Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Belarus Respublikası (əvvəlki yazılışı: Belorus;belar. Рэспубліка Беларусь) — Avropanın şərqində dövlət, dənizə çıxışı yoxdur. Ölkə şimal-şərqdən Rusiya Federasiyası, cənubdan Ukrayna, qərbdən Polşa, şimal-qərbdən isə Litva və Latviya ilə həmsərhəddir. Paytaxtı və ən çox əhalisi olan şəhəri Minskdir. 207,600 kvadrat kilometr sahəsinin təqribən 40%-i meşə ilə örtülüdür. İqtisadiyyatın əsas sahələri xidmət sənayesi və istehsalatdır. XX əsrə qədər müasir Belarus dövlətinin yerləşdiyi ərazidə , Böyük Litva knyazlığı, Reç Pospolita və Rusiya imperiyası kimi dövlətlər hökmranlıq etmişdir.
| Belarus | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| belar. Рэспубліка Беларусь | |||||
| |||||
| Hospitality Beyond Borders | |||||
| Himn: "Biz belarusuq", belar. "Мы, беларусы" | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • SSRİ-dən müstəqillik: | 25 avqust 1991 | ||||
| Rəsmi dilləri |
| ||||
| Paytaxt | Minsk | ||||
| İdarəetmə forması | Prezident respublikası | ||||
| Prezident | Aleksandr Lukaşenko [ 20.VII.1994 ] | ||||
| Baş Nazir | Roman Qolovçenko | ||||
| Sahəsi | Dünyada 86-cı | ||||
| • Ümumi | 207560 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 2,5 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 9 505 000 nəfər (92-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (2009) | 9 503 807 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 46 nəf./km² | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 172,3 milyard dollar (66-cı) | ||||
| • Adambaşına | 18 200 dollar () | ||||
| Valyuta | Belarus rublu | ||||
| İnternet domeni | .by, .бел[d] | ||||
| BY | |||||
| BOK kodu | BLR | ||||
| Telefon kodu | +375 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
1917-ci ildə Rusiyada baş vermiş inqilabdan sonra müstəqilliyini elan etsə də, çox keçmədən ölkə Sovet Rusiyasının işğalına məruz qalır. 1922-ci ildə Sovet İttifaqının əsası qoyularkən Belorusiya Sovet Sosialist Respublikası da həmin ittifaqın qurucu üzvlərindən biri oldu. 1919–1921-ci illərdə baş vermiş Sovet-Polşa müharibəsi nəticəsində Belarus ərazisinin təqribən yarısı Polşa tərəfindən işğala məruz qaldı. Belarusun müasir sərhədləri isə 1939-cu ildə tam olaraq formalaşdı.İkinci dünya müharibəsi ərzində baş tutmuş hərbi əməliyyatlar Belarusa çox böyük ziyan vurdu. Belə ki, bu müharibə nəticəsində Belarus əhalisinin təqribən üçdə bir hissəsini və iqtisadi resurslarının yarısından çoxunu itirdi. Respublika müharibədən sonrakı dövr ərzində tədricən inkişaf etməyə başladı. Belorusiya SSR Sovet İttifaqının tərkibində olan Ukrayna SSR ilə birlikdə 1945-ci ildə əsası qoyulan Birləşmiş Millətlər Təşkilatının qurucu üzvlərindən biri olmuşdur.
27 iyul 1990-cı ildə Belarus Respublikasının parlamenti ölkənin suverenliyi barədə qərar qəbul etdi və 25 avqust 1991-ci il tarixində Sovet İttifaqının dağılması prosesi ərzində öz müstəqilliyini elan etdi.Aleksandr Lukaşenko 1994-cü ildən etibarən ölkənin ilk prezidenti olaraq xidmətini davam etdirir. Hal-hazırda Sovet dövründə olduğu kimi ölkə iqtisadiyyatının əsas hissəsi dövlət mülkiyyəti hesab olunur. Belarus hazırda Avropada ölüm hökmü cəzasından imtina etməyən yeganə dövlətdir.
