Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gürcü yazısı – müstəqil fonetik yazı sistemi. Gürcü dilində yazmaq üçün Asomtavruli, Nusxuri və Mxedruli yazılarından istifadə olunur və hər üç yazının hərfləri bir-birinin ekvivalenti olub, eyni ad və əlifba sırasına malikdirlər, üçü də tək kameralıdır (böyük və kiçik hərflər arasında fərq yoxdur). Baxmayaraq ki, onların hər üçü istifadə olunur, Mxedruli yazısı (aşağı bax) gürcü dili və onunla əlaqəli olan digər kartvel dilləri üçün standart yazı hesab olunur.
| Gürcü yazıları | |
|---|---|
 Mxedruli xətti ilə damts'erloba yazısı | |
| Yazı tipi | samit-sait |
| Dillər | Gürcü dili (orijinal) və digər Kartvel dilləri |
| Ərazi | Gürcüstan |
| Yaranma tarixi | V əsr |
| Dövr | 430 |
| İstiqaməti | soldan→sağa |
| Mənşəyi | Yunan əlifbası |
| U+10A0–U+10FF | |
| ISO 15924 | Geor |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Gürcü yazıları orijinalda 38 hərfdən ibarətdir. Lakin hazırda gürcü dilində 33 hərfdən istifadə olunur, çünki beş hərf köhnəldiyi üçün istifadədən çıxarılmışdır. Meqrel əlifbasında 36 hərfdən istifadə olunur: gürcü dili üçün istifadə olunan 33 hərf, həmin dil üçün köhnəlmiş olan bir hərf və əlavə olaraq Meqrel və Svan dilləri üçün spesifik olan iki hərf. Həmin hərflər, üstəlik Yunan əlifbasından bir hərf də əlavə olmaqla 35 hərf Laz əlifbasında istifadə olunur. Dörd kartvel dilindən yalnız Svan dili yazı sisteminə malik deyil, lakin, bu dildə yazmaq istəyərkən Meqrel əlifbasının hərflərindən istifadə olunur, bəzən də çoxsəsliliyi təmin etmək üçün diakritik işərələr tətbiq olunur.
Gürcü yazıları Gürcüstan mədəni irsində milli statusu daşıyır və hazırda UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs siyahısına salınmağa namizəddir.
İlk baxış
Tarixi və mənşəyi
Gürcü yazılarının mənşəyi haqqında çox az məlumat var, gürcü və xarici alimlər arasında gürcü yazılarının tarixi, həmin yazıların kim tərəfindən yaradılması və bu prosesə əsas təsir edən amillər haqqında ortaq rəy yoxdur.
Yazıların ilk versiyası Asomtavruli kimi tanınır, digər hərflər isə sonrakı əsrlər ərzində formalaşmışdır. Əksər tədqiqatçılar gürcü əlifbasının yaradılmasını gürcü dilli əhalinin məskunlaşdığı Kartli (klassik mənbələrdə İberiya) ərazisinin xristianlaşdırılması dövrü ilə bağlayırlar. Böyük ehtimal ki, gürcü əlifbası erməni əlifbası ilə eyni dövrdə - kral III Mirianın hakimiyyəti dövründə İberiyanın xristianlaşdırılması (326 və ya 337) və Bir El Qutt yazıları (430) arasındakı dövrdə yaradılmışdır. Əlifba ilkin olaraq Bibliya və digər xristian mətnlərinin gürcü dilinə çevirilməsi üçün rahiblər tərəfindən Gürcüstan və Fələstində istifadə olunmuşdur. Professor Levan Çilaşvili Gürcüstanın Kaxetiya ərazisindəki Nekresi xarabalıqlarından 1980-ci illərdə arxeoloji qazıntılar zamanı aşkarladığı Asomtavruli yazılarını b.e. I-II əsrlərinə aid etsə də, onun bu tarixləndirməsi qəbul edilmir.
Gürcü yazılarının yaradılması ilə bağlı alimlər arasında başqa bir mübahisə isə bu prosesdə erməni kleriklərinin rolu ilə bağlıdır. Bəzi tədqiqatçılar və orta əsr erməni dilli mənbələr erməni əlifbasının yaradıcısı olan Mesrop Maştotsun həm də Gürcü və Qafqaz Albaniyası əlifbalarını yaratdığını qeyd edirlər. Bu ənənə V əsrdə Maştotsun bioqrafiyasını yazmış tarixçi Koryunun əsərinə əsaslanır, daha sonrakı dövrdə yaşamış tarixçilərin əsərlərində də həmin əsərə istinadla bu məlumat verilmişdir. Lakin, həm gürcü, həm də qərb alimləri bu məlumatı tənqid edərək Koryunun məlumatının düzgün olmadığı və ya sonradan əsərə əlavə edilməsi qərarına gəlmişlər. Digər tədqiqatçılar isə Koryunun məlumatlarına şübhə etmədən onu olduğu kimi qəbul edirlər. Bir çoxları isə, şəxsən Maştotsun yox, ümumilikdə erməni kleriklərinin Gürcü yazılarının formalaşmasında iştirak etmələrini ehtimal edirlər.
Gürcü ənənəsində, yazıların tarixi “” kimi orta əsrlər mənbələrində qeyd edilir və burada Gürcü yazılarının tarixi eramızdan əvvələ kimi aparılaraq, onun kral I Parnavaz (e.ə. III əsr) tərəfindən kəşf edildiyi bildirilir. Heç bir arxeoloji dəlil aşkarlanmadığından bu məlumat hazırda daha çox əfsanəvi fikir kimi qəbul edilir və elmi mənbələrdə inkar olunur. Gürcü linqvisti Tamaz Qamkrelidze ənənəvi məlumata fərqli yanaşma təklif edərək xristianlıqdan əvvəlki dövrdə gürcü mətnlərini yazmaq üçün xarici yazılardan ( alloqlotoqrafiya) istifadə olunması ehtimalını bildirir.
Digər bir məsələ isə Gürcü əlifbasının daha çox Yunan əlifbasından yoxsa Arami əlifbası kimi semit əlifbalarından təsirlənməsi ilə bağlıdır. Müasir tarixşünaslıqda Yunan əlifbası ilə oxşarlıqlara daha çox diqqət yetirilir və Gürcü əlifbasının digər Qafqaz yazı sistemləri ilə müqayisədə say və düzülüş baxımından fərqlənməsi vurğulanır. Bəzi tədqiqatçılar gürcü yazılarının xristianlıqdan əvvəlki gürcü mədəni simvolları və tayfa işarələrindən də təsirlənə biləcəyini qeyd edirlər.
Asomtavruli
Asomtavruli (gürc. ასომთავრული) ən qədim gürcü yazısıdır. Asomtavruli sözü gürcü dilində “aso” (gürc. ასო) – yazı və “mtavari” (gürc. მთავარი) əsas/baş sözlərindən əmələ gəlməklə “əsas yazı” anlamını ifadə edir. Bu yazı həm də Mrqvlovani (gürc. მრგვლოვანი) adlanır ki, bu söz də gürcü dilində “mrqvali” (gürc. მრგვალი) – dairə sözündən əmələ gəlməklə dairəvi anlamını verir, bu isə hərflərin dairəvi yazılışına əsaslanır. Adında baş/böyük sözünün olmasına baxmayara, müasir gürcü yazısı Mxedruli kimi Asomtavruli yazısı da böyük hərflərə malik deyil.
Ən qədim Asomtavruli yazıları V əsrdən əvvələ aid olanBir El Qutt və Bolnisi kitabələridir.
IX əsrdən etibarən Nusxuri yazısının daha geniş istifadə olunması ilə Asomtavruli yazısının rolu azalmağa başlayır. Lakin, X-XVIII əsrlər ərzində epiqrafik yazılar üçün Asomtavruli yazısından istifadə olunmağa davam edilir. Məhz həmin dövrdə Asomtavruli yazısı daha dekorativ görünüş alır. Nusxuri yazısının istifadə olunduğu IX əsr əlyazmalarında Asomtavruli yazısı kitabların adının və fəsillərin birinci hərfinin yazılması üçün istifadə olunurdu. Lakin, tamamilə Asomtavruli yazısı ilə yazılmış və XI əsrə aid olan əlyazmalar da tapmaq mümkündür.
Asomtavruli hərfləri
Erkən dövrdə Asomtavruli hərfləri bərabər ölçülü idi. Gürcü tarixçi və filoloqu Pavle İnqorovka qeyd edir ki, Asomtavruli yazısı Gürcü əlifbası kimi bustrofedon olmuşdur, buna görə də, onun saxlanılmış ən qədim nümunələri soldan sağa yazılmışdır.
Əksər Asomtavruli hərflərində düz xəttlər horizontal və vertikal olmaqla düz bucaq altında kəsişir. İti bucaq altında kəsişən yeganə hərf Ⴟ (ჯ jani) – dir. Bu istisnanı şərh etmək üçün müxtəlif fikirlər səsləndirilmişdir. Gürcü linqvist və sənət tarixçisi Helen Maxavariani jani hərfinin Məsih monoqramından törəməklə Ⴈ (ი ini) və Ⴕ (ქ kani) hərflərindən yarandığını düşünür. Gürcü alimi Ramaz Pataridzenin fikrinə görə isə, jani hərfi əlifbanın sonunu bildirməklə, tav (X), Yunan əlifbasındakı xi (X) və Latın əlifbasındakı X hərfi ilə eyni xüsusiyyətə malikdir.
Gürcüstan kraliçası Böyük Tamara və kral Asomtavruli yazısı tətbiq edilərək kəsilmiş sikkələri, 1200–1210.
VII əsrdən etibarən bəzi hərflərin forması dəyişməyə başlamışdı. Hərflər bərabər ölçülərini itirməyə başlamış, onlara yuxarı və aşağı hissədən çıxıntılar əlavə edilmişdir.
| Ⴀ ani | Ⴁ bani | Ⴂ gani | Ⴃ doni | Ⴄ eni | Ⴅ vini | Ⴆ zeni | Ⴡ he | Ⴇ tani | Ⴈ ini | Ⴉ k'ani | Ⴊ lasi | Ⴋ mani | Ⴌ nari | Ⴢ hie | Ⴍ oni | Ⴎ p'ari | Ⴏ zhani | Ⴐ rae |
| Ⴑ sani | Ⴒ t'ari | Ⴣ vie | ႭჃ Ⴓ uni | Ⴔ pari | Ⴕ kani | Ⴖ ghani | Ⴗ q'ari | Ⴘ shini | Ⴙ chini | Ⴚ tsani | Ⴛ dzili | Ⴜ ts'ili | Ⴝ ch'ari | Ⴞ khani | Ⴤ qari | Ⴟ jani | Ⴠ hae | Ⴥ hoe |
- Qeyd: Bəzi hərflər Asomtavruli yox, Mxedruli yazısının kapitalizə olunmuş versiyasında göstərilmişdir.
Bəzəkli Asomtavruli hərfləri
Nusxuri yazısı ilə yazılmış əlyazmalarda Asomtavruli hərfləri kitabın adını və fəsillərin birinci hərflərini yazmaq üçün istifadə olunmuşdur. Nusxuri mətnlərinin ilkin inkişafı dövründə, Asomtavruli hərfləri xüsusi inkişaf etdirilməmişdi və yalnız ölçülərinə və bəzən də kinovar mürəkkəbi ilə yazılması ilə seçilirdi. X əsrdən etibarən isə hərflərin bəzədilməsinə başlanılır. Asomtavruli kapitallarının stili əlyazmanın dövrünü müəyyənləşdirmək üçün istifadə olunur. Məsələn, Bizans dövründə, Bizans imperiyasının Gürcüstan krallığından təsirlənməsi nəticəsində kapitallar quş və heyvan təsvirləri ilə bəzədilirdilər.
Dekorativ Asomtavruli baş hərfləri, მ (m), ნ (n) və თ (t), XII-XIII əsrlər.
XI əsrdən etibarən Asomtavruli hərflərinin “çiçək-uclu”, “kəskin-uclu” və “xallı-uclu” formaları inkişaf etdirilmişdir. Birinci və ikinci formalar XI-XII əsrlər əlyazmalarında istifadə olunsalar da, üçüncü forma XVIII əsrə qədər işlədilmişdir.. Yazıda istifadə edilən mürəkkəbin rəngi də əhəmiyyətə malik idi. Asomtavruli hərflərindən დ (doni) tez-tez balıq və quş bəzəkləri ilə yazılır.
Asomtavruli hərflərinin buruq dekorativ formasında hərflər bir-birinə toxunur və ya iç-içə yazılır və ya kiçik hərflər daha böyük ölçülü hərflərin içində yazılır. Bu forma əsasən əlyazmaların və ya kitabların başlıqlarının yazılması üçün istifadə olunsa da, tamamilə buruq formalı Asomtavruli yazısı ilə yazılmış əlyazmalara da rast gəlinir.
Asomtavruli "buruq" dekorativ formada yazılmış başlığı.
Asomtavruli əlyazısı
Aşağıdakı cədvəldə hər bir Asomtavruli hərflərinin yazılma tərzi və xəttlərin istiqaməti göstərilir:
Nusxuri
Nusxuri (gürc. ნუსხური) ikinci gürcü yazısıdır. Nusxuri sözü gürcü dilində ölçü və ya cədvəl anlamını verən nusxa (gürc. ნუსხა) sözündən əmələ gəlmişdir. Dini əlyazmalarda Nusxuri yazıları Asomtavruli bəzəkli kapitalları ilə zənginləşdirilmişdir. Bu kombinasiya Xutsuri (xutsesi (gürc. ხუცესი) – klerik sözündən əmələ gəlmiş (gürc. ხუცური, "klerikal" sözü əsasında) və əsasən aqioqrafik əlyazmalarda istifadə olunmuşdur.
