kocdukce ve ya sozlerine donuk cixdiqca Bethoven borclara dusurdu 1807 ci ilde sahzade Lobkovits Bethovene Kral Teatrinda yenice acilmis bestekar postuna muraciet etmesini meslehet gorur lakin teatr rehberliyi dahi bestekara cavab mektubu bele yazmir Bu vaxtlarda Bethoven Vyanani terk etmek barede dusunur 1808 ci ilin payizinda ona Vestfaliya krali Jerom Bonapartin sarayinda xor kapellasina rehber vezife teklif olunur ve o bu teklifi qebul edir Dahi bestekarin Vyanadan gedisinin qarsisini almaq ucun bestekarin dostlari Hersoq Rudolfu Qraf Kinskini ve Sahzade Lobkovitsi bestekari 4000 florin illik teqaudle temin etmeye razi sala bilirler Lakin bestekara ved edilmis teqaud laziminca odenilmir yalniz Hersoq Rudolf ohdesine dusen meblegi sona qeder odeyir Qraf Kinski sonralar orduya cagrilir ve teqaudun odenisini dayandirir ve bir qeder sonra helak olur Lobkovits ise teqaudu yalniz 1811 ci ilin sentyabrina qeder odeyir bu eyanlarin xelefleri ise teqaudun odenilmesinden tamamile imtina edirler Bethoven eserlerinin muelliflik huquqlarini satmaq ve 1815 ci ilden onun ucun ayrilmis cuzi teqaudle dolanmali olur Texminen 1796 ci ilden etibaren Bethoven esitme qabiliyyetini yavas yavas itirmeye baslayir Qulaqlarindaki keskin cingilti sesleri ona musiqi seslerini ayird etmekde manecilik toretmeye baslayir Bethoven tedricen insanlardan unsiyyetden de yayinmaga baslayir O bir muddet Vyanani terk edib Heylingestad adli sehercikde yasayir ve burada eyniadli eserini Heylingestad vesiyyeti eserini yazir O tezlikle butun cetinliklere baxmayaraq seneti ucun yasamaga qerar verir Bestekarin esitme qabiliyeti vaxtasiri keskin pislesir hetta bununla bagli moteber bir melumatda bir qeyde de rast gelmek olar Doqquzuncu simfoniyasinin premyerasinin sonunda Bethoven tamasacilarin atesli alqislarini gormek ucun geriye donur Lakin hec ne esitmediyini anlayib honkur honkur aglamaga baslayir Esitme qabilliyeti onun istedadina hec cur tesir ede bilmese de esas gelir menbeyi olan konsertlerinin teskilini hedden artiq murrekkeblesdirir Bethoven konsertleri zamani sesleri ayirmaq ucun pianosunun ses lovhesinden asdigi xususi cubuqdan istifade edirdi Bestekarin konsertlerinde istifade etdiyi bu cur komekci vasiteler onun Bonn seherindeki ev muzeyinde numayis olunmaqdadir 1814 cu ilde Bethoven esitme qabiliyyetini tamamile itirir Tamasacilar bestekarin uca sesle ifa etdiyi arpesiosunu esidib biri birlerine Ist es nicht schon Gozel deyilmi deye heyretlerini ve dahi Bethovene derin mehebbetlerini ifade edir onun cesaret ve yumor hissine heyran qalirdilar Bethovenin esitme qabiliyyetinin itmesi gunumuze olduqca qiymetli tarixi yazilarin gelib cixmasina sebeb olmusdur Bu danisiq kitablarinda bestekarin dostlari ile musiqi ve basqa movzularda apardigi muzakireler eks olunmaqla bestekarin dusuncelerini duymaq baximindan olduqca qiymetli menbe hesab olunur Muasir gunumuzde bele bu danisiq kitablari bestekarin musiqini nece ifade etmek ve onun senete munasibetini oyrenmek baximindan baza material rolunu oynayir Bu kitablardan bezileri sonralar Anton Sindler adli sexs terefinden ya tehrif edilmis ya da tamamile mehv edilmisdir Xestelik ve vefatiQardasi oglu uzerindeki qeyyumluq huququnu itirdikden sonra Bethovenin sehheti pislesmeye baslayir ve bu bestekarin 26 mart 1827 ci il tarixinde vefati ile neticelenir Vyana patoloqu ve mehkeme eksperti Kristian Royter Vyana Tibb Universitetinin mehkeme ekspertizasi fakultesinin rehberi bestekarin