Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gürcü Pravoslav Kilsəsi (rəsmi adı: Gürcü Həvari Avtokefal Pravoslav Kilsəsi, gürc. საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია) yaxud GPK — Gürcüstanın rəsmi kilsəsi. Dünyanın ən qədim xristian kilsələrindən biri .
| Gürcü Pravoslav Kilsəsi | |
|---|---|
 | |
| Yaranma tarixi | V əsr |
| Din | şərqi ortodoks xristianlıq |
| Mərkəzi | |
| Rəsmi dili | |
| patriarchate.ge | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1995-ci ildən etibarən GPK Nizamnaməsinə əsasən, GPK-nin yurisdiksiyası (nominal olaraq) qismən tanınmış Abxaziya və Cənubi Osetiya daxil olmaqla Gürcüstanın bütün ərazisini, Ermənistanda yaşayan pravoslav xristianları, habelə Gürcüstan xaricində yaşayan və başqa bir yerli Pravoslav Kilsəsinin yurisdiksiyasına tabe olmayan və ya GPK-nin yurisdiksiyasında olmaq istəyən pravoslav gürcüləri əhatə edir.
Rəvayətə görə, İberiya Tanrı Anasının həvari partiyasıdır. 337-ci ildə İberiyanı vəftiz edən Həvarilərə bərabər olan Müqəddəs Ninonın missionerlik fəaliyyəti sayəsində xristianlıq Gürcüstanın dövlət dini oldu. Kilsə təşkilatı Antakya Kilsəsinin daxilində idi .
Gürcü Kilsəsinin avtokefal statusu alması tarixi məlum deyil. 5-ci əsrin sonlarında İberiya kralı Vaxtanq Qorqasali dövründə kilsə müəyyən dərəcədə müstəqillik (qeyri-rəsmi muxtariyyət) əldə edir. Dolayı dəlillər əsasında birləşmiş GPK-nin ilk katolikos-patriarxı İoann Okropiri (980–1001) hesab edilir. 19-cu əsrin əvvəlində indiki Gürcüstan ərazilərinin Rusiya İmperiyasına daxil olması səbəbindən (1801) Gürcü Kilsəsi 1917-ci ilə qədər Gürcüstan Exarxiyası şəklində Rus Pravoslav Kilsəsinə tabe edildi. 1917-ci ildə GPK avtokefal statusu əvvəlcədən razılaşdırılmadan bərpa edildi. 1943-cü ildə Gürcüstan Kilsəsinin avtokefallığı Moskva Patriarxlığı tərəfindən, 3 mart 1990-cı ildə isə Konstantinopol Patriarxlığı tərəfindən tanınmışdır .
Gürcüstan Konstitusiyasının 9-cu maddəsində deyilir: "Dövlət Gürcüstan tarixində Gürcü Pravoslav Kilsəsinin müstəsna rolunu tanıyır və eyni zamanda dini inanc və etirafların tam azadlığını, kilsənin dövlətdən müstəqilliyini elan edir".
Tarixi
Erkən dövr
Gürcü əfsanəvi tarixinə görə, Gürcüstan Tanrı Anasının həvari təsiridir.
Həvari Andrey xristianlığı təbliğ etməyə getdi . Birincisi, o, açıq sonra, İudeyadan şimala getdi, sonra şərqə yönəldi və o vaxt idi Egrisi (müasir Minqreliya) ərazisi olan Trabzon şəhərinə çatdı və İncil təbliğ etdikdən sonra o köçüb İberiyaya ölkəsinə köçdü.
Orada Həvari missionerliklə məşğul olaraq və guya hansısa möcüzələr göstərərək bir çox insanı xristianlığa çevirdi və onları vəftiz etdi.Vaxtanq V oğlu Vaxuştinin əhvalatına görə yerdə Həvari Andreyin Məryəm üçün ikona yerləşdirdiyi yerdən müalicəvi bulaq suyu axmağa başladı. Xristianlığı yeni qəbul etmiş şəxslərə kahinlər və keşiklər təyin edərək, Tanrı Anasının şərəfinə bir məbəd tikdirib və kilsə qaydasını qurduqdan sonra həvari onları tərk etdi.
