Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qara Sunqur (v. 1140, Gəncə) — Azərbaycan atabəyi.
| Qara Sunqur | |
|---|---|
| 1130 – 1140 | |
| Sonrakı | Çavlı ət-Toğrul |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Gəncə |
| Dəfn yeri | Gəncə |
| Dini | Sünni İslam |
Həyatı
Hicri 524-cü ilin zül-hiccə ayında (noyabr, 1130) Məsud qardaşı Mahmuda qarşı yenidən qiyam qaldırdı. Ancaq qardaşlar Kirmanşahda görüşüb, dinc barışıqla ayrıldılar. Məsud Gəncəni nahiyyələri ilə birlikdə iqta götürüb, 150 min dinarlıq hədiyyə aldı və qoşunları ilə Gəncəyə qayıtdı. Hələ hicri 521-ci ildən Arranı öz idarəsi altına keçirən Qara Sunqur bu vaxt şahzadələrdən Məsudla Toğrulun atabəyi idi.
Məsudun Azərbaycan məlikliyi dövründə əvvəlcə qardaşı Mahmud, sonra isə II Toğrul ilə mübarizə aparmaq məcburiyyətində qaldı. 1135-ci ildə isə nəhayət, İraq Səlcuqlu dövləti taxtına oturdu. Sultan Məsud, hakimiyyətə gəldikdən və xəlifə ilə yaşadığı sürüşmədən sonra vəzir Kəmaləddin Məhəmməd əl-Xazininin məsləhəti ilə əmir və atabəylərin səlahiyyətlərini əllərindən almaq üçün hərəkətə keçdi. Bu qərara ilk müxalifət Azərbaycan hakimi Atabəy Qara Sunqurdan gəldi. Qara Sunqurun İraq Səlcuqlu əmirləri arasında böyük ehtiramı var idi. O, aralarında Sultan Məsud da daxil olmaqla bir çox Səlcuqlu şəhzadəsinə atabəylik etmişdir.
Atabəyin şöhrətini yaxşı bildiyi üçün vəzir əl-Xazini, Sultan Məsuda belə demişdir: "Qara Sunqurun mövcudiyyəti sultana öz iqtidarından və iradəsindən yararlanmağa imkan verməyəcəkdir". Həqiqətən də böyük bir nüfuza sahib olan Atabəy Qara Sunqur yanına Səlcuqşah və Davudu da alaraq gücünə güc qatmışdır.
1139-cu ilin ilk aylarında 20 minlik orduyla Həmədana doğru irəliləyən Qara Sunqur iyun ayında şəhər divarlarına yaxınlaşdı. O, sultana bir elçi göndərib vəzir əl-Xazininin başını tələb etdi. Qara Sunqura rədd cavabı verəcək nə gücü, nə də cəsarəti olan sultan elçinin tələbini qəbul etdi və atabəyin vəziri İzz əl-mülk Tahiri özünə vəzir təyin etdi. Bunun üzərinə Qara Sunqur sultan əleyhdarı bütün əmirləri Azərbaycana yığıb müstəqil qərarlar almağa başladı. Hətta Atabəy Qara Sunqurun tələbi ilə Məsud, Davudu özünə xələf təyin etdi. Ancaq bir müddətdir ismaililərlə gizli əlaqədə olan Sultan Məsud bir yolunu tapıb onların əliylə Davudu öldürtdü.
Xəbərin ortaya çıxması üzərinə 1139-cu ilin sonlarında Qara Sunqur Fars istiqamətində hərəkətə keçdi. O, buranın idarəsini Səlcuqşaha verdi. Ancaq geri döndükdən sonra Boz Apa onu məğlub edib Səlcuqşahı İsfiddəç qalasına həbs etdi.
