Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xürrəm Sultan (Osmanlı türkcəsi: خُرَّم خاصيكي سلطان; əsl adı Aleksandra Lisovska; bilinmir, bilinmir – 15 aprel 1558, Konstantinopol) — Osmanlı imperiyasının 10. padşahı və 89. İslam xəlifəsi I Süleymanın nikahlı qadını və Sultan II. Səlimin anasıdır.
| Xürrəm Sultan | |
|---|---|
 | |
Vəzifədədir | |
| 1533-cü ildən | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | bilinmir |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 15 aprel 1558 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Sülalə | Osmanlı xanədanı |
| Həyat yoldaşı |
|
| Uşaqları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Maraqlı həyatı, intriqaları, zəkası, cəsarəti və sevgisi ilə məşhurlaşan bir Xanım Sultandır. Siyasətdə və dövlət işlərində önəmli rol oynayaraq, Osmanlı tarixində "" adlanan bir mərhələni başlatmışdır. Bununla yanaşı, Osmanlı tarixinin ən güclü və ən təsirli qadın sultanı olaraq qəbul edilir. Dövlət məsələlərindəki önəmli rolu və təsiri ilə ona qarşı olan paşaları, dövlət adamlarını və hətta hərəmxanadakı rəqiblərini aradan qaldırmışdır.
Əsli
Osmanlı sarayına qədərki həyatı haqqında müxtəlif fikirlər mövcuddur.Lehistan Krallığı ərazisinə daxil olan Rutenya (indiki Ukrayna) ərazisində 1504 tarixində provaslav bir ailədə dünyaya gəldiyi söylənilir.Tatar quldur dəstələri tərəfindən əsir alınaraq 1520 tarixində 15 yaşlarında Krım sarayına satılmış, daha sonra Sultan I Süleymana hədiyyə olaraq İstanbula göndərilmişdir. Daha sonralar adı dəyişdirilərək Xürrəm (farsca şən, üzü gülər) qoyulmuşdur.
Fiziki görünüşü
O dönəmin Avropa elçiləri tərəfindən qızılı saçlı, yaşıl gözlü və ağ dərili olduğu vurğulanır. Əri Sultan Süleymanın da ona yazdığı şeirlərdə bu məlumatlar bir daha təsdiqlənir. Ona aid edilən bütün portretlər rəssamların xəyallarından ibarətdir, çünki o dönəmdə Xürrəm Sultanı saray əhlindən başqa heç kəs görməmişdir. Buna baxmayaraq Osmanlı tarixində ən çox portreti çəkilən qadın sultandır.
Saraydakı həyatı
Saraya gəlişi
Xürrəm Sultanın saraya gəlişi və Qanuni ilə tanışması haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Şahzadəliyi və ya sultanlığının ilk ilində hərəmxanaya daxil olduğu düşünülür. Xürrəm Sultan saraya gətiriləndə I Süleymanın Mahidövran Sultandan artıq şahzadə Mustafa adlı bir övladı var idi. Sarayın ən nüfuzlu qadını padşahın anası Ayşə Hafsa Sultan, ikinci dərəcəli qadın isə Mahidövran Sultan idi. Xürrəm saraya gəldikdən sonra 1521 tarixində şahzadə Mehmed dünyaya gəldi və beləliklə, Xürrəm Sultan saraydakı ən nüfuzlu üçüncü qadın oldu. İki hasəki qadın arasındakı rəqabət getdikcə güclənmiş və bu rəqabət Mahidövran Sultanın əleyhinə nəticələnmişdir.
Qanuni Sultan Süleymanla nikaha girməsi
Nikahla birlikdə bir ilk baş verir və dünyanın ən güclü imperatorunun qadını olur. Beləliklə, padşahın kölə qadınlarına verdiyi Hasəki ünvanı, Hasəki Sultan olaraq dəyişdirildi. Xürrəm Sultanın bu nikahla saraydakı gücü artdı və Mahidövran Sultanı ötüb keçdi. Xürrəm Sultan şahzadə Cahangirin dünyaya gəlişindən sonra möhtəşəm bir toy mərasimi ilə nikahlandı. Təqribən iyun 1534 tarixində gerçəkləşən bu mərasim Osmanlı tarixində ilk dəfə bir sultanın bir köləyə nikah kəsməsi ilə qeydə düşmüşdür.
