Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əhməd Təkudar xan (1247 – 10 avqust 1284, Marağa, Şərqi Azərbaycan ostanı) — Hülaku xanın Kutuy xatundan olan 7-ci oğlu və Abaqa xanın qardaşı.
| Təkudar xan | |
|---|---|
 Cəmi ət-Təvarix kitabından Tekudarla Şəmsəddin Cüveyninin söhbəti təsviri. | |
| 21 iyun 1282 – 10 avqust 1284 | |
| Əvvəlki | Abaqa xan |
| Sonrakı | Arqun xan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Marağa |
| Fəaliyyəti | suveren[d] |
| Atası | Hülakü xan |
| Anası | Kutuy xatun |
| Ailəsi | Çingizlilər, Elxanlılar sülaləsi |
| Dini | Buddizm, sonra İslam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1247-ci ildə Hülaku xan və Kutuy xatunun oğlu olaraq doğulmuş, Papa şərəfinə Nikolas adı verilmişdir, nestorian kimi böyümüşdür.
Taxta çıxması
Abaqa xanın 1282-ci ildə Həmədanda vəfat etməsindən sonra xanədan qadınları, şahzadələr və böyük moğol əmirləri yas mərasimi üçün Marağa şəhərində Cağatu adlı yerə toplaşdılar və daha sonra moğol adətinə uyğun olaraq kimin xan seçilməsi üçün qurultay keçirdilər. Qurultayın qərarına əsasən özündən əvvəlki Elxani hökmdarlarından fərqli olaraq İslam dini inancına sahib olan, Hülakü xanın Kutuy xatundan olan yeddinci oğlu Təkudar xan Sultan titulu və Əhməd adını qəbul edərək 1282-ci ilin mayın 6-da Aladağda Elxani hökmdarı oldu.
Hökmdarlığı
Daxili siyasəti
Hakimiyyət əsasən xanın anası Kutuy xatun və əmir Aşiqin əlində toplanmışdı. İslamı dövlət dini elan etmiş Sultan Əhməd yeni dinin qaydalarına uyğun olaraq bir sıra tədbirlər həyata keçirməyə başlayır. Belə ki, onun ilk tədbirlərindən biri hələ Hülakü və Abaqa xan zamanında baş vəzir olan və rəqibi Məcüdülmülk tərəfindən Abaqa xanı zəhərləməkdə, Misir məmlükləri ilə gizli anlaşmada və dövlət əmlakını mənimsəməkdə ittiham edilən əqidəcə müsəlman olan Şəmsəddin Cüveyni və qardaşı məşhur tarixçi Ata Məlik Cüveyniyə bəraət verməsi oldu. Əhməd xan həmçinin Şəmsəddin Cüveynini əvvəlki kimi sahibdivan vəzifəsinə təyin edərək, qardaşı Ata Məlik Cüveyniyə də, Bağdadın valisi vəzifəsini verdi. Bununla kifayətlənməyən sultan onların rəqibi Məcüdülmülkü isə Arqun xanla gizli ittifaqda günahlandıraraq edam edilməsi haqqında yarlıq verdi. Bundan əlavə, Sultan Əhməd köməkçisi Şeyx Əbdürrəhmanın rəhbərliyi ilə imam və üləmaya, dini ibadət yerlərinə vəqflər təyin edərək, müqəddəs yerlər olan Məkkə və Mədinəyə zəvvarların həcc mərasimini təhlükəsiz və rahat şəkildə həyata keçirliməsi üçün şərait yaratdı.
Xarici siyasəti
Xarici siyasətdə əsas diqqəti Misir Məmlükləri ilə illərdir davam edən münasibətlərə yönəltdi. İlk əvvəl 1282-ci ildə taxta çıxmadan əvvəl Məmlük sultanı Qalavunun yanına elçi göndərən Təkudar xan məktubunda İslam dinini qəbul etdiyini və sülh bağlamaq istədiyini bildirir, lakin Sultan Qalavun bu elçi heyətini qəbul etmir və öz elçiləri ilə yazılı cavab yollayaraq bildirir ki, sülhün şərtlərini danışmaq üçün Şeyx Əbdürrəhmanın rəhbərliyi ilə yeni elçi heyəti göndərsin. 1283-cü ildə yola düşən Şeyx Əbdürrəhman rəhbərliyindəki heyət sultanın hüzuruna çxımaq üçün 6 ay gözləməli olur. Yeni məktub daha dostyanə üslubla sülh və ittifaq təklif edirdi. Təkudarın İslamı qəbul etməsi və Məmlüklərlə əlaqələr yaratma cəhdləri müsəlman təbəəsi tərəfindən sevinclə qarşılansa da, moğol aristokratiyası tərəfindən yaxşı qarşılanmadı.