553 (08.09.1138–27.08.1139)-cü ildə atabəy Qara Sunqur sultan Məsudun nüfuzunun tamamilə aşağı düşdüyündən istifadə edərək, böyük bir ordu ilə Farsa doğru yürüşə başladı. O, bu əyaləti tutub şahzadə Səlcuq şahın hakimiyyətinə tapşırdı. Buna baxmayaraq, Qara Sunqur Azərbaycana qayıtdıqdan sonra, Farsın keçmiş hakimi Boz Apa öz yerinə döndü, Səlcuq şahın qüvvələrini dağıtdı, özünü əsir alıb İsfid-Dəc qalasına saldı. Sultanlıq taxtı uğrunda çarpışan bu şahzadənin taleyi qaranlıq qaldı. Çox güman ki, o, həmin qalanın məhbəsində öldürülmüşdür.
Qara Sunqur həbsə atılan şahzadənin köməyinə gedərkən Gəncədə böyük bir zəlzələ meydana gəldi. Zəlzələ nəticəsində şəhərin yarısı yerlə bir oldu və çoxlu insan həyatını itirdi. Ölənlər arasında atabəyin öz ailəsi də var idi. Gəncəyə dönən Atabəy Qara Sunqur şəhəri yenidən bərpa etmək üçün tədbirlərə başladı. Ancaq zəlzələ sonrası ortaya çıxan yoluxucu xəstəliyə tutulan Atabəy Qara Sunqur hicri 535-ci ildə (1140/41) həyatını nöqtələdi. Ölümündən bir neçə gün əvvəl Sultan II Toğrulun məmlüklərindən Çavlı ət-Toğrulu öz yerinə Aran və Azərbaycanın hakimi təyin etmişdir.
İstinadlar
- İbn əl-Əsir, VIII, səh.332; İbn əl-Cövzi, X, səh.21.
- Əl-Hüseyni, vər.55a-b.
- İbn əl-Əsir, əl-Kamil, VIII/361–362; İbn əl-Cövzi, Mir'atü'z-zeman, X/72.
- İbn əl-Əsir, əl-Kamil, VIII/363.
- İbn əl-Əsir, VIII, səh.365; əl-Bundari, səh.188–189; Ravəndi, səh.222.
- İbn əl-Əsir, əl-Kamil, VIII/369; Bundari, Zubdat, s. 190; Ravendi, Rahat, s. 223; Qara Sunqur haqqında geniş məlumat üçün bax. Bünyadov, Azərbaycan Atabəyləri, s. 32–33.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qara Sunqur v 1140 Gence Azerbaycan atabeyi Qara SunqurAzerbaycanin I boyuk atabeyi1130 1140SonrakiCavli et TogrulSexsi melumatlarVefat tarixi 1140Vefat yeri GenceDefn yeri GenceDini Sunni IslamHeyatiHicri 524 cu ilin zul hicce ayinda noyabr 1130 Mesud qardasi Mahmuda qarsi yeniden qiyam qaldirdi Ancaq qardaslar Kirmansahda gorusub dinc barisiqla ayrildilar Mesud Genceni nahiyyeleri ile birlikde iqta goturub 150 min dinarliq hediyye aldi ve qosunlari ile Genceye qayitdi Hele hicri 521 ci ilden Arrani oz idaresi altina keciren Qara Sunqur bu vaxt sahzadelerden Mesudla Togrulun atabeyi idi Mesudun Azerbaycan melikliyi dovrunde evvelce qardasi Mahmud sonra ise II Togrul ile mubarize aparmaq mecburiyyetinde qaldi 1135 ci ilde ise nehayet Iraq Selcuqlu dovleti taxtina oturdu Sultan Mesud hakimiyyete geldikden ve xelife ile yasadigi surusmeden sonra vezir Kemaleddin Mehemmed el Xazininin mesleheti ile emir ve atabeylerin selahiyyetlerini ellerinden almaq ucun herekete kecdi Bu qerara ilk muxalifet Azerbaycan hakimi Atabey Qara Sunqurdan geldi Qara Sunqurun Iraq Selcuqlu emirleri arasinda boyuk ehtirami var idi O aralarinda Sultan