2000-ci ildə Belarus və Rusiya dövlətləri arasında imzalanan müqavilə nəticəsində formalaşmışdır. Belarus əhalisinin 70%-dən çoxu urbanizasiyalaşmış ərazilərdə yaşayır. Etnik cəhətdən əhalinin 80%-dən çoxunu beloruslar, qalan hissənin böyük bir qismini isə etnik ruslar, polyaklar və ukraynalılar təşkil edir. 1995-ci ildə baş tutmuş referendumdan sonra ölkədə iki rəsmi dil var: belarus dili və rus dili. Belarus Konstitusiyasına əsasən heç bir din rəsmi dövlət dini olaraq qəbul olunmasa da, əhalinin əksəriyyəti xristianlığın pravoslavlıq cərəyanına etiqad edir. BMT-nin qurucu üzvlərindən biri olan Belarus, həmçinin Müstəqil Dövlətlər Birliyi, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı, Avrasiya İqtisadi Birliyi və Qoşulmama Hərəkatının üzvüdür. Belarus Avropa İttifaqına qoşulmağa cəhd etməsə də, bu təşkilatla ikitərəfli əməkdaşlığa sahibdir və Aİ-nin iki layihəsində (Şərq Tərəfdaşlığı və Bakı Təşəbbüsü) iştirak edir.
Belarusda əhali danışıq dili olaraq rus dilində danışmağa üstünlük verirlər.Belarusun kəndlərində əsasən Belarus dilində danışılır.
Tarix
Belarusların əcdadları . 6 və 8-ci əsrlər arasında şərqi slavyanlar Belarus bölgəsinə yerləşdilər və daha əvvəl burada yaşayan Fin-Ogur köklü bəzi tayfaları tərəfindən sıxışdırıldılar. IX əsrin sonunda bölgədə İsveç köklü varyaqlar tərəfindən Polotsk və Turov krallıqları quruldusa da X əsrin sonunda bu krallıqlar Kiyev Knyazlığına birləşdirildilər. X əsrdə bu bölgə Bizans İmparatorluğu tərəfindən xristianlaşdırılan Kiyev Knyazı I Vladimir tərəfindən 988-ci ildən başlayaraq xristianlaşdırıldı.
1237-ci ildə bu krallıqlar daha sonra Polotsk Krallığından ayrılan Minsk və Vitebsk krallıqları ilə birgə muxtariyyət qazansalarsa da həmin il Qızıl Orda dövlətinin vasallı oldular. Bölgə 1239–1320-ci illər arasında Litva Böyük hersoqluğu tərəfindən fəth edildi. Litvalılar dövlətlərinin paytaxtlarını Kernavadan əvvəl Grodnoya (Belarusça: Hrodna), sonra isə Novogrudok (Belarusça: Navahrudak)a köçürdülər və dövlətin rəsmi dili belarusca oldu. Ancaq XIV əsrdə dövlətin paytaxtı əvvəl Trakaiya, sonra Vilnüsa köçürüldü. Litvalılar əvvəl büdpərəstlikdən ortodoksluğa, sonra isə Polşalıların təsiri ilə XV əsrdə katolikliyə keçdilər və bu vəziyyət ortodoks inancını böyük ölçüdə qoruyan belarusların həyatını müəyyənləşdirdi. Bugünkü Belarusiyanı təşkil edən bölgə Litvaya bağlı Brześć Litewski (Bugün Brest), Vitebsk (Belarusça: Viciebsk), Novogrudok, Minsk (Belarusça: Mensk), Polock (Polotsk), Mscislaw (Mstislavl) ve Wilno (Vilnyus) bölgələrinə bölündü.
1386-cı ildə Litva Böyük Hersoqu- Jogalia, adıyla Polşa Kralı olunca, 2 ölkə arasında vasitəliyi ilə şəxsi birliy quruldu.Belə ki,Litva Hersoqu Jagolia ilə,Polşa Kraliçası Jadviga evləndi.Bu birlik 1569 ilində Lyublin Birliyi müqaviləsi ilə daimi bir birliyə döndü. Litvanın daimi birlikdə olmasından güclənməsı 1567'da Podlasya, Volinya, və Kijow (Kiev) bölgələrinin Polşa Kralı tərəfindən ələ keçirilməsinə yol açdı. Bu arada daha sonra 'na çevriləcək olan Moskva Knyazlığı'nın təhdidi artmağa başladı. 1514-ildə Smolenski ələ keçirən Ruslar, 1535 ildə Vilnyusa qədər gəldilər. Ruslar, Livoniya müharibəsi (1558–1582) sırasında 1563'da Polotsk'u işğal edərək Litva ordusunu Vilnyus'a qədər geri çəkməsinə baxmayaraq Polşalılar 1572 ilindən etibarən Belarusu geri aldılar və hətta 1581ildə Rusiyanın Velike Luki və Sokol şəhərlərini işğal edib, Pskov şəhərini dağıtdılar.
Coğrafiya
| No. | Bölgə | Paytaxt | Belarusca | Əhali (01.01.2009 est.) |  |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Minsk (paytaxt) | Мiнск | 1,829,100 | ||
| 2 | Brest vilayəti | Brest | Брэсцкая вобласць | 1,433,100 | |
| 3 | Qomel vilayəti | Qomel | Гомельская вобласць | 1,464,500 | |
| 4 | Qrodno vilayəti | Qrodno | Гродзенская вобласць | 1,102,800 | |
| 5 | Mogilyov vilayəti | Mogilyov | Магілёўская вобласць | 1,123,100 | |
| 6 | Minsk vilayəti | Minsk | Мiнская вобласць | 1,454,000 | |
| 7 | Vitebsk vilayəti | Vitebsk | Вiцебская вобласць | 1,265,300 |
Belarusun heç bir dənizə çıxışı yoxdur və əsasən düzən ərazilərdən ibarətdir.
Ölkə şərq tərəfdən Rusiya,cənubdan Ukrayna,qərbdən Polşayla, şimal və şimal-qərbdən Litva,
Latviyayla həmsərhəddir.
Hökumət
Ölkə prezidenti Aleksandr Lukaşenko 1994-cü il 20 İyul tarixindən ölkəni idarə edir.
Siyasət
- Aqrar Partiya — AP (1992)
- Belorus Sosial-Demokrat Partiyası (Xalq Qramadası) — BSDP-XQ (1997)
- Belorus Sol Partiya "Ədalətli dünya" (1992)
- Belorus Xalq Cəbhəsi — BXCP (1993)
- Belorus Kommunist Partiyası — BKP (1996)
- Liberal Demokrat Partiyasının (1994)
- Belaruslu Sosial-İdman Partiyası (1994)
- Belaruslu Yaşıllar Partiyası (1994)
- Popular Akkord Sosial Demokrat Partiyası (1997)
- Respublika partiya (1994)
- Mühafizəkar Xristian Partiyası — BPF — BPF (2000)
- Əmək və Ədalət Respublika Partiyası (1993)
- Birləşmiş Vətəndaş Partiyasının (1995)
- Belarus Vətən Partiyası (1994)
- "Belarus Sosial Demokrat Məclisi" (1998)
Xarici əlaqələr
Belarusun digər ölkələrlə siyasi əlaqələri çox qarışıqdır.Belə ki,ölkə 1991-ci ildə müstəqillik qazanmasından sonra qərb dövlətləri ilə soyuq əlaqələrə malikdir.Buna səbəb Qərb dövlətlərinin Belarus prezidenti Aeksandr Lukaşenkonun onların fikrincə qeyri demokratik ölkəni idarəetməsidir.Xüsusən 2010-сu il Belarusda prezident seçkilərindən sonra bu əlaqələr daha da pisləşmişdir.
Silahlı qüvvələr
İllik hərbi xərcləri 176,1 mln. ABŞ dollarıdır.
İqtisadiyyat
Belarus güclü iqtisadi sistemə malik olmayan dövlət kimi tanınır. Belarus dünyada daha çox aqrar dövlət kimi tanınır. Ölkədə maldarlıq, əkinçilik, bitkiçilik və aqrar texnika istehsalı çox inkişaf edib. Belə ki, Belarus öz daxili yem tələbatını artıqlamasıyla ödəyir və qonşu dövlətlərə kütləvi halda süd, süd məhsulları, tərəvəz ixrac edir. Belarus 1990-сı illərdə və 2011-ci ildə üzləşmişdir.
Təsərrüfatın ixtisaslaşmasına və strukturuna əmək ehtiyatlarının bolluğu, Rusiyadan daha ucuz yanacaq və metal idxalı və yerli təbii ehtiyatları müsbət təsir göstərir. Maşınqayırmanın ixtisaslaşmış sahələri-hesablama maşınları, cihazqayırma, məişət maşınqayırması-soyuducular, paltaryuyan maşınlar, k/t maşınları və yük avtomobilləridir (Minsk, Jodino, Mogilyov). əsas istiqaməti-süni kauçuk, şin, plastik kütlələr (Mogilev, Qrodno, Polotsk), Kalium gübrələri (Soliqorsk), meşə emalı və kağız istehsalıdır (Bobruysk, Borisovo, Vitebsk və b.). Yüngül sənayedə əsas yeri kətan parça, ayaqqabı istehsalı və b. tutur. Yeyinti sənayesi əsas sahələrdəndir, yerli xammallarla təmin olunub.Aparıcı sahələri yağ, süd-pendir, ət məhsulları istehsalı, kartofkraxmal istehsalı və b. Yanacaq-energetikanı yerli torf, Rusiyadan aldığı neft-qaz təşkil edir.
Kənd təsərrüfatında əsas yeri heyvandarlıq tutur, südlük-ətlik istiqaməti və donuzçuluq əsas yer tutur. Əkinçilikdə yem istehsalının xüsusi çəkisi böyükdür. Şimal-şərqində kətan becərilir. Taxılçılıqda əsas yeri çovdar əkinləri tutur. Kartofçuluq Belorusiyanın əsas sahəsi hesab olunur. Mərkəz hissəsində geniş yayılıb. Sıx nəqliyyat şəbəkəsinə malikdir.
Əhali
Milli tərkib
| Etnik qruplar | 1999 sa. | 2009 sa. |
|---|---|---|
| cəmi | 10 045 237 | 9 503 807 |
| belorus | 8 159 073 | 7 957 252 |
| rus | 1 141 731 | 785 084 |
| polyak | 395 712 | 294 549 |
| ukraynalı | 237 014 | 158 723 |
| yəhudi | 27 810 | 12 926 |
| erməni | 10 191 | 8 512 |
| tatar | 10 146 | 7 316 |
| qaraçı | 9 927 | 7 079 |
| azərbaycanlı | 6 362 | 5 567 |
| litvalı | 6 387 | 5 087 |
| moldavan | 4 267 | 3 465 |
| türkmən | ? | 2 685 |
| alman | 4 805 | 2 474 |
| gürcü | 3 031 | 2 400 |
| çinli | ? | 1 642 |
| özbək | 1 571 | 1 593 |
| latış | 2 239 | 1 549 |
| qazax | 1 239 | 1 355 |
| ərəb | ? | 1 330 |
| çuvaş | 2 242 | 1 277 |
| mordva | 1 677 | 877 |
| tacik | ? | 871 |
| bolqar | ? | 672 |
| yunan | ? | 617 |
| başqırd | 1 091 | 607 |
| vyetnamlı | ? | 588 |
| osetin | ? | 554 |
| koreyalı | ? | 541 |
| udmurt | ? | 481 |
| Anadolu türkü | ? | 469 |
| mari | ? | 416 |
| puştun | ? | 429 |
| eston | ? | 407 |
| ləzgi | ? | 404 |
| qumuq | ? | 360 |
| fars | ? | 323 |
| ? | 302 | |
| çeçen | ? | 265 |
| komi | ? | 212 |
| qaqauz | ? | 204 |
| fin | ? | 151 |
| avar | ? | 149 |
| çex | ? | 121 |
| ? | 109 | |
| rumın | ? | 106 |
| m.g. | ? | 225 921 |
| m.b. | ? | 608 |
| digər | 14 876 | 5 178 |
- Qeyd: m.g.- milliyyətini göstərməyənlər./m.b.- milliyyətini bildirməyənlər.
Dil
Belarus Respublikasının dövlət dilləri belarus və rus dilləridir.
Din
Əhalinin 80%-ni pravoslavlar, 15%-ni katoliklər təşkil edir.
Belarus tanınmış azərbaycanlıları
- Günəş Abbasova — estrada müğənnisi.
- Natiq Bağırov — sambo üzrə 4 qat dünya çempionu (1991, 1992, 1997, 1998), Belarus Respublikasının Əməkdar idman ustası, Belarus-Azərbaycan İcmaları Konqresi sədri.
- Leyla İsmayılova — musiqili televiziya proqramının aparıcısı, 2010 Avroviziya Uşaq Mahnı Müsabiqəsinin aparıcısı.
- Kamandar Məcidov — Yunan-Roma güləşi üzrə 62 kq çəki dərəcəsində 1988 Qış Olimpiya Oyunları və dünya (1986, 1989) çempionu, SSRİ-nin əməkdar idman ustası, Belarus Respublikasının Əməkdar məşqçisi.
- Zabit Səmədov — dünya tay boks çempion (WAKO versiya — 2004, IFMA və WMF versiya — 2006, KOK versiya — 2010).
-
![image]()
Natiq Bağırov -
![image]()
Leyla İsmayılova -
![image]()
Kamandar Məcidov -
![image]()
Zabit Səmədov
Azərbaycanda tanınmış beloruslar
- Süleyman bəy Sulkeviç (1865–1920) — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusunun Baş Ərkani-hərb rəisi, general-leytenant.
- Leu Daşkeviç (1882—1957) — AXC hökuməti tərəfindən 31 Mart soyqırımını araşdırmaq üçün yaradılmış Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvülərindən biri Belarusdan olan fotoqraf, tədqiqatçı və fransız dili müəllimi olmuşdur.
- Anatoli Davidoviç (1965–1992) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı (ölümündən sonra), mayor.
- Yuliya Ratkeviç — Azərbaycan Respublikasının milliləşdirilmış idmançısı, Azərbaycan yunan-roma stili üzrə güləş yığmasının üzvü, 2009 dünya çempionu (59 kq), 2012 Yay Olimpiya Oyunlarıın bürünc mükafatçısı (55 kq).
-
![image]()
Süleyman Sulkeviç -
![image]()
Leu Daşkeviç -
![image]()
Anatoli Davidoviç -
![image]()
Yuliya Ratkeviç
Həmçinin bax
İstinadlar
- [. 2018-07-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-24. Size and natural increase of population // National Statistical Committee of the Republic of Belarus. (ing.)]
- http://naviny.by/rubrics/society/2011/09/16/ic_articles_116_175144/.
- 17 // Belarus Konstitusiyası.
- 17 // (unspecified title).
- http://chartsbin.com/view/edr.
- "Azərbaycan Respublikası ilə Belarus Respublikası arasında imzalanmış sənədlərin siyahısı". 2021-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-07-25.
- Александровскаја Лариса Помпејевна // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 226.
- UN Statistics Division. "Standard Country and Area Codes Classifications (M49)". United Nations Organization. 1 aprel 2010. 17 aprel 2010 tarixində . İstifadə tarixi: 21 aprel 2018.
- . Belstat.gov.by. 18 yanvar 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 aprel 2018.
- Abdelal, Rawi. National purpose in the world economy: post-Soviet states in comparative perspective. Cornell University Press. 2001. ISBN . 2022-03-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-21.
- Taylor & Francis Group. Europa World Year, Book 1. Routledge. 2004. ISBN . 2022-03-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-21.
- Axell, Albert. Russia's Heroes, 1941–45. Carroll & Graf Publishers. 2002. səh. 247. ISBN .
- . 12 iyul 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- "The World Factbook". cia.gov. 2010-01-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 aprel 2018.
- "Belarus's election: What should the EU do about Belarus?". 27 dekabr 2010. 2017-08-10 tarixində . İstifadə tarixi: 21 aprel 2018.
- . 13 may 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 aprel 2018.
- "Official population estimations 01-01-2009" (PDF). 2009-07-11 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2009-07-11.
- Сведения о политических партиях, зарегистрированных в Республике Беларусь 2016-03-22 at the Wayback Machine Министерство юстиции Республики Беларусь
- National Statistical Committee of the Republic of Belarus: National composition of population of the Republic of Belarus
- Population statistics of Eastern Europe: Ethnic composition of Belarus 2009 Arxivləşdirilib 2016-01-14 at Archive.today
Xarici keçidlər
- Prezidentin rəsmi saytı (ing.)
- Xarici İşlər Nazirliyi (ing.)
- Belarus Respublikasının saytı 2018-01-15 at the Wayback Machine (ing.)
