Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
| Tarixi dövlət | |
| Şəddadilər | |
|---|---|
 | |
| | |
| Paytaxt | Dvin |
| Rəsmi dilləri | Farsca (ümumi olaraq) |
| Dövlət dini | Sünni İslam |
| İdarəetmə forması | Mütləq monarxiya |
| Tarixi | |
| • 951 | Məhəmməd bin Şəddadın Dvini tutması |
| • 971 | Əli Ləşkəri bin Məhəmmədin Gəncəni tutması |
| Davamiyyət | |
| → | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Yaranması
Şəddadilər, Müsəlman sülalə olmuşdur, 951-1199-cu illərdə Ermənistan və Arrannın müxtəlif ərazilərini idarə etmişdir. Əsası indiki Ermənistan ərazisi olan Dvində qoyulmuşdur. Ermənistanda uzun müddət hakimiyyətdə olduqları üçün tez-tez erməni mənşəli Baqratuni sülaləsi ilə nikah diplomatiyası qururdular. Onlar hakimiyyətini Dvində qursalar da, daha sonra Bərdə və Gəncə kimi böyük şəhərlərə hakimiyyətini yaydılar. Şəddadi kadetlərinə vassalı olduqları Səlcuqlara xidmətinə görə Ani və Tiflis şəhərləri verildi. 1047-1057-ci illərdə Şəddadilər Bizansla bir neçə müharibə aparmışdır. Sonralar Şəddadilər Kür və Araz çaylarının arasındakı əraziləri (Kür-Araz ovalığı) idarə etmişdir.
Dövlətin Güclənməsi
978-979-cu ildə Ləşkəri vəfat etdi. Özündən sonra Gəncə taxtında kiçik qardaşı Fəzli görmək istəyən Ləşkərinin istəyinə baxmayaraq hakimiyyət Məhəmməd ibn Şəddadın ortancıl oğlu Mərzbanın əlinə keçdi. Onun bacarıqsız siyasəti əvvəllər Şəddadilərin itaətində olan bir çox vilayətlərin itirilməsinə səbəb oldu. 982-983-cü ildə Şirvanşah Məhəmməd ibn Əhməd Bərdəni ələ keçirərək, Musa ibn Əlini şəhər hakimi təyin etdi. Elə həmin dövrdə Naxçıvan əmiri Əbu Düləf də Naxçıvan Dvində hakimiyyətini möhkəmlədə bilmişdi.
985-986-cı ildə Fəzl ov zamanı fürsətdən istifadə edərək qardaşı Mərzbanı öldürür, Mərzbanın oğlu Şirvini isə həbs etdirərək hakimiyyəti ələ keçirir.
Fəzl ibn Məhəmmədin (985-1030) hakimiyyəti dövründə Şəddadilər dövləti gücləndi. O, Gəncə ətrafındakı bütün xırda mülkləri aradan qaldırıb mərkəzi hakimiyyəti gücləndirdi, Şəddadilərin ata-baba mülkləri olan Dəbili də öz dövlətinə birləşdirdi. Erməni hakimi Şəddadilər dövlətinə 3000 dinar məbləğində bac verməyə məcbur oldu. Bundan başqa Fəzl ibn Məhəmməd gürcülər və xəzərlərə qarşı uğurlu savaş apardı. Onun hakimlyyəti illərində hərbi məqsədlə Araz çayı üzərində salınan Xudafərin körpüsü (1027) Azərbaycanın Quzey və Güney bölgələri arasında iqtisadi və mədəni əlaqələrin genişlənməsində mühüm rol oynadı. Fəzl ibn Məhəmmədin hakimiyyəti illərində Şəddadilərlə Şirvanşahlar arasında da sıx əlaqə yaranmışdı. Hər iki sülalə arasında qohumluq münasibətləri vardı. Şəddadilər digər Azərbaycan hakimləri ilə Güneydə hökmdarlıq edən Rəvvadilərlə və Tiflis əmiri Əbülfəzl Cəfər ibn Əli ilə də dostluq münasibətləri saxlayırdılar.