Nusxuri yazısı ilk dəfə IX əsrdə Asomtavruli yazısının qrafik variantı kimi meydana çıxmışdır. Bu yazının ən qədim nümunəsi 835-ci ilə aid Ateni Sioni kilsəsindən tapılmış kitabədir. Dövrümüzə çatmış ən qədim Nusxuri əlyazması 864-cü ilə aid edilir. X əsrdən etibarən Nusxuri Asomtavruli üzərində üstünlük əldə etmişdir.
Nusxuri hərfləri
Nusxuri hərfləri hündür ölçüləri və sağa meylli olmaları ilə fərqlənirlər. Hərflər kəskin kənarlara və Asomtavruli hərflərində olduğu kimi sadə formaya malikdirlər. Bu xüsusiyyətlər əlyazmaların daha asan yazılmasına imkan verirdi.
→ 
→ 
Asomtavruli hərfləri ო (oni) və ჳ (vie). Bu hərflərin liqaturası nəticəsində Nusxuri yazılarının უ uni hərfi yaradılmışdır.
| ⴀ ani | ⴁ bani | ⴂ gani | ⴃ doni | ⴄ eni | ⴅ vini | ⴆ zeni | ⴡ he | ⴇ tani | ⴈ ini | ⴉ k'ani | ⴊ lasi | ⴋ mani | ⴌ nari | ⴢ hie | ⴍ oni | ⴎ p'ari | ⴏ zhani | ⴐ rae |
| ⴑ sani | ⴒ t'ari | ⴣ vie | ⴍⴣ ⴓ uni | ⴔ pari | ⴕ kani | ⴖ ghani | ⴗ q'ari | ⴘ shini | ⴙ chini | ⴚ tsani | ⴛ dzili | ⴜ ts'ili | ⴝ ch'ari | ⴞ khani | ⴤ qari | ⴟ jani | ⴠ hae | ⴥ hoe |
- Qeyd: Dəstəkləyici şriftin olmadığı halda xanalarda sual işarəsi görünə bilər.
Nusxuri əlyazısı
Aşağıdakı cədvəldə hər bir Nusxuri hərflərinin yazılma tərzi və xəttlərin istiqaməti göstərilir.
Asomtavruli və Nusxuri hərflərinin müasir dövrdə istifadəsi
Asomtavruli daha çox ikonoqrafiya, divar rəsmləri və eksteryer dizaynında, xüsusilə daş qabartmalarda istifadə olunur.1950-ci illərdə gürcü linqvisti Akaki Şanidze Asomtavruli hərflərini Mxedruli hərfləri içində cümlə başında, latın hərflərində olduğu kimi istifadəsinə cəhd etsə də, bu cəhd uğurlu alınmamışdır. Mxedruli yazısı ilə yanaşı Asomtavruli və Nusxuri yazısı da Gürcü Ortodoks Kilsəsi tərəfindən rəsmən istifadə olunur. Gürcüstan patriarxı II İliya hər üç yazının istifadəsi üçün çağırış etmişdir.
Mxedruli
Mxedruli (gürc. მხედრული) üçüncü və hazırda istifadə olunan gürcü yazısıdır. Gürcü dilində “atlı”, “cəngavər”, “döyüşçü” və “kavalyer” mənasını verən mxedari (gürc. მხედარი) sözündən əmələ gəlmiş mxeduri sözü “süvari” və ya “hərbi” mənalarını ifadə edir.
Digər iki gürcü yazısı kimi Mxedruli yazısı da tamamilə unikameraldır. Mxedruli yazısı ilk dəfə X əsrdə meydana çıxmışdır. Bu yazının ən qədim nümunəsi Ateni Sioni kilsəsinən aşkarlanmış 982-ci ilə aid kitabədir. İkinci ən qədim Mxedruli yazı nümunəsi Kral IV Baqratın XI əsrə aid nizamnaməsidir. Gürcüstan krallığında Mxedruli yazısı əsasən nizamnamələr, tarixi sənədlər, əlyazmalar və kitabələrin yazılması üçün istifadə olunurdu. Mxedruli yalnız qeyri-dini yazılar üçün istifadə olunduğundan xalqın, zadəganların dünyəvi yazısı hesab olunurdu.
XIX əsrdə Xutsuri (Nusxuri və Asomtavruli) yazısının istifadəsi ilə Mxedruli hər iki yazı üzərində üstünlük əldə edir. O dövrdən sonra, Gürcü kilsəsi xaricində Mxedruli universal yazı sisteminə çevrilmişdir.
Mxedruli hərfləri
X-XI əsr Mxedruli hərfləri Nusxuri hərflərinin dairəvi künclərlə yazılması əsasında formalaşdırılmışdır. Nusxuri hərfləri kimi Mxedruli hərfləri də dörd xəttli sistemlə yazılır. Lakin, Mxedruli hərfləri daha dairəvi və müstəqil yazılma xüsusiyyətinə malikdir. Bu iki qədim yazı forması olan Asomtavruli və Nusxurinin sərt yazı çərçivələrini pozmuşdur. Mxedruli hərfləri bitişik yazılır və daha azad görünüşə malikdirlər.
Kral IV Baqratın arxivindən tapılmış mxedruli yazısının ən qədim nüsxələrindən birinin nümunəsi, XI əsr.
Müasir gürcü əlifbası
Müasir gürcü əlifbası 33 hərfdən ibarətdir:
| ა ani | ბ bani | გ gani | დ doni | ე eni | ვ vini | ზ zeni | თ tani | ი ini | კ k'ani | ლ lasi |
| მ mani | ნ nari | ო oni | პ p'ari | ჟ zhani | რ rae | ს sani | ტ t'ari | უ uni | ფ pari | ქ kani |
| ღ ghani | ყ q'ari | შ shini | ჩ chini | ც tsani | ძ dzili | წ ts'ili | ჭ ch'ari | ხ khani | ჯ jani | ჰ hae |
Gürcü əlifbasından çıxarılmış hərflər
1879-cu ildə əsası şahzadə İlya Çavçavadze tərəfindən qoyulmuş “Gürcülər arasında savadlığın yayılması cəmiyyəti” lazımsız olması səbəbi ilə Gürcü əlifbasından beş hərfi ixtisar etmişdir:
| ჱ he | ჲ hie | ჳ vie | ჴ qari | ჵ hoe |
- ჱ (he), bəzən “ei” və ya "e-merve" ("səkkizinci e"), adlandırılır, ქრისტჱ ~ ქრისტეჲ krist'ey – Məsih sözündə olduğu kimi ეჲ ey ekvivalentidir.
- ჲ (hie), bəzən iota da adlandırılır, appeared instead of ი (ini) sait səslərdən sonra ი (ini) kimi tələffüz olunur. ქრისტჱ ~ ქრისტეჲ krist'ey Məsih hazırda ქრისტეი krist'ei kimi yazılır.
- ჳ (vie) ვი vi kimi tələffüz olunurdu və სხჳსი > სხვისი skhvisi - şəklində əvəzlənmişdir.
- ჴ (qari, hari) ხ (khani) ჴლმწიფე > ხელმწიფე - müstəqil şəklində əvəzlənmişdir.
- ჵ (hoe) hoi! kimi tələffüz olunan nida kimi istifadə edilmişdir və hazırda ჰოი kimi tələffüz olunur.
ჵ (hoe) istisna olmaqla digər dörd hərf hələ də istifadə olunur; ჲ (hie) isə y-səsi /j/ üçün Meqrel və Laz əlifbalarında istifadə olunur. Digər hərflər də bir müddət Abxaz və Osetin əlifbalarında istifadə olunmuşdur.
Digər əlifbalardan əlavə edilmiş hərflər
Mxedruli gürcü dilindən başqa dillərə də uyğunlaşdırılmışdır. Bu dillərdən bəziləri gürcü dili üçün köhnəlmiş olsa da, başqa dillərdə saxlanmışdır, həmçinin əlifbaya bəzi hərflər də artırılmışdır:
| ჶ fi | ჷ shva | ჸ elifi | ჹ turned gani | ჺ aini |
- ჶ (fi "phi") hərfi Laz əlifbasında , həmçinin əvvəllər Osetin və Abxaz əlifbalarında istifadə olunmuşdur. Bu hərf yunan əlifbasının Φ (phi) hərfi əsasında yaradılmışdır.
- ჷ (shva "schwa") hərfi həm də ynadlandırılır, bu hərf hazırda Svan və Meqrel əlifbalarında istifadə olunur, əvvəllər Osetin və Abxaz əlifbalarında da istifadə olunmuşdur.
- ჸ (elifi "alif") hərfi Svan və Meqrel əlifbalarında qlottal dayanma üçün istifadə olunur. Bu hərf ყ (q'ari) hərfinin tərsinə çevrilməsi ilə yaradılmışdır. .
- ჹ (çevirilmiş gani) hərfi Nax-Dağıstan dillərində yevangelik ədəbiyyatda [ɢ] üçün istifadə olunur.
- ჺ (aini) hərfi Bats dilində [ʕ] üçün istifadə olunmuşdur. Bu hərf ərəb əlifbasının ﻋ (‘ain) hərfi əsasında yaradılmışdır.
Mxedruli əlyazısı
Aşağıdakı cədvəldə hər bir Mxedruli hərflərinin yazılma tərzi və xəttlərin istiqaməti göstərilir:
ზ, ო və ხ (zeni, oni, khani) adətən sonda kiçik çıxıntı olmadan yazılır, lakin, ჯ (jani) əlyazısında adətən vertikal xəttlərdən istifadə olunur, bəzən daha hündür başlıq 
və ya xaç formalı başlıqla yazılır, lakin, əgər xaç başlıqla yazılırsa nəşr zamanı başlığı daha qısa yazılır.
- Yalnız dörd hərf x-hündürlüyə malikdir: ა, თ, ი, ო.
- On üç hərf, Azərbaycan əlifbasının b və ya d hərfləri kimi yuxarı çıxıntıya malikdir: ბ, ზ, მ, ნ, პ, რ, ს, შ, ჩ, ძ, წ, ხ, ჰ.
- On üç hərf isə Azərbaycan əlifbasının p və ya q hərfləri kimi aşağı çıxıntıya malikdir: გ, დ, ე, ვ, კ, ლ, ჟ, ტ, უ, ფ, ღ, ყ, ც.
- Üç hərfin qədim ingilis əlifbasındakı þ hərfi kimi həm aşağı, həm də yuxarı çıxıntıya malikdir: ქ, ჭ, ჯ. წ hərfi isə əsasən nəşrdə, bəzən isə əlyazısında həm aşağı, həm də yuxarı çıxıntıya malikdir.
Variantları
Əksər hərflərin individual və stilistik variasiyaları mövcuddur. Məsələn, ზ (zeni) hərfinin yuxarı dairəsi və რ (rae) hərfinin yuxarı çıxıntısı müxtəlif tərəflərə istiqamətlənə bilər. Digər ümumi variantlar belədir:
გ (gani) hərfi ვ(vini) kimi qapalı aşağı hissə ilə yazıla bilir.
დ (doni) hərfi əksərən yuxarıda sadə çıxıntı ilə 
yazılır.
კ, ც və ძ (k'ani, tsani, dzili) hərfləri adətən sərt vertikal xəttlərlə yazılır, məsələn, ც (tsani) hərfi bu cür yazıldıqda sağ tərəfdə çökəkliyi olan U hərfini xatırladır.
ლ (lasi) hərfi əksərən 
şəklində tək tağ ilə yazılır. Hər üç tağ yazıldıqda isə onlar eyni ölçüdə olmurlar.
Nadir hallarda ო (oni) hərfi düz bucaqlı 
şəklində yazılır.
რ (rae) hərfi əksər hallarda latın əlihbasının h hərfi kimi bir tağla 
formasında yazılır.
ტ(t'ari) hərfi nəşr versiyasından fərqli olaraq yuxarıda bir dairə ilə və ya yuxarısından vertikal xətt çıxan O kimi yazılır. Həmçinin həmin xətt saat istiqamətində bir qədər sağa da əyilmiş ola bilər.
წ (ts'ili) hərfi adətən yuxarısında dairəvi aşıram ilə 
yazılır.
ჭ (ch'ari) hərfi adətən yuxarıda qarmaq hissə olmadan və düz vertical xəttlə yazılır.
ჱ (he) hərfi ს və ჰ hərfləri kimi yuxarı döngüsü olmadan da yazıla bilir.
Bənzər hərflər
Bəzi hərflər oxşar olduqlarına görə ilk baxışdan xüsusilə əlyazısında qarışdırıla bilər.
- ვ (vini) və კ (k'ani) hərfləri yalnız yuxarıdan tağın ölüçüsünə görə fərqlənirlər.
- ვ (vini) və გ (gani) hərfləri birincinin aşağı hissəsinin qapalı yazılması zamanı oxşar olurlar. Eyni xüsusiyyət უ (uni) və შ (shini) hərflərinə də aiddir. ს (sani) və ხ (khani) hərfləri kimi əlyazısında hərflərin yuxarı hissəsi də oxşar olur.
- კ (k'ani) və პ (p'ari) hərfləri hərflərinin əlyazısında x-hündürlükdən yuxarı və ya aşağıda yazılmasının fərqi yoxdu.
- ძ (dzili) hərfi adətən vertical başlıqla yazılır.
Bağlayıcıları, qısaltmalar və kalliqrafiya
Asomtavruli gürcü yazıları arasında ən çox stilləşdirilmiş olanıdır və buna görə də, əlyazısı zamanı hərfləri istənilən şəkildə bağlamaq mümkündür.
