Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gəncə zərbxanası — Gəncə şəhərində yerləşən sikkə zərbxanası. Güman edilir ki, Gəncədə zərbxananın fəaliyyəti Sasani dövründən başlamışdır. Zərbxana 1804-cü ilə, Gəncə xanlığının süqutuna qədər fəaliyyət göstərmişdir.
Tarixi
Sasani və Xilafət dövrü
Sasani hökmdarı II Xosrov Pərvizin adından Gəncədə zərb edilmiş sikkəsi hazırda Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində qorunur. Sikkənin aversində II Xosrovun surəti, reversində atəşpərəst məbədinin təsviri verilmişdir. Şəklin ətrafında Gəncə zərbxanasının monoqrammı zərb edilmişdir.
Əməvi dövründə Gəncə zərbxanasında II Xosrovun sikkə tipləri əsasında sasani-ərəb dirhəmləri zərb edilmişdir. Bu tip sikkələr h. 77-ci il (696-cı il) Əməvi xəlifəsi pul islahatına qədər zərb olunmuşdur.
numizmatika fondunda h. 94-cü ildə (712–713-cü illər) xəlifə adından Gəncədə zərb edilmiş gümüş dirhəm qorunur. Sikkə üzərində Kufi xətti ilə – "Allahdan başqa Allah yoxdur" sözləri həkk olunmuşdur. Simvolun ətrafında: "Gəncə, 94-cü il" sözləri zərb edilib. Sikkənin digər tərəfində isə Quranın 112-ci (İxlas) surəsinin 1–4 ayələrindən: "Doğulmaz və heç kim Ona tay ola bilməz" sözləri yazılıb.
Məzyədi, Salari, Şəddadi dövrü
Abbasilər dövründə Arran canişinləri xəlifənin adını göstərməklə öz adlarından sikkələr zərb etdirmişlər. Xilafətin zəiflədiyi dövrdə Arrana başçılıq edən ərəb canişini Məhəmməd ibn Yəzid 859-cu ildə öz iqamətgahını Bərdədən Gəncəyə köçürmüş və Gəncədə öz adına gümüş dirhəmlər kəsdirmişdir.
X əsrin ortalarında Gəncə şəhəri Salarilərin və Şəddadilərin hakimiyyəti altına düşmüşdür. Bu dövrdə Gəncə zərbxanasında Şəddadi hökmdarlarının adından gümüş dirhəmlər zərb edilmişdir.
Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində Şəddadi hökmdarı Fəzl ibn Məhəmmədin hicri 404-cü ildə Gəncədə zərb etdirdiyi gümüş dirhəm qorunur. Sikkə üzərində dörd sətirdən ibarət müsəlman simvolu və "əl-Qadir billah" sözləri verilib. Simvolun ətrafında: 404 h. i. sözü yazılıb. Həmçinin sikkənin digər tərəfində – "Allahdan başqa Allah yoxdur, Məhəmməd Allahın rəsuludur/ xoşbəxt əmir əl-Mansur Fəzl ibn Məhəmməd Şəddadi" sözləri qeyd edilib. Həmçinin muzeydə adından Gəncədə zərb edilmiş gümüş dirhəm də qorunur. Sikkə üzərində müsəlman simvolu və " bi-əmr-İllah" , "Gəncə zərbi, 425-ci il" və "Məhəmməd Allahın rəsuludur, əmir-əzəm Əli ibn Musa əl-Ləşkəri" sözləri zərb edilib. Çərçivənin ətrafında Quranın Tövbə surəsinin 33-cü ayəsi verilib.
h. 443-cü ildə Gəncədə zərb etdirdiyi gümüş dirhəm də Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində qorunmaqdadər. Sikkə üzərinə müsəlman simvolu və "əl-Kaim bi-əmr-İllah" sözləri, onun ətrafında Quranın IX surəsinin 3-cü ayəsi zərb edilib. Sikkənin digər tərfinə isə "Şavur ibn Nəsr, əl-əzəm" sözləri yazılıb.
Səlcuqilər dövrü
XI əsrdə Səlcuqlar Şəddadilər dövlətini süquta uğradıb Gəncəni işğal etdikdən sonra şəhər Səlcuq canişinlərinin inzibati mərkəzinə çevrilmiş və Gəncə zərbxanasında səlcuq sultanlarının adından müxtəlif növlü sikkələr zərb edilmişdir.