olumune Andreas Varvux adli hekimin diqqetsizliyini esas sebeb kimi getirmisdir Royterin fikirince Varvux qurgusundan zeherlenmis Bethovene qarin boslugunun yuyulmasi emeliyyatindan sonra qarin nahiyesi uzerine isti qurgusun qoymaqla veziyyeti daha da agirlasdirmisdir Bethovenin qurgusundan nece zeherlenmesi faktini ise mueyyen etmek ucun saysiz hesabsiz cehdler edilmisdir XarakteriBethovenin insanlarla tez tez pis reftar etmesi melumdur Tedqiqatcilar bestekarin zeherlenmeden qaynaqlanan qarin agrilarinin toretdiyi esebi gerginlikden de eziyyet ceke bilmesi ehtimalini ireli sururler Bununla bele dahi bestekar hec de tamamile dost ehatesinden mehrum olmamis eksine bestekarin sexsiyyetinin ezemeti ona hedden artiq yaxin ve sedaqetli dost qazandirmisdir Omrunun sonlarina yaxin dostlari onun meruz qaldigi bir cox mehrumiyyetlerin qismen de olsa aradan qaldirilmasi ucun boyuk seyler gostermis olumunden sonra ise dahi bestekarin ad sanina xelel getire bilecek butun danisiq kitablarini mehv etmisler Menbeler Bethovenin hakim tebeqeye ve sosial rutbece ozunden ustun olan sexslere nifret etdiyini gosterir O konsert zamani tamasacilarin musiqiye qulaq asmaq evezine aralarinda sohbet etdiyini ve ya konserte lazimi diqqet yetirmediyini gordukde musiqini yarimciq saxlayib konserti terk ederdi Ziyafetlerde ise birisinin ona gozlenilmeden ne ise ifa etmek sifarisini derhal redd ederdi Tedricen bu kimi bir cox qarsidurmalardan sonra hersoq Rudolf saray etika qaydalarindan bezilerinin Bethovene tetbiq olunmamasi haqqinda ferman vermeli olur Sevgi munasibetlerinde yasadigi murekkebliklerBethovenin sexsi heyati olduqca agir kecmisdir Karliginin gunu gunden agirlasmasi onu intihara bele suruklemisdir Qadinlarla munasibetlerine geldikde ise onu hemise elcatmaz qadinlar evli ve ya zadegan celb etmisdir Culiyyetta Quiciardi adli qadinla nisanlansa da onunla evlenmemisdir Bu izdivaca esas manee dogma atasi olmusdur Culiyyeta sonradan bir esilzade ile evlense de hec vaxt xosbext olmamis ve 1822 ci ilde heyat yoldasindan ayrilmisdir Qadin ugursuz seyler gostererek Bethovene qayitmaq istesede bu bas tutmamisdir Onun son esq macerasi 1805 ci ilde Qraf von Deym adli zadeganin genc dul qadini Jozefina von Brunzvikle olmusdur Bu munasibetlerin 1807 ci ilde Bethovenin sexsi qerarasizligi ve Jozefinanin zadegan ailesinin bu munasibete menfi yanasmasi sebebinden sonuclanmasi ehtimal olunur 1812 ci ilde Bethoven yalniz Ebedi sevgim kimi teqdim etdiyi qadina uzun mehebbet mektubu yazmisdir Bir nece qadin namized bu mektubun potensial alicisi kimi ireli surulse de onun kimliyi subuta yetirilmemisdir 1994 cu ilde cekilmis Ebedi sevgim filmi mehz bu mektubun sujeti esasinda hazirlanmisdir Bethoven bu dovrde yaxin qohumlari ve tanislari ile olduqca pis munasibetde olmusdur Qeyyumluq ugrunda mubarize1815 ci ilin 15 noyabrinda Bethovenin qardasi Karl van Bethoven verem xesteliyinden vefat edir Qardasinin yetim qalmis Karl adli ogluna Bethoven bir kimi evveller cox az maraq gosterdi Lakin qardasinin olumunden sonra Bethovende 9 yasli usagi oz himayesi altina goturmek arzusu bas qaldirir ve Bethoven tamamile bu isteyinin esirine cevrilir Bele ki qardasi oglunu ele kecirmek ugrunda mubarizesi Bethovenin xarakterindeki en pis cehetleri buruze verir ve uzun ceken mehkeme proseslerinde Bethoveni isteyine catmaqdan hec ne saxlaya bilmir Uzun muddete Bethoven musiqi bestelemekden de uzaq dusur Bu dovrde Avstriya mehkeme sitemi zadeganlar