Kral I Vaxtanqın Asomtavruli inisialında გ (g) və ნ (n) liqaturaları.
Asomtavruli hərfi და (da) "və" liqaturası.
Nusxuri də Asomtavruli kimi əsasən çox stilləşdirilmiş formada istifadə edilir. Yazıçılar asan şəkildə bağlayıcılar və nomina sacra kimi qısaltmalar formalaşdırmış, həmçinin “karaqma” adlandırılan və simvollarını xatırladan diakritik simvollar yaratmışlar. XI əsrdən sonra velen kimi yazı materialı az tapıldığı üçün, qənaət məqsədi ilə əlyazmalar və aqioqrafik ədəbiyyatda qısaltmalardan çox geniş istifadə edilirdi.
რომელი (romeli) "hansı" sözünün Nusxuri abbreviaturası
იესუ ქრისტე (iesu kriste) "İsa Məsih" sözünün Nusxuri abbreviaturası
Mürəkkəb yazı sistemində adheziyaya ehtiyac olduğu üçün, XI-XVII əsrlərdə Mxedruli yazısında da diqraflardan istifadə olunmuşdur.
და (da) "və" mxedruli liqaturası
Şahzadə və Kral Mxedruli əlyazısı.
Şriftlər
Gürcü yazılarının bir şrifti olsa da, yazı proqramı avtomatik (süni) olaraq italik və ya qalın yazı formasına da keçə bilir. Latın hərflərinin qalın və ya italik yazıldığı fəsil və ya bölmə başlıqları üçün ənənəvi olaraq, Asomtavruli tətbiq edilir.
Durğu işarələri
Asotavruli və Nusxuri yazılarında fikirləri, ifadələri və cümlələriayrıan söz ayırıcıları kimi müxtəlif nöqtə kombinasiyalarından istifadə olunmuşdur. V-X əsrlərin monumental kitabələri və əlyazmalarında bu −, = və =− şəklində yazılır. X əsrdə mətn arası fasilələri göstərmək üçün tərəfindən bir (·), iki (:), üç (჻) və altı (჻჻) nöqtədən istifadə olunmuçdur. Bir nöqtə “qısa fasilə”ni ifadə edir (adətən sözlər arası qısa fasilə), iki nöqtə “xüsusi sözlər”i ayırır və nəzərə çatdırır, üç nöqtə xüsusi ismlər arasında “böyük fasilə”ni ifadə edir (aşağıda III Aleksandrın adında və ya yuxarıda Matfeyin İncilinin adında istifadə edildiyi kimi), altı nöqtə isə cümlənin başa çatmasını bildirir. XI əsrdən etibarən apostrofu xatırladan işarələrin istifadəsinə başlanmışdır. Apostrof sorğu sözlərini bildirmək üçün, punkt işarələri isə sorğu cümlələrinin sonunda tətbiq edilirdi. XII əsrdən etibarən bu işarələr yarımkolonlarla (yunan sual işarəsi) əvəzlənmişdir. XVIII əsrdə Gürcüstan patriarxı punkt işarəsi, tək və qoşa nöqtə ilə tam, yarımçıq və birmiş cümlələri bildirmək üçün yazı sistemini yeniləmişdir. Lakin, müasir gürcü yazılarında, əsasən Latın əlifbasında istifadə olunan beynəlxalq durğu işarələrindən istifadə olunur.
ჴლმწიფე ჻ ალექსანდრე
"Hökmdar Aleksandr"
჻ ayırıcılı imzası
Hərflər
Aşağıdakı cədvəldə paralel sütunlarda hər üç gürcü yazısının hərfləri, həmçinin gürcü dili üçün könəlmiş olan (mavi fonda), lakin digər dillərdə işlədilən hərflər (yaşıl fonda) və ya digər dillərdəki səsləri əlavə etmək üçün istifadə olunan hərflər (çəhrayı fonda) göstərilir. Transliterasiya üçün Gürcüstan dövlətinin istifadə etdiyi sistemdən, Laz əlifbası üçün isə Türkiyədə istifadə olunan Latın qrafikalı Laz əlifbasından istifadə olunub. Cədvəldə həm də hərflərin ənənəvi rəqəm dəyərləri verilib.
| Hərflər | Unicode (mxedruli) | Ad | IPA | Transkripsiyası | Rəqəm dəyəri | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| asomtavruli | nusxuri | mxedruli | Milli | BGN | Laz | |||||
| Ⴀ | ⴀ | ა | U+10D0 | ani | , Svan /a, æ/ | A a | A a | A a | A a | 1 |
| Ⴁ | ⴁ | ბ | U+10D1 | bani | B b | B b | B b | B b | 2 | |
| Ⴂ | ⴂ | გ | U+10D2 | gani | G g | G g | G g | G g | 3 | |
| Ⴃ | ⴃ | დ | U+10D3 | doni | D d | D d | D d | D d | 4 | |
| Ⴄ | ⴄ | ე | U+10D4 | eni | E e | E e | E e | E e | 5 | |
| Ⴅ | ⴅ | ვ | U+10D5 | vini | V v | V v | V v | V v | 6 | |
| Ⴆ | ⴆ | ზ | U+10D6 | zeni | Z z | Z z | Z z | Z z | 7 | |
| Ⴡ | ⴡ | ჱ | U+10F1 | he | Error using {{}}: "eɪ" not found in list, Svan /eː/ | — | Ē ē | Ey ey | — | 8 |
| Ⴇ | ⴇ | თ | U+10D7 | tani | T t | T' t' | T' t' | T t | 9 | |
| Ⴈ | ⴈ | ი | U+10D8 | ini | I i | I i | I i | I i | 10 | |
| Ⴉ | ⴉ | კ | U+10D9 | k'ani | K' k' | K k | K k | Ǩ ǩ | 20 | |
| Ⴊ | ⴊ | ლ | U+10DA | lasi | L l | L l | L l | L l | 30 | |
| Ⴋ | ⴋ | მ | U+10DB | mani | M m | M m | M m | M m | 40 | |
| Ⴌ | ⴌ | ნ | U+10DC | nari | N n | N n | N n | N n | 50 | |
| Ⴢ | ⴢ | ჲ | U+10F2 | hie | /je/, Mingrelian, Laz, & Svan | — | Y y | J j | Y y | 60 |
| Ⴍ | ⴍ | ო | U+10DD | oni | , Svan /ɔ, œ/ | O o | O o | O o | O o | 70 |
| Ⴎ | ⴎ | პ | U+10DE | p'ari | P' p' | P p | P p | Ṗ ṗ | 80 | |
| Ⴏ | ⴏ | ჟ | U+10DF | zhani | Zh zh | Ž ž | Zh zh | J j | 90 | |
| Ⴐ | ⴐ | რ | U+10E0 | rae | R r | R r | R r | R r | 100 | |
| Ⴑ | ⴑ | ს | U+10E1 | sani | S s | S s | S s | S s | 200 | |
| Ⴒ | ⴒ | ტ | U+10E2 | t'ari | T' t' | T t | T t | Ť ť | 300 | |
| Ⴣ | ⴣ | ჳ | U+10F3 | vie | /uɪ/, Svan | — | W w | — | — | 400 |
| Ⴓ | ⴓ | უ | U+10E3 | uni | , Svan /u, y/ | U u | U u | U u | U u | 400 |
| — | — | ჷ | U+10F7 | yn, schva | Mingrelian & Svan | — | — | — | — | — |
| Ⴔ | ⴔ | ფ | U+10E4 | pari | P p | P' p' | P' p' | P p | 500 | |
| Ⴕ | ⴕ | ქ | U+10E5 | kani | K k | K' k' | K' k' | K k | 600 | |
| Ⴖ | ⴖ | ღ | U+10E6 | ghani | Gh gh | Ḡ ḡ | Gh gh | Ğ ğ | 700 | |
| Ⴗ | ⴗ | ყ | U+10E7 | q'ari | Q' q' | Q q | Q q | Q q | 800 | |
| — | — | ჸ | U+10F8 | elif | Mingrelian & Svan | — | — | — | — | — |
| Ⴘ | ⴘ | შ | U+10E8 | shini | Sh sh | Š š | Sh sh | Ş ş | 900 | |
| Ⴙ | ⴙ | ჩ | U+10E9 | chini | Ch ch | Č' č' | Ch' ch' | Ç ç | 1000 | |
| Ⴚ | ⴚ | ც | U+10EA | tsani | Ts ts | C' c' | Ts' ts' | Ts ts | 2000 | |
| Ⴛ | ⴛ | ძ | U+10EB | dzili | Dz dz | J j | Dz dz | Ž ž | 3000 | |
| Ⴜ | ⴜ | წ | U+10EC | ts'ili | Ts' ts' | C c | Ts ts | Ts’ ts’ | 4000 | |
| Ⴝ | ⴝ | ჭ | U+10ED | ch'ari | Ch' ch' | Č č | Ch ch | Ç̌ ç̌ | 5000 | |
| Ⴞ | ⴞ | ხ | U+10EE | khani | Kh kh | X x | Kh kh | X x | 6000 | |
| Ⴤ | ⴤ | ჴ | U+10F4 | qari, hari | , Svan /q⁽ʰ⁾/ | — | H̠ ẖ | q' | — | 7000 |
| Ⴟ | ⴟ | ჯ | U+10EF | jani | J j | J̌ ǰ | J j | C c | 8000 | |
| Ⴠ | ⴠ | ჰ | U+10F0 | hae | H h | H h | H h | H h | 9000 | |
| Ⴥ | ⴥ | ჵ | U+10F5 | hoe | — | Ō ō | — | — | 10000 | |
| — | — | ჶ | U+10F6 | fi | Laz | — | F f | — | F f | — |
Qeyri-kartvel dillərində istifadəsi
- Osetin dili üçün gürcü yazıları 1940-cı illərdən istifadə edilməkdədir.
- Abxaz dili üçün gürcü yazıları 1940-cı illərdən istifadə edilməkdədir.
- İnquş dili üçün gürcü yazıları çox qədim dövrlərdən istifadə olunsa da, XVII əsrdə ərəb əlifbası ilə əvəzlənmiş, müasir dövrdə isə kirill əlifbasının tətbiqinə başlanmışdır.
- Çeçen dili üçün də gürcü yazıları çox qədim dövrlərdən istifadə olunmuş, XVII əsrdə ərəb əlifbası ilə əvəzlənmiş, müasir dövrdə isə kirill əlifbasının tətbiqinə başlanmışdır.
- Avar dili üçün də gürcü yazıları çox qədim dövrlərdən istifadə olunmuş, XVII əsrdə ərəb əlifbası ilə əvəzlənmiş, müasir dövrdə isə kirill əlifbasının tətbiqinə başlanmışdır.
- Türk və tatar dilləri üçün gürcü yazılarının istifadəsi geniş yayılmamışdır. Bu yazıların türk dili üçün tətbiqinə əsasən XVIII əsrə aid Türk İncilləri, lüğətlər, ədəbi və tibbi kitablarda rast gəlinir.
- Fars dili üçün gürcü yazılarının tətbiqinin ən yaxşı nümunəsi Tibilisidəki Milli Əlyazmalar Mərkəzində saxlanan Ərəb İncilinin fars dilinə tərcüməsi hesab olunur.
- Rus dili üçün gürcü yazılarının tətbiqinə nümunə olaraq Milli Əlyazmalar Mərkəzində saxlanan və XVIII-XIX əsrlərə aid edilən bir neçə qısa şeri göstərmək olar.
- Digər Nax-Dağıstan dilləri üçün gürcü yazıları XVIII əsrdən gürcü missionaerlərinin fəaliyyəti ilə əlaqədar olaraq tətbiq edilməyə başlanmışdır.
Üzərində avar dilində Asomtavruli hərfləri ilə yazılar olan qədim avar xaçları.
Texnologiyada
Unicode
İlk gürcü yazısı Unicode Standard-a 1991-ci ilin oktyabrında əlavə edilmiş və 1.0 versiyası çıxarılmışdır. Gürcü Unicode blokunun yaradılmasında Kartvel dilləri üzrə tətqiqatlar aparan linqvist Yost Gippert və “Macintosh” üçün Gürcü Unicode –u yaratmış amerikan-irland linqvisti və şrift-kodlaşdırıcısı Maykl Everson mühüm rol oynamışlar. Anton Dumbadze və İrakli Qaribaşvilinin (Gürcüstanın baş naziri ilə qarışdırılmamalı) də bu sahədə fəaliyyəti olmuşdur.
