Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qara İsgəndər (XIV əsr – 1438, Əlincə qalası) — və ya Sultan İsgəndər(farsca : اسکندر سیاه) Qaraqoyunlu dövlətinin 1421-1436 illər arası sultanı.Onun dövründə Qaraqoyunlu dövləti Teymurilər,Ağqoyunlular,Şirvanşahlar ilə müharibə etmişdi.
| Qara İsgəndər | |
|---|---|
| Qara İsgəndər Bahadır ibn Qara Yusif Barani | |
 Qara İsgəndər dövrünə aid sikkə | |
| 1421 – 1429 | |
| Əvvəlki | Qara Yusif |
| Sonrakı | Əbu Səid |
| 1431 – 1436 | |
| Əvvəlki | Əbu Səid |
| Sonrakı | Cahan şah |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | XIV əsr |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Əlincə qalası |
| Dəfn yeri | Ahi Səadəddin qalası, Vinyanquh, Təbriz |
| Milliyyəti | Azərbaycan türkü |
| Atası | Qara Yusif |
| Uşaqları | oğlanları: Əlvənd, Məlik-Qasım, Əsəd, Rüstəm, Tərxan, Məlik-Məhəmməd, Şahəli, Əbu İshaq, Əmir Yasaq qızları: Arayiş bəyim, Şahsaray bəyim |
| Dini | İslam |
I hakimiyyət dövrü
Qara Yusifin sərkərdələri Əmir Qara və Qədəmpaşa Əlincəyə gələrək oğlu İsgəndəri 2 iyul 1421-ci ildə Qaraqoyunlu taxtına gətirdi və Şahrux Təbrizi tərk etdikdən sonra şəhərə daxil oldu. 1421-ci ildə Alaşkert vadisindəki İsgəndərlə Şahruxun qoşunları arasında döyüş İsgəndərin məğlubiyyəti ilə nəticələnmişdir . Azərbaycan feodalları tərəfindən öz üstünlüyünün etiraf olunmasından razı qalan Şahrux 1421-ci ilin payızında qoşunları ilə birlikdə Azərbaycanı tərk etdi. İsgəndər tezliklə öz mövqeyini bərpa etdi və qardaşı Şahməhəmməd sayəsində qoşun toplaya bildi.
Lakin İsgəndər bir neçə dəfə Şahruxa kömək göstərən Şirvana basqın etsə də, Şəki və Şirvan öz müstəqilliklərini qoruyub saxladılar. İsgəndərin 1425-ci ildə Şirvana basqını zamanı Şirvanşah Xəlilüllahın qardaşları Keyqubad, İshaq və Haşım onun əleyhinə çıxdılar. Şirvanşah yardım üçün Şahruxa müraciət etdi və onun köməyilə qardaşlarına divan tutdu. İsgəndər Şahruxla müharibəyə başladı və 1427-ci ildə Şirvana hücum edərək Şirvan dövlətini tabe etdirməyə cəhd göstərdi.Şamaxı İsgəndərin qoşunları tərəfindən dağıdıldı və talan edildi.1428-ci ildə Şahrux sərkərdə Əliyə Kükəltaşın başçılığı ilə Azərbaycana qoşun göndərdi. 1429-cu ilin mayında isə Şahrux tərkibində Şirvan qoşunları da olan 100 minlik süvari qoşunla İsgəndərin üzərinə yeridi və onun qoşunlarını Cənubi Azərbaycandakı Salmasın həndəvərində darmadağın etdi. O, Əlincə qalasını aldıqdan sonra Qarabağa qışlamağa getdi və Qaraqoyunlu dövlətinin idarə olunmasını İsgəndərin vassallığı qəbul edən qardaşlarından birinə – Əbu Səidə həvalə etdi.Beləliklə , İsgəndər birinci dəfə 1429-cu ilə qədər hakimiyyətini saxlaya bildi.