XII əsrin 30–40-cı illərində Gəncə varisi əmir Davudun əmir əl-ümərası və atabəyi olan Qara Sunqurun iqamətgahına cevirilmişdir. Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində Qara Sunqurun adından 1139-cu ildə Gəncədə zərb edilmiş mis dirhəmi qorunur. Sikkə üz tərəfində: "Əl-Muktafi, əl-sultan, əl-əzəm, Səncər", ətrafında: "Gəncə 534-cü il". əks tərəfində isə: "Billah, əl-sultan, əl-müəzzəm, Məsud malik əl-üməra Qara Sunqur" sözləri zərb edilmişdir.
Eldənizlər, Xarəzmşahlar və Monqol hakimiyyəti dövrü
Qara Sunqurun ölümündən sonra Gəncə Atabəy Şəmsəddin Eldənizin hakimiyyəti altına keçmiş və onun oğlu Qızıl Arslanın iqamətgahına çevrilmişdir. Bu dövrdən başlayaraq Gəncə zərbxanasında Atabəy Şəmsəddin Eldəniz, Məhəmməd Cahan Pəhləvan, Qızıl Arslan, Əbubəkr və Özbəyin adından mis dirhəm və zərb edilmişdir. Mis sikkələr iki tipdə- mis dirhəm və mis fulus şəklində zərb olunmuşdur. Mis dirhəmlər düzgün zərblə, üzərində "dirhəm", "sim" (gümüş) sözləri vurulmaqla, məcburi kursla tədavülə buraxılmışdır. Mis fuluslar düzgün olmayan zərblə kəsilmişdir. Sikkələrin üzərində Abbasi xəlifələrinin, İraq Səlcuq sultanlarının və Eldəniz atabəylərinin adları zərb edilmişdir.
1225-ci ildə Xarəzmşah Cəlaləddin Azərbaycanı işğal edərək Eldənizlərin varlığına son qoymuş, Gəncəni iqamətgah seçərək burada öz adından pul kəsdirmişdir. Onun mis dirhəmləri 15,5 – 17,0 qr çəki ilə zərb edilmişdir. Bu sikkələr 1231-ci ildə monqolların Azərbaycanı işğal etməsinə qədər buraxılmışdır.
Monqol işğalları gümüş böhranına son qoymuş, 1231-ci ildən başlayaraq Azərbaycan zərbxanalarında monqol xaqanlarının adından gümüş dirhəm və mis fuluslar zərb edilməyə başlanmışdır. Sikkələrin aversində "Kaan əl-adil", "Uluq Manqıl", reversində müsəlman simvolu verilmişdir. Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində h. 642-ci ildə (1245–1246-cı illər) Gəncədə zərb edilmiş gümüş sikkə qorunur. Sikkə üzərində müsəlman simvolu, "Gəncə 642 h." sözü və əlində ox tutmuş süvari, onun üzərində isə "Ali monqol ulus bəyi" sözləri yazılıb.
1256-cı ildə Elxanilərin tərkibinə qatılmışdır. Bu dövrdən başlayaraq Gəncə zərbxanasında Hülakü xan, Abaqa xan, Əhməd Təkudər xan, Qazan xan, Olcaytu Məhəmməd sultan, Əbu Səid və b. adından gümüş və mis sikkələr zərb edilmişdir. Sikkələr yuxarı əyyarla zərb olunmuşdur.
Cəlairi Teymuri və Qaraqoyunlu dövrü
XIV əsrin ortalarında Azərbaycan torpaqları Cəlairilər dövlətinin tərkibinə daxil olmuşdur. Gəncə zərbxanasında Cəlairi hökmdarları , Şeyx Üveys, və Sultan Əhmədin adından gümüş dirhəm və mis fuluslar kəsilmişdir. Cəlairi sikkələrinin zərbi, fasilələrlə 1410-cu ilə qədər buraxılmışdır.
XIV əsrin sonlarında Azərbaycan Qızıl Ordunun başçısı Toxtamış xan və Əmir Teymurun hücumlarına məruz qalmışdır. Bu mübarizədə Əmir Teymur qalib gələrək öz oğlu Miranşahı Azərbaycanın hakimi təyin etmişdir. 1386-cı ildən başlayaraq Azərbaycan zərbxanalarında Əmir Teymur və adından gümüş dirhəmlər zərb edilməyə başlanmışdır. Dirhəmlər Cəlairilər dövlətinin pul-çəki sistemi ilə zərb edilmişdir. XV əsrin əvvəllərində Azərbaycanın pul dövriyyəsinə Cağatay pul sistemindən yeni sikkə vahidləri – təngə və nominalları daxil olmuşdur.