Hərəmxana idarəsini ələ alması
Mahidövran ilə Xürrəm Sultan arasındakı mübarizədə Mahidövran Sultanı dəstəkləyən və oğlu üzərində böyük nüfuza sahib olan Validə Ayşə Hafizə Sultanın 1534 tarixindəki ölümü ilə Xürrəm Sultanın saraydakı intriqaları daha da artmış və hərəmxananın idarəsini ələ almışdır. Ancaq Mahidövran Sultan vəliəhd anası olduğu üçün Validə Sultanın ölümündən sonra özünü Validə Sultanlığa hazırlamağa başlamışdır.
Övladları
Xürrəm Sultanın saraya gəldikdən sonra dünyaya gətirdiyi övladları aşağıdakılardır :
- Şahzadə Mehmed — 1521 tarixində dünyaya gəlmiş, 1543-cü ildə Manisa sancaqbəyi ikən bilinməyən bir səbəbdən vəfat etmişdir.
- Mihrimah Sultan — 1522 tarixində dünyaya gəlmiş, 15 yaşında Kürəkən Rüstəm Paşa ilə evləndirilmişdir. 1578-ci ildə vəfat etmişdir.
- Şahzadə Abdullah — 1522 və ya 1523 tarixində dünyaya gəlmiş və təqribən 1526 tarixində uşaq xəstəliyindən ölmüşdür.
- Şahzadə Səlim — 1524-cü ildə dünyaya gəlmişdir. Anasının ölümündən sonra doğma qardaşı şahzadə Bəyazidlə taxt uğrunda mübarizə aparmışdır. Atasının dəstəyi ilə bu mübarizədə qalib gələrək vəliəhd elan edilmişdir. Sultan Süleymanın ölümündən sonra II Səlim adı ilə Osmanlı padşahı olmuşdur. 1574 tarixinə qədər taxtda qalmışdır
- Şahzadə Bəyazid — 1525-ci ildə dünyaya gəlmişdir. Anasının ölümündən sonra doğma qardaşı Şahzadə Səlimlə taxt uğrunda mübarizə aparmışdır. Mübarizədə məğlub olaraq Səfəvilərə sığınmış, ancaq atası I Süleymanın Səfəvi şahı I. Təhmasiblə gəldiyi razılığa görə 1561 tarixində Osmanlı elçiləri tərəfindən boğularaq öldürülmüşdür.
- Şahzadə Cahangir — 1531 tarixində dünyaya gəlmiş və 1553-cü ildə vəfat etmişdir.
Sədrəzəm İbrahim Paşanın edamı
Sədrəzəm Parqalı Kürəkən İbrahim Paşa taxt namizədi olaraq I Süleymanın Mahidövran Sultandan olan oğlu şahzadə Mustafanı dəstəkləyirdi. İbrahim Paşanın İraqeyn Səfərindən döndükdən sonra 14 mart 1536 gecəsi otağında boğdurularaq edam edilməsi, hamıdan çox Xürrəm Sultanı sevindirdi. Buna görə də uşaqlığından bəri Qanuni ilə yaxın dost olan İbrahim Paşanın gözdən düşüb edam edilməsində Xürrəm Sultanın təsirinin böyük olduğu söylənilir. Ancaq İbrahim Paşanın edam edilməsində özünün də böyük səhvləri olmuşdur. Belə ki, vəzifələri artdıqca özünü sultandan üstün görməsi və son səfəri olan İraqeyn Səfərində özünə Sultan titulu götürməsi onun sonunu hazırlamışdır.
Hərəmxananın Topqapı Sarayına köçürülməsi
Xürrəm Sultan dövlət işləri ilə yaxından maraqlanmaq üçün hərəmxananı köhnə saraydan Topqapı sarayına köçürmüş və bu hadisə Xürrəm Sultanın yenilikçi hərəkətlərindən biri olmuşdur. Köhnə saraydan köçün nə vaxt olduğu tam bilinməsə də, 25 yanvar 1541 tarixində köhnə sarayda baş verən yanğından sonra hərəmxananın Topqapıya köçürülməsi ehtimal olunur.