Bloklar
Gürcü əlifbası üçün Unicode bloku belədir: U+10A0–U+10FF. Mxedruli (measir gürcü yazısı) U+10D0–U+10FF, Asomtavruli U+10A0–U+10CF arasında yerləşir. Gürcü əlavələri üçün Unicode bloku U+2D00–U+2D2F kimidir və bu Nusxuri yazısını kodlaşdırır.
| Gürcü yazıları Rəsmi Unicode Konsorsiumu sıra cədvəli (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+10Ax | Ⴀ | Ⴁ | Ⴂ | Ⴃ | Ⴄ | Ⴅ | Ⴆ | Ⴇ | Ⴈ | Ⴉ | Ⴊ | Ⴋ | Ⴌ | Ⴍ | Ⴎ | Ⴏ |
| U+10Bx | Ⴐ | Ⴑ | Ⴒ | Ⴓ | Ⴔ | Ⴕ | Ⴖ | Ⴗ | Ⴘ | Ⴙ | Ⴚ | Ⴛ | Ⴜ | Ⴝ | Ⴞ | Ⴟ |
| U+10Cx | Ⴠ | Ⴡ | Ⴢ | Ⴣ | Ⴤ | Ⴥ | Ⴧ | Ⴭ | ||||||||
| U+10Dx | ა | ბ | გ | დ | ე | ვ | ზ | თ | ი | კ | ლ | მ | ნ | ო | პ | ჟ |
| U+10Ex | რ | ს | ტ | უ | ფ | ქ | ღ | ყ | შ | ჩ | ც | ძ | წ | ჭ | ხ | ჯ |
| U+10Fx | ჰ | ჱ | ჲ | ჳ | ჴ | ჵ | ჶ | ჷ | ჸ | ჹ | ჺ | ჻ | ჼ | ჽ | ჾ | ჿ |
Qeydlər
| ||||||||||||||||
| Əlavə Gürcü bloku Rəsmi Unicode Konsorsiumu sıra cədvəli (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+2D0x | ⴀ | ⴁ | ⴂ | ⴃ | ⴄ | ⴅ | ⴆ | ⴇ | ⴈ | ⴉ | ⴊ | ⴋ | ⴌ | ⴍ | ⴎ | ⴏ |
| U+2D1x | ⴐ | ⴑ | ⴒ | ⴓ | ⴔ | ⴕ | ⴖ | ⴗ | ⴘ | ⴙ | ⴚ | ⴛ | ⴜ | ⴝ | ⴞ | ⴟ |
| U+2D2x | ⴠ | ⴡ | ⴢ | ⴣ | ⴤ | ⴥ | ⴧ | ⴭ | ||||||||
Qeydlər
| ||||||||||||||||
Klaviatura düzülüşü
Aşağıdakı cədvəldə klaviatura və mexaniki yazı maşınları üçün standart hərf düzülüşü verilmişdir.
| “ „ | 1 ! | 2 ? | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 . | 8 ; | 9 , | 0 / | | = | ← |
| ღ | ჯ | უ | კ | ე ჱ | ნ | გ | შ | წ | ზ | ხ ჴ | ც |
| ფ ჶ | ძ | ვ ჳ | თ | ა | პ | რ | ო | ლ | დ | ჟ | ↵ |
| ↑ | ჭ | ჩ | ყ | ს | მ | ი ჲ | ტ | ქ | ბ | ჰ ჵ | ↑ |
| |
Qalereya
Asomtavruli qalereyası
-
![image]()
VI-VII əsrlərə aid Asomtavruli əlyazması -
![image]()
Asomtavruli kitabəsi -
![image]()
Asomtavruli ilə yazılmış -
![image]()
Asomtavruli kitabəsi -
![image]()
Nikortsminda kafedralında Asomtavruli kitabəsi
Nusxuri qalereyası
-
![image]()
VIII-X əsrlərə aid Nusxuri əlyazması -
![image]()
Nusxuri ilə yazılmış Jruçi İncilləri, XIII–XV əsr -
![image]()
XI əsrə aid Nusxuri əlyazması -
![image]()
Mokvi Nusxurisi -
![image]()
Nuskhuri ilə yazılmış əlyazması, X əsr -
![image]()
Xəttat tərəfindən yazılmış Nusxuri əlyazması, XII əsr
Mxedruli qalereyası
-
![image]()
Kral IV Baqratın Mxedruli əlyazması -
![image]()
Kral Mxedruli əlyazması -
![image]()
Kral IV Davidin Mxedruli əlyazması -
![image]()
Kral Mxedruli əlyazması -
![image]()
Kraliça Böyük Tamaranın Mxedruli əlyazması -
![image]()
Kral Mxedruli əlyazması -
![image]()
Kral Mxedruli əlyazması
İstinadlar
- Hələ də ən qədim yazı nümunələrinin aşkarlanması davam edir. Dəqiq tariz bilinmir.
- Crystal D. The Cambridge Encyclopedia of Language. Cambridge University Press, 1987. S. 305.
- Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VI ҹилд: Куба—Мисир. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1982. С. 126.
- Unicode Standard, V. 6.3. U10A0, p. 3
- Machavariani, p. 329
- Standard Languages and Multilingualism in European History, Matthias Hüning, Ulrike Vogl, Olivier Moliner, John Benjamins Publishing, 2012, p.299
- ქართული ანბანის სამი სახეობის ცოცხალ კულტურას არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიენიჭა Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine Government of Georgia
- B. G. Hewitt. Georgian: A Structural Reference Grammar. John Benjamins Publishing. 1995. səh. 4. ISBN . 7 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 may 2015.
- Barbara A. West. Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania. səh. 230. ISBN . 2022-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-18.
Archaeological work in the last decade has confirmed that a Georgian alphabet did exist very early in Georgia's history, with the first examples being dated from the fifth century C.E.
- Hewitt, p. 4
- Seibt, Werner. "The Creation of the Caucasian Alphabets as Phenomenon of Cultural History". 2015-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-18.
- Stephen H. Rapp. Studies in medieval Georgian historiography: early texts and Eurasian contexts. Peeters Publishers, 2003. . p. 19.
- "Koryun's Life of Mashtots". 2011-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-18.
- Donald Rayfield The Literature of Georgia: A History (Caucasus World). RoutledgeCurzon. . P. 19. "The Georgian alphabet seems unlikely to have a pre-Christian origin, for the major archaeological monument of the 1st century 4IX the bilingual Armazi gravestone commemorating Serafua, daughter of the Georgian viceroy of Mtskheta, is inscribed in Greek and Aramaic only. It has been believed, and not only in Armenia, that all the Caucasian alphabets — Armenian, Georgian and Caucaso-Albanian — were invented in the 4th century by the Armenian scholar Mesrop Mashtots.<...> The Georgian chronicles The Life of Kartli - assert that a Georgian script was invented two centuries before Christ, an assertion unsupported by archaeology. There is a possibility that the Georgians, like many minor nations of the area, wrote in a foreign language — Persian, Aramaic, or Greek — and translated back as they read."
- Glen Warren Bowersock, Peter Robert Lamont Brown, Oleg Grabar. Late Antiquity: A Guide to the Postclassical World. Harvard University Press, 1999. . P. 289. . Alphabets. "Mastoc' was a charismatic visionary who accomplished his task at a time when Armenia stood in danger of losing both its national identity, through partition, and its newly acquired Christian faith, through Sassanian pressure and reversion to paganism. By preaching in Armenian, he was able to undermine and co-opt the discourse founded in native tradition, and to create a counterweight against both Byzantine and Syriac cultural hegemony in the church. Mastoc' also created the Georgian and Caucasian-Albanian alphabets, based on the Armenian model."
- Georgian: ივ. ჯავახიშვილი, ქართული პალეოგრაფია, გვ. 205-208, 240-245
- Robert W. Thomson. Rewriting Caucasian history: the medieval Armenian adaptation of the Georgian Chronicles : the original Georgian texts and the Armenian adaptation. Clarendon Press, Oxford. səh. xxii-xxiii. ISBN .
- Stephen H. Rapp. Studies in medieval Georgian historiography: early texts and Eurasian contexts. Peeters Publishers, 2003. . P. 450. "There is also the claim advanced by Koriwn in his saintly biography of Mashtoc' (Mesrop) that the Georgian script had been invented at the direction of Mashtoc'. Yet it is within the realm of possibility that this tradition, repeated by many later Armenian historians, may not have been part of the original fifth-century text at all but added after 607. Significantly, all of the extant MSS containing The Life of Mashtoc* were copied centuries after the split. Consequently, scribal manipulation reflecting post-schism (especially anti-Georgian) attitudes potentially contaminates all MSS copied after that time. It is therefore conceivable, though not yet proven, that valuable information about Georgia transmitted by pre-schism Armenian texts was excised by later, post-schism individuals."
- Stephen H. Rapp Jr. Georgian Christianity // Ken Parry (redaktor). The Blackwell Companion to Eastern Christianity. John Wiley & Sons. 2010. səh. 139. ISBN . 26 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 September 2013.
- Greppin, John A.C. Arxivləşdirilib 2010-07-03 at the Wayback Machine: Some comments on the origin of the Georgian alphabet. — Bazmavep 139, 1981, 449-456
- Nino Kemertelidze. The Origin of Kartuli (Georgian) Writing (Alphabet) // David Cram, Andrew R. Linn, Elke Nowak (redaktor). History of Linguistics 1996: Volume 1: Traditions in Linguistics Worldwide. John Benjamins Publishing Company. 1999. 228–. ISBN . 26 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 September 2013.
- Mzekala Shanidze. Greek influence in Georgian linguistics // Sylvain Auroux; və b. (redaktorlar ). History of the Language Sciences / Geschichte der Sprachwissenschaften / Histoire des sciences du langage. 1. Teilband. Walter de Gruyter. 2000. 444–. ISBN . 20 May 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 may 2015. (#explicit_et_al)
- Harald Haarmann. Ethnic Conflict and standardisation in the Caucasus // Matthias Hüning, Ulrike Vogl, Olivier Moliner (redaktor). Standard Languages and Multilingualism in European History. John Benjamins Publishing. 2012. səh. 299. ISBN . 7 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 may 2015.
- Peter T. Daniels, The World's Writing Systems, p. 367
- Machavariani, p. 177
- ქსე, ტ. 7, თბ., 1984, გვ. 651-652
- შანიძე ა., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, გვ. 454-455, თბ., 1977 წელი
- კ. დანელია, ზ. სარჯველაძე, ქართული პალეოგრაფია, თბილისი, 1997, გვ. 218-219
- ე. მაჭავარიანი, მწიგნობრობაჲ ქართული, თბილისი, 1989
- პ. ინგოროყვა, „შოთა რუსთაველი“, „მნათობი“, 1966, № 3, გვ. 116
- Machavariani, pp. 121-122
- რ. პატარიძე, ქართული ასომთავრული, თბილისი, 1980, გვ. 151, 260-261
- ივ. ჯავახიშვილი, ქართული დამწერლობათა-მცოდნეობა ანუ პალეოგრაფია, თბილისი, 1949, 185-187
- ე. მაჭავარიანი, ქართული ანბანი, თბილისი, 1977, გვ. 5-6
- ელენე მაჭავარიანი, ენციკლოპედია „ქართული ენა“, თბილისი, 2008, გვ. 403-404
- ვ. სილოგავა, ენციკლოპედია „ქართული ენა“, თბილისი, 2008, გვ. 269-271
- ივ. ჯავახიშვილი, ქართული დამწერლობათა-მცოდნეობა ანუ პალეოგრაფია, თბილისი, 1949, 124-126
- Machavariani, p. 120
- Machavariani, p. 129
- ივ. ჯავახიშვილი, ქართული დამწერლობათა-მცოდნეობა ანუ პალეოგრაფია, თბილისი, 1949, 127-128
- Mchedlidze, p. 105
- კ. დანელია, ზ. სარჯველაძე, ქართული პალეოგრაფია, თბილისი, 1997, გვ. 219
- B. George Hewitt, 1995, Georgian: A Structural Reference Grammar, p. 4
- გ. აბრამიშვილი, ატენის სიონის უცნობი წარწერები, "მაცნე" (ისტ. და არქეოლოგ. სერია), 1976, №2, გვ. 170
- კ. დანელია, ზ. სარჯველაძე, ქართული პალეოგრაფია, თბილისი, 1997, გვ. 218
- ე. მაჭავარიანი, ქართული ანბანი, თბილისი, 1977
- Mchedlidze, p. 107
- About Georgian calligraphy Arxivləşdirilib 2012-05-14 at the Wayback Machine Lasha Kintsurashvili
- Gillam, Richard Unicode Demystified: A Practical Programmer's Guide to the Encoding Standard p.252
- Julie D. Allen Unicode standard, version 5.0 p.249
- ილია მეორე ერს ქართული ენის დაცვისკენ კიდევ ერთხელ მოუწოდებს Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine საქინფორმ.გე
- Writing Systems of the World, Akira Nakanishi, p. 22
- Georgica: A Journal of Georgian and Caucasian Studies, Issues 4-5, William Edward David Allen, A. Gugushvili, S. Austin and Sons, Limited, 1937, p. 324
- ატენის სიონის უცნობი წარწერები, აბრამიშვილი, გვ. 170-171
- The Languages of the World, Kenneth Katzner, p. 118
- Chambers's encyclopaedia: a dictionary of universal knowledge, Volume 5, Chambers, David Patrick, William Geddie, W. & R. Chambers, Limited, 1901, page 165
- T. Putkaradze, History of Georgian language, Development of the Georgian writing system, paragraph II, 2.1.5. 2006
- მაჭავარიანი, თბილისი, 1977
- The World's Writing Systems, Peter T. Daniels, The Georgian Alphabet, p. 367
- Akaki Shanidze, The Basics of the Georgian language grammar, Tbilisi, 1973/1980, p. 18
- Otar Jishkariani, Praise of the Alphabet, 1986, Tbilisi, p. 1
- Aronson, pp. 21-25
- Stefano Paolini, , , , Rome, 1629
- Mchedlidze, p. 110
- Ingorokva, Pavle ქართული დამწერლობის ძეგლები ანტიკური ხანისა (The monuments of ancient Georgian script) Arxivləşdirilib 2012-03-09 at the Wayback Machine
- , ქართული ენა (gürcü dili), Tbilisi, 2003, ISBN
- შანიძე, 2003
- "Fake vs True Italics". 2022-05-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-18.
- Gürcüstan Sovet Ensiklopediyası, V. 8, p. 231, Tbilisi, 1984
- Unicode Demystified: A Practical Programmer's Guide to the Encoding Standard, Richard Gillam, p. 252
- Aronson (1990), pp. 30–31.