Əmir Teymurun ölümündən sonra onun imperiyası zəifləmiş, Cəlairi hökmdarı sultan Əhməd və Qaraqoyunlu tayfa birliyinin başçısı Qara Yusif Teymuriləri Azərbaycandan çıxarmışdır. Sultan Əhmədin hakimiyyətə dönüşü ilə Gəncə zərbxanası onun adından sikkə zərbini yenidən bərpa etdirmişdir. Bu sikkələr Cağatay pul-çəki sistemi ilə zərb edilmişdir.
1410-cu ildən başlayaraq Gəncə Qaraqoyunlu dövlətinin tərkibinə daxil olmuşdur. Bu dövrdən başlayaraq 1468-ci ilə qədər Gəncə zərbxanasında Qaraqoyunlu hökmdarları Qara Yusif, Pir Budaq, Qara İsgəndər, Əbu Səid, Cahanşahın adından təngə və dirhəmlər zərb edilmişdir. Qaraqoyunlu dövlətinin süqutundan sonra Gəncə zərbxanasında Ağqoyunlu hökmdarlarının adından gümüş təngə və dirhəmlər kəsilmişdir.
Səfəvi dövrü
XVI əsrin əvvəllərində Gəncə Səfəvilər dövlətinin tərkibinə daxil olmuş, bir az sonra Qarabağ bəylərbəyliyinin mərkəzinə çevrilmişdir. Bu dövrdə Gəncə zərbxanasında yeni tip sikkələr tədavülə buraxılmışdır.
Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin numizmatika fondunda I İsmayılın adından h. 916-cı ildə (1510–1511-ci illər) Gəncədə zərb edilmiş ikiqat gümüş şahi qorunur. Sikkə üzərində dairəvi çərçivədə "La ilahə illəllah, Məhəmməd rəsul Allah, Əli vəliüllah / 916" sözləri qeyd edilmişdir. Dairənin ətrafında altı ellips formalı seqmentdə on iki imamın adı verilib. Sikkənin digər tərəfində isə dörd guşəli çərçivənin daxilində "Şah / İsmayıl / Gəncə zərbi" çərçivənin ətrafında "Sultan əl- adil / sultan əl- kamil / sultan müzəffər / sultan əl-aləm" sözləri zərb edilib.
Yeni sikkələrin aversində şiə dini simvolu, on iki imamın adı, reversində şahın adı, epitetləri, "əl-həmd Allah" sözləri, zərbxananın adı və zərb tarixi zərb edilirdi. Səfəvi şahı I Abbasın hakimiyyəti illərində Səfəvilər dövlətində pul islahatı keçirilmiş və pul dövriyyəsinə "", "", "Şahi", "Bisti" adlı gümüş pul nominalları buraxılmışdır. Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində I Abbasın adindan h. 996-cı ildə (1587–1588-ci illər) Gəncədə zərb edilmiş gümüş abbasi qorunur. Sikkə üzərində düzxəttli, nöqtəvari və yarpaqvari çərçivənindaxilində "La İlahə illəllah, Məhəmməd rəsul Allah, Əli vəliüllüh" onun ətrafında isə on iki imamın adı verilib. Sikkənin digər tərəfində isə çərçivənin daxilində "Allah onun hakimiyyətini daimi etsin / şah Abbas / Gəncə zərbi" sözləri verilib.
Səfəvi-Osmanlı müharibələri zamanı Gəncə Osmanlılar tərəfindən ələ keçirildiyi illərdə şəhərdə osmanlı sikkələri – beşliklər və onluqlar zərb edilirdi.
Əfşarlar dövrü
1736-cı ildə Nadir xan Əfşar Suqovuşan qurultayında özünü şah elan edərək Səfəvilərin varlığına son qoymuş. Bu dövrdən başlayaraq Gəncə zərbxanası Nadir şahın adından gümüş "" sikkəsi zərb etməyə başlayır. Nadir şahın Mərkəzi Asiyaya və Hindistana yürüşündən sonra Azərbaycanın pul dövriyyəsinə yeni pul vahidi ""daxil olur. Gümüş rupinin çəkisi 11,5 qr. idi və hər birinin çəkisi 5,37 qr. olan iki gümüş abbasiyə bərabər idi. Bu dövrdə Azərbaycan zərbxanaları, o cümlədən Gəncə zərbxanası Nadir şahın Hindistana yürüşünün şərəfinə çəkisi 17,5 qr. olan mis fuluslar zərb etməyə başlayır. Bu tip sikkələrə son zamanlar Gəncə, Şamaxı və Ağsu ərazisində aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı daha çox rast gəlinir.
belə bir necə fulus qorunur. Sikkəsinin aversində nöqtəvari və düzxəttli çərçivənin daxilində, üzü sağa baxan fil, onun üzərində isə əlində əsa tutmuş insan təsvir edilib. Reversində isə nöqtəvari və düzxəttli çərçivənin daxilində "zərb / fulus" sözləri verilib.