The Landsrexte ve umumi palatadan Tha Magistracy ibaret idi Bethoven mehkemede bilerekden soyadindaki holland menseli van sozunun onun zadegan nesline aid olmasina delalet etmediyini gizledir alman soyadlarinda istifade olunan von sozu sexsin zadegan nesline mensublugunu gosterir Bununla da o ise Zadeganlar palatasinda baxilmasina nail olur ve mehkemede malik oldugu yaxsi elaqe ve tesir sayesinde serfeli neticeni evvelceden temin edir Bethoven usagin yegane hamisi elan olunur Usagin anasi siravi alman ve varli olmayan dul qadin Yohannaya ise neinki oglunu gormek bezi mustesna hallar istisna olunmaqla hetta Bethovenin ondan oglunun tehsil pulunu da vermesi telebi ile qarsilasir Lakin zadenganlar palatasina verdiyi ifadelerden birinde ozu de bilmeden esilzade mensubiyyeti olmadigini etiraf edir ve neticede is asagi palataya gonderilir ve Bethoven burada usagin mustesna hamisi statusundan mehrum olunur Lakin Bethoven appelyasiya mehkemesine yeniden muraciet edir ve yeniden Karlin yegane hamisi huququnu berpa edir Edalet ve insan huquqlarinin hamisi olan imperator ali hezretlerine edilecek muraciet bele ana ve balasini bir birine qovusdura bilmeyecekdi Ana ve balaca Karl uzun iller erzinde neinki ayriliqdan hem de ad sanlarina deymis lekeden eziyyet cekmeli oldular Bethoven ise onlarin ad sanini her cur yollarla lekelemeye calisirdi Sonda zulmkar emisinin reftarina dozmeyen kicik Karl 182 ci il 31 iyul tarixinde basina gulle caxmaqla ozune qesd etmeye cehd gosterir Lakin o mocuze sayesinde xilas edile bilir ve arzusu ile anasinin yanina goturulur Yalniz bu dehsetli hadise Karli emisinin caynaqlarindan xilas ede bilir Etiqad ve bunun yaradiciligina tesiriBethoven maariflenme ve hemin dovr Avropada yukselmekde olan romantizm ideallarina inanirdi Ozunun ucuncu simfoniyasi olan Eroica ni italyanca Qehremanliq Napoleona hesr etmisdi Buna sebeb bestekarin Napoleonun Fransa inqilabinin demokratiya ve respublika kimi deyerlerini qoruyacagina inami idi Lakin 1804 cu ilde Napoleonun imperialistik ambisiyalari melum olduqdan sonra Bethoven Napoleonun titul vereqindeki adini o derecede qezeble silir ki vereqin ortasinda delik emele gelir Sonralar Bethoven bu simfoniyanin adini deyiserek Sinfonia Eroica composta per festeggiare il sovvenire di un grand Uomo yeni Boyuk insanlarin xatiresine ithaf olunan Qehramanliq Simfoniyasi qoyur Doqquzuncu simfoniyanin dorduncu hissesini Fridrix Sillerin Sadliga medhiyye eserinin sujeti uzerinde yazmaqla beseriyyeti qardasliq ugrunda mubarizeye cagiran himn yazir 1972 ci ilden etibaren dorduncu hissesinin orkestrlesdirilmis versiyasi Avropa Birliyinin resmi himnidir Tedqiqatcilar Bethovenin dini gorusleri ve bunun onun musiqi fealiyyetine tesiri ile bagli raziliga gele bilmirler Bethovenin mason oldugu ireli surulse de bu hele tesdiqini tapmayib Diger dahi alman bestekari Georq Fridrix Hendel kimi Bethoven de abune konsertler teskil etmekle bestelerini nasirlere satmaqla ve varli sexslerden aldigi maliyye desteyi ile serbest hec kimden asili olmayan yaradiciliqla mesgul olmusdur O hec vaxt kilsede ve ya zadegan saraylarinda daimi isle maraqlanmamisdir YaradiciligiBethoven Qerb klassik musiqisinin neheng simalarindan biri kimi anilir Bezen uc B lerden biri de Bax ve Bramsla birlikde kimi de taninir O hemcinin XVIII esr klassik musiqisinden XIX esr romantik musiqisine kecidin esas fiquru sayilir Bethovenin ozunden sonra gelen musiqiciler neslinin yetismesine guclu tesir