- ჳ and უ have the same numeric value (400)
- The Politics of Ethnic Separatism in Russia and Georgia, Julie A. George, p. 104
- The Abkhazians: A Handbook, George Hewitt, p. 171
- Язык, история и культура вайнахов, И. Ю Алироев p.85, Чех-Инг. изд.-полигр. об-ние "Книга", 1990
- Чеченский язык, И. Ю. Алироев, p.24, Академия, 1999
- Грузинско-дагестанские языковые контакты, Маджид Шарипович Халилов p.29, Наука, 2004
- История аварцев, М. Г Магомедов p.150, Дагестанский гос. университет, 2005
- Enwall, Joakim (2010), "Turkish texts in Georgian script: Sociolinguistic and ethno-linguistic aspects", in Boeschoten, Hendrik; Rentzsch, Julian (eds.), Turcology in Mainz, Otto Harrassowitz Verlag, , pp. 144–145
- Enwall, Joakim (2010), "Turkish texts in Georgian script: Sociolinguistic and ethno-linguistic aspects", in Boeschoten, Hendrik; Rentzsch, Julian (eds.), Turcology in Mainz, Otto Harrassowitz Verlag, , pp. 137–138
- უნიკოდში ქართულის ასახვის ისტორია (History of the Georgian Unicode) Arxivləşdirilib 2014-03-09 at the Wayback Machine Georgian Unicode fonts by BPG-InfoTech
- Font Contributors Acknowledgements Arxivləşdirilib 2022-09-01 at the Wayback Machine Unicode
Ədəbiyyat
- Aronson, Howard I., Georgian: a reading grammar (second), Columbus, OH: Slavica, 1990
- Shosted, Ryan K.; Chikovani, Vakhtang, "Standard Georgian", Journal of the International Phonetic Association, 36 (2), 2006: 255–264, doi:10.1017/S0025100306002659, ISSN 0025-1003
- Javakhishvili, I. Georgian palaeography Tbilisi, 1949
- Barnaveli, T. Inscriptions of Ateni Sioni Tbilisi, 1977
- Pataridze, R. Georgian Asomtavruli Tbilisi, 1980
- Machavariani, E. Georgian manuscripts Tbilisi, 2011
- Gamkrelidze, T. Writing system and the old Georgian script Tbilisi, 1989
- Kilanawa, B. Georgian script in the writing systems Tbilisi, 1990
- Hewitt, B.G. (1995). Georgian: A Structural Reference Grammar. John Benjamins Publishing. .
- Mchedlidze, T. The restored Georgian alphabet, Fulda, Germany, 2013
Xarici keçidlər
- Georgian alphabet animation — YouTube, produced by the Ministry of Education and Science of Georgia. Gives the sound of each letter, illustrates several fonts, and shows the stroke order of each letter.
- Live video of writing the letters — YouTube. Speaks the name of each letter, with some words that contain it, while writing them on ruled paper.
- Lasha Kintsurashvili Arxivləşdirilib 2012-05-14 at the Wayback Machine and Levan Chaganava Arxivləşdirilib 2016-04-15 at the Wayback Machine, submissions to the 2014 International Exhibition of Calligraphy
- Reference grammar of Georgian by Howard Aronson (SEELRC, Duke University)
- Georgian transliteration + Georgian virtual keyboard
- Unicode Code Chart (10A0–10FF) for Georgian scriptsPDF (105 KB)
- Transliteration of GeorgianPDF (105 KB)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gurcu yazisi musteqil fonetik yazi sistemi Gurcu dilinde yazmaq ucun Asomtavruli Nusxuri ve Mxedruli yazilarindan istifade olunur ve her uc yazinin herfleri bir birinin ekvivalenti olub eyni ad ve elifba sirasina malikdirler ucu de tek kameralidir boyuk ve kicik herfler arasinda ferq yoxdur Baxmayaraq ki onlarin her ucu istifade olunur Mxedruli yazisi asagi bax gurcu dili ve onunla elaqeli olan diger kartvel dilleri ucun standart yazi hesab olunur Gurcu yazilariMxedruli xetti ile damts erloba yazisiYazi tipi samit saitDiller Gurcu dili orijinal ve diger Kartvel dilleriErazi GurcustanYaranma tarixi V esrDovr 430Istiqameti soldan sagaMenseyi Yunan elifbasiU 10A0 U 10FFISO 15924 Geor Vikianbarda elaqeli mediafayllar Gurcu yazilari orijinalda 38 herfden ibaretdir Lakin hazirda gurcu dilinde 33 herfden istifade olunur cunki bes herf kohneldiyi ucun istifadeden cixarilmisdir Meqrel elifbasinda 36 herfden istifade olunur gurcu dili ucun istifade olunan 33 herf hemin dil ucun kohnelmis olan bir herf ve elave olaraq Meqrel ve Svan dilleri ucun spesifik olan iki herf Hemin herfler ustelik Yunan elifbasindan bir herf de elave olmaqla 35 herf Laz elifbasinda istifade olunur Dord kartvel dilinden yalniz Svan dili yazi sistemine malik deyil lakin bu dilde yazmaq isteyerken Meqrel elifbasinin herflerinden istifade olunur bezen de coxsesliliyi temin etmek ucun diakritik isereler tetbiq olunur Gurcu yazilari Gurcustan medeni irsinde milli statusu dasiyir ve hazirda UNESCO nun Qeyri Maddi Medeni Irs siyahisina salinmaga namizeddir Ilk baxisUc gurcu yazisi Asomtavruli Nusxuri ve Mxedruli Tarixi ve menseyiBir El Qutt yazilari 430 cu ilBolnisi yazilari 494 cu il Gurcu yazilarinin menseyi haqqinda cox az melumat var gurcu ve xarici alimler arasinda gurcu yazilarinin tarixi hemin yazilarin kim terefinden yaradilmasi ve bu prosese esas tesir eden amiller haqqinda ortaq rey yoxdur Yazilarin ilk versiyasi Asomtavruli kimi taninir diger herfler ise sonraki esrler erzinde formalasmisdir Ekser tedqiqatcilar gurcu elifbasinin yaradilmasini gurcu dilli ehalinin meskunlasdigi Kartli klassik menbelerde Iberiya erazisinin xristianlasdirilmasi dovru ile baglayirlar Boyuk ehtimal ki gurcu elifbasi ermeni elifbasi ile eyni dovrde kral III Mirianin hakimiyyeti dovrunde Iberiyanin xristianlasdirilmasi 326 ve ya 337 ve Bir El Qutt yazilari 430 arasindaki dovrde yaradilmisdir Elifba ilkin olaraq Bibliya ve diger xristian metnlerinin gurcu diline cevirilmesi ucun rahibler terefinden Gurcustan ve Felestinde istifade olunmusdur Professor Levan Cilasvili Gurcustanin Kaxetiya erazisindeki Nekresi xarabaliqlarindan 1980 ci illerde arxeoloji qazintilar zamani askarladigi Asomtavruli yazilarini b e I II esrlerine aid etse de onun bu tarixlendirmesi qebul edilmir Gurcu yazilarinin yaradilmasi ile bagli alimler arasinda basqa bir mubahise ise bu prosesde ermeni kleriklerinin rolu ile baglidir Bezi tedqiqatcilar ve orta esr ermeni dilli menbeler ermeni elifbasinin yaradicisi olan Mesrop Mastotsun hem de Gurcu ve Qafqaz Albaniyasi elifbalarini yaratdigini qeyd edirler Bu enene V esrde Mastotsun bioqrafiyasini yazmis tarixci Koryunun eserine esaslanir daha sonraki dovrde yasamis tarixcilerin eserlerinde de hemin esere istinadla bu melumat verilmisdir Lakin hem gurcu hem de qerb alimleri bu melumati tenqid ederek Koryunun melumatinin duzgun olmadigi ve ya sonradan esere elave edilmesi qerarina gelmisler Diger tedqiqatcilar ise Koryunun melumatlarina subhe etmeden onu oldugu kimi qebul edirler Bir coxlari ise sexsen Mastotsun yox umumilikde ermeni kleriklerinin Gurcu yazilarinin formalasmasinda istirak etmelerini ehtimal edirler Gurcu enenesinde yazilarin tarixi kimi orta esrler menbelerinde qeyd edilir ve burada Gurcu yazilarinin tarixi eramizdan evvele kimi aparilaraq onun kral I Parnavaz e e III esr terefinden kesf edildiyi bildirilir Hec bir arxeoloji delil askarlanmadigindan bu melumat hazirda daha cox efsanevi fikir kimi qebul edilir ve elmi menbelerde inkar olunur Gurcu linqvisti Tamaz Qamkrelidze enenevi melumata ferqli yanasma teklif ederek xristianliqdan evvelki dovrde gurcu metnlerini yazmaq ucun xarici yazilardan alloqlotoqrafiya istifade olunmasi ehtimalini bildirir Diger bir mesele ise Gurcu elifbasinin daha cox Yunan elifbasindan yoxsa Arami elifbasi kimi semit elifbalarindan tesirlenmesi ile baglidir Muasir tarixsunasliqda Yunan elifbasi ile oxsarliqlara daha cox diqqet yetirilir ve Gurcu elifbasinin diger Qafqaz yazi sistemleri ile muqayisede say ve duzulus baximindan ferqlenmesi vurgulanir Bezi tedqiqatcilar gurcu yazilarinin xristianliqdan evvelki gurcu medeni simvollari ve tayfa isarelerinden de tesirlene bileceyini qeyd edirler AsomtavruliAsomtavruli elyazmasi X esr Asomtavruli gurc ასომთავრული en qedim gurcu yazisidir Asomtavruli sozu gurcu dilinde aso gurc ასო yazi ve mtavari gurc მთავარი esas bas sozlerinden emele gelmekle esas yazi anlamini ifade edir Bu yazi hem de Mrqvlovani gurc მრგვლოვანი adlanir ki bu soz de gurcu dilinde mrqvali gurc მრგვალი daire sozunden emele gelmekle dairevi anlamini verir bu ise herflerin dairevi yazilisina esaslanir Adinda bas boyuk sozunun olmasina baxmayara muasir gurcu yazisi Mxedruli kimi Asomtavruli yazisi da boyuk herflere malik deyil En qedim Asomtavruli yazilari V esrden evvele aid olanBir El Qutt ve Bolnisi kitabeleridir IX esrden etibaren Nusxuri yazisinin daha genis istifade olunmasi ile Asomtavruli yazisinin rolu azalmaga baslayir Lakin X XVIII esrler erzinde epiqrafik yazilar ucun Asomtavruli yazisindan istifade olunmaga davam edilir Mehz hemin dovrde Asomtavruli yazisi daha dekorativ gorunus alir Nusxuri yazisinin istifade olundugu IX esr elyazmalarinda Asomtavruli yazisi kitablarin adinin ve fesillerin birinci herfinin yazilmasi ucun istifade olunurdu Lakin tamamile Asomtavruli yazisi ile yazilmis ve XI esre aid olan elyazmalar da tapmaq mumkundur Asomtavruli herfleri Erken dovrde Asomtavruli herfleri beraber olculu idi Gurcu tarixci ve filoloqu Pavle Inqorovka qeyd edir ki Asomtavruli yazisi Gurcu elifbasi kimi bustrofedon olmusdur buna gore de onun saxlanilmis en qedim numuneleri soldan saga yazilmisdir Ekser Asomtavruli herflerinde duz xettler horizontal ve vertikal olmaqla duz bucaq altinda kesisir Iti bucaq altinda kesisen yegane herf Ⴟ ჯ jani dir Bu istisnani serh etmek ucun muxtelif fikirler seslendirilmisdir Gurcu linqvist ve senet tarixcisi Helen Maxavariani jani herfinin Mesih monoqramindan toremekle Ⴈ ი ini ve Ⴕ ქ kani herflerinden yarandigini dusunur Gurcu alimi Ramaz Pataridzenin fikrine gore ise jani herfi elifbanin sonunu bildirmekle tav X Yunan elifbasindaki xi X ve Latin elifbasindaki X herfi ile eyni xususiyyete malikdir Gurcustan kralicasi Boyuk Tamara ve kral Asomtavruli yazisi tetbiq edilerek kesilmis sikkeleri 1200 1210 VII esrden etibaren bezi herflerin formasi deyismeye baslamisdi Herfler beraber olculerini itirmeye baslamis onlara yuxari ve asagi hisseden cixintilar elave edilmisdir Asomtavruli herfleri Ⴀ ani Ⴁ bani Ⴂ gani Ⴃ doni Ⴄ eni Ⴅ vini Ⴆ zeni Ⴡ he Ⴇ tani Ⴈ ini Ⴉ k ani Ⴊ lasi Ⴋ mani Ⴌ nari Ⴢ hie Ⴍ oni Ⴎ p ari Ⴏ zhani Ⴐ raeႱ sani Ⴒ t ari Ⴣ vie ႭჃ Ⴓ uni Ⴔ pari Ⴕ kani Ⴖ ghani Ⴗ q ari Ⴘ shini Ⴙ chini Ⴚ tsani Ⴛ dzili Ⴜ ts ili Ⴝ ch ari Ⴞ khani Ⴤ qari Ⴟ jani Ⴠ hae Ⴥ hoeQeyd Bezi herfler Asomtavruli yox Mxedruli yazisinin kapitalize olunmus versiyasinda gosterilmisdir Bezekli Asomtavruli herfleri Nusxuri yazisi ile