Nadirin ölümüdən sonra 1773-cü ilə qədər Gəncə zərbxanasında Əfşar hökmdarları Adil şah, Şahrux və İbrahim şahın adından sikkələr kəsilmişdir. 1773-cü ildən Gəncə zərbxanasında Kərim xan Zəndin və adından sikkələr zərb edilmişdir. Sikkəllərin üzərində "Ya Kərim" sözləri zərb olunmuşdur.
Gəncə xanlığı dövrü
XVIII əsrin ortalarında Azərbaycan ərazisində yaranmış xanlıqlardan biri də Gəncə xanlığı olmuşdur. Xanlığın əsası Qacar tayfasının Ziyadoğullar sülaləsinin nümayəndəsi II Şahverdi xan tərəfindən qoyulmuşdur. II Şahverdi xanın hakimiyyəti illərində Gəncə zərbxanasında Nadir şahın gümüş sikkələrinə bənzər anonim pullar kəsilmişdir. Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində h. 1188-ci il (1774-cü il) Gəncədə zərb edilmiş anonim gümüş abbası qorunur. Sikənin averssində fars dilində – "Zamanın sahibi, İmam sikkəsi, qızılı gümüşə, gümüşü aya çevirdi". Reversində, "Gəncə zərbi, 1188", dairənin üzərində isə "Ya Kərim" sözləri zərb edilib.
Bəzi sikkələrdə "Ya Sahib əz-Zaman" şüarı zərb edilmişdir. Bu tip sikkələr 1785-ci ilə qədər buraxılmışdır. Sikkələrin orta çəkisi 3,89 qr. olmuşdur. 1794-cü ildən başlayaraq Gəncə zərbxanası yeni tip sikkələrin zərbinə başlayır və sikkənin aversində – "Ya Əli Vəli Allah" sözləri zərb edilirdi. 1796-cı ildən başlayaraq Ağa Məhəmməd şah Qacarın Azərbaycana hücumu ilə Gəncə sikkələrinin üzərində "Ya Məhəmməd" sözləri zərb edilməyə başlamışdır.
Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində h. 1213-cü il (1799-cu il) Gəncədə zərb edilmiş gümüş 3 abbası qorunur. Sikkə üzərində "Ya Əli Vəli Allah" sözləri, dairəvi çərçivənin içərisində "Gəncə zərbi, 1213", dairənin çölündə "Ya Məhəmməd" sözləri zərb edilib.
1804-cü il yanvarın 3-də Gəncə xanlığı Çar Rusiyası tərəfindən işğal edildikdən sonra Gəncə zərbxanası da öz fəaliyyətini dayandırmışdır.
Qalereya
-
![image]()
Fəzl bin Məhəmmədin adına zərb olunmuş sikkə -
![image]()
II Abbas Səfəvinin adına zərb olunmuş sikkə -
![image]()
İbrahim şah Əfşarın adına zərb olunmuş sikkə -
![image]()
Fətəli şah Qacarın adına zərb olunmuş sikkə -
![image]()
Gəncə xanlığında zərb olunmuş sikkə. Sikkə üzərində "Ya Kərim" sözü zərb edilmişdir
Ədəbiyyat
- Yaqut əl-Həməvi. Mücam əl-buldan. Bakı, 1983
- Həmdullah Qəzvini. Nüzhət əl-qülub. Bakı, 1983
- Əbdürrəşid əl-Bakuvi. "Təlxis əl-asar və əcaibəl-məlik əl-qəhhar" Bakı,1992.
- Мирхонд. Роузат ас-сафа Лукнов, 1904.
- Əhməd ibn Lütfüllah Münəccimbaşı. "Kitabi cami əd-düval".
- Геродот. История. Лен. 1972
- Пахомов Е.А. Монеты Азербайджана. Вып. I Баку, 1959
- Раджабли А.М. Нумизматика Азербайджана. Баку, 1997
- Сейфеддини М.А. Нумизматика Азербайджана I – III т. Баку, 1997-2000.