Əbu Səidə qarşı mübarizə
Şahrux 1430-cu ildə Azərbaycanı tərk edərək Xorasandakı paytaxtı Herata qayıtdıqdan sonra İsgəndər onun olmamasından istifadə edib, Azərbaycanda yenidən ara müharibələrinə başladı və 1431-ci ildə Əbu Səidi öldürərək yenidən Qaraqoyunlu dövlətinin hakimi oldu. Bəzi mənbələrdə 1434-cü il qeyd olunur.
II hakimiyyət dövrü
İsgəndərin Şirvana sonuncu basqını daha dağıdıcı olmuşdur. Münaqişəyə İsgəndərin atasından küsmüş və 1432-cı ildə 2 min süvari döyüşçü ilə Şirvana qaçıb Şirvanşah Xəlilüllaha pənah aparan oğlu Yar Əli səbəb olmuşdur.
Şirvanşah İsgəndərin Yar Əlini tələb etməsinə rədd cavabı vermiş, onu öz döyüşçüləri ilə Bakı limanında gəmiyə mindirib dəniz yolu ilə Herata, Şahruxun yanına göndərmişdir.İsgəndər Yar Əlinin xəyanətindən Şirvana soxulmaq üçün istifadə etdi. məlumatına görə, o, böyük süvari qoşunla Şirvanşah üzərinə hərəkət edərək Şamaxıya daxil oldu və burada Xəlilüllahla onun arasında vuruşma baş verdi.
Mənbələrin məlumatına görə İsgəndər Şamaxını 1427-ci ildə və sonralar, 1433-ci ildə dağıtmışdır. Həm də, sonuncu dəfə o, təkcə Şamaxını deyil, bütün Şirvan əyalətlərini amansızcasına viran etmişdir. İsgəndərin qoşunları yolları üstündəki Şirvanın iqtisadiyyatının əsasını təşkil edən bağları, tut ağaclarını qırıb tökərək ölkənin şəhərlərinə və kənd təsərrüfatına böyük ziyan vurdular.Mənbələr xəbər verirlər ki, ölkədə olduğu bir il ərzində İsgəndər 300 Şirvan danişməndinin başını vurdurmuşdur. Sonra o, Dərbənd istehkamlarına keçərək geri qayıtmışdır.Şahrux 1434-cü ilin payızında qoşunla Heratdan Azərbaycana doğru hərəkət etdi. Bu vaxt Xəlilüllah qızı və ilahiyyatçılarla birlikdə dəniz yolu ilə Reyə Şahruxun yanına gələrək, İsgəndərin Şirvandakı cinayətlərini ona xəbər verdilər. Şahrux fəqihlərin yığıncağında İsgəndərin əməllərini təkfir etdi və onlar İsgəndərin ölümünə fitva verdilər. Sonra Şahrux İsgəndərlə mübarizə üçün Cənubi Azərbaycana yollandı. İsgəndər Şahruxun yaxınlaşdığını eşidib, təcili surətdə qoşunlarını Şirvandan çıxardı. Şirvanşahın öz qoşunları ilə iştirak etdiyi bu müharibədə İsgəndər məğlubiyyətə uğradı və qaçıb Naxçıvan yaxınlığındakı Əlincə qalasında gizləndi.Cahanşah da qardaşına qarşı çıxış edir. İskəndər birləşmiş qoşunların təzyiqinə davam gətirməyərək, Şirvandan baş götürüb qaçır. 1435-ci ildə İskəndərin məğlubiyyətindən sonra Şahrux Azərbaycan hakimliyini Cahanşaha tapşırır.
Ölümü və ailəsi
O, 1436-cı ildə öz oğlu tərəfindən öldürüldü. Övladları:
- Əlvənd
- Məlik Qasim
- Həsən bəy
- Şah Qubad
Mənbə
İstinadlar
- Ebu Bekr-i Tihrani, Kitab-ı Diyarbekiriyye, çev.,M.Öztürk, Ankara 2001, s.96
- Faruk Sümer.s.143.
- Həsən bəy Rumlus.s.142.