yazilmis elyazmalarda Asomtavruli herfleri kitabin adini ve fesillerin birinci herflerini yazmaq ucun istifade olunmusdur Nusxuri metnlerinin ilkin inkisafi dovrunde Asomtavruli herfleri xususi inkisaf etdirilmemisdi ve yalniz olculerine ve bezen de kinovar murekkebi ile yazilmasi ile secilirdi X esrden etibaren ise herflerin bezedilmesine baslanilir Asomtavruli kapitallarinin stili elyazmanin dovrunu mueyyenlesdirmek ucun istifade olunur Meselen Bizans dovrunde Bizans imperiyasinin Gurcustan kralligindan tesirlenmesi neticesinde kapitallar qus ve heyvan tesvirleri ile bezedilirdiler Dekorativ Asomtavruli bas herfleri მ m ნ n ve თ t XII XIII esrler XI esrden etibaren Asomtavruli herflerinin cicek uclu keskin uclu ve xalli uclu formalari inkisaf etdirilmisdir Birinci ve ikinci formalar XI XII esrler elyazmalarinda istifade olunsalar da ucuncu forma XVIII esre qeder isledilmisdir Yazida istifade edilen murekkebin rengi de ehemiyyete malik idi Asomtavruli herflerinden დ doni tez tez baliq ve qus bezekleri ile yazilir Asomtavruli herflerinin buruq dekorativ formasinda herfler bir birine toxunur ve ya ic ice yazilir ve ya kicik herfler daha boyuk olculu herflerin icinde yazilir Bu forma esasen elyazmalarin ve ya kitablarin basliqlarinin yazilmasi ucun istifade olunsa da tamamile buruq formali Asomtavruli yazisi ile yazilmis elyazmalara da rast gelinir Asomtavruli buruq dekorativ formada yazilmis basligi Asomtavruli elyazisi Asagidaki cedvelde her bir Asomtavruli herflerinin yazilma terzi ve xettlerin istiqameti gosterilir NusxuriNusxuri elyazmasi XIII XIV esrler Nusxuri gurc ნუსხური ikinci gurcu yazisidir Nusxuri sozu gurcu dilinde olcu ve ya cedvel anlamini veren nusxa gurc ნუსხა sozunden emele gelmisdir Dini elyazmalarda Nusxuri yazilari Asomtavruli bezekli kapitallari ile zenginlesdirilmisdir Bu kombinasiya Xutsuri xutsesi gurc ხუცესი klerik sozunden emele gelmis gurc ხუცური klerikal sozu esasinda ve esasen aqioqrafik elyazmalarda istifade olunmusdur Nusxuri yazisi ilk defe IX esrde Asomtavruli yazisinin qrafik varianti kimi meydana cixmisdir Bu yazinin en qedim numunesi 835 ci ile aid Ateni Sioni kilsesinden tapilmis kitabedir Dovrumuze catmis en qedim Nusxuri elyazmasi 864 cu ile aid edilir X esrden etibaren Nusxuri Asomtavruli uzerinde ustunluk elde etmisdir Nusxuri herfleri Nusxuri herfleri hundur olculeri ve saga meylli olmalari ile ferqlenirler Herfler keskin kenarlara ve Asomtavruli herflerinde oldugu kimi sade formaya malikdirler Bu xususiyyetler elyazmalarin daha asan yazilmasina imkan verirdi Asomtavruli herfleri ო oni ve ჳ vie Bu herflerin liqaturasi neticesinde Nusxuri yazilarinin უ uni herfi yaradilmisdir Nusxuri herfleri ⴀ ani ⴁ bani ⴂ gani ⴃ doni ⴄ eni ⴅ vini ⴆ zeni ⴡ he ⴇ tani ⴈ ini ⴉ k ani ⴊ lasi ⴋ mani ⴌ nari ⴢ hie ⴍ oni ⴎ p ari ⴏ zhani ⴐ raeⴑ sani ⴒ t ari ⴣ vie ⴍⴣ ⴓ uni ⴔ pari ⴕ kani ⴖ ghani ⴗ q ari ⴘ shini ⴙ chini ⴚ tsani ⴛ dzili ⴜ ts ili ⴝ ch ari ⴞ khani ⴤ qari ⴟ jani ⴠ hae ⴥ hoeQeyd Destekleyici sriftin olmadigi halda xanalarda sual isaresi gorune biler Nusxuri elyazisi Asagidaki cedvelde her bir Nusxuri herflerinin yazilma terzi ve xettlerin istiqameti gosterilir Asomtavruli ve Nusxuri herflerinin muasir dovrde istifadesiAsomtavruli daha cox ikonoqrafiya divar resmleri ve eksteryer dizayninda xususile das qabartmalarda istifade olunur 1950 ci illerde gurcu linqvisti Akaki Sanidze Asomtavruli herflerini Mxedruli herfleri icinde cumle basinda latin herflerinde oldugu kimi istifadesine cehd etse de bu cehd ugurlu alinmamisdir Mxedruli yazisi ile yanasi Asomtavruli ve Nusxuri yazisi da Gurcu Ortodoks Kilsesi terefinden resmen istifade olunur Gurcustan patriarxi II Iliya her uc yazinin istifadesi ucun cagiris etmisdir MxedruliBoyuk Tamaranin mxedruli yazisi ile yazilmis fermani XII esrKartli krali VI Vaxtanqin mxedruli yazisi ile yazilmis fermani 1712 ci il Mxedruli gurc მხედრული ucuncu ve hazirda istifade olunan gurcu yazisidir Gurcu dilinde atli cengaver doyuscu ve kavalyer menasini veren mxedari gurc მხედარი sozunden emele gelmis mxeduri sozu suvari ve ya herbi menalarini ifade edir Diger iki gurcu yazisi kimi Mxedruli yazisi da tamamile unikameraldir Mxedruli yazisi ilk defe X esrde meydana cixmisdir Bu yazinin en qedim numunesi Ateni Sioni kilsesinen askarlanmis 982 ci ile aid kitabedir Ikinci en qedim Mxedruli yazi numunesi Kral IV Baqratin XI esre aid nizamnamesidir Gurcustan kralliginda Mxedruli yazisi esasen nizamnameler tarixi senedler elyazmalar ve kitabelerin yazilmasi ucun istifade olunurdu Mxedruli yalniz qeyri dini yazilar ucun istifade olundugundan xalqin zadeganlarin dunyevi yazisi hesab olunurdu XIX esrde Xutsuri Nusxuri ve Asomtavruli yazisinin istifadesi ile Mxedruli her iki yazi uzerinde ustunluk elde edir O dovrden sonra Gurcu kilsesi xaricinde Mxedruli universal yazi sistemine cevrilmisdir Mxedruli herfleri X XI esr Mxedruli herfleri Nusxuri herflerinin dairevi kunclerle yazilmasi esasinda formalasdirilmisdir Nusxuri herfleri kimi Mxedruli herfleri de dord xettli sistemle yazilir Lakin Mxedruli herfleri daha dairevi ve musteqil yazilma xususiyyetine malikdir Bu iki qedim yazi formasi olan Asomtavruli ve Nusxurinin sert yazi cercivelerini pozmusdur Mxedruli herfleri bitisik yazilir ve daha azad gorunuse malikdirler Kral IV Baqratin arxivinden tapilmis mxedruli yazisinin en qedim nusxelerinden birinin numunesi XI esr Krallar krali menim ulu babam Baqrat Kuropalat Kralica Boyuk Tamaranin mxedruli yazili sikkesi 1187 Muasir gurcu elifbasi Muasir gurcu elifbasi 33 herfden ibaretdir ა ani ბ bani გ gani დ doni ე eni ვ vini ზ zeni თ tani ი ini კ k ani ლ lasiმ mani ნ nari ო oni პ p ari ჟ zhani რ rae ს sani ტ t ari უ uni ფ pari ქ kaniღ ghani ყ q ari შ shini ჩ chini ც tsani ძ dzili წ ts ili ჭ ch ari ხ khani ჯ jani ჰ haeGurcu elifbasindan cixarilmis herfler 1879 cu ilde esasi sahzade Ilya Cavcavadze terefinden qoyulmus Gurculer arasinda savadligin yayilmasi cemiyyeti lazimsiz olmasi sebebi ile Gurcu elifbasindan bes herfi ixtisar etmisdir ჱ he ჲ hie ჳ vie ჴ qari ჵ hoeჱ he bezen ei ve ya e merve sekkizinci e adlandirilir ქრისტჱ ქრისტეჲ krist ey Mesih sozunde oldugu kimi ეჲ ey ekvivalentidir ჲ hie bezen iota da adlandirilir appeared instead of ი ini sait seslerden sonra ი ini kimi teleffuz olunur ქრისტჱ ქრისტეჲ krist ey Mesih hazirda ქრისტეი krist ei kimi yazilir ჳ vie ვი vi kimi teleffuz olunurdu ve სხჳსი gt სხვისი skhvisi seklinde evezlenmisdir ჴ qari hari ხ khani ჴლმწიფე gt ხელმწიფე musteqil seklinde evezlenmisdir ჵ hoe hoi kimi teleffuz olunan nida kimi istifade edilmisdir ve hazirda ჰოი kimi teleffuz olunur ჵ hoe istisna olmaqla diger dord herf hele de istifade olunur ჲ hie ise y sesi j ucun Meqrel ve Laz elifbalarinda istifade olunur Diger herfler de bir muddet Abxaz ve Osetin elifbalarinda istifade olunmusdur Diger elifbalardan elave edilmis herfler Mxedruli gurcu dilinden basqa dillere de uygunlasdirilmisdir Bu dillerden bezileri gurcu dili ucun kohnelmis olsa da basqa dillerde saxlanmisdir hemcinin elifbaya bezi herfler de artirilmisdir ჶ fi ჷ shva ჸ elifi ჹ turned gani ჺ ainiჶ fi phi herfi Laz elifbasinda hemcinin evveller Osetin ve Abxaz elifbalarinda istifade olunmusdur Bu herf yunan elifbasinin F phi herfi esasinda yaradilmisdir ჷ shva schwa herfi hem de ynadlandirilir bu herf hazirda Svan ve Meqrel elifbalarinda istifade olunur evveller Osetin ve Abxaz elifbalarinda da istifade olunmusdur ჸ elifi alif herfi Svan ve Meqrel elifbalarinda qlottal dayanma ucun istifade olunur Bu herf ყ q ari herfinin tersine cevrilmesi ile yaradilmisdir ჹ cevirilmis gani herfi Nax Dagistan dillerinde yevangelik edebiyyatda ɢ ucun istifade olunur ჺ aini herfi Bats dilinde ʕ ucun istifade olunmusdur Bu herf ereb elifbasinin ﻋ ain herfi esasinda yaradilmisdir Mxedruli elyazisi Asagidaki cedvelde her bir Mxedruli herflerinin yazilma terzi ve xettlerin istiqameti gosterilir ზ ო ve ხ zeni oni khani adeten sonda kicik cixinti olmadan yazilir lakin ჯ jani elyazisinda adeten vertikal xettlerden istifade olunur bezen daha hundur basliq ve ya xac formali basliqla yazilir lakin eger xac basliqla yazilirsa nesr zamani basligi daha qisa yazilir Yalniz dord herf x hundurluye malikdir ა თ ი ო On uc herf Azerbaycan elifbasinin b ve ya d herfleri kimi yuxari cixintiya malikdir ბ ზ მ ნ პ რ ს შ ჩ ძ წ ხ ჰ On uc herf ise Azerbaycan elifbasinin p ve ya q herfleri kimi asagi cixintiya malikdir გ დ ე ვ კ ლ ჟ ტ უ ფ ღ ყ ც Uc herfin qedim ingilis elifbasindaki th herfi kimi hem asagi hem de yuxari cixintiya malikdir ქ ჭ ჯ წ herfi ise esasen nesrde bezen ise elyazisinda hem asagi hem de yuxari cixintiya malikdir Variantlari რ ve ლ herflerinin Rustaveli prospektinin kuce adi lovhesinde stilistik variantlari Rustaveli adinda რ უსთაველ ის ve ɦ უსთავეϱ ის formasinda Ekser herflerin individual ve stilistik variasiyalari movcuddur Meselen ზ zeni herfinin yuxari dairesi ve რ rae herfinin yuxari cixintisi muxtelif tereflere istiqametlene biler Diger umumi variantlar beledir გ gani herfi ვ vini kimi qapali asagi hisse ile yazila bilir დ doni herfi ekseren yuxarida sade cixinti ile yazilir კ ც ve ძ k ani tsani dzili herfleri adeten sert vertikal xettlerle yazilir meselen ც tsani herfi bu cur yazildiqda sag terefde cokekliyi olan U herfini xatirladir ლ lasi herfi ekseren seklinde tek tag ile yazilir Her uc tag yazildiqda ise onlar eyni olcude olmurlar Nadir hallarda ო oni herfi duz bucaqli seklinde yazilir რ rae herfi ekser hallarda latin elihbasinin h herfi kimi bir tagla formasinda yazilir ტ t ari herfi nesr versiyasindan ferqli olaraq yuxarida bir daire ile ve ya yuxarisindan vertikal xett cixan O kimi yazilir Hemcinin hemin xett saat istiqametinde bir qeder saga da eyilmis ola biler წ ts ili herfi adeten yuxarisinda dairevi asiram ile yazilir ჭ ch ari herfi adeten yuxarida qarmaq hisse olmadan ve duz vertical xettle yazilir ჱ he herfi ს ve ჰ herfleri kimi yuxari dongusu olmadan da yazila bilir Benzer herfler Bezi herfler oxsar olduqlarina gore ilk baxisdan xususile elyazisinda qarisdirila biler ვ vini ve კ k ani herfleri yalniz yuxaridan tagin olucusune gore ferqlenirler ვ vini ve გ gani herfleri birincinin asagi hissesinin qapali yazilmasi zamani oxsar olurlar Eyni xususiyyet უ uni ve შ shini herflerine de aiddir ს sani ve ხ khani herfleri kimi elyazisinda herflerin yuxari