- Сейфеддини М.А. Монетное дело и денежное обращение в Азербайджане XII – XV вв., Баку, 1981
- Бакыханов А.К. Гюлиста-и Ирам. Баку, Элм, 1991, 304 с.
- Джафарзаде И.М. Историко-археологический очерк Старой Гянджи. Баку,1949.
- Ахмедов Р.Дж. Гянджа средневековья. Баку,1988.
- Альтман М.М. К истории Гянджи раннего средневековья. Изв.АН Аз ССР, 1947, №1.
- Wolker G. Cataloq. ab.the muham.Coinsis the British museum, vol. I. London, 1967.
- İsmayılov Rəşid Bəy. Azərbaycan tarixi. Bakı. Azərnəşr, 1993. 163 s.
- Vəliyev Məhəmməd Həsən (Baharlı). Azərbaycan. Bakı. Azərnəşr, 1993, 192 s.
- Qarabaği Mirzə Camal Cavanşir. Qarabağ tarixi. Bakı.Yazıçı. 1989.
- Quliyev A.A. Ağsu şəhəri orta əsrlərdə. Bakı.2010. Akif Quliyev
Xarici keçidlər
- Gəncədə zərb olunmuş sikkələr — zeno.ru
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gence zerbxanasi Gence seherinde yerlesen sikke zerbxanasi Guman edilir ki Gencede zerbxananin fealiyyeti Sasani dovrunden baslamisdir Zerbxana 1804 cu ile Gence xanliginin suqutuna qeder fealiyyet gostermisdir TarixiSasani ve Xilafet dovru Sasani hokmdari II Xosrov Pervizin adindan Gencede zerb edilmis sikkesi hazirda Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde qorunur Sikkenin aversinde II Xosrovun sureti reversinde atesperest mebedinin tesviri verilmisdir Seklin etrafinda Gence zerbxanasinin monoqrammi zerb edilmisdir Emevi dovrunde Gence zerbxanasinda II Xosrovun sikke tipleri esasinda sasani ereb dirhemleri zerb edilmisdir Bu tip sikkeler h 77 ci il 696 ci il Emevi xelifesi pul islahatina qeder zerb olunmusdur numizmatika fondunda h 94 cu ilde 712 713 cu iller xelife adindan Gencede zerb edilmis gumus dirhem qorunur Sikke uzerinde Kufi xetti ile Allahdan basqa Allah yoxdur sozleri hekk olunmusdur Simvolun etrafinda Gence 94 cu il sozleri zerb edilib Sikkenin diger terefinde ise Quranin 112 ci Ixlas suresinin 1 4 ayelerinden Dogulmaz ve hec kim Ona tay ola bilmez sozleri yazilib Mezyedi Salari Seddadi dovru Abbasiler dovrunde Arran canisinleri xelifenin adini gostermekle oz adlarindan sikkeler zerb etdirmisler Xilafetin zeiflediyi dovrde Arrana basciliq eden ereb canisini Mehemmed ibn Yezid 859 cu ilde oz iqametgahini Berdeden Genceye kocurmus ve Gencede oz adina gumus dirhemler kesdirmisdir X esrin ortalarinda Gence seheri Salarilerin ve Seddadilerin hakimiyyeti altina dusmusdur Bu dovrde Gence zerbxanasinda Seddadi hokmdarlarinin adindan gumus dirhemler zerb edilmisdir Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde Seddadi hokmdari Fezl ibn Mehemmedin hicri 404 cu ilde Gencede zerb etdirdiyi gumus dirhem qorunur Sikke uzerinde dord setirden ibaret muselman simvolu ve el Qadir billah sozleri verilib Simvolun etrafinda 404 h i sozu yazilib Hemcinin sikkenin diger terefinde Allahdan basqa Allah yoxdur Mehemmed Allahin resuludur xosbext emir el Mansur Fezl ibn Mehemmed Seddadi sozleri qeyd edilib Hemcinin muzeyde adindan Gencede zerb edilmis gumus dirhem de qorunur Sikke uzerinde muselman simvolu ve bi emr Illah Gence zerbi 425 ci il ve Mehemmed Allahin resuludur emir ezem Eli ibn Musa el Leskeri sozleri zerb edilib Cercivenin etrafinda Quranin Tovbe suresinin 33 cu ayesi verilib h 443 cu ilde Gencede zerb etdirdiyi gumus dirhem de Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde qorunmaqdader Sikke uzerine muselman simvolu ve el Kaim bi