Şahzadələrin sancaqbəyliklərinə təyini
Şahzadələrin sancaqbəyliklərinə təyinində də Xürrəm Sultanın rolu olduğu düşünülür. 1541 tarixində adətən vəliəhdlərin təyin edildiyi Manisa sancaqbəyliyindən şahzadə Mustafa alınaraq Amasiya sancaqbəyliyinə təyin edilmiş, növbəti il bu sancağa Xürrəm Sultanın böyük oğlu şahzadə Mehmed təyin edilmişdir. Ancaq xalq və əsgərlər bu vəziyyətdə narazılığını bildirmiş, bundan sonra I Süleyman şahzadə Mustafanın şərq sərhəddinin qorunması üçün Amasiyaya göndərildiyini və şahzadə Mustafanın hələ də vəliəhd olduğunu açıqlamışdır. Osmanlı adət-ənənələrinə görə sancağa çıxan şahzadə öz anası ilə sarayı tərk etməli idi. Ancaq Xürrəm Sultan bu ənənəyə zidd olaraq şahzadələri ilə getməmiş, ömrünün sonuna qədər Topqapı Sarayında I Süleymanın yanında qalmışdır. Buna baxmayaraq tez-tez şahzadələrini sancaqlarda ziyarət etmişdir.
Rüstəm Paşanın sədrəzəmliyə yüksəlməsi
Xürrəm Sultanın yeganə qızı Mehrimah Sultan 1539 tarixində Diyarbəkir hakimi və üçüncü vəzir Rüstəm Paşa ilə evləndirilmişdir. Kürəkən ünvanı il 1544 tarixində sədrəzəmliyə təyin edilmişdir. Bir çox qaynaqlarda qeyd edildiyinə görə Xədim Süleyman Paşanın sədarətdən qovulması və yerinə ikinci vəzir yox, üçüncü vəzir Rüstəm Paşanın gətirilməsində Mehrimah Sultanın və Xürrəm Sultanın olduğu qeyd olunur.
Piri Rəisin edamı
Piri Rəisin edamında Xürrəm Sultanın rolu olduğu tarixi qaynaqlarda əks olunur. Belə ki, Xürrəm Sultanın vaxtilə Krımdan Kamal rəis və Piri rəis tərəfindən gətirilməsi iddia edilir. Piri rəisin dünya xəritəsinin bir parçası da məhz Topqapı Sarayının hərəmxanasından tapılmışdır. Xürrəm Sultan Piri rəisin uğurunu qısqanmış və onun dünya xəritəsini parçalayıb geri qalan hissəsini də Rusiyaya göndərdiyi rəvayət edilir. Xəritənin əskik olan hissəsinin Rusiya çar sarayından tapılması bu iddiaları təsdiqləyir.
Şahzadə Mustafanın boğdurulması
Qanunidən sonra vəliəhd şahzadə Mustafanın taxta çıxmasından qorxan Xürrəm Sultan şahzadə Mustafanı atasının gözündən salmaq üçün qızı Mehrimah Sultan və kürəkəni Rüstəm Paşa ilə intriqalar yaratması tarixi qeydlərdə öz əksini tapmışdır. Xürrəm Sultanın əmriylə hərəkət edən Rüstəm Paşa şahzadə Mustafanın möhrünü düzəltdirərək Səfəvi şahı I Təhmasibə məktub yazması və cavab məktubunu da Sultan Süleymana təqdim etməsi şahzadə Mustafanın sonunu gətirmişdir.
Edam olunduğu gün atasıyla görüşmək ümidi ilə çadırına girmiş, ancaq çadırda atasının yerinə 11 cəlladla qarşılaşmışdır. Bu hadisədən sonra şahzadə Cahangir böhran keçirmiş, atası ilə səfərə davam edərək Hələbdə vəfat etmişdir. Və bununla da taxta namizəd olaraq Xürrəm Sultanın iki oğlu – şahzadə Səlim və şahzadə Bəyazid qalmışdır.
Qara Əhməd Paşanın edamı
Qara Əhməd Paşa Kürəkən Rüstəm Paşanın sədarətdən alınmasından sonra 1553 tarixində sədrəzəmliyə gətirilmişdir. Səfərdən döndükdən sonra Rüstəm Paşanın yenidən sədrəzəmliyə gətirilməsi üçün Sultana təkid etmiş, divan məclisi sonunda günahkar görülərək edam edilmişdir (1555). Bu hadisənin pərdə arxasında Xürrəm Sultan və qızı Mehrimah Sultan olmuşdur.
Xarici siyasət məsələləri və dövlət işləri
Xürrəm Sultan o dövrə qədər görülməmiş şəkildə xarici siyasətlə maraqlanmış, diplomatik yazışmalar aparmışdır. İran səfərlərinə dəstək vermiş, 1548 tarixindəki İkinci İran Səfəri zamanı Lehistan taxtına çıxan yeni krala təbriknamə göndərmişdir.