Təxminən 100-cü ildə Roma yepiskopu Klement İmperator Trayan tərəfindən Tauridadakı qeyri-yaşayış yerlərinə sürgün edilir və burada guya hansısa möcüzələr göstərməklə və təlimatlarla Kolxidalıların xristianlığa sadiq qalmalarına nail olur. Onun Qara dəniz sahillərində sağlığında tikdirdiyi yetmiş kilsə arasında, eyni zamanda bir Kolxida kilsəsi də var idi.
Xristianlıq dövlət dini olaraq
318 və 337 illəri arasındakı dövrdə, çox güman ki, 324–326-cı illərdə Müqəddəs Ninanın missionerlik fəaliyyəti nəticəsində xristianlıq Gürcüstanda dövlət dini oldu. Kilsə təşkilatı Antakya Kilsəsinin daxilində idi.
Çar Vaxtanq I dövründə kilsə Antakyada bəzi muxtariyyət əldə edir və mərkəzi Mtsxetaya köçürülür.
609-cu ildə Gürcüstan Kilsəsi Xalkidon Şurasının qərarlarını qəbul etdi (506-cı ildə Dvin Şurasında gürcülər, ermənilərlə birlikdə Enotikonu qəbul etdilər) və bununla da özünü Erməni Həvari Kilsəsindən ayırdı .
GPK Sasanilər dövründə (VI–VII əsrlər) Fars atəşpərəstlərinə və Türk fəthləri dövründə (XVI–XVIII əsrlər) İslamla mübarizəyə tab gətirdi. Bu yorucu mübarizə Gürcüstan Pravoslavlığının tənəzzülə uğramasına və Müqəddəs Torpaqdakı kilsələrin və monastırların itirilməsinə səbəb oldu.
1744-cü ildə, Gürcü Kilsəsi Rusiyadakı Patriarx Nikon kimi oxşar islahatlar keçirdi.
Rus kilsəsinin Gürcü Exarxlığı
1801-ci ildə Gürcüstan Rusiya İmperiyasının bir hissəsi oldu. Gürcü Kilsəsi Katolikosun tam sərəncamında olan və 18-ci əsrdə imperatorlar tərəfindən həyata keçirilən hökumət və maliyyə islahatları nəticəsində Rusiyada Kilsənin qanuni statusu ilə zidd olan nəhəng bir feodal iqtisadiyyatı idi. Baş general Aleksandr Tormasov tərəfindən hazırlanan və 1811-ci ildə I Aleksandra təqdim olunan layihəyə görə, Şərqi Gürcüstanda 13 yeparxiya əvəzinə iki yeparxiya quruldu: Mtsxeta-Kartala və Alaverdi-Kaxetiya. 21 iyun 1811-ci ildə Müqəddəs Sinod bu cür hərəkətlərə dair heç bir qanuni hüquq olmadan Katolikos-Patriarx II Antoniyanı vəzifəsindən uzaqlaşdırdı.