hissesi de oxsar olur კ k ani ve პ p ari herfleri herflerinin elyazisinda x hundurlukden yuxari ve ya asagida yazilmasinin ferqi yoxdu ძ dzili herfi adeten vertical basliqla yazilir Baglayicilari qisaltmalar ve kalliqrafiyaAsomtavruli gurcu yazilari arasinda en cox stillesdirilmis olanidir ve buna gore de elyazisi zamani herfleri istenilen sekilde baglamaq mumkundur Kral I Vaxtanqin Asomtavruli inisialinda გ g ve ნ n liqaturalari Asomtavruli herfi და da ve liqaturasi Nusxuri de Asomtavruli kimi esasen cox stillesdirilmis formada istifade edilir Yazicilar asan sekilde baglayicilar ve nomina sacra kimi qisaltmalar formalasdirmis hemcinin karaqma adlandirilan ve simvollarini xatirladan diakritik simvollar yaratmislar XI esrden sonra velen kimi yazi materiali az tapildigi ucun qenaet meqsedi ile elyazmalar ve aqioqrafik edebiyyatda qisaltmalardan cox genis istifade edilirdi რომელი romeli hansi sozunun Nusxuri abbreviaturasi იესუ ქრისტე iesu kriste Isa Mesih sozunun Nusxuri abbreviaturasi Murekkeb yazi sisteminde adheziyaya ehtiyac oldugu ucun XI XVII esrlerde Mxedruli yazisinda da diqraflardan istifade olunmusdur და da ve mxedruli liqaturasi Sahzade ve Kral Mxedruli elyazisi SriftlerGurcu yazilarinin bir srifti olsa da yazi proqrami avtomatik suni olaraq italik ve ya qalin yazi formasina da kece bilir Latin herflerinin qalin ve ya italik yazildigi fesil ve ya bolme basliqlari ucun enenevi olaraq Asomtavruli tetbiq edilir Durgu isareleriAsotavruli ve Nusxuri yazilarinda fikirleri ifadeleri ve cumleleriayrian soz ayiricilari kimi muxtelif noqte kombinasiyalarindan istifade olunmusdur V X esrlerin monumental kitabeleri ve elyazmalarinda bu ve seklinde yazilir X esrde metn arasi fasileleri gostermek ucun terefinden bir iki uc ve alti noqteden istifade olunmucdur Bir noqte qisa fasile ni ifade edir adeten sozler arasi qisa fasile iki noqte xususi sozler i ayirir ve nezere catdirir uc noqte xususi ismler arasinda boyuk fasile ni ifade edir asagida III Aleksandrin adinda ve ya yuxarida Matfeyin Incilinin adinda istifade edildiyi kimi alti noqte ise cumlenin basa catmasini bildirir XI esrden etibaren apostrofu xatirladan isarelerin istifadesine baslanmisdir Apostrof sorgu sozlerini bildirmek ucun punkt isareleri ise sorgu cumlelerinin sonunda tetbiq edilirdi XII esrden etibaren bu isareler yarimkolonlarla yunan sual isaresi evezlenmisdir XVIII esrde Gurcustan patriarxi punkt isaresi tek ve qosa noqte ile tam yarimciq ve birmis cumleleri bildirmek ucun yazi sistemini yenilemisdir Lakin muasir gurcu yazilarinda esasen Latin elifbasinda istifade olunan beynelxalq durgu isarelerinden istifade olunur Kral ჴლმწიფე ალექსანდრე Hokmdar Aleksandr ayiricili imzasiHerflerGurcu herfi ვ Gurcustanin kurort seheri Batuminin panoramasinda Elifba qullesinin gorunusu Asagidaki cedvelde paralel sutunlarda her uc gurcu yazisinin herfleri hemcinin gurcu dili ucun konelmis olan mavi fonda lakin diger dillerde isledilen herfler yasil fonda ve ya diger dillerdeki sesleri elave etmek ucun istifade olunan herfler cehrayi fonda gosterilir Transliterasiya ucun Gurcustan dovletinin istifade etdiyi sistemden Laz elifbasi ucun ise Turkiyede istifade olunan Latin qrafikali Laz elifbasindan istifade olunub Cedvelde hem de herflerin enenevi reqem deyerleri verilib Herfler Unicode mxedruli Ad IPA Transkripsiyasi Reqem deyeriasomtavruli nusxuri mxedruli Milli BGN LazႠ ⴀ ა U 10D0 ani Svan a ae A a A a A a A a 1Ⴁ ⴁ ბ U 10D1 bani B b B b B b B b 2Ⴂ ⴂ გ U 10D2 gani G g G g G g G g 3Ⴃ ⴃ დ U 10D3 doni D d D d D d D d 4Ⴄ ⴄ ე U 10D4 eni E e E e E e E e 5Ⴅ ⴅ ვ U 10D5 vini V v V v V v V v 6Ⴆ ⴆ ზ U 10D6 zeni Z z Z z Z z Z z 7Ⴡ ⴡ ჱ U 10F1 he Error using IPA symbol eɪ not found in list Svan eː E e Ey ey 8Ⴇ ⴇ თ U 10D7 tani T t T t T t T t 9Ⴈ ⴈ ი U 10D8 ini I i I i I i I i 10Ⴉ ⴉ კ U 10D9 k ani K k K k K k Ǩ ǩ 20Ⴊ ⴊ ლ U 10DA lasi L l L l L l L l 30Ⴋ ⴋ მ U 10DB mani M m M m M m M m 40Ⴌ ⴌ ნ U 10DC nari N n N n N n N n 50Ⴢ ⴢ ჲ U 10F2 hie je Mingrelian Laz amp Svan Y y J j Y y 60Ⴍ ⴍ ო U 10DD oni Svan ɔ œ O o O o O o O o 70Ⴎ ⴎ პ U 10DE p ari P p P p P p Ṗ ṗ 80Ⴏ ⴏ ჟ U 10DF zhani Zh zh Z z Zh zh J j 90Ⴐ ⴐ რ U 10E0 rae R r R r R r R r 100Ⴑ ⴑ ს U 10E1 sani S s S s S s S s 200Ⴒ ⴒ ტ U 10E2 t ari T t T t T t T t 300Ⴣ ⴣ ჳ U 10F3 vie uɪ Svan W w 400Ⴓ ⴓ უ U 10E3 uni Svan u y U u U u U u U u 400 ჷ U 10F7 yn schva Mingrelian amp Svan Ⴔ ⴔ ფ U 10E4 pari P p P p P p P p 500Ⴕ ⴕ ქ U 10E5 kani K k K k K k K k 600Ⴖ ⴖ ღ U 10E6 ghani Gh gh Ḡ ḡ Gh gh G g 700Ⴗ ⴗ ყ U 10E7 q ari Q q Q q Q q Q q 800 ჸ U 10F8 elif Mingrelian amp Svan Ⴘ ⴘ შ U 10E8 shini Sh sh S s Sh sh S s 900Ⴙ ⴙ ჩ U 10E9 chini Ch ch C c Ch ch C c 1000Ⴚ ⴚ ც U 10EA tsani Ts ts C c Ts ts Ts ts 2000Ⴛ ⴛ ძ U 10EB dzili Dz dz J j Dz dz Z z 3000Ⴜ ⴜ წ U 10EC ts ili Ts ts C c Ts ts Ts ts 4000Ⴝ ⴝ ჭ U 10ED ch ari Ch ch C c Ch ch C c 5000Ⴞ ⴞ ხ U 10EE khani Kh kh X x Kh kh X x 6000Ⴤ ⴤ ჴ U 10F4 qari hari Svan q ʰ H ẖ q 7000Ⴟ ⴟ ჯ U 10EF jani J j J ǰ J j C c 8000Ⴠ ⴠ ჰ U 10F0 hae H h H h H h H h 9000Ⴥ ⴥ ჵ U 10F5 hoe Ō ō 10000 ჶ U 10F6 fi Laz F f F f Qeyri kartvel dillerinde istifadesiCenubi Osetiyada 1940 ci ilde nesr edilmis folklor kitabinda Mxedruli yazisi ile Osetin dilinde yazilmis metn Metnde gurcu yazilarindan olmayan ჶ f ve ჷ e herfleri de gorunur Osetin dili ucun gurcu yazilari 1940 ci illerden istifade edilmekdedir Abxaz dili ucun gurcu yazilari 1940 ci illerden istifade edilmekdedir Inqus dili ucun gurcu yazilari cox qedim dovrlerden istifade olunsa da XVII esrde ereb elifbasi ile evezlenmis muasir dovrde ise kirill elifbasinin tetbiqine baslanmisdir Cecen dili ucun de gurcu yazilari cox qedim dovrlerden istifade olunmus XVII esrde ereb elifbasi ile evezlenmis muasir dovrde ise kirill elifbasinin tetbiqine baslanmisdir Avar dili ucun de gurcu yazilari cox qedim dovrlerden istifade olunmus XVII esrde ereb elifbasi ile evezlenmis muasir dovrde ise kirill elifbasinin tetbiqine baslanmisdir Turk ve tatar dilleri ucun gurcu yazilarinin istifadesi genis yayilmamisdir Bu yazilarin turk dili ucun tetbiqine esasen XVIII esre aid Turk Incilleri lugetler edebi ve tibbi kitablarda rast gelinir Fars dili ucun gurcu yazilarinin tetbiqinin en yaxsi numunesi Tibilisideki Milli Elyazmalar Merkezinde saxlanan Ereb Incilinin fars diline tercumesi hesab olunur Rus dili ucun gurcu yazilarinin tetbiqine numune olaraq Milli Elyazmalar Merkezinde saxlanan ve XVIII XIX esrlere aid edilen bir nece qisa seri gostermek olar Diger Nax Dagistan dilleri ucun gurcu yazilari XVIII esrden gurcu missionaerlerinin fealiyyeti ile elaqedar olaraq tetbiq edilmeye baslanmisdir Uzerinde avar dilinde Asomtavruli herfleri ile yazilar olan qedim avar xaclari TexnologiyadaGurcu herfi ღ ghani tez tez sevgi ve ya urek simvolu kimi istifade olunur Unicode Ilk gurcu yazisi Unicode Standard a 1991 ci ilin oktyabrinda elave edilmis ve 1 0 versiyasi cixarilmisdir Gurcu Unicode blokunun yaradilmasinda Kartvel dilleri uzre tetqiqatlar aparan linqvist Yost Gippert ve Macintosh ucun Gurcu Unicode u yaratmis amerikan irland linqvisti ve srift kodlasdiricisi Maykl Everson muhum rol oynamislar Anton Dumbadze ve Irakli Qaribasvilinin Gurcustanin bas naziri ile qarisdirilmamali de bu sahede fealiyyeti olmusdur Bloklar Gurcu elifbasi ucun Unicode bloku beledir U 10A0 U 10FF Mxedruli measir gurcu yazisi U 10D0 U 10FF Asomtavruli U 10A0 U 10CF arasinda yerlesir Gurcu elaveleri ucun Unicode bloku U 2D00 U 2D2F kimidir ve bu Nusxuri yazisini kodlasdirir Gurcu yazilari Resmi Unicode Konsorsiumu sira cedveli PDF 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E FU 10Ax Ⴀ Ⴁ Ⴂ Ⴃ Ⴄ Ⴅ Ⴆ Ⴇ Ⴈ Ⴉ Ⴊ Ⴋ Ⴌ Ⴍ Ⴎ ႯU 10Bx Ⴐ Ⴑ Ⴒ Ⴓ Ⴔ Ⴕ Ⴖ Ⴗ Ⴘ Ⴙ Ⴚ Ⴛ Ⴜ Ⴝ Ⴞ ႿU 10Cx Ⴠ Ⴡ Ⴢ Ⴣ Ⴤ Ⴥ Ⴧ ჍU 10Dx ა ბ გ დ ე ვ ზ თ ი კ ლ მ ნ ო პ ჟU 10Ex რ ს ტ უ ფ ქ ღ ყ შ ჩ ც ძ წ ჭ ხ ჯU 10Fx ჰ ჱ ჲ ჳ ჴ ჵ ჶ ჷ ჸ ჹ ჺ ჼ ჽ ჾ ჿQeydler 1 Unicode 7 0 versiyasi etibarile2 Boz eraziler herf aid edilmemis yerlerdir Elave Gurcu bloku Resmi Unicode Konsorsiumu sira cedveli PDF 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E FU 2D0x ⴀ ⴁ ⴂ ⴃ ⴄ ⴅ ⴆ ⴇ ⴈ ⴉ ⴊ ⴋ ⴌ ⴍ ⴎ ⴏU 2D1x ⴐ ⴑ ⴒ ⴓ ⴔ ⴕ ⴖ ⴗ ⴘ ⴙ ⴚ ⴛ ⴜ ⴝ ⴞ ⴟU 2D2x ⴠ ⴡ ⴢ ⴣ ⴤ ⴥ ⴧ ⴭQeydler 1 Unicode 7 0 versiyasi etibarile2 Boz eraziler herf aid edilmemis yerlerdir Klaviatura duzulusu Asagidaki cedvelde klaviatura ve mexaniki yazi masinlari ucun standart herf duzulusu verilmisdir 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 ღ ჯ უ კ ე ჱ ნ გ შ წ ზ ხ ჴ ც ფ ჶ ძ ვ ჳ თ ა პ რ ო ლ დ ჟ ჭ ჩ ყ ს მ ი ჲ ტ ქ ბ ჰ ჵ QalereyaAsomtavruli qalereyasi VI VII esrlere aid Asomtavruli elyazmasi Asomtavruli kitabesi Asomtavruli ile yazilmis Asomtavruli kitabesi Nikortsminda kafedralinda Asomtavruli kitabesiNusxuri qalereyasi VIII X esrlere aid Nusxuri elyazmasi Nusxuri ile yazilmis Jruci Incilleri XIII XV esr XI esre aid Nusxuri elyazmasi Mokvi Nusxurisi Nuskhuri ile yazilmis elyazmasi X esr Xettat terefinden yazilmis Nusxuri elyazmasi XII esrMxedruli qalereyasi Kral IV Baqratin Mxedruli elyazmasi Kral Mxedruli elyazmasi Kral IV Davidin Mxedruli elyazmasi Kral Mxedruli elyazmasi Kralica Boyuk Tamaranin Mxedruli elyazmasi Kral Mxedruli elyazmasi Kral Mxedruli elyazmasiIstinadlarHele de en qedim yazi numunelerinin askarlanmasi davam edir Deqiq tariz bilinmir Crystal D The Cambridge Encyclopedia of Language Cambridge University Press 1987 S 305 ISBN 978 0 521 42443 1 Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasy 10 ҹilddә VI ҹild Kuba Misir Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1982 S 126 Unicode Standard V 6 3 U10A0 p 3 Machavariani p 329 Standard Languages and Multilingualism in European History Matthias Huning Ulrike Vogl Olivier Moliner John Benjamins Publishing 2012 p 299 ქართული ანბანის სამი სახეობის ცოცხალ კულტურას არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიენიჭა Arxivlesdirilib 2022 03 31 at the Wayback Machine Government of Georgia B G Hewitt Georgian A Structural Reference Grammar John Benjamins Publishing 1995 seh 4 ISBN 978 90 272 3802 3 7 April 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 may 2015 Barbara A West Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania seh 230 ISBN 9781438119137 2022 03 31 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 05 18 Archaeological work in the last decade has confirmed that a Georgian alphabet did exist very early in Georgia s history with the first examples being dated from the