Mesud da daxil olmaqla bir cox Selcuqlu sehzadesine atabeylik etmisdir Atabeyin sohretini yaxsi bildiyi ucun vezir el Xazini Sultan Mesuda bele demisdir Qara Sunqurun movcudiyyeti sultana oz iqtidarindan ve iradesinden yararlanmaga imkan vermeyecekdir Heqiqeten de boyuk bir nufuza sahib olan Atabey Qara Sunqur yanina Selcuqsah ve Davudu da alaraq gucune guc qatmisdir 1139 cu ilin ilk aylarinda 20 minlik orduyla Hemedana dogru irelileyen Qara Sunqur iyun ayinda seher divarlarina yaxinlasdi O sultana bir elci gonderib vezir el Xazininin basini teleb etdi Qara Sunqura redd cavabi verecek ne gucu ne de cesareti olan sultan elcinin telebini qebul etdi ve atabeyin veziri Izz el mulk Tahiri ozune vezir teyin etdi Bunun uzerine Qara Sunqur sultan eleyhdari butun emirleri Azerbaycana yigib musteqil qerarlar almaga basladi Hetta Atabey Qara Sunqurun telebi ile Mesud Davudu ozune xelef teyin etdi Ancaq bir muddetdir ismaililerle gizli elaqede olan Sultan Mesud bir yolunu tapib onlarin eliyle Davudu oldurtdu Xeberin ortaya cixmasi uzerine 1139 cu ilin sonlarinda Qara Sunqur Fars istiqametinde herekete kecdi O buranin idaresini Selcuqsaha verdi Ancaq geri dondukden sonra Boz Apa onu meglub edib Selcuqsahi Isfiddec qalasina hebs etdi 553 08 09 1138 27 08 1139 cu ilde atabey Qara Sunqur sultan Mesudun nufuzunun tamamile asagi dusduyunden istifade ederek boyuk bir ordu ile Farsa dogru yuruse basladi O bu eyaleti tutub sahzade Selcuq sahin hakimiyyetine tapsirdi Buna baxmayaraq Qara Sunqur Azerbaycana qayitdiqdan sonra Farsin kecmis hakimi Boz Apa oz yerine dondu Selcuq sahin quvvelerini dagitdi ozunu esir alib Isfid Dec qalasina saldi Sultanliq taxti ugrunda carpisan bu sahzadenin taleyi qaranliq qaldi Cox guman ki o hemin qalanin mehbesinde oldurulmusdur Qara Sunqur hebse atilan sahzadenin komeyine gederken Gencede boyuk bir zelzele meydana geldi Zelzele neticesinde seherin yarisi yerle bir oldu ve coxlu insan heyatini itirdi Olenler arasinda atabeyin oz ailesi de var idi Genceye donen Atabey Qara Sunqur seheri yeniden berpa etmek ucun tedbirlere basladi Ancaq zelzele sonrasi ortaya cixan yoluxucu xesteliye tutulan Atabey Qara Sunqur hicri 535 ci ilde 1140 41 heyatini noqteledi Olumunden bir nece gun evvel Sultan II Togrulun memluklerinden Cavli et Togrulu oz yerine Aran ve Azerbaycanin hakimi teyin etmisdir IstinadlarIbn el Esir VIII seh 332 Ibn el Covzi X seh 21 El Huseyni ver 55a b Ibn el Esir el Kamil VIII 361 362 Ibn el Covzi Mir atu z zeman X 72 Ibn el Esir el Kamil VIII 363 Ibn el Esir VIII seh 365 el Bundari seh 188 189 Ravendi seh 222 Ibn el Esir el Kamil VIII 369 Bundari Zubdat s 190 Ravendi Rahat s 223 Qara Sunqur haqqinda genis melumat ucun bax Bunyadov Azerbaycan Atabeyleri s 32 33 Hemcinin baxSunqurabad nahiyesi