30 iyun 1811-ci ildən 1917-ci il marta qədər (de-fakto) Gürcüstan kilsəsi Rus Pravoslav kilsəsinin Gürcüstan Exarxiyası statusuna sahib idi. Patriarxlıq kilsə qaydalarına zidd olaraq ləğv edildi. Varlaam (Eristavi) 8 iyul 1811 (30 avqust 1814 – 14 may 1817) tarixində ilk Exarx oldu. 1817-ci ildən başlayaraq Gürcüstanın exarxları gürcü xalqına tamamilə yad olan, gürcü dilini bilməyən və gürcü kilsəsinin tam ruslaşdırılmasını təmin edən rus yepiskopları olurdular. Gürcü kilsəsinin avtokefal statusunun ləğvi ona gətirib çıxardı ki, kilsənin və monastırların bütün torpaq mülkiyyəti əlindən alındı, keşişlərin sayı azaldı, ruhanilərin sayının kəskin azalması ona gətirib çıxardı ki, nəticədə bir çox gürcü kilsələri bağlanmışdı. Kilsələrdə müntəzəm ibadət olmaması və "nəzarətsiz" qalmaları bir çox gürcü kilsələrinin Erməni Həvari Kilsəsinin əlinə keçməsi ilə nəticələndi. Ermənilər bəzən sadəcə kilsənin yerləşdiyi torpağı alır, ora öz keşişini gətirirdilər (zəngin Eçmiədzindən ruhanilərə pul ödəmək üçün kifayət idi) və kilsədə ibadəti bərpa edirdilər, lakin artıq "erməni" kilsəsində olduğu kimi. Bundan başqa, "yeni ələ keçirilən" kilsələrə münasibətdə erməni zəbtkarları standart işlənmiş sxem üzrə hərəkət edirdilər: köhnə yazıları məhv edir, ora erməni xaç daşları yerləşdirirdilər. Bir neçə ildən sonra kilsə erməni kilsəsinə çevrildi və onun ətrafında erməni yaşayış məntəqəsi yaranırdı.
1810-cu illərin sonunda Gürcüstan Exarxatlığına daxil olan Abxaz Katolikosluğu da ləğv edildi.
Varlaamdan (Eristavi) sonra qeyri-gürcü yepiskoplarından Exarxlar təyin olundu və bu da tez-tez yerli ruhanilərlə gərginliyə və münaqişəyə səbəb oldu, belə ki, Exarx Nikon (Sofiya) 28 may 1908-ci ildə Gürcüstan-İmereti sinodal ofisinin binasında öldürüldü. Exarxiya dövrü ən açıq şəkildə kanonik qaydaların pozulması, gürcü kilsəsinin kilsə mülklərinin oğurlanması, ən qədim kilsə incəsənət abidələrinin dağıdılması, kilsələrin ruslaşdırılması, gürcü ibadətinin və İlahiyyat məktəblərində gürcü dilinin qadağan olunması, dünyəvi hakimiyyət orqanları tərəfindən kahinlərə və iyerarxlara qarşı fiziki zorakılıq və hətta öldürülmələri ilə xarakterik idi.
Avtokefalinin bərpası. Ən yeni dövr
1917-ci il martın 12-də (25 mart) Mtsxeta Şurasında Gürcüstan Kilsəsinin avtokefallığı elan edildi; Quriya-Mingrel yepiskopu Leonid (Okropiridze) Katolikos taxtının qəyyumu seçildi. 13 Martda Gürcüstanın Baş Exarxı və Kartala-Kaxetiya arxiyepiskopu Platona (Rozhdestvenski) kafedradan çıxarılması barədə xəbərdar edildi. Bu dəyişiklik Rus Pravoslav Kilsəsi tərəfindən tanınmadı.
27 mart 1917-ci ildə Müvəqqəti Hökumət Gürcü Kilsəsinin avtokefalisini prinsipcə tanıdı. 10 iyul 1917-ci ildə Müvəqqəti Hökumət və Sinodun ortaq iclasında Tiflis, Elizavetpol, Bakı, İrəvan, Kutaisi, Qara dəniz quberniyası və Qars, Batumi, Artvin, Zakatala və Suxumi dairələri rus kilsələrinin tərkibinə könüllü daxil olması üçün Qafqaz Exarxatlığının yaradılması qərara alındı. Feofilakt (Klementyev) Tiflisdə yepiskop təyin edildi və qısa müddət sonra Gürcü yepiskopları tərəfindən Gürcüstandan uzaqlaşdırıldı.
Moskva Patriarxı Tixon sentyabr 1917-ci Şurasının seçilmiş katolikos Kirion II (Sadzaglishvili) üçün 29 dekabr 1917 ildəki mesajında, gürcü kilsəsinin avtokefal bərpasını qınadı. Moskva Patriarxlığı ilə Gürcüstan Kilsəsi arasında əlaqə kəsildi.
1927-ci ildə Gürcü Kilsəsi Yeni Yulian təqviminə keçdi, lakin kilsə davamçılarının təzyiqi altında qərarını "təxirə salmalı" oldu.