gostermisdir Bethoven musiqi tertibatinin en boyuk ustalarindan biri sayilir Bezen o movzu seciminden evvel simfoniyalarinin ayri ayri parcalarinin qurulusunu mueyyen edirdi O uzun kompozisiyalarda parcalar arasi vahid sujet xettini gozlemek ucun bir birine bagli tematik aletlerin ve ya ruseym motivlerin den sistematik ve davamli sekilde istifade eden ilk bestekarlardan biri olmusdur Eynile heyret doguran cehetlerden biri de bir cox eserlerinde de rast gelinen ve butun eserlerine vahid xett bexs etmis menbe motivlerden istifade etmisdir O toxundugu butun musiqi janrlarinda bir yeniliye imza atmisdir Meselen o artiq o dovrde konkret tertibata salinmis rondo janrini daha da elastik ve hecmli etmekle onu sonata formasina yaxinlasdirmisdir Bethoven rengareng janrlarda simfoniya konsert piano ve diger aletler ucun sonatalar simli aletler ve diger kamera musiqileri opera musiqisi romanslar ve s eserler yaratmisdir Bu eserleri ile Bethoven dunya musiqi tarixinde klassik musiqiden romantik musiqi merhelesine kecid korpu rolunu oynamisdir Yaradiciliginin orta merhelesi Bethovenin siddetlenmekde olan karliq iztirablarindan bir qeder sonraki dovrde baslayir Bu donem qehremanliq ve mubarize haqqinda boyuk hecmli eserlerle xarakterize olunur Bu dovre alti simfoniya dorduncu ve besinci piano ucun konsertler uclu ve violoncel ucun konsertler 5 simli kvartet novbeti yeddi piano sonatalari Valdsteyn ve Appassionata sonatalari da bu dovrde yazilmisdir ve Bethovenin yegane operasi olan Fidelio aiddir source source Fur Elise Baqatel 25 1815 ci ilden 1827 ci ile qederki dovr erzinde miqyas ve hedeflerini de genislendirmisdir Bu dovre aid olan muhum eserlerinden birinci ve ikinci simfoniyalari ilk alti simli kvartetlerini ilk uc piano konsertinin ve ilk iyirmi piano ucun sonatalarini buraya meshur Ay isigi ve Potetik sonatalari da daxildir Bethovenin yaradiciliginin son merhelesi 1815 ci ilden baslayir Bu dovrde yaratdigi eserlerinde derin intellekti intensiv yuksek ifadeleri yenilikleri ile seciyyelenirdi meselen Simli Kvarteti Op 131 eserinde yeddi birlesmis parcadan istifade etmis ve doqquzuncu simfoniyasinda sonunucu sehnede orkestri xorla guclendirmisdir Sonunucu dovr eserleri seriyasina Missa Solemnis Grosse Fuge adli neheng kvarteti de daxil olmaqla bes simli kvarteti ve sonunucu bes piano sonatalari meshur Grobe Sonate fur das Hammerklavier sonatasi da daxil omaqla daxildir FilmoqrafiyaDirijor film 1980 Dyrygent Olmez sevgili 1994 Immortal beloved 1994 Bethoveni anlamaq film 2006 Copying Beethoven 2006IstinadlarBeethoven Ludwig van ing OUP 2001 Beethovens Schicksal als Migrant in Wien vor 200 Jahren Vom Untertanen des Erzbischofs von Koln zum osterreichischen Staatsburger ing 2022 Vol 13 Iss 1 ISSN 2042 6402 Beetgoven rus Enciklopedicheskij leksikonSPb 1836 T 5 S 161 162 Bethoven Lyudvig Բեթհովեն Լյուդվիգ rus Enciklopedicheskij slovar pod red I E Andreevskij SPb Brokgauz Efron 1892 T IIIa S 643 644 Dommer v Beethoven Ludwig van alm Allgemeine Deutsche BiographieL 1875 Vol 2 S 251 268 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Xarici kecidlerBeethoven Moonlight sonata Beethoven Haus Bonn 2016 03 05 at the Wayback Machine Ludwig van Beethoven 2014 12 26 at the Wayback Machine Works by Ludwig van Beethoven Works by or about Ludwig van BeethovenDiger layihelerdeVikisitatda elaqeli sitatlarVikimenbede elaqeli metnlerVikianbarda elaqeli media fayllarHemcinin baxVolfqanq Amadey Motsart Iohan Sebastyan Bax