- İRAN TÜRK DEVLETLERİ TARİHÎ (Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safeviler),s.351
- The Qara-qoyunlu and the Qutb-shāhs (Turkmenica, 10) - V. Minorsky - Cild. 17, No. 1 (1955), səh. 50-73
Ədəbiyyat
- Prof. Dr. Faruk Sümer. Kara Koyunlular (Başlangıçtan Cihan-Şah’a kadar). I. cilt Türk Tarih Kurumu Basım Evi — Ankara - 1967
- Həsən bəy Rumlu. "Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı)". Kastamonu: Uzanlar, 2017, 661 s.
 | Şəxs və ya bioqrafiya haqqında olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qara Isgender XIV esr 1438 Elince qalasi ve ya Sultan Isgender farsca اسکندر سیاه Qaraqoyunlu dovletinin 1421 1436 iller arasi sultani Onun dovrunde Qaraqoyunlu dovleti Teymuriler Agqoyunlular Sirvansahlar ile muharibe etmisdi Qara IsgenderQara Isgender Bahadir ibn Qara Yusif BaraniQara Isgender dovrune aid sikkeQaraqoyunlu dovletinin II Sultani1421 1429EvvelkiQara YusifSonrakiEbu SeidQaraqoyunlu dovletinin II Sultani1431 1436EvvelkiEbu SeidSonrakiCahan sahSexsi melumatlarDogum tarixi XIV esrVefat tarixi 24 aprel 1436Vefat yeri Elince qalasiDefn yeri Ahi Seadeddin qalasi Vinyanquh TebrizMilliyyeti Azerbaycan turkuAtasi Qara YusifUsaqlari oglanlari Elvend Melik Qasim Esed Rustem Terxan Melik Mehemmed Saheli Ebu Ishaq Emir Yasaq qizlari Arayis beyim Sahsaray beyimDini IslamI hakimiyyet dovruQara Yusifin serkerdeleri Emir Qara ve Qedempasa Elinceye gelerek oglu Isgenderi 2 iyul 1421 ci ilde Qaraqoyunlu taxtina getirdi ve Sahrux Tebrizi terk etdikden sonra sehere daxil oldu 1421 ci ilde Alaskert vadisindeki Isgenderle Sahruxun qosunlari arasinda doyus Isgenderin meglubiyyeti ile neticelenmisdir Azerbaycan feodallari terefinden oz ustunluyunun etiraf olunmasindan razi qalan Sahrux 1421 ci ilin payizinda qosunlari ile birlikde Azerbaycani terk etdi Isgender tezlikle oz movqeyini berpa etdi ve qardasi Sahmehemmed sayesinde qosun toplaya bildi Lakin Isgender bir nece defe Sahruxa komek gosteren Sirvana basqin etse de Seki ve Sirvan oz musteqilliklerini qoruyub saxladilar Isgenderin 1425 ci ilde Sirvana basqini zamani Sirvansah Xelilullahin qardaslari Keyqubad Ishaq ve Hasim onun eleyhine cixdilar Sirvansah yardim ucun Sahruxa muraciet etdi ve onun komeyile qardaslarina divan tutdu Isgender Sahruxla muharibeye basladi ve 1427 ci ilde Sirvana hucum ederek Sirvan dovletini tabe etdirmeye cehd gosterdi Samaxi Isgenderin qosunlari terefinden dagidildi ve talan edildi 1428 ci ilde Sahrux serkerde Eliye Kukeltasin basciligi ile Azerbaycana qosun gonderdi 1429 cu ilin mayinda ise Sahrux terkibinde Sirvan qosunlari da olan 100 minlik suvari qosunla Isgenderin uzerine yeridi ve onun qosunlarini Cenubi Azerbaycandaki Salmasin hendeverinde darmadagin etdi O Elince qalasini aldiqdan sonra Qarabaga qislamaga getdi ve Qaraqoyunlu dovletinin idare olunmasini Isgenderin vassalligi qebul eden qardaslarindan birine Ebu Seide hevale etdi Belelikle Isgender birinci defe 1429 cu ile qeder hakimiyyetini saxlaya bildi Ebu Seide qarsi mubarizeSahrux 