Qonqkurtayla münasibətlər
1282-ci ilin iyununda xan öz kiçik qardaşı, Hülakünün 9-cu oğlu Kiçik Asiya valisi təyin etdi. Bu arada Arqun xan hakimiyyətə qarşı çıxmağa başlamışdı. Arqun və Qonqkurtayın birlikdə olduğundan şübhələnən Təkudar xan, Qonqkurtayı 18 yanvar 1284-cü ildə əlaltıları ilə birlikdə, Qarabağında edam etdirdi.
Arqun xanla münasibətlər
Hələ 1282-ci ildə qurultay zamanı şahzadələrdən Qonqkurtay, Hülacü və Cuşqab, əmirlərdən Şiktur Noyan, Suncaq Aka, Arab və Qarabuğay Abaqanın qardaşı Təkudarın namizdədliyini uyğun hesab etdikləri halda, Olcay xatun Hülakü xanın digər oğlu Mengü Timuru dəstəkləyirdi, lakin məşhur moğol əmirlərindən Əmir Buğa, Aruq və Ağbuğa isə hələ Abaqa xanın sağlığında vəlihəd elan etdiyi oğlu şahzadə Arqunu dəstəkləyirdilər. Fəzlullah Rəşidəddin xəbər verir ki, yaranmış vəziyyətin mürəkkəb olduğunu görən, əmirlərdən daha üstün zəka və bacarığa sahib olan Şişi Bəxşi, Arquna "sənin və bizim xeyirimiz və bu qövmün arasında canımızın sağ qalması üçün münasib olan Təküdərin xanlığına razı olmağındır" dedi. kifayət qədər orduya sahib olmadığı üçün şahzadə Arqun da bu təkliflə razı oldu . Bu zaman atası Abaqa xanın xəzinəsini almaq üçün Siyahkuha gedən şahzadə Arqun iki minlik bir qüvvə ilə geri qayıdan zaman Sultan Əhmədin taxta çıxmaq mərasiminin artıq keçirildiyini görəndə, bundan incidi, lakin Sultan Əhməd ona iyirmi ədəd, və onu dəstəkləyən əmirlərdən Bayduya isə iki ədəd baliş (pul vahidi) bağışlayaraq öz iqamətgahına yola saldı. Qonqkurtayın ölümündən sonra Təkudar xan, öz gürcü kürəkəni Alınaqı 26 apreldə Arqun xana qarşı hücuma göndərdi. Özü isə Biləsuvarda ordusu ilə gözləyirdi. 1284-cü ilin mayın 4-də Alınaq və şahzadə Arqun qoşunları Qəzvin yaxınlığında Ağxoca adlı yerdə qarşı-qarşıya gəldi və Alınaq bu döyüşdə məğlub olaraq Sultan Əhmədin yanına qaçdı. Əhmədin qəzəbina tuş gələcəyindən qorxan şahzadə Arqun əmisi Əhmədə elçi göndərərək "Özünün əsla akasına (Sultan Əhmədə) qarşı qılınc çəkmədiyini, amma Alınaqın ona hücüm etdiyini və onun əmlakını yağmaladığı üçün özünü müdafiə etiyini" dedi. Arqunun bu sözlərinə əhəmiyyət verməyərək yürüşə davam edən Əhməd şahzadə Arqunun qardaşı Keyxatu xan qismində yenidən elçi göndərməsini və başda Əmir Buğa olmaqla bir sıra nüfuzlu moğol əyanlarının Arqunla sülh danışıqları aparması yönündə istəkli olduqlarını bildikən sonra əmir Buğanın yerinə Ağbuğanı ordu komandanı təyin etdi. Sultan Əhmədin bu addımı Əmir Buğa və bir sıra moğol əyyanlarının şahzadə Arqun tərəfinə keçməsinə səbəb oldu. Bu vaxt isə şahzadə Arqunun 1284-cü ilin iyununda Kelat Kuha çatdığını xəbər tutan Alınaq Əhmədin əmri ilə onun qoşunlarını mühasirəyə aldı. Alınaq mühasirəyə düşmüş Arquna təslim olacağı təqdirdə elxanın onu əfv edəcəyi vədini verməklə onu təslim olmağa razı saldı. Sultan Əhməd hüzuruna gətirilən üsyankar şahzadə Arqun, elxan tərəfindən yaxşı qarşılandı və hətta onun ordugahda qalmasına izin verildi, lakin Əhməd xan öz yerinə Alınaqı vəkil təyin edərək Kutuy xatunu ziyarət emək məqsədilə ordugahdan ayrıldı. Sultan Əhmədin ordugahda olmadığını fürsət bilən Əmir Buğa və tərəfdarları Arqunun öldürülücəyi xəbərini şayəsini eşidən zaman bu xəbəri Arquna xəbər verib moğol keşikçilərini sərxoş edərək onu ordugahdan gizlin şəkildə qaçırdılar. Bu xəbəri Sultan Əhmədə çatdıran sadiq əmirləri və Ləgzi savaşa başlamağı məsləhət görsələr də, bunların ardınca gələn Mazuq Quşçu artıq əksər moğol əmirlərinin Arqunun tərəfinə keçdiyini və artıq savaşmaq üçün gec olduğu xəbərini gətirdi. Dərbənd istiqamətində qaçarkən Sultan Əhməd Arqunun göndərdiyi qüvvələr tərəfindən tutuldu.