fifth century C E Hewitt p 4 Seibt Werner The Creation of the Caucasian Alphabets as Phenomenon of Cultural History 2015 11 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 05 18 Stephen H Rapp Studies in medieval Georgian historiography early texts and Eurasian contexts Peeters Publishers 2003 ISBN 90 429 1318 5 p 19 Koryun s Life of Mashtots 2011 09 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 05 18 Donald Rayfield The Literature of Georgia A History Caucasus World RoutledgeCurzon ISBN 0 7007 1163 5 P 19 The Georgian alphabet seems unlikely to have a pre Christian origin for the major archaeological monument of the 1st century 4IX the bilingual Armazi gravestone commemorating Serafua daughter of the Georgian viceroy of Mtskheta is inscribed in Greek and Aramaic only It has been believed and not only in Armenia that all the Caucasian alphabets Armenian Georgian and Caucaso Albanian were invented in the 4th century by the Armenian scholar Mesrop Mashtots lt gt The Georgian chronicles The Life of Kartli assert that a Georgian script was invented two centuries before Christ an assertion unsupported by archaeology There is a possibility that the Georgians like many minor nations of the area wrote in a foreign language Persian Aramaic or Greek and translated back as they read Glen Warren Bowersock Peter Robert Lamont Brown Oleg Grabar Late Antiquity A Guide to the Postclassical World Harvard University Press 1999 ISBN 0 674 51173 5 P 289 Alphabets Mastoc was a charismatic visionary who accomplished his task at a time when Armenia stood in danger of losing both its national identity through partition and its newly acquired Christian faith through Sassanian pressure and reversion to paganism By preaching in Armenian he was able to undermine and co opt the discourse founded in native tradition and to create a counterweight against both Byzantine and Syriac cultural hegemony in the church Mastoc also created the Georgian and Caucasian Albanian alphabets based on the Armenian model Georgian ივ ჯავახიშვილი ქართული პალეოგრაფია გვ 205 208 240 245 Robert W Thomson Rewriting Caucasian history the medieval Armenian adaptation of the Georgian Chronicles the original Georgian texts and the Armenian adaptation Clarendon Press Oxford seh xxii xxiii ISBN 0198263732 Stephen H Rapp Studies in medieval Georgian historiography early texts and Eurasian contexts Peeters Publishers 2003 ISBN 90 429 1318 5 P 450 There is also the claim advanced by Koriwn in his saintly biography of Mashtoc Mesrop that the Georgian script had been invented at the direction of Mashtoc Yet it is within the realm of possibility that this tradition repeated by many later Armenian historians may not have been part of the original fifth century text at all but added after 607 Significantly all of the extant MSS containing The Life of Mashtoc were copied centuries after the split Consequently scribal manipulation reflecting post schism especially anti Georgian attitudes potentially contaminates all MSS copied after that time It is therefore conceivable though not yet proven that valuable information about Georgia transmitted by pre schism Armenian texts was excised by later post schism individuals Stephen H Rapp Jr Georgian Christianity Ken Parry redaktor The Blackwell Companion to Eastern Christianity John Wiley amp Sons 2010 seh 139 ISBN 978 1 4443 3361 9 26 July 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 September 2013 Greppin John A C Arxivlesdirilib 2010 07 03 at the Wayback Machine Some comments on the origin of the Georgian alphabet Bazmavep 139 1981 449 456 Nino Kemertelidze The Origin of Kartuli Georgian Writing Alphabet David Cram Andrew R Linn Elke Nowak redaktor History of Linguistics 1996 Volume 1 Traditions in Linguistics Worldwide John Benjamins Publishing Company 1999 228 ISBN 978 90 272 8382 5 26 July 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 September 2013 Mzekala Shanidze Greek influence in Georgian linguistics Sylvain Auroux ve b redaktorlar History of the Language Sciences Geschichte der Sprachwissenschaften Histoire des sciences du langage 1 Teilband Walter de Gruyter 2000 444 ISBN 978 3 11 019400 5 20 May 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 may 2015 explicit et al Harald Haarmann Ethnic Conflict and standardisation in the Caucasus Matthias Huning Ulrike Vogl Olivier Moliner redaktor Standard Languages and Multilingualism in European History John Benjamins Publishing 2012 seh 299 ISBN 978 90 272 0055 6 7 April 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 may 2015 Peter T Daniels The World s Writing Systems p 367 Machavariani p 177 ქსე ტ 7 თბ 1984 გვ 651 652 შანიძე ა ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია ტ 2 გვ 454 455 თბ 1977 წელი კ დანელია ზ სარჯველაძე ქართული პალეოგრაფია თბილისი 1997 გვ 218 219 ე მაჭავარიანი მწიგნობრობაჲ ქართული თბილისი 1989 პ ინგოროყვა შოთა რუსთაველი მნათობი 1966 3 გვ 116 Machavariani pp 121 122 რ პატარიძე ქართული ასომთავრული თბილისი 1980 გვ 151 260 261 ივ ჯავახიშვილი ქართული დამწერლობათა მცოდნეობა ანუ პალეოგრაფია თბილისი 1949 185 187 ე მაჭავარიანი ქართული ანბანი თბილისი 1977 გვ 5 6 ელენე მაჭავარიანი ენციკლოპედია ქართული ენა თბილისი 2008 გვ 403 404 ვ სილოგავა ენციკლოპედია ქართული ენა თბილისი 2008 გვ 269 271 ივ ჯავახიშვილი ქართული დამწერლობათა მცოდნეობა ანუ პალეოგრაფია თბილისი 1949 124 126 Machavariani p 120 Machavariani p 129 ივ ჯავახიშვილი ქართული დამწერლობათა მცოდნეობა ანუ პალეოგრაფია თბილისი 1949 127 128 Mchedlidze p 105 კ დანელია ზ სარჯველაძე ქართული პალეოგრაფია თბილისი 1997 გვ 219 B George Hewitt 1995 Georgian A Structural Reference Grammar p 4 გ აბრამიშვილი ატენის სიონის უცნობი წარწერები მაცნე ისტ და არქეოლოგ სერია 1976 2 გვ 170 კ დანელია ზ სარჯველაძე ქართული პალეოგრაფია თბილისი 1997 გვ 218 ე მაჭავარიანი ქართული ანბანი თბილისი 1977 Mchedlidze p 107 About Georgian calligraphy Arxivlesdirilib 2012 05 14 at the Wayback Machine Lasha Kintsurashvili Gillam Richard Unicode Demystified A Practical Programmer s Guide to the Encoding Standard p 252 Julie D Allen Unicode standard version 5 0 p 249 ილია მეორე ერს ქართული ენის დაცვისკენ კიდევ ერთხელ მოუწოდებს Arxivlesdirilib 2016 03 04 at the Wayback Machine საქინფორმ გე Writing Systems of the World Akira Nakanishi p 22 Georgica A Journal of Georgian and Caucasian Studies Issues 4 5 William Edward David Allen A Gugushvili S Austin and Sons Limited 1937 p 324 ატენის სიონის უცნობი წარწერები აბრამიშვილი გვ 170 171 The Languages of the World Kenneth Katzner p 118 Chambers s encyclopaedia a dictionary of universal knowledge Volume 5 Chambers David Patrick William Geddie W amp R Chambers Limited 1901 page 165 T Putkaradze History of Georgian language Development of the Georgian writing system paragraph II 2 1 5 2006 მაჭავარიანი თბილისი 1977 The World s Writing Systems Peter T Daniels The Georgian Alphabet p 367 Akaki Shanidze The Basics of the Georgian language grammar Tbilisi 1973 1980 p 18 Otar Jishkariani Praise of the Alphabet 1986 Tbilisi p 1 Aronson pp 21 25 Stefano Paolini Rome 1629 Mchedlidze p 110 Ingorokva Pavle ქართული დამწერლობის ძეგლები ანტიკური ხანისა The monuments of ancient Georgian script Arxivlesdirilib 2012 03 09 at the Wayback Machine ქართული ენა gurcu dili Tbilisi 2003 ISBN 1 4020 1440 6 შანიძე 2003 Fake vs True Italics 2022 05 06 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 06 18 Gurcustan Sovet Ensiklopediyasi V 8 p 231 Tbilisi 1984 Unicode Demystified A Practical Programmer s Guide to the Encoding Standard Richard Gillam p 252 Aronson 1990 pp 30 31 ჳ and უ have the same numeric value 400 The Politics of Ethnic Separatism in Russia and Georgia Julie A George p 104 The Abkhazians A Handbook George Hewitt p 171 Yazyk istoriya i kultura vajnahov I Yu Aliroev p 85 Cheh Ing izd poligr ob nie Kniga 1990 Chechenskij yazyk I Yu Aliroev p 24 Akademiya 1999 Gruzinsko dagestanskie yazykovye kontakty Madzhid Sharipovich Halilov p 29 Nauka 2004 Istoriya avarcev M G Magomedov p 150 Dagestanskij gos universitet 2005 Enwall Joakim 2010 Turkish texts in Georgian script Sociolinguistic and ethno linguistic aspects in Boeschoten Hendrik Rentzsch Julian eds Turcology in Mainz Otto Harrassowitz Verlag ISBN 3 447 06113 8 pp 144 145 Enwall Joakim 2010 Turkish texts in Georgian script Sociolinguistic and ethno linguistic aspects in Boeschoten Hendrik Rentzsch Julian eds Turcology in Mainz Otto Harrassowitz Verlag ISBN 3 447 06113 8 pp 137 138 უნიკოდში ქართულის ასახვის ისტორია History of the Georgian Unicode Arxivlesdirilib 2014 03 09 at the Wayback Machine Georgian Unicode fonts by BPG InfoTech Font Contributors Acknowledgements Arxivlesdirilib 2022 09 01 at the Wayback Machine UnicodeEdebiyyatAronson Howard I Georgian a reading grammar second Columbus OH Slavica 1990 Shosted Ryan K Chikovani Vakhtang Standard Georgian Journal of the International Phonetic Association 36 2 2006 255 264 doi 10 1017 S0025100306002659 ISSN 0025 1003 Javakhishvili I Georgian palaeography Tbilisi 1949 Barnaveli T Inscriptions of Ateni Sioni Tbilisi 1977 Pataridze R Georgian Asomtavruli Tbilisi 1980 Machavariani E Georgian manuscripts Tbilisi 2011 Gamkrelidze T Writing system and the old Georgian script Tbilisi 1989 Kilanawa B Georgian script in the writing systems Tbilisi 1990 Hewitt B G 1995 Georgian A Structural Reference Grammar John Benjamins Publishing ISBN 978 90 272 3802 3 Mchedlidze T The restored Georgian alphabet Fulda Germany 2013Xarici kecidlerVikianbarda Gurcu qrafikasi ile elaqeli mediafayllar var Georgian alphabet animation YouTube produced by the Ministry of Education and Science of Georgia Gives the sound of each letter illustrates several fonts and shows the stroke order of each letter Live video of writing the letters YouTube Speaks the name of each letter with some words that contain it while writing them on ruled paper Lasha Kintsurashvili Arxivlesdirilib 2012 05 14 at the Wayback Machine and Levan Chaganava Arxivlesdirilib 2016 04 15 at the Wayback Machine submissions to the 2014 International Exhibition of Calligraphy Reference grammar of Georgian by Howard Aronson SEELRC Duke University Georgian transliteration Georgian virtual keyboard Unicode Code Chart 10A0 10FF for Georgian scripts PDF 105 KB Transliteration of Georgian PDF 105 KB