Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Süjet (fr. sujet - əşya, predmet) — Ədəbi əsərin məzmununu təşkil edən, ardıcıl inkişaf edən hadisələr. Fransız sözü olub,əsərdə təsvir olunan mahiyyət və hadisə deməkdir. Süjet ssenariyə oxşar struktura malikdir: aydın başlınğıc, dinamik inkişaf, kulminasiya və final. Bədii filmdə adətən 3, ən çox 7 süjet xətti olur.
D.N.Uşakovun lüğətində bədii əsərin əsas məzmununun şərh edildiyi hərəkət və hadisələrin məcmusu.
Süjet nədir?
Əsli fransızca olan süjet sözünün bədii ədəbiyyatda mənası hərəkət, hadisə və tiplərin əsərdəki məzmunla əlaqədar olan məcmusudur. O, xarakterləri açmaq, konkret hadisələri cəmləşdirmək üçün bir vasitədir. Süjetin əsasında konfilikt və onun həlli yolu dayanır. Süjet epik, , hətta lirik əsərlərdə də olur. Lirik əsərlərdə süjet olduqda ona süjetli lirika deyilir.
Tiplər və onların xasiyyətlərinin necə inkişaf etməsi, başqa adamlarla əlaqəsi, hadisələrdəki inkişaf xətti süjetin əsasını təşkil edir. Hər hansı bədii əsərdəki əhvalat və hadisə müəyyən bir məqsəd daşıyır, bir və ya bir neçə süjet xətti üzərində qurulur.
Əsərdə verilən əhvalatın, tiplərin, hadisələrin inkişaf etdirilməsi süjetin inkişaf etdirilməsidir. Yazıçı insanları və onların hadisələrə olan əlaqəsini göstərmək üçün faktları seçib ümumiləşdirir, səciyyəvi saydığı hadisələri verir.
Süjet əlaqələr, ziddiyyətlər, hüsnü-rəğbət, nifrət və ümumən insanların bir-birilə münasibəti - bu və ya başqa bir xarakterin, tipin tarixi və təşkilidir.
— M.Qorki
Bədii ədəbiyyatın təhlilində süjetlə əlaqədar olaraq fabula sözü də istifadə olunur. Latın dilindən alınan bu sözün bədii ədəbiyyatdakı mənası məzmunda nəzərə çarpan əsas hadisələrin qısa, ardıcıl və süjet xətti ilə əlaqədar şəkildə yığcam nəql edilməsidir. Süjet əsas konflikti əhatə edirsə fabula bu konfliktin inkişafı ilə bağlı olan konkret hadisələri əhatə edir. Bir çox alimlər fabula ilə süjet arasında ciddi fərq görmədiklərindən bunlardan birini, yəni süjeti əsas götürürlər.
Süjetin inkişafı
Bədii müqəddimə
Əsərdə təsvir olunan hadisənin şəraitini, vəziyyətini, məkanını, vaxtını göstərən hissə bədii müqəddimə və ya ekspozisiya adlanır. Bədii müqəddimə ümumi süjet haqqında yığcam məlumat verən hissədir. Yazıçı süjet qurmaq üçün bədii müqəddimədən və ya ekspozisiyadan istifadə edir. Bədii müqəddimə hadisələr üçün ilk zəmin hazırlayır, bu hissədə hadisələrin necə cərəyan edəcəyi məlum olur. Bundan sonra əsərin düyün nöqtəsi başlanır. Surətlərin xarakteristikası haqqında ilk qısa məlumatı da məhz bu hissədə alırıq.
Düyün
Bədii əsərdə müqəddimənin davamı ilə əlaqədar olaraq yaranan ziddiyyət və ya münaqişənin (konfliktin) başlanğıcına düyün deyilir. Bəzən düyünə əlaqə və münasibətin inkişafı da deyilir.
Ekspozisiyadan sonra gələn hadisələr adətən zavyazka, yəni düyün yaratma adlanır. Zavyazka əsərdə baş verməli olan düyünlü hadisənin ilk epizodlarıdır. Həmin epizodla əsərdə əks mövqedə və qütbdə duran obrazlarının münasibətlərini aydınlaşdırır. Bu münasibətləri tədricən, hadisələr fonunda, onların nəticəsi kimi verə bilmək dramaturqun sənətkarlığının mühüm göstəricisi sayılır.
Kulminasiya
Əsərin əsasını təşkil edən hadisə öz gedişinin ən gərgin nöqtəsinə çatır və onun qəhrəmanların əsərdəki taleyini tamamlayan nəticələrini ortaya çıxarır. Bu hissədə münasibətlər aydınlaşır, əsas hadisə baş verir və ya hadisənin üstü açılır.
Nəticə
Nəticə yaxud razvyazka – düyünün açılması deməkdir və əsərdəki hadisələrin bitməsidir. Peşəkar yazıçı hadisələrin bütün mərhələlərində olduğu kimi, razvyazkanı da hadisələri tələsdirmədən qələmə alır. Əsas surətlərin bir çox xüsusiyyətləri və müəllifin əsas fikri məhz razvyazka mərhələsində qabarıq şəkildə üzə çıxır.