1430 cu ilde Azerbaycani terk ederek Xorasandaki paytaxti Herata qayitdiqdan sonra Isgender onun olmamasindan istifade edib Azerbaycanda yeniden ara muharibelerine basladi ve 1431 ci ilde Ebu Seidi oldurerek yeniden Qaraqoyunlu dovletinin hakimi oldu Bezi menbelerde 1434 cu il qeyd olunur II hakimiyyet dovruIsgenderin Sirvana sonuncu basqini daha dagidici olmusdur Munaqiseye Isgenderin atasindan kusmus ve 1432 ci ilde 2 min suvari doyuscu ile Sirvana qacib Sirvansah Xelilullaha penah aparan oglu Yar Eli sebeb olmusdur Sirvansah Isgenderin Yar Elini teleb etmesine redd cavabi vermis onu oz doyusculeri ile Baki limaninda gemiye mindirib deniz yolu ile Herata Sahruxun yanina gondermisdir Isgender Yar Elinin xeyanetinden Sirvana soxulmaq ucun istifade etdi melumatina gore o boyuk suvari qosunla Sirvansah uzerine hereket ederek Samaxiya daxil oldu ve burada Xelilullahla onun arasinda vurusma bas verdi Menbelerin melumatina gore Isgender Samaxini 1427 ci ilde ve sonralar 1433 ci ilde dagitmisdir Hem de sonuncu defe o tekce Samaxini deyil butun Sirvan eyaletlerini amansizcasina viran etmisdir Isgenderin qosunlari yollari ustundeki Sirvanin iqtisadiyyatinin esasini teskil eden baglari tut agaclarini qirib tokerek olkenin seherlerine ve kend teserrufatina boyuk ziyan vurdular Menbeler xeber verirler ki olkede oldugu bir il erzinde Isgender 300 Sirvan danismendinin basini vurdurmusdur Sonra o Derbend istehkamlarina kecerek geri qayitmisdir Sahrux 1434 cu ilin payizinda qosunla Heratdan Azerbaycana dogru hereket etdi Bu vaxt Xelilullah qizi ve ilahiyyatcilarla birlikde deniz yolu ile Reye Sahruxun yanina gelerek Isgenderin Sirvandaki cinayetlerini ona xeber verdiler Sahrux feqihlerin yigincaginda Isgenderin emellerini tekfir etdi ve onlar Isgenderin olumune fitva verdiler Sonra Sahrux Isgenderle mubarize ucun Cenubi Azerbaycana yollandi Isgender Sahruxun yaxinlasdigini esidib tecili suretde qosunlarini Sirvandan cixardi Sirvansahin oz qosunlari ile istirak etdiyi bu muharibede Isgender meglubiyyete ugradi ve qacib Naxcivan yaxinligindaki Elince qalasinda gizlendi Cahansah da qardasina qarsi cixis edir Iskender birlesmis qosunlarin tezyiqine davam getirmeyerek Sirvandan bas goturub qacir 1435 ci ilde Iskenderin meglubiyyetinden sonra Sahrux Azerbaycan hakimliyini Cahansaha tapsirir Olumu ve ailesiO 1436 ci ilde oz oglu terefinden olduruldu Ovladlari Elvend Melik Qasim Hesen bey Sah QubadMenbeIstinadlar Ebu Bekr i Tihrani Kitab i Diyarbekiriyye cev M Ozturk Ankara 2001 s 96 Faruk Sumer s 143 Hesen bey Rumlus s 142 IRAN TURK DEVLETLERI TARIHI Karakoyunlular Akkoyunlular Safeviler s 351 The Qara qoyunlu and the Qutb shahs Turkmenica 10 V Minorsky Cild 17 No 1 1955 seh 50 73 Edebiyyat Prof Dr Faruk Sumer Kara Koyunlular Baslangictan Cihan Sah a kadar I cilt Turk Tarih Kurumu Basim Evi Ankara 1967 Hesen bey Rumlu Ehsenut tevarix Tarixlerin en yaxsisi Kastamonu Uzanlar 2017 661 s Sexs ve ya bioqrafiya haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin