Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Batum vilayəti — Cənubi Qafqazda tarixi vilayət.
| Batum vilayəti | |||
|---|---|---|---|
| ბათუმის ოლქი | |||
| |||
|
| |||
| Ölkə | |||
| İnzibati mərkəz | Batumi | ||
| Tarixi və coğrafiyası | |||
| Yaradılıb | 1878 | ||
| Ləğv edilib | 1883 | ||
| Sahəsi |
| ||
| Əhalisi | |||
| Əhalisi |
| ||
 | |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
XVI əsrdən Osmanlı dövlətinin tərkibinə daxil idi. 1877-1878-ci illər Rusiya-Türkiyə müharibəsi nəticəsində Qars və Ərdəhanla birlikdə Rusiya imperiyasına ilhaq edilmişdi. Batum vilayəti Artvin və Batum dairələrindən ibarət idi. Qafqaz təqviminin (1917) məlumatına görə, ərazisi 6129,41 kv. verst, əhalisi 122811 nəfər idi (95292 nəfəri yerlilər, 27519-u müvəqqəti yaşayanlar). Əhalinin böyük çoxluğunu müsəlmanlar təşkil edirdi. Vilayət əhalisinin 16,3%-i (20020 nəfər) Batum şəhərində yaşayırdı. Batum Qafqaz cəbhəsinin arxa hissəsini təşkil etdiyindən, burada hərbi hissələr yerləşdirilmişdi. Fevral inqilabından (1917) sonra Batumda şəhər icraiyyə komitəsi yaradılmış, 13 (26) mayda OZAKOM-a tabe olan vilayət icraiyyə komitəsi seçilmişdi. Onunla yanaşı fəhlə və əsgər deputatları soveti də fəaliyyət göstərirdi. Oktyabr çevrilişindən (1917) sonra Batum vilayətində siyasi vəziyyət kəskinləşdi. Eser-menşeviklər və daşnaklar 2 (15) noyabrda ictimai təhlükəsizlik inqilabi komitəsi yaratdılar. Komitə dekabrın ortalarında Qafqaz cəbhəsindən qayıdan rus əsgərlərinin tərksilah olunması haqqında qərar qəbul etdi. 1918-ci il Brest sülhünə görə, Batum vilayəti, Ərdəhan və Qars Türkiyəyə keçməli idi. Zaqafqaziya komissarlığı və seymi Türkiyə ilə danışıqlara başlamağı qərara aldı. Danışıqlar martra 14-də Trabzonda başlandı (bax Trabzon konfransı). Zaqafqaziya seyminin nümayəndə heyəti Brest-Litovsk müqaviləsini tanıyıb-tanımamaq haqqında vahid fikrə gələ bilmədi. Aprelin 13-də Seym Türkiyəyə müharibə elan etdi. Türk qoşunları aprelin 14-də Batumu tutdu, 22-də sülh təklifi irəli sürdü. Aprelin 22-də Seym müstəqil Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasının yarandığını bəyan etdi. Türkiyə aprelin 28-də yeni dövləti tanıdı. Tərəflər arasında danışıqlar mayın 11 -də Batumda başlandı (bax Batum konfransı).
Batumda Türkiyə idarə üsulu bərqərar edildi. Türkiyə hərbi qubernatorluğu ilə birgə şəhər duması və məclis fəa-liyyətə başladı. Türkiyə ilə Gürcüstan Demokratik Respublikası arasında bağlanmış 1918-ci il 4 iyun müqaviləsinə görə, Batum vilayətinin Türkiyəyə keçməsi rəsmən qəbul edildi. Lakin Türkiyə Birinci dünya müharibəsində (1914-1918) məğlub olduğundan türk hərbi qüvvələri Cənubi Qafqazı tərk etməli oldu. Dekabrın 16-da ingilis gəmiləri Batum limanına daxil oldu. Vilayətdə hakimiyyət ingilislərin əlinə keçdi və burada Batum vilayətini idarə şurası yaradıldı. İngilislər Batum vilayətini özlərinin hərbi-siyasi dayaq məntəqəsinə çevirmək üçün onu müstəqil elan etdilər. Lakin vilayət şurası "vahid və bölünməz Rusiya" tərəfdarı kimi çıxış edirdi. İngilislər yaranmış vəziyyəti nəzərə alıb, aprelin 28-də şuranı ləğv etdilər. Batum vilayəti ingilislərin işğal zonası kimi idarə olunurdu. 1919-cu il sentyabrın 13-də "Gürcüstan müsəlmanlarının azadlıq komitəsi" Batumda Acariya məclisi yaratdı. 1920-ci il aprelin 8-də Antanta Ali Şurası Batumu azad liman (portofranko) elan etdi. Sovet Rusiyası Batum ətrafında gedən hadisələrdə fəal iştirak edirdi. Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası ilə Gürcüstan arasında bağlanmış 1920-ci il müqaviləsində də bu məsələdən bəhs olunurdu. İyulun 14-də müttəfiqlər Acarıstanı Gürcüstana verməyi qərara aldılar. Gürcü hökuməti burada "fövqəladə idarə" qurdu. Bolşevik müdaxiləsinin gücləndiyini görən hökumət 1920-ci ilin sonlarında Türkiyə ilə danışıqlara başladı. Türkiyənin köməyi müqabilində Acarıstanın ona verilməsi vəd olunurdu. Gürcüstanda sovet hakimiyyətinin qurulması ilə (1921, fevral) vəziyyət dəyişdi.
Türkiyə martın 11-də qoşunlarını Batuma yeritdi. Lakin 1921-ci il Sovet-Türkiyə müqaviləsinə əsasən, Türkiyə Gür-cüstan Sovet Sosialist Respublikasının Batum vilayəti üzərində hüququnu tanıdı və öz qoşunlarını oradan çıxardı. Martın 18-də Batum vilayətində sovet hakimiyyəti elan olundu. İyunun 16-da Gürcüstanın tərkibində Acarıstan MSSR yaradıldı.
Mənbə
- Борьба за победу Советской власти в Грузии, Тбилиси, 1958;
- Российскай Советская Федеративная Социалистическая республика и Грузинская Демократическая Республика,M., 1922.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Batum vilayeti Cenubi Qafqazda tarixi vilayet Batum vilayetiბათუმის ოლქიGerb41 38 44 sm e 41 38 30 s u Olke Rusiya imperiyasiInzibati merkez BatumiTarixi ve cografiyasiYaradilib 1878Legv edilib 1883Sahesi 6 109 2 kvadrat verstEhalisiEhalisi 142 032 nef 1897 Vikianbarda elaqeli mediafayllar XVI esrden Osmanli dovletinin terkibine daxil idi 1877 1878 ci iller Rusiya Turkiye muharibesi neticesinde Qars ve Erdehanla birlikde Rusiya imperiyasina ilhaq edilmisdi Batum vilayeti Artvin ve Batum dairelerinden ibaret idi Qafqaz teqviminin 1917 melumatina gore erazisi 6129 41 kv verst ehalisi 122811 nefer idi 95292 neferi yerliler 27519 u muveqqeti yasayanlar Ehalinin boyuk coxlugunu muselmanlar teskil edirdi Vilayet ehalisinin 16 3 i 20020 nefer Batum seherinde yasayirdi Batum Qafqaz cebhesinin arxa hissesini teskil etdiyinden burada herbi hisseler yerlesdirilmisdi Fevral inqilabindan 1917 sonra Batumda seher icraiyye komitesi yaradilmis 13 26 mayda OZAKOM a tabe olan vilayet icraiyye komitesi secilmisdi Onunla yanasi fehle ve esger deputatlari soveti de fealiyyet gosterirdi Oktyabr cevrilisinden 1917 sonra Batum vilayetinde siyasi veziyyet keskinlesdi Eser mensevikler ve dasnaklar 2 15 noyabrda ictimai tehlukesizlik inqilabi komitesi yaratdilar Komite dekabrin ortalarinda Qafqaz cebhesinden qayidan rus esgerlerinin terksilah olunmasi haqqinda qerar qebul etdi 1918 ci il Brest sulhune gore Batum vilayeti Erdehan ve Qars Turkiyeye kecmeli idi Zaqafqaziya komissarligi ve seymi Turkiye ile danisiqlara baslamagi qerara aldi Danisiqlar martra 14 de Trabzonda baslandi bax Trabzon konfransi Zaqafqaziya seyminin numayende heyeti Brest Litovsk muqavilesini taniyib tanimamaq haqqinda vahid fikre gele bilmedi Aprelin 13 de Seym Turkiyeye muharibe elan etdi Turk qosunlari aprelin 14 de Batumu tutdu 22 de sulh teklifi ireli surdu Aprelin 22 de Seym musteqil Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasinin yarandigini beyan etdi Turkiye aprelin 28 de yeni dovleti tanidi Terefler arasinda danisiqlar mayin 11 de Batumda baslandi bax Batum konfransi Batumda Turkiye idare usulu berqerar edildi Turkiye herbi qubernatorlugu ile birge seher dumasi ve meclis fea liyyete basladi Turkiye ile Gurcustan Demokratik Respublikasi arasinda baglanmis 1918 ci il 4 iyun muqavilesine gore Batum vilayetinin Turkiyeye kecmesi resmen qebul edildi Lakin Turkiye Birinci dunya muharibesinde 1914 1918 meglub oldugundan turk herbi quvveleri Cenubi Qafqazi terk etmeli oldu Dekabrin 16 da ingilis gemileri Batum limanina daxil oldu Vilayetde hakimiyyet ingilislerin eline kecdi ve burada Batum vilayetini idare surasi yaradildi Ingilisler Batum vilayetini ozlerinin herbi siyasi dayaq menteqesine cevirmek ucun onu musteqil elan etdiler Lakin vilayet surasi vahid ve bolunmez Rusiya terefdari kimi cixis edirdi Ingilisler yaranmis veziyyeti nezere alib aprelin 28 de surani legv etdiler Batum vilayeti ingilislerin isgal zonasi kimi idare olunurdu 1919 cu il sentyabrin 13 de Gurcustan muselmanlarinin azadliq komitesi Batumda Acariya meclisi yaratdi 1920 ci il aprelin 8 de Antanta Ali Surasi Batumu azad liman portofranko elan etdi Sovet Rusiyasi Batum etrafinda geden hadiselerde feal istirak edirdi Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasi ile Gurcustan arasinda baglanmis 1920 ci il muqavilesinde de bu meseleden behs olunurdu Iyulun 14 de muttefiqler Acaristani Gurcustana vermeyi qerara aldilar Gurcu hokumeti burada fovqelade idare qurdu Bolsevik mudaxilesinin guclendiyini goren hokumet 1920 ci ilin sonlarinda Turkiye ile danisiqlara basladi Turkiyenin komeyi muqabilinde Acaristanin ona verilmesi ved olunurdu Gurcustanda sovet hakimiyyetinin qurulmasi ile 1921 fevral veziyyet deyisdi Turkiye martin 11 de qosunlarini Batuma yeritdi Lakin 1921 ci il Sovet Turkiye muqavilesine esasen Turkiye Gur custan Sovet Sosialist Respublikasinin Batum vilayeti uzerinde huququnu tanidi ve oz qosunlarini oradan cixardi Martin 18 de Batum vilayetinde sovet hakimiyyeti elan olundu Iyunun 16 da Gurcustanin terkibinde Acaristan MSSR yaradildi MenbeBorba za pobedu Sovetskoj vlasti v Gruzii Tbilisi 1958 Rossijskaj Sovetskaya Federativnaya Socialisticheskaya respublika i Gruzinskaya Demokraticheskaya Respublika M 1922 Xarici kecidler