19 noyabr 1943-cü ildə RPK Sinodunun qərarı ilə "Rus və Gürcü iki avtokefalçı Bacı Kilsəsi arasında dua və Evxaristik birlik" bərpa edildi. Eyni zamanda RPK Sinodu Kalkedon Şurasının 17. qaydasına istinad edərək " kilsə qaydalarına görə izah edərək bu qərarı verdi. Bu qaydaya əsasən Kilsə sərhədləri dövlət sərhədlərini izləməlidir.
1997-ci ildə Gürcüstan Kilsəsi Dünya Kilsələr Şurasından çıxdı .
Müasir quruluşu və idarəetmə
GPK-nin 1995-ci il Nizamnaməsinə görə, kilsədə ən yüksək səlahiyyətli orqan Gürcüstan Kilsəsinin yerli şurası (Gürcü Kilsəsinin Müqəddəs Sinodu adlanır) və şuralararası dövrdə Gürcüstan Katolikos-Patriarxıdır. 23 dekabr 1977-ci ildən bəri bu vəzifədə İliya II oturur.
Hal-hazırda GPK-nin həm Gürcüstanda, həm də xaricdə 49 yeparxiyası var. 1992-ci ildən sonrakı Abxaziya yepiskopluğu faktiki olaraq Gürcüstan Kilsəsinə aid deyil. Katolikos İlia II-yə (2007) görə, "Rus Kilsəsinin nümayəndələrinin olduğu"Cənubi Osetiyada da kanonik bir tənzimləmə çatışmazlığı var.
2018-ci il tarixinə GPK üzvlərinin sayı 3 milyon nəfər olduğu təxmin edilir.
Təhsil müəssisələri
İstinadlar
- Православная энциклопедия - ГРУЗИНСКАЯ ПРАВОСЛАВНАЯ ЦЕРКОВЬ. ЧАСТЬ I (rus.).
- http://www.pravenc.ru/text/638558.html.
- Bessonov M. N. Православие в наши дни. — Политиздат, 1990. — С. 80.
- "Официальный сайт Грузинской православной церкви". 2011-05-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-01-29.
- "БСЭ". 2010-06-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-01-29.
- საეკლესიო სამართალი — საქართველოს ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის მართვა-გამგეობის დებულება 2018-05-10 at the Wayback Machine orthodoxy.ge
- "Глава Абхазии призвал к мирному разрешению церковного конфликта в республике". 2016-08-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-01-29.
- . Archived from the original on 2004-11-09. İstifadə tarixi: 2021-01-29.
- Glagoleva O. Великие православные праздники.
- Робертсон Р. Восточные христианские церкви: церковно-исторический справочник 2009-07-11 at the Wayback Machine
- Grdzelidze T. Georgia, Patriarchal Orthodox Church of 2017-04-17 at the Wayback Machine // The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity. — P. 272—-273.
- "Ἐκκλησία τῆς Γεωργίας". 2017-06-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-01-29.
- . 2021-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-29.
- Великие православные праздники; Автор-Ольга Глаголева
- Карташёв А. В. Очерки по истории русской церкви. Том I. Репринтное воспроизведение. YMCA-PRESS. Париж. 1959. — М.: Наука, 1991. — С.46.
- , полное жизнеописание святых Грузинской церкви 2008-07-03 at the Wayback Machine
- Grdzelidze T. Georgia, Patriarchal Orthodox Church of 2017-04-17 at the Wayback Machine // The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity. — P. 267.
- Tamara Grdzelidze. Georgia, Patriarchal Orthodox Church of 2017-04-17 at the Wayback Machine // The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity. — P. 273.
- "Eçmiədzinin Rusiya imperiyası dövründə Gürcü kilsəsinə qarşı təqibləri: Alban kilsəsinin sağ qalmaq şansı var idimi?". 2021-04-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-01-30.
- Дурново Н. Судьбы Грузинской Церкви (по вопросу о Грузинской автокефалии) 2018-10-27 at the Wayback Machine.