XI əsrin 30-cu illərində Arazdan quzeydəki Azərbaycan torpaqlarında yeni-yeni Oğuz boylarının məskən salması Şəddadilərin hərbi qüdrətini daha da artırdı. Dəbili ələ keçirməyə çalışan Bizans-erməni qoşunlarına ağır zərbə vuruldu (1037). Bizans və Gürcüstanın birləşmiş qüvvələrinin Tiflis müsəlman əmirliyini aradan qaldırmaq cəhdi də baş tutmadı (1038). Bütün bu mübarizələrdə oğuz döyüşçüləri fəal iştirak etdilər.
Şəddadilər dövləti Əbu-I-Əsvar Şavurun (1049-1067) dövründə Gürcüstanla və onun müttəfiqi olan Şirvanşahlar dövləti ilə müharibələr apardı. Şəddadilər dövlətinin qüvvətlənməsindən qorxuya düşən və bu zaman Cəfərilər sülaləsinin idarə etdiyi Tiflis əmirliyini tutmağa çalışan gürcü çarı IV Baqrat alanlarla ittifaq bağladı, 1062-ci ildə alanların Dəryal keçidini aşıb Gürcüstan vasitəsilə Azərbaycana hücum etməsinə şərait yaratdı. Bu zaman Şavur Gəncənin yadellilərə qarşı müdafiəsini möhkəmləndirdi. Bu məqsədlə onun ətrafına hasar və xəndəklər çəkdirdi, şəhərə möhkəm qala qapıları düzəltdirdi (1063). Şəddadilər bu zaman Dəbili əldən verməmək, habelə onlardan asılı olan Ani əmirliyini müdafiə etmək üçün ermənilərə və onlara kömək edən Bizans imperiyasına qarşı da uğurla mübarizə apardılar. Kiçik Asiyanın şərqində Bizansa qarşı vuruşan Şəddadi qoşunlarının vurucu qüvvəsi oğuz türkləri idi. Bu mübarizədə Şəddadilərin daha qüdrətli müttəfiqi sonralar Səlcuq türkləri oldu.
1072-ci ildə II Fəzl xarici siyasət sahəsində yeni bir addım ataraq, Səlcuq hokmdarına hədiyyə şəklində təqdim etdiyi zər naxışlı parçaların müqabilində onlardan şəddadi əmirliyinin daha bir mərkəzinə çevrilən Ani şəhərini aldı. Şavurun kiçik oğlu, II Fəzlin qardaşı Mənuçehr Aniyə göndərildi. Aninin yenidən şəddadilərin tabeliyinə keçməsi vahid sülalənin nümayəndələri tərəfindən idarə olunan şəddadilər dövlətinin sərhədlərini bir qədər də genişləndirdi.
Dövlətin Süqutu
1073-1074-cü illərdə Şəddadi hökmdarı II Fəzlin oğlu Fəzlun atasına qarşı çıxaraq, onu hakimiyyətdən uzaqlaşdırdı və ölkənin idarəsini əlinə aldı. Lakin 1075-ci ildə Səlcuqi sultanı Məlik şahın əmiri Savtəkin böyük bir qoşunla Arrana göndərilir. Göstərilən müqavimətə baxmayaraq, Fəzlun, nəhayət, Arranın idarəsini Savtəkinə təhvil verməli olur.
Beləliklə, Şəddadilər dövlətinin ən mühüm əmirliyi olan Arran-Naxçıvan-Gəncə əmirliyi süqut edir. Yalnız Ani və Dvində Şəddadilər sülaləsinə mənsub əmirlər Səlcuqilərin vassalı kimi hələ də fəaliyyət göstərirdilər. Mənuçehrdən sonra onun nəsli təqribən hələ 130 il Anidə hakimiyyətdə qalmış və nəhayət, bu şəhər gürcülərin əlinə keçmişdi. Dvin Şəddadiləri isə 1130-cu ildə Səlcuqilərin zərbələri nəticəsində süqut etmişdilər.