Ölümü
Arqun əmisi Sultan Əhməddən şahzadə Qonqkurtayı nə üçün edam etdiryini, Alınaqı nə üçün onun üzərinə göndərdiyini soruşdu, sultansa cavabında xəta etdiyini və bir daha bunu təkrarlamayacağını dedi. Fəzlullah Rəşidəddinin qeyd edir ki, Arqun Sultan Əhmədi onun anası Kutuy xatun xatirinə bağışlamağı istəsə də, ancaq Qonqkurtayın uşaqlarının fəryadı və Həmədanda şahzadələr Hülacu və Cuşqabın üsyan xəbərini eşidəndən sonra onu edam etdirməyə qərar verdi. Nəhayət, 1284-cü ilin avqustun 11 — də Sultan Əhməd Təkudar edam edildi.
Ailəsi
Xatunları
- Doqquz xatun
- Erməni xatun
- Baytəkin xatun
- Tudaku xatun
- İl Qutluq xatun
- Tuday xatun
Oğulları
- Qaplançı
- Arslançı
- Noğayçı
Qızları
- ailə qurmuşdu.
- ailə qurmuşdu.
- ilə ailə qurmuşdu.
- ilə ailə qurmuşdu.
- əvvəlcə ilə, sonra Turan ilə ailə qurmuşdu.
İstinadlar
- Nəsirov, Nurlan. "ELXANİ HÖKMDARI SULTAN ƏHMƏD TƏKÜDƏR XANIN DAXİLİ VƏ XARİCİ SİYASƏTİ (İNGİLİSDİLLİ TARİXŞÜNASLIQ ƏSASINDA)". AMEA Tarix instutu. 56. 2016: 13–22.
- Rəşidəddin, Fəzlullah. Came-Ət-Təvarix. Bakı: Nağıl evi. 2011.
- İlk müslüman İlhanlı hükümdarı
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ehmed Tekudar xan 1247 10 avqust 1284 Maraga Serqi Azerbaycan ostani Hulaku xanin Kutuy xatundan olan 7 ci oglu ve Abaqa xanin qardasi Tekudar xanCemi et Tevarix kitabindan Tekudarla Semseddin Cuveyninin sohbeti tesviri Elxanlilar sulalesinden III elxan21 iyun 1282 10 avqust 1284EvvelkiAbaqa xanSonrakiArqun xanSexsi melumatlarDogum tarixi 1247Vefat tarixi 10 avqust 1284Vefat yeri MaragaFealiyyeti suveren d Atasi Hulaku xanAnasi Kutuy xatunAilesi Cingizliler Elxanlilar sulalesiDini Buddizm sonra Islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1247 ci ilde Hulaku xan ve Kutuy xatunun oglu olaraq dogulmus Papa serefine Nikolas adi verilmisdir nestorian kimi boyumusdur Taxta cixmasiAbaqa xanin 1282 ci ilde Hemedanda vefat etmesinden sonra xanedan qadinlari sahzadeler ve boyuk mogol emirleri yas merasimi ucun Maraga seherinde Cagatu adli yere toplasdilar ve daha sonra mogol adetine uygun olaraq kimin xan secilmesi ucun qurultay kecirdiler Qurultayin qerarina esasen ozunden evvelki Elxani hokmdarlarindan ferqli olaraq Islam dini inancina sahib olan Hulaku xanin Kutuy xatundan olan yeddinci oglu Tekudar xan Sultan titulu ve Ehmed adini qebul ederek 1282 ci ilin mayin 6 da Aladagda Elxani hokmdari oldu HokmdarligiDaxili siyaseti Hakimiyyet esasen xanin anasi Kutuy xatun ve emir Asiqin elinde toplanmisdi Islami dovlet dini elan etmis Sultan Ehmed yeni dinin qaydalarina uygun olaraq bir sira tedbirler heyata kecirmeye baslayir Bele ki onun ilk tedbirlerinden biri hele Hulaku ve Abaqa xan zamaninda bas vezir olan ve reqibi Mecudulmulk terefinden Abaqa xani zeherlemekde Misir memlukleri ile gizli anlasmada ve dovlet emlakini menimsemekde ittiham edilen eqidece muselman olan Semseddin Cuveyni ve qardasi meshur tarixci Ata Melik Cuveyniye beraet vermesi oldu Ehmed xan hemcinin Semseddin Cuveynini evvelki kimi