- Грузинская Православная Церковь отмечает День восстановления автокефалии 2014-06-05 at the Wayback Machine 25 марта 2009.
- "Возобновление молитвенно-канонического общения между двумя Православными Церквами — Грузинской и Русской". // . 1944, № 3, стр. 7.
- КАЛЛИСТРАТ 2019-09-26 at the Wayback Machine.
- Портал-Credo. Ru: "Патриарх Илия II: "Я думаю по-грузински и поступаю по-грузински"". 2014-05-14 at the Wayback Machine Интервью Александру Солдатову 1 ноября 2007 г.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gurcu Pravoslav Kilsesi resmi adi Gurcu Hevari Avtokefal Pravoslav Kilsesi gurc საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია yaxud GPK Gurcustanin resmi kilsesi Dunyanin en qedim xristian kilselerinden biri Gurcu Pravoslav KilsesiYaranma tarixi V esrDin serqi ortodoks xristianliqMerkezi TbilisiResmi dili gurcu dilipatriarchate ge Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1995 ci ilden etibaren GPK Nizamnamesine esasen GPK nin yurisdiksiyasi nominal olaraq qismen taninmis Abxaziya ve Cenubi Osetiya daxil olmaqla Gurcustanin butun erazisini Ermenistanda yasayan pravoslav xristianlari habele Gurcustan xaricinde yasayan ve basqa bir yerli Pravoslav Kilsesinin yurisdiksiyasina tabe olmayan ve ya GPK nin yurisdiksiyasinda olmaq isteyen pravoslav gurculeri ehate edir Revayete gore Iberiya Tanri Anasinin hevari partiyasidir 337 ci ilde Iberiyani veftiz eden Hevarilere beraber olan Muqeddes Ninonin missionerlik fealiyyeti sayesinde xristianliq Gurcustanin dovlet dini oldu Kilse teskilati Antakya Kilsesinin daxilinde idi Gurcu Kilsesinin avtokefal statusu almasi tarixi melum deyil 5 ci esrin sonlarinda Iberiya krali Vaxtanq Qorqasali dovrunde kilse mueyyen derecede musteqillik qeyri resmi muxtariyyet elde edir Dolayi deliller esasinda birlesmis GPK nin ilk katolikos patriarxi Ioann Okropiri 980 1001 hesab edilir 19 cu esrin evvelinde indiki Gurcustan erazilerinin Rusiya Imperiyasina daxil olmasi sebebinden 1801 Gurcu Kilsesi 1917 ci ile qeder Gurcustan Exarxiyasi seklinde Rus Pravoslav Kilsesine tabe edildi 1917 ci ilde GPK avtokefal statusu evvelceden razilasdirilmadan berpa edildi 1943 cu ilde Gurcustan Kilsesinin avtokefalligi Moskva Patriarxligi terefinden 3 mart 1990 ci ilde ise Konstantinopol Patriarxligi terefinden taninmisdir Gurcustan Konstitusiyasinin 9 cu maddesinde deyilir Dovlet Gurcustan tarixinde Gurcu Pravoslav Kilsesinin mustesna rolunu taniyir ve eyni zamanda dini inanc ve etiraflarin tam azadligini kilsenin dovletden musteqilliyini elan edir TarixiErken dovr Gurcu efsanevi tarixine gore Gurcustan Tanri Anasinin hevari tesiridir Hevari Andrey xristianligi teblig etmeye getdi Birincisi o aciq sonra Iudeyadan simala getdi sonra serqe yoneldi ve o vaxt idi Egrisi muasir Minqreliya erazisi olan Trabzon seherine catdi ve Incil teblig etdikden sonra o kocub Iberiyaya olkesine kocdu Orada Hevari missionerlikle mesgul olaraq ve guya hansisa mocuzeler gostererek bir cox insani xristianliga cevirdi ve onlari veftiz etdi Vaxtanq V oglu