Osmanlı dövlətində kralla məktublaşan ilk və tək hasəki sultandır. Gəlini Nurbanu Sultan və onun gəlini Safiyə Sultan kraliçalarla yazışmalar aparsa da, Xürrəm Sultandan başqa kralla şəxsən yazışan bir sultan olmamışdır.
Bundan başqa Xürrəm Sultan Osmanlı dövlətinə sığınan Səfəvi şahzadəsi Əlqas Mirzəyə naxışlı dəsmal və dualı köynəklər hədiyyə etmiş, Səfəvi şahının bacısı isə Xürrəm Sultanı fironun qadını Züleyxaya və Həzrəti Məryəmə bənzətmişdir.
Şah ünvanı
Xürrəm Sultan Osmanlı tarixində ilk dəfə qanuni xanım sultan olaraq kraliça mənasinda işlənən Şah ünvanını işlətmişdir. Buna sübut isə Qüds şəhərindəki imarətin və İstanbuldakı Hasəki Xəstəxanasının kitabəsində "Devletlu İsmetlu Hurrem Şah Sultan Aliyyetü'ş-şân Hazretleri" ifadəsinin işlənməsidir.
Vəfatı
Övladlarını taxt varisi etməyi bacaran Xürrəm Sultan 15 aprel 1558 tarixində İstanbulda vəfat etdi. Böyük cənazə mərasimi ilə Süleymaniyyə Məscidində dəfn edilmişdir. Bir il sonra məzarının üzərində əri I Süleyman tərəfindən türbə tikilmişdir. Bu türbədə Xürrəm Sultanla yanaşı II Səlimin oğlu Şahzadə Mehmed və I Süleymanın bacısı Xədicə Sultanın qızı Xanım Sultan dəfn olunmuşdur. Xürrəm Sultanın vəfatı ilə böhran keçirən Sultan Süleyman indiki İran ərazisindəki bir şəhərə onun adını vermişdir (Xürrəmabad).
Xeyriyyə işləri
Xürrəm Sultan İstanbulda hal-hazırda da fəaliyyət göstərən Hasəki səmtində, Memar Sinana Hasəki Külliyəsini inşa etdirmişdir. 1538–1551 illərində inşaatı tamamlanan külliyənin içində bir məscid, mədrəsə, məktəb, imarət, çeşmə və xəstəxana mövcuddur. Bundan başqa İstanbulda Memar Sinanın inşa etdiyi Hasəki hamamı da Xürrəm Sultanın adı ilə bağlıdır. Xürrəm Sultan Ayasofya Məscidi ətrafında yardıma möhtac və yoxsullar üçün pulsuz aşevi açdırmış, Kəbədə, Şamda, Bağdadda, Konyada, Qüdsdə və Ədirnədə Xürrəm Sultan adına müxtəlif əsərlər var.
Qalereya
-
![image]()
Topkapı Sarayı arxivində yerləşən Rossa Solymannı Vxor başlıqlı Xürrəm Sultan portreti. -
![image]()
-
![image]()
, "La Sultana Rossa" adlı tablo
Haqqında yaradılmış əsərlər
- "Moskof Cariye Hürrem" — Demet Altınyeleklioğlunun Xürrəm Sultan haqqındakı romanı.
- 63-cü simfoniya (Yozef Haydn).
- — 2003-cü ildə Türkiyənin Star TV telekanalında yayımlanmış teleserial.
- Möhtəşəm əsr — 2011-ci ildə Türkiyənin Show TV telekanalında yayımlanan və I Süleymanın hakimiyyətindən bəhs edən teleserial.
Həmçinin bax
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Smith B. G. The Oxford Encyclopedia of Women in World History: 4 Volume Set (ing.). OUP, 2008. Vol. 4. P. 517.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #119171538 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- Özakbaş, Ayşə. "Hürrem Sultan" 2015-12-27 at the Wayback Machine.
- Peirce, Leslie P. (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire 2014-07-16 at the Wayback Machine. Oxford University Press. s. sf. 60. ISBN 0195086775.
- Bölgə 1184–1722 illərində Lehistan Krallığının sərhədləri daxilində yerləşirdi. Rohatyn, Ukraynanın mərkəzi Lvov'un 68 km cənubunda.
- Brooks, Andrée Aelion (2002). The woman who defied kings. Paragon House: Michigan Universty.
- Ancaq Leslie P. Peirce’yə görə Mahidövran Sultan saraydan sürgün edilməmişdir, adətlərə uyğun olaraq oğlunun sancağına getmək üzrə saraydan ayrılmışdır.
- . 2016-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-21.