Mənbə
- Azərbaycan tarixi 2-ci cild
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Peacock, Andrew. Shaddadids // Encyclopædia Iranica Online. 2011. İstifadə tarixi: 18 June 2015.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Tarixi dovletSeddadiler 951 1174Paytaxt DvinResmi dilleri Farsca umumi olaraq Dovlet dini Sunni IslamIdareetme formasi Mutleq monarxiyaTarixi 951 Mehemmed bin Seddadin Dvini tutmasi 971 Eli Leskeri bin Mehemmedin Genceni tutmasiDavamiyyet Azerbaycan Gurcustan Ermenistan Iran Vikianbarda elaqeli mediafayllarYaranmasiSeddadiler Muselman sulale olmusdur 951 1199 cu illerde Ermenistan ve Arrannin muxtelif erazilerini idare etmisdir Esasi indiki Ermenistan erazisi olan Dvinde qoyulmusdur Ermenistanda uzun muddet hakimiyyetde olduqlari ucun tez tez ermeni menseli Baqratuni sulalesi ile nikah diplomatiyasi qururdular Onlar hakimiyyetini Dvinde qursalar da daha sonra Berde ve Gence kimi boyuk seherlere hakimiyyetini yaydilar Seddadi kadetlerine vassali olduqlari Selcuqlara xidmetine gore Ani ve Tiflis seherleri verildi 1047 1057 ci illerde Seddadiler Bizansla bir nece muharibe aparmisdir Sonralar Seddadiler Kur ve Araz caylarinin arasindaki erazileri Kur Araz ovaligi idare etmisdir Dovletin Guclenmesi978 979 cu ilde Leskeri vefat etdi Ozunden sonra Gence taxtinda kicik qardasi Fezli gormek isteyen Leskerinin isteyine baxmayaraq hakimiyyet Mehemmed ibn Seddadin ortancil oglu Merzbanin eline kecdi Onun bacariqsiz siyaseti evveller Seddadilerin itaetinde olan bir cox vilayetlerin itirilmesine sebeb oldu 982 983 cu ilde Sirvansah Mehemmed ibn Ehmed Berdeni ele kecirerek Musa ibn Elini seher hakimi teyin etdi Ele hemin dovrde Naxcivan emiri Ebu Dulef de Naxcivan Dvinde hakimiyyetini mohkemlede bilmisdi 985 986 ci ilde Fezl ov zamani fursetden istifade ederek qardasi Merzbani oldurur Merzbanin oglu Sirvini ise hebs etdirerek hakimiyyeti ele kecirir Fezl ibn Mehemmedin 985 1030 hakimiyyeti dovrunde Seddadiler dovleti guclendi O Gence etrafindaki butun xirda mulkleri aradan qaldirib merkezi hakimiyyeti guclendirdi Seddadilerin ata baba mulkleri olan Debili de oz dovletine birlesdirdi Ermeni hakimi Seddadiler dovletine 3000 dinar mebleginde bac vermeye mecbur oldu Bundan basqa Fezl ibn Mehemmed gurculer ve xezerlere qarsi ugurlu savas apardi Onun hakimlyyeti illerinde herbi meqsedle Araz cayi uzerinde salinan Xudaferin korpusu 1027 Azerbaycanin Quzey ve Guney bolgeleri arasinda iqtisadi ve medeni elaqelerin genislenmesinde muhum rol oynadi Fezl ibn Mehemmedin hakimiyyeti illerinde Seddadilerle Sirvansahlar arasinda da six elaqe yaranmisdi Her iki sulale arasinda qohumluq munasibetleri vardi Seddadiler diger Azerbaycan hakimleri ile Guneyde hokmdarliq eden Revvadilerle ve Tiflis emiri Ebulfezl Cefer ibn Eli ile de dostluq munasibetleri