sahibdivan vezifesine teyin ederek qardasi Ata Melik Cuveyniye de Bagdadin valisi vezifesini verdi Bununla kifayetlenmeyen sultan onlarin reqibi Mecudulmulku ise Arqun xanla gizli ittifaqda gunahlandiraraq edam edilmesi haqqinda yarliq verdi Bundan elave Sultan Ehmed komekcisi Seyx Ebdurrehmanin rehberliyi ile imam ve ulemaya dini ibadet yerlerine veqfler teyin ederek muqeddes yerler olan Mekke ve Medineye zevvarlarin hecc merasimini tehlukesiz ve rahat sekilde heyata kecirlimesi ucun serait yaratdi Xarici siyaseti Xarici siyasetde esas diqqeti Misir Memlukleri ile illerdir davam eden munasibetlere yoneltdi Ilk evvel 1282 ci ilde taxta cixmadan evvel Memluk sultani Qalavunun yanina elci gonderen Tekudar xan mektubunda Islam dinini qebul etdiyini ve sulh baglamaq istediyini bildirir lakin Sultan Qalavun bu elci heyetini qebul etmir ve oz elcileri ile yazili cavab yollayaraq bildirir ki sulhun sertlerini danismaq ucun Seyx Ebdurrehmanin rehberliyi ile yeni elci heyeti gondersin 1283 cu ilde yola dusen Seyx Ebdurrehman rehberliyindeki heyet sultanin huzuruna cximaq ucun 6 ay gozlemeli olur Yeni mektub daha dostyane uslubla sulh ve ittifaq teklif edirdi Tekudarin Islami qebul etmesi ve Memluklerle elaqeler yaratma cehdleri muselman tebeesi terefinden sevincle qarsilansa da mogol aristokratiyasi terefinden yaxsi qarsilanmadi Qonqkurtayla munasibetler1282 ci ilin iyununda xan oz kicik qardasi Hulakunun 9 cu oglu Kicik Asiya valisi teyin etdi Bu arada Arqun xan hakimiyyete qarsi cixmaga baslamisdi Arqun ve Qonqkurtayin birlikde oldugundan subhelenen Tekudar xan Qonqkurtayi 18 yanvar 1284 cu ilde elaltilari ile birlikde Qarabaginda edam etdirdi Arqun xanla munasibetlerHele 1282 ci ilde qurultay zamani sahzadelerden Qonqkurtay Hulacu ve Cusqab emirlerden Siktur Noyan Suncaq Aka Arab ve Qarabugay Abaqanin qardasi Tekudarin namizdedliyini uygun hesab etdikleri halda Olcay xatun Hulaku xanin diger oglu Mengu Timuru destekleyirdi lakin meshur mogol emirlerinden Emir Buga Aruq ve Agbuga ise hele Abaqa xanin sagliginda velihed elan etdiyi oglu sahzade Arqunu destekleyirdiler Fezlullah Resideddin xeber verir ki yaranmis veziyyetin murekkeb oldugunu goren emirlerden daha ustun zeka ve bacariga sahib olan Sisi Bexsi Arquna senin ve bizim xeyirimiz ve bu qovmun arasinda canimizin sag qalmasi ucun munasib olan Tekuderin xanligina razi olmagindir dedi kifayet qeder orduya sahib olmadigi ucun sahzade Arqun da bu teklifle razi oldu Bu zaman atasi Abaqa xanin xezinesini almaq ucun Siyahkuha geden sahzade Arqun iki minlik bir quvve ile geri qayidan zaman Sultan Ehmedin taxta cixmaq merasiminin artiq kecirildiyini gorende bundan incidi lakin Sultan Ehmed ona iyirmi eded ve onu destekleyen emirlerden Bayduya ise iki eded balis pul vahidi bagislayaraq oz iqametgahina yola saldi Qonqkurtayin olumunden sonra Tekudar xan oz gurcu kurekeni Alinaqi 26 aprelde Arqun xana qarsi hucuma gonderdi Ozu ise Bilesuvarda ordusu ile gozleyirdi 1284 cu ilin mayin 4 de Alinaq ve