- Bəzi tarixçilərə görə, Xürrəm Sultan, öncə azad edilmiş, daha sonra nikah qıyılmışdır
- Afyoncu, Erhan (2012). Anonim Rapor. ISBN : 9786054052967.
- Sakaoğlu, Necdet; sf. 18
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 408
- Afyoncu, Erhan (Aprel 2012). "Şahzadə Mustafa". Atlas Tarih.
- Öztuna, Yılmaz (1978). Şehzade Mustafa. İstanbul: Ötüken Yayınevi. ISBN 9754371415.
- Öztuna, Yılmaz (1979). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xurrem Sultan Osmanli turkcesi خ ر م خاصيكي سلطان esl adi Aleksandra Lisovska bilinmir bilinmir 15 aprel 1558 Konstantinopol Osmanli imperiyasinin 10 padsahi ve 89 Islam xelifesi I Suleymanin nikahli qadini ve Sultan II Selimin anasidir Xurrem SultanHaseki SultanVezifededir1533 cu ildenSexsi melumatlarDogum tarixi bilinmirDogum yeri bilinmirVefat tarixi 15 aprel 1558Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiDefn yeri Suleymaniyye mescidiSulale Osmanli xanedaniHeyat yoldasi Sultan Suleyman Qanuni 1534 15 aprel 1558 Usaqlari Sahzade Mehmed Mehrimah Sultan II Selim Sehzade Beyazid Sahzade Cahangir Vikianbarda elaqeli mediafayllar Maraqli heyati intriqalari zekasi cesareti ve sevgisi ile meshurlasan bir Xanim Sultandir Siyasetde ve dovlet islerinde onemli rol oynayaraq Osmanli tarixinde adlanan bir merheleni baslatmisdir Bununla yanasi Osmanli tarixinin en guclu ve en tesirli qadin sultani olaraq qebul edilir Dovlet meselelerindeki onemli rolu ve tesiri ile ona qarsi olan pasalari dovlet adamlarini ve hetta heremxanadaki reqiblerini aradan qaldirmisdir EsliOsmanli sarayina qederki heyati haqqinda muxtelif fikirler movcuddur Lehistan Kralligi erazisine daxil olan Rutenya indiki Ukrayna erazisinde 1504 tarixinde provaslav bir ailede dunyaya geldiyi soylenilir Tatar quldur desteleri terefinden esir alinaraq 1520 tarixinde 15 yaslarinda Krim sarayina satilmis daha sonra Sultan I Suleymana hediyye olaraq Istanbula gonderilmisdir Daha sonralar adi deyisdirilerek Xurrem farsca sen uzu guler qoyulmusdur Fiziki gorunusuO donemin Avropa elcileri terefinden qizili sacli yasil gozlu ve ag derili oldugu vurgulanir Eri Sultan Suleymanin da ona yazdigi seirlerde bu melumatlar bir daha tesdiqlenir Ona aid edilen butun portretler ressamlarin xeyallarindan ibaretdir cunki o donemde Xurrem Sultani saray ehlinden basqa hec kes gormemisdir Buna baxmayaraq Osmanli tarixinde en cox portreti cekilen qadin sultandir Saraydaki heyatiSaraya gelisi Xurrem Sultanin saraya gelisi ve Qanuni ile tanismasi haqqinda deqiq melumat yoxdur Sahzadeliyi ve ya sultanliginin ilk ilinde heremxanaya daxil oldugu dusunulur Xurrem Sultan saraya getirilende I Suleymanin Mahidovran Sultandan artiq sahzade Mustafa adli bir ovladi var idi Sarayin en nufuzlu qadini padsahin anasi Ayse Hafsa Sultan ikinci dereceli qadin ise Mahidovran Sultan idi Xurrem saraya geldikden sonra 1521 tarixinde sahzade Mehmed dunyaya geldi ve belelikle Xurrem Sultan saraydaki en nufuzlu ucuncu qadin oldu Iki haseki qadin arasindaki reqabet getdikce guclenmis ve bu reqabet Mahidovran Sultanin eleyhine neticelenmisdir Qanuni Sultan Suleymanla nikaha girmesi Nikahla birlikde bir ilk bas verir ve dunyanin en guclu imperatorunun qadini olur Belelikle padsahin kole qadinlarina verdiyi Haseki unvani Haseki Sultan olaraq deyisdirildi Xurrem Sultanin bu nikahla saraydaki gucu artdi ve Mahidovran Sultani