Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şahi—Azərbaycan Səfəvilər dövlətinin gümüş sikkəsi.
Tarixi
Səfəvilər dövlətinin yaranması Azərbaycanın qədim torpaqlarının bir bayraq altında birləşməsi demək idi. Bu gün numizmatika elminə məlum olan ilk Səfəvi sikkəsi I İsmayılın adından 1501-ci ildə zərb edilmişdi. 1510-cu ildə Şah İsmayılın özbək Seybani xanın üzərindəki qələbəsindən sonra, Xorasan da Səfəvilər sərhədlərinə qatılmış və burada da 12 İmamın və İsmayılın adından sikkələr zərb edilmişdi. Onun adından zərb olunan sikkələrin cəmi 5 ədədi təyin edilmişdi. Bunlar Astaradan və Çaykənddən aşkar edilmiş dəfinədən təyin edilmiş orta çəkiləri 1:2:4:8:16 nisbətində, yəni kvadrat nisbətində olaraq 18,71:9,37,4,68:2,34:1,02 qr. olmuşdu. Bu sikkələr şahı adlanır və 2 misqal çəkidə yəni 9,36 qr, və ya 48 noxud çəkisində olurdu. Dəyişildikdə 50 ədəd 2 misqala bərabər mis fulusa dəyişdirilirdi. Bundan başqa, 1 misqal çəkili 4,68 qramda yarımşahı – (24 noxud), dörddə bir – şahı – 2,34 qr, səkkizdə bir – şahı – 1,77 qr. və ikiqat şahı – 18,72 qr. çəkidə sikkələr dövriyyəyə buraxıldı. Hakimiyyətdə gedən proseslər, yəni Şah İsmayılın işğallarının tam qələbələrinə qədər sikkə zərbi müəyyən fasilələrlə həyata keçirilirdi. Bu səbəbdən də 1511-1516-cı ilə qədərki 5 ildə zərb olunan sikkələr elmə məlum deyildir. Sikkə zərbi işi 1521-ci ildən yenidən bərpa olunur və artıq stabil olaraq 3 nominalda – yəni şahı – 7,56 qr, ikidə bir şahı (nimşahı) – 3,78 qr. və dörddə bir şahı – 1,98 qr. çəkisində dövriyyəyə buraxılır. Çəkilərdə olan bu remedium dəyişiklikləri, əslində dövlətdə – Çaldırandan sonra baş verən maliyyə məsələlərinin müsbət həllinə, gəlirlərin artırılmasına yönəlmişdi. Beləliklə, Səfəvilərin sikkələrinin ştempellərində bütün yazılar ərəb əlifbasının nəsx xətti ilə, nadir hallarda kufi ilə verilirdi.
Üz tərəfdə kəlmə – şiə formulası və 12 imamın adları çəkilirdi. Əks tərəfdə şahın adı bütün geniş titulları ilə zərbxananın yeri və ili (rəqəmlə) göstərilirdi. İntensiv işləyən zərbxana Təbrizdə idi. Təbrizdən başqa digər mərkəzi şəhərlərdə də zərbxanalar fəaliyyət göstərirdi. Ümumilikdə, bu zərbxanaların sayı 60-a çatırdı. Sikkə zərbində bəzən təkrar zərb göstəricilərindən – yəni xüsusi işarələrdən istifadə olunurdu. Deməli, heç bir qiymətli metalların çatışmazlığı yox idi.
Ümumiyyətlə, təkrar zərbdən alınan gəlir yeni sikkə zərbindən daha çox olurdu. Sikkə zərbi işində gəlir yeri ayrı-ayrı şəxslərdən alınan qiymətli metallardan hazırlanan sikkələr idi. I Təhmasibin uzun illik hakimiyyəti zamanı şahının çəkisi 5,17 qr. olaraq bir adda zərb edilir və 100 dinara bərabər tutulurdu. 1548/49-cu ildə şahının çəkisi tam 1 misqala qədər endi və 4,68 qr. Oldu. Xırda gümüş sikkələr bu zaman 20-lik və ya bisti adlanırdı və orta çəkisi 1,0 qr. idi. Yazılı məlumatlara əsasən, I Təhmasibin hakimiyyəti illəri zamanı dövriyyədə pul çatışmazlığı olurdu. Alimlərin fikrincə, xəzinəyə vergilərdən, cərimələrdən daxil olan çox böyük pullar ölü kapital kimi saxlanılırdı. Buna görə, də sikkə çatışmazlığı faktları ortaya çıxırdı. Eyni mənbələrə görə, şah Təhmasibin ölümündən sonra onun oğlu II İsmayıla 600 ədəd külçə, hər birinin çəkisi 3 min misqal olaraq 380 min tümən sikkə və ümumilikdə 20 ton qiymətli metal qalmışdı. Bununla da Təhmasibin zamanında işbazlar bazarda pul çatışmazlığının qarşısını almaq üçün "saxta" sikkələri də dövriyyəyə buraxmağa nail olmuşlar.