emr Illah sozleri onun etrafinda Quranin IX suresinin 3 cu ayesi zerb edilib Sikkenin diger terfine ise Savur ibn Nesr el ezem sozleri yazilib Selcuqiler dovru XI esrde Selcuqlar Seddadiler dovletini suquta ugradib Genceni isgal etdikden sonra seher Selcuq canisinlerinin inzibati merkezine cevrilmis ve Gence zerbxanasinda selcuq sultanlarinin adindan muxtelif novlu sikkeler zerb edilmisdir XII esrin 30 40 ci illerinde Gence varisi emir Davudun emir el umerasi ve atabeyi olan Qara Sunqurun iqametgahina cevirilmisdir Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde Qara Sunqurun adindan 1139 cu ilde Gencede zerb edilmis mis dirhemi qorunur Sikke uz terefinde El Muktafi el sultan el ezem Sencer etrafinda Gence 534 cu il eks terefinde ise Billah el sultan el muezzem Mesud malik el umera Qara Sunqur sozleri zerb edilmisdir Eldenizler Xarezmsahlar ve Monqol hakimiyyeti dovru Qara Sunqurun olumunden sonra Gence Atabey Semseddin Eldenizin hakimiyyeti altina kecmis ve onun oglu Qizil Arslanin iqametgahina cevrilmisdir Bu dovrden baslayaraq Gence zerbxanasinda Atabey Semseddin Eldeniz Mehemmed Cahan Pehlevan Qizil Arslan Ebubekr ve Ozbeyin adindan mis dirhem ve zerb edilmisdir Mis sikkeler iki tipde mis dirhem ve mis fulus seklinde zerb olunmusdur Mis dirhemler duzgun zerble uzerinde dirhem sim gumus sozleri vurulmaqla mecburi kursla tedavule buraxilmisdir Mis fuluslar duzgun olmayan zerble kesilmisdir Sikkelerin uzerinde Abbasi xelifelerinin Iraq Selcuq sultanlarinin ve Eldeniz atabeylerinin adlari zerb edilmisdir 1225 ci ilde Xarezmsah Celaleddin Azerbaycani isgal ederek Eldenizlerin varligina son qoymus Genceni iqametgah secerek burada oz adindan pul kesdirmisdir Onun mis dirhemleri 15 5 17 0 qr ceki ile zerb edilmisdir Bu sikkeler 1231 ci ilde monqollarin Azerbaycani isgal etmesine qeder buraxilmisdir Monqol isgallari gumus bohranina son qoymus 1231 ci ilden baslayaraq Azerbaycan zerbxanalarinda monqol xaqanlarinin adindan gumus dirhem ve mis fuluslar zerb edilmeye baslanmisdir Sikkelerin aversinde Kaan el adil Uluq Manqil reversinde muselman simvolu verilmisdir Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde h 642 ci ilde 1245 1246 ci iller Gencede zerb edilmis gumus sikke qorunur Sikke uzerinde muselman simvolu Gence 642 h sozu ve elinde ox tutmus suvari onun uzerinde ise Ali monqol ulus beyi sozleri yazilib 1256 ci ilde Elxanilerin terkibine qatilmisdir Bu dovrden baslayaraq Gence zerbxanasinda Hulaku xan Abaqa xan Ehmed Tekuder xan Qazan xan Olcaytu Mehemmed sultan Ebu Seid ve b adindan gumus ve mis sikkeler zerb edilmisdir Sikkeler yuxari eyyarla zerb olunmusdur Celairi Teymuri ve Qaraqoyunlu dovru XIV esrin ortalarinda Azerbaycan torpaqlari Celairiler dovletinin terkibine daxil olmusdur Gence zerbxanasinda Celairi hokmdarlari Seyx Uveys ve Sultan Ehmedin adindan gumus dirhem ve mis fuluslar kesilmisdir Celairi sikkelerinin zerbi fasilelerle 1410 cu ile qeder buraxilmisdir XIV esrin sonlarinda Azerbaycan Qizil Ordunun bascisi Toxtamis xan ve Emir Teymurun hucumlarina meruz qalmisdir Bu mubarizede Emir Teymur qalib gelerek oz oglu Miransahi Azerbaycanin hakimi teyin etmisdir 1386 ci ilden baslayaraq Azerbaycan zerbxanalarinda Emir Teymur ve adindan gumus dirhemler zerb edilmeye baslanmisdir Dirhemler Celairiler dovletinin pul ceki sistemi ile zerb edilmisdir XV esrin evvellerinde Azerbaycanin pul dovriyyesine Cagatay pul sisteminden yeni sikke vahidleri tenge ve nominallari daxil olmusdur Emir Teymurun olumunden sonra onun imperiyasi zeiflemis Celairi hokmdari sultan Ehmed ve Qaraqoyunlu tayfa birliyinin bascisi Qara Yusif Teymurileri Azerbaycandan cixarmisdir Sultan Ehmedin hakimiyyete donusu ile Gence zerbxanasi onun adindan sikke zerbini yeniden berpa etdirmisdir Bu sikkeler Cagatay pul ceki sistemi ile zerb edilmisdir 1410 cu ilden baslayaraq Gence Qaraqoyunlu dovletinin terkibine daxil olmusdur Bu dovrden baslayaraq 1468 ci ile qeder Gence zerbxanasinda Qaraqoyunlu hokmdarlari Qara Yusif Pir Budaq Qara Isgender Ebu Seid Cahansahin adindan tenge ve dirhemler zerb edilmisdir Qaraqoyunlu dovletinin suqutundan sonra Gence zerbxanasinda Agqoyunlu hokmdarlarinin adindan gumus tenge ve dirhemler kesilmisdir Sefevi dovru XVI esrin evvellerinde Gence Sefeviler dovletinin terkibine daxil olmus bir az sonra Qarabag beylerbeyliyinin merkezine cevrilmisdir Bu dovrde Gence zerbxanasinda yeni tip sikkeler tedavule buraxilmisdir Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin numizmatika fondunda I Ismayilin adindan h 916 ci ilde 1510 1511 ci iller Gencede zerb edilmis ikiqat gumus sahi qorunur Sikke uzerinde dairevi cercivede La ilahe illellah Mehemmed resul Allah Eli veliullah 916 sozleri qeyd edilmisdir Dairenin etrafinda alti ellips formali seqmentde on iki imamin adi verilib Sikkenin diger terefinde ise dord guseli cercivenin daxilinde Sah Ismayil Gence zerbi cercivenin etrafinda Sultan el adil sultan el kamil sultan muzeffer sultan el alem sozleri zerb edilib Yeni sikkelerin aversinde sie dini simvolu on iki imamin adi reversinde sahin adi epitetleri el hemd Allah sozleri zerbxananin adi ve zerb tarixi zerb edilirdi Sefevi sahi I Abbasin hakimiyyeti illerinde Sefeviler dovletinde pul islahati kecirilmis ve pul dovriyyesine Sahi Bisti adli gumus pul nominallari buraxilmisdir Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde I Abbasin adindan h 996 ci ilde 1587 1588 ci iller Gencede zerb edilmis gumus abbasi qorunur Sikke uzerinde duzxettli noqtevari ve yarpaqvari cercivenindaxilinde La Ilahe illellah Mehemmed resul Allah Eli veliulluh onun etrafinda ise on iki imamin adi verilib Sikkenin diger terefinde ise cercivenin daxilinde Allah onun hakimiyyetini daimi etsin sah Abbas Gence zerbi sozleri verilib Sefevi Osmanli muharibeleri zamani Gence Osmanlilar terefinden ele kecirildiyi illerde seherde osmanli sikkeleri beslikler ve onluqlar zerb edilirdi Efsarlar dovru 1736 ci ilde Nadir xan Efsar Suqovusan qurultayinda ozunu sah elan ederek Sefevilerin varligina son qoymus Bu dovrden baslayaraq Gence zerbxanasi Nadir sahin adindan gumus sikkesi zerb etmeye baslayir Nadir sahin Merkezi Asiyaya ve Hindistana yurusunden sonra Azerbaycanin pul dovriyyesine yeni pul vahidi daxil olur Gumus rupinin cekisi 11 5 qr idi ve her birinin cekisi 5 37 qr olan iki gumus abbasiye beraber idi Bu dovrde Azerbaycan zerbxanalari o cumleden Gence zerbxanasi Nadir sahin Hindistana yurusunun serefine cekisi 17 5 qr olan mis fuluslar zerb etmeye baslayir Bu tip sikkelere son zamanlar Gence Samaxi ve Agsu erazisinde aparilan arxeoloji tedqiqatlar zamani daha cox rast gelinir bele bir nece fulus qorunur Sikkesinin aversinde noqtevari ve duzxettli cercivenin daxilinde uzu