sahzade Arqun qosunlari Qezvin yaxinliginda Agxoca adli yerde qarsi qarsiya geldi ve Alinaq bu doyusde meglub olaraq Sultan Ehmedin yanina qacdi Ehmedin qezebina tus geleceyinden qorxan sahzade Arqun emisi Ehmede elci gondererek Ozunun esla akasina Sultan Ehmede qarsi qilinc cekmediyini amma Alinaqin ona hucum etdiyini ve onun emlakini yagmaladigi ucun ozunu mudafie etiyini dedi Arqunun bu sozlerine ehemiyyet vermeyerek yuruse davam eden Ehmed sahzade Arqunun qardasi Keyxatu xan qisminde yeniden elci gondermesini ve basda Emir Buga olmaqla bir sira nufuzlu mogol eyanlarinin Arqunla sulh danisiqlari aparmasi yonunde istekli olduqlarini bildiken sonra emir Buganin yerine Agbugani ordu komandani teyin etdi Sultan Ehmedin bu addimi Emir Buga ve bir sira mogol eyyanlarinin sahzade Arqun terefine kecmesine sebeb oldu Bu vaxt ise sahzade Arqunun 1284 cu ilin iyununda Kelat Kuha catdigini xeber tutan Alinaq Ehmedin emri ile onun qosunlarini muhasireye aldi Alinaq muhasireye dusmus Arquna teslim olacagi teqdirde elxanin onu efv edeceyi vedini vermekle onu teslim olmaga razi saldi Sultan Ehmed huzuruna getirilen usyankar sahzade Arqun elxan terefinden yaxsi qarsilandi ve hetta onun ordugahda qalmasina izin verildi lakin Ehmed xan oz yerine Alinaqi vekil teyin ederek Kutuy xatunu ziyaret emek meqsedile ordugahdan ayrildi Sultan Ehmedin ordugahda olmadigini furset bilen Emir Buga ve terefdarlari Arqunun olduruluceyi xeberini sayesini esiden zaman bu xeberi Arquna xeber verib mogol kesikcilerini serxos ederek onu ordugahdan gizlin sekilde qacirdilar Bu xeberi Sultan Ehmede catdiran sadiq emirleri ve Legzi savasa baslamagi meslehet gorseler de bunlarin ardinca gelen Mazuq Quscu artiq ekser mogol emirlerinin Arqunun terefine kecdiyini ve artiq savasmaq ucun gec oldugu xeberini getirdi Derbend istiqametinde qacarken Sultan Ehmed Arqunun gonderdiyi quvveler terefinden tutuldu Olumu Arqun emisi Sultan Ehmedden sahzade Qonqkurtayi ne ucun edam etdiryini Alinaqi ne ucun onun uzerine gonderdiyini sorusdu sultansa cavabinda xeta etdiyini ve bir daha bunu tekrarlamayacagini dedi Fezlullah Resideddinin qeyd edir ki Arqun Sultan Ehmedi onun anasi Kutuy xatun xatirine bagislamagi istese de ancaq Qonqkurtayin usaqlarinin feryadi ve Hemedanda sahzadeler Hulacu ve Cusqabin usyan xeberini esidenden sonra onu edam etdirmeye qerar verdi Nehayet 1284 cu ilin avqustun 11 de Sultan Ehmed Tekudar edam edildi AilesiXatunlari Doqquz xatun Ermeni xatun Baytekin xatun Tudaku xatun Il Qutluq xatun Tuday xatunOgullari Qaplanci Arslanci NogayciQizlari aile qurmusdu aile qurmusdu ile aile qurmusdu ile aile qurmusdu evvelce ile sonra Turan ile aile qurmusdu IstinadlarNesirov Nurlan ELXANI HOKMDARI SULTAN EHMED TEKUDER XANIN DAXILI VE XARICI SIYASETI INGILISDILLI TARIXSUNASLIQ ESASINDA AMEA Tarix instutu 56 2016 13 22 Resideddin Fezlullah Came Et Tevarix Baki Nagil evi 2011 Ilk musluman Ilhanli hukumdari SELEF Abaqa xan Ehmed Tekudar xan Elxaniler XELEF Arqun xanHemcinin bax