Vaxustinin ehvalatina gore yerde Hevari Andreyin Meryem ucun ikona yerlesdirdiyi yerden mualicevi bulaq suyu axmaga basladi Xristianligi yeni qebul etmis sexslere kahinler ve kesikler teyin ederek Tanri Anasinin serefine bir mebed tikdirib ve kilse qaydasini qurduqdan sonra hevari onlari terk etdi Texminen 100 cu ilde Roma yepiskopu Klement Imperator Trayan terefinden Tauridadaki qeyri yasayis yerlerine surgun edilir ve burada guya hansisa mocuzeler gostermekle ve telimatlarla Kolxidalilarin xristianliga sadiq qalmalarina nail olur Onun Qara deniz sahillerinde sagliginda tikdirdiyi yetmis kilse arasinda eyni zamanda bir Kolxida kilsesi de var idi Xristianliq dovlet dini olaraq 318 ve 337 illeri arasindaki dovrde cox guman ki 324 326 ci illerde Muqeddes Ninanin missionerlik fealiyyeti neticesinde xristianliq Gurcustanda dovlet dini oldu Kilse teskilati Antakya Kilsesinin daxilinde idi Car Vaxtanq I dovrunde kilse Antakyada bezi muxtariyyet elde edir ve merkezi Mtsxetaya kocurulur 609 cu ilde Gurcustan Kilsesi Xalkidon Surasinin qerarlarini qebul etdi 506 ci ilde Dvin Surasinda gurculer ermenilerle birlikde Enotikonu qebul etdiler ve bununla da ozunu Ermeni Hevari Kilsesinden ayirdi GPK Sasaniler dovrunde VI VII esrler Fars atesperestlerine ve Turk fethleri dovrunde XVI XVIII esrler Islamla mubarizeye tab getirdi Bu yorucu mubarize Gurcustan Pravoslavliginin tenezzule ugramasina ve Muqeddes Torpaqdaki kilselerin ve monastirlarin itirilmesine sebeb oldu 1744 cu ilde Gurcu Kilsesi Rusiyadaki Patriarx Nikon kimi oxsar islahatlar kecirdi Rus kilsesinin Gurcu Exarxligi 1801 ci ilde Gurcustan Rusiya Imperiyasinin bir hissesi oldu Gurcu Kilsesi Katolikosun tam serencaminda olan ve 18 ci esrde imperatorlar terefinden heyata kecirilen hokumet ve maliyye islahatlari neticesinde Rusiyada Kilsenin qanuni statusu ile zidd olan neheng bir feodal iqtisadiyyati idi Bas general Aleksandr Tormasov terefinden hazirlanan ve 1811 ci ilde I Aleksandra teqdim olunan layiheye gore Serqi Gurcustanda 13 yeparxiya evezine iki yeparxiya quruldu Mtsxeta Kartala ve Alaverdi Kaxetiya 21 iyun 1811 ci ilde Muqeddes Sinod bu cur hereketlere dair hec bir qanuni huquq olmadan Katolikos Patriarx II Antoniyani vezifesinden uzaqlasdirdi 30 iyun 1811 ci ilden 1917 ci il marta qeder de fakto Gurcustan kilsesi Rus Pravoslav kilsesinin Gurcustan Exarxiyasi statusuna sahib idi Patriarxliq kilse qaydalarina zidd olaraq legv edildi Varlaam Eristavi 8 iyul 1811 30 avqust 1814 14 may 1817 tarixinde ilk Exarx oldu 1817 ci ilden baslayaraq Gurcustanin exarxlari gurcu xalqina tamamile yad olan gurcu dilini bilmeyen ve gurcu kilsesinin tam ruslasdirilmasini temin eden rus yepiskoplari olurdular Gurcu kilsesinin avtokefal statusunun legvi ona getirib cixardi ki kilsenin ve monastirlarin butun torpaq mulkiyyeti elinden alindi kesislerin sayi azaldi ruhanilerin sayinin keskin azalmasi ona getirib cixardi ki neticede bir cox gurcu kilseleri baglanmisdi Kilselerde muntezem ibadet olmamasi ve nezaretsiz qalmalari bir cox gurcu