Proloq
Proloq (yun. πρόλογος - ön söz) əsərin mətnində xüsusi səhifədən başlanan müəllif qeydləridir. Müəllif əksər hallarda əsərin süjet xətti və ideyası haqqında yığcam məlumat verməklə oxucuda ona qarşı maraq doğurur və özünün hadisələrə münasibətini ümumi şəkildə bildirir. Proloq bədii əsərin süjet xəttinə daxil olmasa da onun aydınlaşdırılmasına yardım edir. Antik ədəbiyyatda dramaturqlar proloqdan daha çox istifadə edirdilər. Müasir ədəbiyyatda isə proloqdan daha çox epik əsərlərdə istifadə olunur.
Epiloq
Epiloq (yun. έπίλογος - son söz) - əsər bitdikdən sonra müəllifin qeydlərindən ibarət bədii nəticə. Bəzən yazıçı əsəri bitirdikdən sonra ona olduqca yığcam və qısa bir şəkildə bədii sonluq verir. Bu sonluqda ya əsərin ideyası ümumi və bədii şəkildə verilir, ya da hadisənin, qəhrəmanların sonrakı taleyi göstərilir. Epiloq çox zaman yazıçının əsərdə demək istədiklərini tamamlayır.
Ümumiyyətlə istər epiloq, istərsə də proloq bədii əsər üçün vacib şərt deyildir. Onlar olmasa əsərin süjet xətti pozulmaz. Lakin müvəffəqiyyətli proloq və epiloq əsərin bədii təsir qüvvəsini artırır.
Epiqraf
Əsərin birinci səhifəsinin başında yazılan başqa bir müəllif qeydinə epiqraf (yun. επιγραφή -qəbirüstü yazı) deyilir. Epiqrafda ya əsərin həsr edildiyi şəxsin adı göstərilir, ya da onun məzmunu ilə bağlı hikmətli fikir və ifadə verilir. Bəzi hallarda əsərin ayrı-ayrı hissələrinə də ayrıca epiqraflar verilir.
İstinadlar
- "Сюжет - это ..." 2014-04-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-03.
- Ssenari yaradıcılığı I. Dərs vəsaiti, Bakı - 2015, 144 səh.
- "Д.Н. Ушаков Большой толковый словарь современного русского языка". 2021-10-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-03.
- Qəhrəmanlı, Nazif. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi (az.). Bakı: BQU-nun mətbəəsində. 2008. 20–21.
- Hacıyev C.X. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. Bakı, 1958. s. 67
- "Əliyev R. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. Bakı: Mütərcim, 2008. s. 267" (PDF). 2021-06-29 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-11-04.
- Hacıyev C.X. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. Bakı, 1958. s. 70
- Hacıyev C.X. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. Bakı, 1958. s. 71
- "Əliyev R. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. Bakı: Mütərcim, 2008. s. 268" (PDF). 2021-06-29 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-11-04.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sujet fr sujet esya predmet Edebi eserin mezmununu teskil eden ardicil inkisaf eden hadiseler Fransiz sozu olub eserde tesvir olunan mahiyyet ve hadise demekdir Sujet ssenariye oxsar struktura malikdir aydin baslingic dinamik inkisaf kulminasiya ve final Bedii filmde adeten 3 en cox 7 sujet xetti olur D N Usakovun lugetinde bedii eserin esas mezmununun serh edildiyi hereket ve hadiselerin mecmusu Sujet nedir Esli fransizca olan sujet sozunun bedii edebiyyatda menasi hereket hadise ve tiplerin eserdeki mezmunla elaqedar olan mecmusudur O xarakterleri acmaq konkret hadiseleri cemlesdirmek ucun bir vasitedir Sujetin esasinda konfilikt ve onun helli yolu dayanir Sujet epik hetta lirik eserlerde de olur Lirik eserlerde sujet olduqda ona sujetli lirika deyilir Tipler ve onlarin xasiyyetlerinin nece inkisaf etmesi basqa adamlarla elaqesi hadiselerdeki inkisaf xetti sujetin esasini teskil edir Her hansi bedii eserdeki ehvalat ve hadise mueyyen bir meqsed dasiyir bir ve ya bir nece sujet xetti uzerinde qurulur Eserde verilen ehvalatin tiplerin hadiselerin inkisaf etdirilmesi sujetin inkisaf etdirilmesidir Yazici insanlari ve onlarin hadiselere olan elaqesini gostermek ucun faktlari secib umumilesdirir seciyyevi saydigi hadiseleri verir Sujet elaqeler ziddiyyetler husnu regbet nifret ve umumen insanlarin bir birile munasibeti bu ve ya basqa bir xarakterin tipin tarixi ve teskilidir M Qorki Bedii edebiyyatin tehlilinde sujetle elaqedar olaraq fabula sozu de istifade olunur Latin dilinden alinan bu sozun bedii edebiyyatdaki menasi mezmunda nezere carpan esas