otub kecdi Xurrem Sultan sahzade Cahangirin dunyaya gelisinden sonra mohtesem bir toy merasimi ile nikahlandi Teqriben iyun 1534 tarixinde gerceklesen bu merasim Osmanli tarixinde ilk defe bir sultanin bir koleye nikah kesmesi ile qeyde dusmusdur Heremxana idaresini ele almasi Mahidovran ile Xurrem Sultan arasindaki mubarizede Mahidovran Sultani destekleyen ve oglu uzerinde boyuk nufuza sahib olan Valide Ayse Hafize Sultanin 1534 tarixindeki olumu ile Xurrem Sultanin saraydaki intriqalari daha da artmis ve heremxananin idaresini ele almisdir Ancaq Mahidovran Sultan veliehd anasi oldugu ucun Valide Sultanin olumunden sonra ozunu Valide Sultanliga hazirlamaga baslamisdir Ovladlari Xurrem Sultanin saraya geldikden sonra dunyaya getirdiyi ovladlari asagidakilardir Sahzade Mehmed 1521 tarixinde dunyaya gelmis 1543 cu ilde Manisa sancaqbeyi iken bilinmeyen bir sebebden vefat etmisdir Mihrimah Sultan 1522 tarixinde dunyaya gelmis 15 yasinda Kureken Rustem Pasa ile evlendirilmisdir 1578 ci ilde vefat etmisdir Sahzade Abdullah 1522 ve ya 1523 tarixinde dunyaya gelmis ve teqriben 1526 tarixinde usaq xesteliyinden olmusdur Sahzade Selim 1524 cu ilde dunyaya gelmisdir Anasinin olumunden sonra dogma qardasi sahzade Beyazidle taxt ugrunda mubarize aparmisdir Atasinin desteyi ile bu mubarizede qalib gelerek veliehd elan edilmisdir Sultan Suleymanin olumunden sonra II Selim adi ile Osmanli padsahi olmusdur 1574 tarixine qeder taxtda qalmisdir Sahzade Beyazid 1525 ci ilde dunyaya gelmisdir Anasinin olumunden sonra dogma qardasi Sahzade Selimle taxt ugrunda mubarize aparmisdir Mubarizede meglub olaraq Sefevilere siginmis ancaq atasi I Suleymanin Sefevi sahi I Tehmasible geldiyi raziliga gore 1561 tarixinde Osmanli elcileri terefinden bogularaq oldurulmusdur Sahzade Cahangir 1531 tarixinde dunyaya gelmis ve 1553 cu ilde vefat etmisdir Sedrezem Ibrahim Pasanin edami Sedrezem Parqali Kureken Ibrahim Pasa taxt namizedi olaraq I Suleymanin Mahidovran Sultandan olan oglu sahzade Mustafani destekleyirdi Ibrahim Pasanin Iraqeyn Seferinden dondukden sonra 14 mart 1536 gecesi otaginda bogdurularaq edam edilmesi hamidan cox Xurrem Sultani sevindirdi Buna gore de usaqligindan beri Qanuni ile yaxin dost olan Ibrahim Pasanin gozden dusub edam edilmesinde Xurrem Sultanin tesirinin boyuk oldugu soylenilir Ancaq Ibrahim Pasanin edam edilmesinde ozunun de boyuk sehvleri olmusdur Bele ki vezifeleri artdiqca ozunu sultandan ustun gormesi ve son seferi olan Iraqeyn Seferinde ozune Sultan titulu goturmesi onun sonunu hazirlamisdir Heremxananin Topqapi Sarayina kocurulmesi Xurrem Sultan dovlet isleri ile yaxindan maraqlanmaq ucun heremxanani kohne saraydan Topqapi sarayina kocurmus ve bu hadise Xurrem Sultanin yenilikci hereketlerinden biri olmusdur Kohne saraydan kocun ne vaxt oldugu tam bilinmese de 25 yanvar 1541 tarixinde kohne sarayda bas veren yangindan sonra heremxananin Topqapiya kocurulmesi ehtimal olunur Sahzadelerin sancaqbeyliklerine teyini Sahzadelerin sancaqbeyliklerine teyininde de Xurrem Sultanin rolu oldugu dusunulur 1541 tarixinde adeten veliehdlerin teyin edildiyi Manisa sancaqbeyliyinden sahzade Mustafa alinaraq Amasiya sancaqbeyliyine teyin edilmis novbeti il bu sancaga Xurrem Sultanin boyuk oglu sahzade Mehmed teyin edilmisdir Ancaq xalq ve esgerler bu veziyyetde naraziligini bildirmis bundan sonra