saga baxan fil onun uzerinde ise elinde esa tutmus insan tesvir edilib Reversinde ise noqtevari ve duzxettli cercivenin daxilinde zerb fulus sozleri verilib Nadirin olumuden sonra 1773 cu ile qeder Gence zerbxanasinda Efsar hokmdarlari Adil sah Sahrux ve Ibrahim sahin adindan sikkeler kesilmisdir 1773 cu ilden Gence zerbxanasinda Kerim xan Zendin ve adindan sikkeler zerb edilmisdir Sikkellerin uzerinde Ya Kerim sozleri zerb olunmusdur Gence xanligi dovru XVIII esrin ortalarinda Azerbaycan erazisinde yaranmis xanliqlardan biri de Gence xanligi olmusdur Xanligin esasi Qacar tayfasinin Ziyadogullar sulalesinin numayendesi II Sahverdi xan terefinden qoyulmusdur II Sahverdi xanin hakimiyyeti illerinde Gence zerbxanasinda Nadir sahin gumus sikkelerine benzer anonim pullar kesilmisdir Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde h 1188 ci il 1774 cu il Gencede zerb edilmis anonim gumus abbasi qorunur Sikenin averssinde fars dilinde Zamanin sahibi Imam sikkesi qizili gumuse gumusu aya cevirdi Reversinde Gence zerbi 1188 dairenin uzerinde ise Ya Kerim sozleri zerb edilib Bezi sikkelerde Ya Sahib ez Zaman suari zerb edilmisdir Bu tip sikkeler 1785 ci ile qeder buraxilmisdir Sikkelerin orta cekisi 3 89 qr olmusdur 1794 cu ilden baslayaraq Gence zerbxanasi yeni tip sikkelerin zerbine baslayir ve sikkenin aversinde Ya Eli Veli Allah sozleri zerb edilirdi 1796 ci ilden baslayaraq Aga Mehemmed sah Qacarin Azerbaycana hucumu ile Gence sikkelerinin uzerinde Ya Mehemmed sozleri zerb edilmeye baslamisdir Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde h 1213 cu il 1799 cu il Gencede zerb edilmis gumus 3 abbasi qorunur Sikke uzerinde Ya Eli Veli Allah sozleri dairevi cercivenin icerisinde Gence zerbi 1213 dairenin colunde Ya Mehemmed sozleri zerb edilib 1804 cu il yanvarin 3 de Gence xanligi Car Rusiyasi terefinden isgal edildikden sonra Gence zerbxanasi da oz fealiyyetini dayandirmisdir QalereyaFezl bin Mehemmedin adina zerb olunmus sikke II Abbas Sefevinin adina zerb olunmus sikke Ibrahim sah Efsarin adina zerb olunmus sikke Feteli sah Qacarin adina zerb olunmus sikke Gence xanliginda zerb olunmus sikke Sikke uzerinde Ya Kerim sozu zerb edilmisdirEdebiyyatYaqut el Hemevi Mucam el buldan Baki 1983 Hemdullah Qezvini Nuzhet el qulub Baki 1983 Ebdurresid el Bakuvi Telxis el asar ve ecaibel melik el qehhar Baki 1992 Mirhond Rouzat as safa Luknov 1904 Ehmed ibn Lutfullah Muneccimbasi Kitabi cami ed duval Gerodot Istoriya Len 1972 Pahomov E A Monety Azerbajdzhana Vyp I Baku 1959 Radzhabli A M Numizmatika Azerbajdzhana Baku 1997 Sejfeddini M A Numizmatika Azerbajdzhana I III t Baku 1997 2000 Sejfeddini M A Monetnoe delo i denezhnoe obrashenie v Azerbajdzhane XII XV vv Baku 1981 Bakyhanov A K Gyulista i Iram Baku Elm 1991 304 s Dzhafarzade I M Istoriko arheologicheskij ocherk Staroj Gyandzhi Baku 1949 Ahmedov R Dzh Gyandzha srednevekovya Baku 1988 Altman M M K istorii Gyandzhi rannego srednevekovya Izv AN Az SSR 1947 1 Wolker G Cataloq ab the muham Coinsis the British museum vol I London 1967 Ismayilov Resid Bey Azerbaycan tarixi Baki Azernesr 1993 163 s Veliyev Mehemmed Hesen Baharli Azerbaycan Baki Azernesr 1993 192 s Qarabagi Mirze Camal Cavansir Qarabag tarixi Baki Yazici 1989 Quliyev A A Agsu seheri orta esrlerde Baki 2010 Akif QuliyevXarici kecidlerGencede zerb olunmus sikkeler zeno ru