saxlayirdilar XI esrin 30 cu illerinde Arazdan quzeydeki Azerbaycan torpaqlarinda yeni yeni Oguz boylarinin mesken salmasi Seddadilerin herbi qudretini daha da artirdi Debili ele kecirmeye calisan Bizans ermeni qosunlarina agir zerbe vuruldu 1037 Bizans ve Gurcustanin birlesmis quvvelerinin Tiflis muselman emirliyini aradan qaldirmaq cehdi de bas tutmadi 1038 Butun bu mubarizelerde oguz doyusculeri feal istirak etdiler Seddadiler dovleti Ebu I Esvar Savurun 1049 1067 dovrunde Gurcustanla ve onun muttefiqi olan Sirvansahlar dovleti ile muharibeler apardi Seddadiler dovletinin quvvetlenmesinden qorxuya dusen ve bu zaman Ceferiler sulalesinin idare etdiyi Tiflis emirliyini tutmaga calisan gurcu cari IV Baqrat alanlarla ittifaq bagladi 1062 ci ilde alanlarin Deryal kecidini asib Gurcustan vasitesile Azerbaycana hucum etmesine serait yaratdi Bu zaman Savur Gencenin yadellilere qarsi mudafiesini mohkemlendirdi Bu meqsedle onun etrafina hasar ve xendekler cekdirdi sehere mohkem qala qapilari duzeltdirdi 1063 Seddadiler bu zaman Debili elden vermemek habele onlardan asili olan Ani emirliyini mudafie etmek ucun ermenilere ve onlara komek eden Bizans imperiyasina qarsi da ugurla mubarize apardilar Kicik Asiyanin serqinde Bizansa qarsi vurusan Seddadi qosunlarinin vurucu quvvesi oguz turkleri idi Bu mubarizede Seddadilerin daha qudretli muttefiqi sonralar Selcuq turkleri oldu 1072 ci ilde II Fezl xarici siyaset sahesinde yeni bir addim ataraq Selcuq hokmdarina hediyye seklinde teqdim etdiyi zer naxisli parcalarin muqabilinde onlardan seddadi emirliyinin daha bir merkezine cevrilen Ani seherini aldi Savurun kicik oglu II Fezlin qardasi Menucehr Aniye gonderildi Aninin yeniden seddadilerin tabeliyine kecmesi vahid sulalenin numayendeleri terefinden idare olunan seddadiler dovletinin serhedlerini bir qeder de genislendirdi Dovletin Suqutu1073 1074 cu illerde Seddadi hokmdari II Fezlin oglu Fezlun atasina qarsi cixaraq onu hakimiyyetden uzaqlasdirdi ve olkenin idaresini eline aldi Lakin 1075 ci ilde Selcuqi sultani Melik sahin emiri Savtekin boyuk bir qosunla Arrana gonderilir Gosterilen muqavimete baxmayaraq Fezlun nehayet Arranin idaresini Savtekine tehvil vermeli olur Belelikle Seddadiler dovletinin en muhum emirliyi olan Arran Naxcivan Gence emirliyi suqut edir Yalniz Ani ve Dvinde Seddadiler sulalesine mensub emirler Selcuqilerin vassali kimi hele de fealiyyet gosterirdiler Menucehrden sonra onun nesli teqriben hele 130 il Anide hakimiyyetde qalmis ve nehayet bu seher gurculerin eline kecmisdi Dvin Seddadileri ise 1130 cu ilde Selcuqilerin zerbeleri neticesinde suqut etmisdiler MenbeAzerbaycan tarixi 2 ci cildIstinadlarHemcinin baxSeddadiler sulalesiXarici kecidlerPeacock Andrew Shaddadids Encyclopaedia Iranica Online 2011 Istifade tarixi 18 June 2015