kilselerinin Ermeni Hevari Kilsesinin eline kecmesi ile neticelendi Ermeniler bezen sadece kilsenin yerlesdiyi torpagi alir ora oz kesisini getirirdiler zengin Ecmiedzinden ruhanilere pul odemek ucun kifayet idi ve kilsede ibadeti berpa edirdiler lakin artiq ermeni kilsesinde oldugu kimi Bundan basqa yeni ele kecirilen kilselere munasibetde ermeni zebtkarlari standart islenmis sxem uzre hereket edirdiler kohne yazilari mehv edir ora ermeni xac daslari yerlesdirirdiler Bir nece ilden sonra kilse ermeni kilsesine cevrildi ve onun etrafinda ermeni yasayis menteqesi yaranirdi 1810 cu illerin sonunda Gurcustan Exarxatligina daxil olan Abxaz Katolikoslugu da legv edildi Varlaamdan Eristavi sonra qeyri gurcu yepiskoplarindan Exarxlar teyin olundu ve bu da tez tez yerli ruhanilerle gerginliye ve munaqiseye sebeb oldu bele ki Exarx Nikon Sofiya 28 may 1908 ci ilde Gurcustan Imereti sinodal ofisinin binasinda olduruldu Exarxiya dovru en aciq sekilde kanonik qaydalarin pozulmasi gurcu kilsesinin kilse mulklerinin ogurlanmasi en qedim kilse incesenet abidelerinin dagidilmasi kilselerin ruslasdirilmasi gurcu ibadetinin ve Ilahiyyat mekteblerinde gurcu dilinin qadagan olunmasi dunyevi hakimiyyet orqanlari terefinden kahinlere ve iyerarxlara qarsi fiziki zorakiliq ve hetta oldurulmeleri ile xarakterik idi Avtokefalinin berpasi En yeni dovr 1917 ci il martin 12 de 25 mart Mtsxeta Surasinda Gurcustan Kilsesinin avtokefalligi elan edildi Quriya Mingrel yepiskopu Leonid Okropiridze Katolikos taxtinin qeyyumu secildi 13 Martda Gurcustanin Bas Exarxi ve Kartala Kaxetiya arxiyepiskopu Platona Rozhdestvenski kafedradan cixarilmasi barede xeberdar edildi Bu deyisiklik Rus Pravoslav Kilsesi terefinden taninmadi 27 mart 1917 ci ilde Muveqqeti Hokumet Gurcu Kilsesinin avtokefalisini prinsipce tanidi 10 iyul 1917 ci ilde Muveqqeti Hokumet ve Sinodun ortaq iclasinda Tiflis Elizavetpol Baki Irevan Kutaisi Qara deniz quberniyasi ve Qars Batumi Artvin Zakatala ve Suxumi daireleri rus kilselerinin terkibine konullu daxil olmasi ucun Qafqaz Exarxatliginin yaradilmasi qerara alindi Feofilakt Klementyev Tiflisde yepiskop teyin edildi ve qisa muddet sonra Gurcu yepiskoplari terefinden Gurcustandan uzaqlasdirildi Moskva Patriarxi Tixon sentyabr 1917 ci Surasinin secilmis katolikos Kirion II Sadzaglishvili ucun 29 dekabr 1917 ildeki mesajinda gurcu kilsesinin avtokefal berpasini qinadi Moskva Patriarxligi ile Gurcustan Kilsesi arasinda elaqe kesildi 1927 ci ilde Gurcu Kilsesi Yeni Yulian teqvimine kecdi lakin kilse davamcilarinin tezyiqi altinda qerarini texire salmali oldu 19 noyabr 1943 cu ilde RPK Sinodunun qerari ile Rus ve Gurcu iki avtokefalci Baci Kilsesi arasinda dua ve Evxaristik birlik berpa edildi Eyni zamanda RPK Sinodu Kalkedon Surasinin 17 qaydasina istinad ederek kilse qaydalarina gore izah ederek bu qerari verdi Bu qaydaya esasen Kilse serhedleri dovlet serhedlerini izlemelidir 1997 ci ilde Gurcustan Kilsesi Dunya Kilseler Surasindan cixdi Muasir qurulusu ve idareetmeGPK nin 1995 ci il Nizamnamesine