Qalereya
-
![image]()
2 şahi -
![image]()
4 şahi -
![image]()
10 şahi
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sahi Azerbaycan Sefeviler dovletinin gumus sikkesi TarixiSefeviler dovletinin yaranmasi Azerbaycanin qedim torpaqlarinin bir bayraq altinda birlesmesi demek idi Bu gun numizmatika elmine melum olan ilk Sefevi sikkesi I Ismayilin adindan 1501 ci ilde zerb edilmisdi 1510 cu ilde Sah Ismayilin ozbek Seybani xanin uzerindeki qelebesinden sonra Xorasan da Sefeviler serhedlerine qatilmis ve burada da 12 Imamin ve Ismayilin adindan sikkeler zerb edilmisdi Onun adindan zerb olunan sikkelerin cemi 5 ededi teyin edilmisdi Bunlar Astaradan ve Caykendden askar edilmis defineden teyin edilmis orta cekileri 1 2 4 8 16 nisbetinde yeni kvadrat nisbetinde olaraq 18 71 9 37 4 68 2 34 1 02 qr olmusdu Bu sikkeler sahi adlanir ve 2 misqal cekide yeni 9 36 qr ve ya 48 noxud cekisinde olurdu Deyisildikde 50 eded 2 misqala beraber mis fulusa deyisdirilirdi Bundan basqa 1 misqal cekili 4 68 qramda yarimsahi 24 noxud dordde bir sahi 2 34 qr sekkizde bir sahi 1 77 qr ve ikiqat sahi 18 72 qr cekide sikkeler dovriyyeye buraxildi Hakimiyyetde geden prosesler yeni Sah Ismayilin isgallarinin tam qelebelerine qeder sikke zerbi mueyyen fasilelerle heyata kecirilirdi Bu sebebden de 1511 1516 ci ile qederki 5 ilde zerb olunan sikkeler elme melum deyildir Sikke zerbi isi 1521 ci ilden yeniden berpa olunur ve artiq stabil olaraq 3 nominalda yeni sahi 7 56 qr ikide bir sahi nimsahi 3 78 qr ve dordde bir sahi 1 98 qr cekisinde dovriyyeye buraxilir Cekilerde olan bu remedium deyisiklikleri eslinde dovletde Caldirandan sonra bas veren maliyye meselelerinin musbet helline gelirlerin artirilmasina yonelmisdi Belelikle Sefevilerin sikkelerinin stempellerinde butun yazilar ereb elifbasinin nesx xetti ile nadir hallarda kufi ile verilirdi Uz terefde kelme sie formulasi ve 12 imamin adlari cekilirdi Eks terefde sahin adi butun genis titullari ile zerbxananin yeri ve ili reqemle gosterilirdi Intensiv isleyen zerbxana Tebrizde idi Tebrizden basqa diger merkezi seherlerde de zerbxanalar fealiyyet gosterirdi Umumilikde bu zerbxanalarin sayi 60 a catirdi Sikke zerbinde bezen tekrar zerb gostericilerinden yeni xususi isarelerden istifade olunurdu Demeli hec bir qiymetli metallarin catismazligi yox idi Umumiyyetle tekrar zerbden alinan gelir yeni sikke zerbinden daha cox olurdu Sikke zerbi isinde gelir yeri ayri ayri sexslerden alinan qiymetli metallardan hazirlanan sikkeler idi I Tehmasibin uzun illik hakimiyyeti zamani sahinin cekisi 5 17 qr olaraq bir adda zerb edilir ve 100 dinara beraber tutulurdu 1548 49 cu ilde sahinin cekisi tam 1 misqala qeder endi ve 4 68 qr Oldu Xirda gumus sikkeler bu zaman 20 lik ve ya bisti adlanirdi ve orta cekisi 1 0 qr idi Yazili melumatlara esasen I Tehmasibin hakimiyyeti illeri zamani dovriyyede pul catismazligi olurdu Alimlerin fikrince xezineye vergilerden cerimelerden daxil olan cox boyuk pullar olu kapital kimi saxlanilirdi Buna gore de sikke catismazligi faktlari ortaya cixirdi Eyni menbelere gore sah Tehmasibin olumunden sonra onun oglu II Ismayila 600 eded kulce her birinin cekisi 3 min misqal olaraq 380 min tumen sikke ve umumilikde 20 ton qiymetli metal qalmisdi Bununla da Tehmasibin zamaninda isbazlar bazarda pul catismazliginin qarsisini almaq ucun saxta sikkeleri de dovriyyeye buraxmaga nail olmuslar Qalereya2 sahi 4 sahi 10 sahiIstinadlarHemcinin baxSefeviler dovleti