I Suleyman sahzade Mustafanin serq serheddinin qorunmasi ucun Amasiyaya gonderildiyini ve sahzade Mustafanin hele de veliehd oldugunu aciqlamisdir Osmanli adet enenelerine gore sancaga cixan sahzade oz anasi ile sarayi terk etmeli idi Ancaq Xurrem Sultan bu eneneye zidd olaraq sahzadeleri ile getmemis omrunun sonuna qeder Topqapi Sarayinda I Suleymanin yaninda qalmisdir Buna baxmayaraq tez tez sahzadelerini sancaqlarda ziyaret etmisdir Rustem Pasanin sedrezemliye yukselmesi Xurrem Sultanin yegane qizi Mehrimah Sultan 1539 tarixinde Diyarbekir hakimi ve ucuncu vezir Rustem Pasa ile evlendirilmisdir Kureken unvani il 1544 tarixinde sedrezemliye teyin edilmisdir Bir cox qaynaqlarda qeyd edildiyine gore Xedim Suleyman Pasanin sedaretden qovulmasi ve yerine ikinci vezir yox ucuncu vezir Rustem Pasanin getirilmesinde Mehrimah Sultanin ve Xurrem Sultanin oldugu qeyd olunur Piri Reisin edami Piri Reisin edaminda Xurrem Sultanin rolu oldugu tarixi qaynaqlarda eks olunur Bele ki Xurrem Sultanin vaxtile Krimdan Kamal reis ve Piri reis terefinden getirilmesi iddia edilir Piri reisin dunya xeritesinin bir parcasi da mehz Topqapi Sarayinin heremxanasindan tapilmisdir Xurrem Sultan Piri reisin ugurunu qisqanmis ve onun dunya xeritesini parcalayib geri qalan hissesini de Rusiyaya gonderdiyi revayet edilir Xeritenin eskik olan hissesinin Rusiya car sarayindan tapilmasi bu iddialari tesdiqleyir I Suleymanin yegane qizi olan Mehrimah SultanSahzade Mustafanin bogdurulmasi Qanuniden sonra veliehd sahzade Mustafanin taxta cixmasindan qorxan Xurrem Sultan sahzade Mustafani atasinin gozunden salmaq ucun qizi Mehrimah Sultan ve kurekeni Rustem Pasa ile intriqalar yaratmasi tarixi qeydlerde oz eksini tapmisdir Xurrem Sultanin emriyle hereket eden Rustem Pasa sahzade Mustafanin mohrunu duzeltdirerek Sefevi sahi I Tehmasibe mektub yazmasi ve cavab mektubunu da Sultan Suleymana teqdim etmesi sahzade Mustafanin sonunu getirmisdir Edam olundugu gun atasiyla gorusmek umidi ile cadirina girmis ancaq cadirda atasinin yerine 11 celladla qarsilasmisdir Bu hadiseden sonra sahzade Cahangir bohran kecirmis atasi ile sefere davam ederek Helebde vefat etmisdir Ve bununla da taxta namized olaraq Xurrem Sultanin iki oglu sahzade Selim ve sahzade Beyazid qalmisdir Qara Ehmed Pasanin edami Qara Ehmed Pasa Kureken Rustem Pasanin sedaretden alinmasindan sonra 1553 tarixinde sedrezemliye getirilmisdir Seferden dondukden sonra Rustem Pasanin yeniden sedrezemliye getirilmesi ucun Sultana tekid etmis divan meclisi sonunda gunahkar gorulerek edam edilmisdir 1555 Bu hadisenin perde arxasinda Xurrem Sultan ve qizi Mehrimah Sultan olmusdur Xarici siyaset meseleleri ve dovlet isleri Xurrem Sultan o dovre qeder gorulmemis sekilde xarici siyasetle maraqlanmis diplomatik yazismalar aparmisdir Iran seferlerine destek vermis 1548 tarixindeki Ikinci Iran Seferi zamani Lehistan taxtina cixan yeni krala tebrikname gondermisdir Osmanli dovletinde kralla mektublasan ilk ve tek haseki sultandir Gelini Nurbanu Sultan ve onun gelini Safiye Sultan kralicalarla yazismalar aparsa da Xurrem Sultandan basqa kralla sexsen yazisan bir sultan olmamisdir Bundan basqa Xurrem Sultan Osmanli dovletine siginan Sefevi sahzadesi Elqas Mirzeye naxisli desmal ve duali koynekler hediyye etmis Sefevi sahinin bacisi ise Xurrem Sultani fironun qadini Zuleyxaya ve Hezreti