gore kilsede en yuksek selahiyyetli orqan Gurcustan Kilsesinin yerli surasi Gurcu Kilsesinin Muqeddes Sinodu adlanir ve suralararasi dovrde Gurcustan Katolikos Patriarxidir 23 dekabr 1977 ci ilden beri bu vezifede Iliya II oturur Hal hazirda GPK nin hem Gurcustanda hem de xaricde 49 yeparxiyasi var 1992 ci ilden sonraki Abxaziya yepiskoplugu faktiki olaraq Gurcustan Kilsesine aid deyil Katolikos Ilia II ye 2007 gore Rus Kilsesinin numayendelerinin oldugu Cenubi Osetiyada da kanonik bir tenzimleme catismazligi var 2018 ci il tarixine GPK uzvlerinin sayi 3 milyon nefer oldugu texmin edilir Tehsil muessiseleriIstinadlarPravoslavnaya enciklopediya GRUZINSKAYa PRAVOSLAVNAYa CERKOV ChAST I rus http www pravenc ru text 638558 html Bessonov M N Pravoslavie v nashi dni Politizdat 1990 S 80 Oficialnyj sajt Gruzinskoj pravoslavnoj cerkvi 2011 05 23 tarixinde Istifade tarixi 2021 01 29 BSE 2010 06 22 tarixinde Istifade tarixi 2021 01 29 საეკლესიო სამართალი საქართველოს ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის მართვა გამგეობის დებულება 2018 05 10 at the Wayback Machine orthodoxy ge Glava Abhazii prizval k mirnomu razresheniyu cerkovnogo konflikta v respublike 2016 08 26 tarixinde Istifade tarixi 2021 01 29 Archived from the original on 2004 11 09 Istifade tarixi 2021 01 29 Glagoleva O Velikie pravoslavnye prazdniki Robertson R Vostochnye hristianskie cerkvi cerkovno istoricheskij spravochnik 2009 07 11 at the Wayback Machine Grdzelidze T Georgia Patriarchal Orthodox Church of 2017 04 17 at the Wayback Machine The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity P 272 273 Ἐkklhsia tῆs Gewrgias 2017 06 02 tarixinde Istifade tarixi 2021 01 29 2021 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 01 29 Velikie pravoslavnye prazdniki Avtor Olga Glagoleva Kartashyov A V Ocherki po istorii russkoj cerkvi Tom I Reprintnoe vosproizvedenie YMCA PRESS Parizh 1959 M Nauka 1991 S 46 polnoe zhizneopisanie svyatyh Gruzinskoj cerkvi 2008 07 03 at the Wayback Machine Grdzelidze T Georgia Patriarchal Orthodox Church of 2017 04 17 at the Wayback Machine The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity P 267 Tamara Grdzelidze Georgia Patriarchal Orthodox Church of 2017 04 17 at the Wayback Machine The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity P 273 Ecmiedzinin Rusiya imperiyasi dovrunde Gurcu kilsesine qarsi teqibleri Alban kilsesinin sag qalmaq sansi var idimi 2021 04 14 tarixinde Istifade tarixi 2021 01 30 Durnovo N Sudby Gruzinskoj Cerkvi po voprosu o Gruzinskoj avtokefalii 2018 10 27 at the Wayback Machine Gruzinskaya Pravoslavnaya Cerkov otmechaet Den vosstanovleniya avtokefalii 2014 06 05 at the Wayback Machine 25 marta 2009 Vozobnovlenie molitvenno kanonicheskogo obsheniya mezhdu dvumya Pravoslavnymi Cerkvami Gruzinskoj i Russkoj 1944 3 str 7 KALLISTRAT 2019 09 26 at the Wayback Machine Portal Credo Ru Patriarh Iliya II Ya dumayu po gruzinski i postupayu po gruzinski 2014 05 14 at the Wayback Machine Intervyu Aleksandru Soldatovu 1 noyabrya 2007 g