hadiselerin qisa ardicil ve sujet xetti ile elaqedar sekilde yigcam neql edilmesidir Sujet esas konflikti ehate edirse fabula bu konfliktin inkisafi ile bagli olan konkret hadiseleri ehate edir Bir cox alimler fabula ile sujet arasinda ciddi ferq gormediklerinden bunlardan birini yeni sujeti esas gotururler Sujetin inkisafiBedii muqeddime Eserde tesvir olunan hadisenin seraitini veziyyetini mekanini vaxtini gosteren hisse bedii muqeddime ve ya ekspozisiya adlanir Bedii muqeddime umumi sujet haqqinda yigcam melumat veren hissedir Yazici sujet qurmaq ucun bedii muqeddimeden ve ya ekspozisiyadan istifade edir Bedii muqeddime hadiseler ucun ilk zemin hazirlayir bu hissede hadiselerin nece cereyan edeceyi melum olur Bundan sonra eserin duyun noqtesi baslanir Suretlerin xarakteristikasi haqqinda ilk qisa melumati da mehz bu hissede aliriq Duyun Bedii eserde muqeddimenin davami ile elaqedar olaraq yaranan ziddiyyet ve ya munaqisenin konfliktin baslangicina duyun deyilir Bezen duyune elaqe ve munasibetin inkisafi da deyilir Ekspozisiyadan sonra gelen hadiseler adeten zavyazka yeni duyun yaratma adlanir Zavyazka eserde bas vermeli olan duyunlu hadisenin ilk epizodlaridir Hemin epizodla eserde eks movqede ve qutbde duran obrazlarinin munasibetlerini aydinlasdirir Bu munasibetleri tedricen hadiseler fonunda onlarin neticesi kimi vere bilmek dramaturqun senetkarliginin muhum gostericisi sayilir Kulminasiya Eserin esasini teskil eden hadise oz gedisinin en gergin noqtesine catir ve onun qehremanlarin eserdeki taleyini tamamlayan neticelerini ortaya cixarir Bu hissede munasibetler aydinlasir esas hadise bas verir ve ya hadisenin ustu acilir Netice Netice yaxud razvyazka duyunun acilmasi demekdir ve eserdeki hadiselerin bitmesidir Pesekar yazici hadiselerin butun merhelelerinde oldugu kimi razvyazkani da hadiseleri telesdirmeden qeleme alir Esas suretlerin bir cox xususiyyetleri ve muellifin esas fikri mehz razvyazka merhelesinde qabariq sekilde uze cixir ProloqProloq yun prologos on soz eserin metninde xususi sehifeden baslanan muellif qeydleridir Muellif ekser hallarda eserin sujet xetti ve ideyasi haqqinda yigcam melumat vermekle oxucuda ona qarsi maraq dogurur ve ozunun hadiselere munasibetini umumi sekilde bildirir Proloq bedii eserin sujet xettine daxil olmasa da onun aydinlasdirilmasina yardim edir Antik edebiyyatda dramaturqlar proloqdan daha cox istifade edirdiler Muasir edebiyyatda ise proloqdan daha cox epik eserlerde istifade olunur EpiloqEsas meqale Epiloq Epiloq yun epilogos son soz eser bitdikden sonra muellifin qeydlerinden ibaret bedii netice Bezen yazici eseri bitirdikden sonra ona olduqca yigcam ve qisa bir sekilde bedii sonluq verir Bu sonluqda ya eserin ideyasi umumi ve bedii sekilde verilir ya da hadisenin qehremanlarin sonraki taleyi gosterilir Epiloq cox zaman yazicinin eserde demek istediklerini tamamlayir Umumiyyetle ister epiloq isterse de proloq bedii eser ucun vacib sert deyildir Onlar olmasa eserin sujet xetti pozulmaz Lakin muveffeqiyyetli proloq ve epiloq eserin bedii tesir quvvesini artirir EpiqrafEsas meqale Epiqraf Eserin birinci sehifesinin basinda yazilan basqa bir muellif qeydine epiqraf yun epigrafh qebirustu yazi deyilir Epiqrafda ya eserin hesr edildiyi sexsin adi gosterilir ya da onun mezmunu ile bagli hikmetli fikir ve ifade verilir Bezi hallarda eserin ayri ayri hisselerine de ayrica epiqraflar verilir Istinadlar Syuzhet eto 2014 04 15 tarixinde Istifade tarixi 2014 11 03 Ssenari yaradiciligi I Ders vesaiti Baki 2015 144 seh D N Ushakov Bolshoj tolkovyj slovar sovremennogo russkogo yazyka 2021 10 26 tarixinde Istifade tarixi 2014 11 03 Qehremanli Nazif Edebiyyat nezeriyyesi az Baki BQU nun metbeesinde 2008 20 21 Haciyev C X Edebiyyat nezeriyyesi Baki 1958 s 67 Eliyev R Edebiyyat nezeriyyesi Baki Mutercim 2008 s 267 PDF 2021 06 29 tarixinde PDF Istifade tarixi 2014 11 04 Haciyev C X Edebiyyat nezeriyyesi Baki 1958 s 70 Haciyev C X Edebiyyat nezeriyyesi Baki 1958 s 71 Eliyev R Edebiyyat nezeriyyesi Baki Mutercim 2008 s 268 PDF 2021 06 29 tarixinde PDF Istifade tarixi 2014 11 04