Meryeme benzetmisdir Sah unvani Xurrem Sultan Osmanli tarixinde ilk defe qanuni xanim sultan olaraq kralica menasinda islenen Sah unvanini isletmisdir Buna subut ise Quds seherindeki imaretin ve Istanbuldaki Haseki Xestexanasinin kitabesinde Devletlu Ismetlu Hurrem Sah Sultan Aliyyetu s san Hazretleri ifadesinin islenmesidir VefatiHaseki Xurrem Sultan hamami Ovladlarini taxt varisi etmeyi bacaran Xurrem Sultan 15 aprel 1558 tarixinde Istanbulda vefat etdi Boyuk cenaze merasimi ile Suleymaniyye Mescidinde defn edilmisdir Bir il sonra mezarinin uzerinde eri I Suleyman terefinden turbe tikilmisdir Bu turbede Xurrem Sultanla yanasi II Selimin oglu Sahzade Mehmed ve I Suleymanin bacisi Xedice Sultanin qizi Xanim Sultan defn olunmusdur Xurrem Sultanin vefati ile bohran keciren Sultan Suleyman indiki Iran erazisindeki bir sehere onun adini vermisdir Xurremabad Xeyriyye isleri Xurrem Sultan Istanbulda hal hazirda da fealiyyet gosteren Haseki semtinde Memar Sinana Haseki Kulliyesini insa etdirmisdir 1538 1551 illerinde insaati tamamlanan kulliyenin icinde bir mescid medrese mekteb imaret cesme ve xestexana movcuddur Bundan basqa Istanbulda Memar Sinanin insa etdiyi Haseki hamami da Xurrem Sultanin adi ile baglidir Xurrem Sultan Ayasofya Mescidi etrafinda yardima mohtac ve yoxsullar ucun pulsuz asevi acdirmis Kebede Samda Bagdadda Konyada Qudsde ve Edirnede Xurrem Sultan adina muxtelif eserler var QalereyaTopkapi Sarayi arxivinde yerlesen Rossa Solymanni Vxor basliqli Xurrem Sultan portreti Xurrem Sultanin 1549 cu ilde Polsa krali ve Litva Buyuk Knyazi taxta cixmasi munasibetile gonderdiyi tebrik mektubu La Sultana Rossa adli tabloHaqqinda yaradilmis eserler Moskof Cariye Hurrem Demet Altinyeleklioglunun Xurrem Sultan haqqindaki romani 63 cu simfoniya Yozef Haydn 2003 cu ilde Turkiyenin Star TV telekanalinda yayimlanmis teleserial Mohtesem esr 2011 ci ilde Turkiyenin Show TV telekanalinda yayimlanan ve I Suleymanin hakimiyyetinden behs eden teleserial Hemcinin baxSultan Suleyman Qanuni II Selim Valide sultanlarIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Smith B G The Oxford Encyclopedia of Women in World History 4 Volume Set ing OUP 2008 Vol 4 P 517 ISBN 978 0195148909 Deutsche Nationalbibliothek Record 119171538 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Ozakbas Ayse Hurrem Sultan 2015 12 27 at the Wayback Machine Peirce Leslie P 1993 The Imperial Harem Women and Sovereignty in the Ottoman Empire 2014 07 16 at the Wayback Machine Oxford University Press s sf 60 ISBN 0195086775 Bolge 1184 1722 illerinde Lehistan Kralliginin serhedleri daxilinde yerlesirdi Rohatyn Ukraynanin merkezi Lvov un 68 km cenubunda Brooks Andree Aelion 2002 The woman who defied kings Paragon House Michigan Universty Ancaq Leslie P Peirce ye gore Mahidovran Sultan saraydan surgun edilmemisdir adetlere uygun olaraq oglunun sancagina getmek uzre saraydan ayrilmisdir 2016 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 12 21 Bezi tarixcilere gore Xurrem Sultan once azad edilmis daha sonra nikah qiyilmisdir Afyoncu Erhan 2012 Anonim Rapor ISBN 9786054052967 Sakaoglu Necdet sf 18 Uzuncarsili Ismail Hakki sf 408 Afyoncu Erhan Aprel 2012 Sahzade Mustafa Atlas Tarih Oztuna Yilmaz 1978 Sehzade Mustafa Istanbul Otuken Yayinevi ISBN 9754371415 Oztuna Yilmaz 1979 Istanbul Otuken Nesriyat Xarici kecidler