- Belarus The World Factbook-da
 | Belarus ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Belarus Respublikasi evvelki yazilisi Belorus belar Respublika Belarus Avropanin serqinde dovlet denize cixisi yoxdur Olke simal serqden Rusiya Federasiyasi cenubdan Ukrayna qerbden Polsa simal qerbden ise Litva ve Latviya ile hemserheddir Paytaxti ve en cox ehalisi olan seheri Minskdir 207 600 kvadrat kilometr sahesinin teqriben 40 i mese ile ortuludur Iqtisadiyyatin esas saheleri xidmet senayesi ve istehsalatdir XX esre qeder muasir Belarus dovletinin yerlesdiyi erazide Boyuk Litva knyazligi Rec Pospolita ve Rusiya imperiyasi kimi dovletler hokmranliq etmisdir Belarusbelar Respublika BelarusBayraq GerbHospitality Beyond BordersHimn Biz belarusuq belar My belarusy source source track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track Tarixi SSRI den musteqillik 25 avqust 1991Resmi dilleri Belarus dili rus dili 1995 Paytaxt MinskIdareetme formasi Prezident respublikasiPrezident Aleksandr Lukasenko 20 VII 1994 Bas Nazir Roman QolovcenkoSahesi Dunyada 86 ci Umumi 207560 km Su sahesi 2 5Ehalisi Ehali 9 505 000 nefer 92 ci Siyahiyaalma 2009 9 503 807 nef Sixliq 46 nef km UDM AQP Umumi 172 3 milyard dollar 66 ci Adambasina 18 200 dollar Valyuta Belarus rubluInternet domeni by bel d BYBOK kodu BLRTelefon kodu 375Saat qursaqlari UTC 03 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarBelarus Respublikasi 1917 ci ilde Rusiyada bas vermis inqilabdan sonra musteqilliyini elan etse de cox kecmeden olke Sovet Rusiyasinin isgalina meruz qalir 1922 ci ilde Sovet Ittifaqinin esasi qoyularken Belorusiya Sovet Sosialist Respublikasi da hemin ittifaqin qurucu uzvlerinden biri oldu 1919 1921 ci illerde bas vermis Sovet Polsa muharibesi neticesinde Belarus erazisinin teqriben yarisi Polsa terefinden isgala meruz qaldi Belarusun muasir serhedleri ise 1939 cu ilde tam olaraq formalasdi Ikinci dunya muharibesi erzinde bas tutmus herbi emeliyyatlar Belarusa cox boyuk ziyan vurdu Bele ki bu muharibe neticesinde Belarus ehalisinin teqriben ucde bir hissesini ve iqtisadi resurslarinin yarisindan coxunu itirdi Respublika muharibeden sonraki dovr erzinde tedricen inkisaf etmeye basladi Belorusiya SSR Sovet Ittifaqinin terkibinde olan Ukrayna SSR ile birlikde 1945 ci ilde esasi qoyulan Birlesmis Milletler Teskilatinin qurucu uzvlerinden biri olmusdur 27 iyul 1990 ci ilde Belarus Respublikasinin parlamenti olkenin suverenliyi barede qerar qebul etdi ve 25 avqust 1991 ci il tarixinde Sovet Ittifaqinin dagilmasi prosesi erzinde oz musteqilliyini elan etdi Aleksandr Lukasenko 1994 cu ilden etibaren olkenin ilk prezidenti olaraq xidmetini davam etdirir Hal hazirda Sovet dovrunde oldugu kimi olke iqtisadiyyatinin esas hissesi dovlet mulkiyyeti hesab olunur Belarus hazirda Avropada olum hokmu cezasindan imtina etmeyen yegane dovletdir 2000 ci ilde Belarus ve Rusiya dovletleri arasinda imzalanan muqavile neticesinde formalasmisdir Belarus ehalisinin 70 den coxu urbanizasiyalasmis erazilerde yasayir Etnik cehetden ehalinin 80 den coxunu beloruslar qalan hissenin boyuk bir qismini ise etnik ruslar polyaklar ve ukraynalilar teskil edir 1995 ci ilde bas tutmus referendumdan sonra olkede iki resmi dil var belarus dili ve rus dili Belarus Konstitusiyasina esasen hec bir din resmi dovlet dini olaraq qebul olunmasa da ehalinin ekseriyyeti xristianligin pravoslavliq cereyanina etiqad edir BMT nin qurucu uzvlerinden biri olan Belarus hemcinin Musteqil Dovletler Birliyi Kollektiv Tehlukesizlik Muqavilesi Teskilati Avrasiya Iqtisadi Birliyi ve Qosulmama Herekatinin uzvudur Belarus Avropa Ittifaqina qosulmaga cehd etmese de bu teskilatla ikiterefli emekdasliga sahibdir ve AI nin iki layihesinde Serq Terefdasligi ve Baki Tesebbusu istirak edir Belarusda ehali danisiq dili olaraq rus dilinde danismaga ustunluk verirler Belarusun kendlerinde esasen Belarus dilinde danisilir TarixBelaruslarin ecdadlari 6 ve 8 ci esrler arasinda serqi slavyanlar Belarus bolgesine yerlesdiler ve daha evvel burada yasayan Fin Ogur koklu bezi tayfalari terefinden sixisdirildilar IX esrin sonunda bolgede Isvec koklu varyaqlar terefinden Polotsk ve Turov kralliqlari quruldusa da X esrin sonunda bu kralliqlar Kiyev Knyazligina birlesdirildiler X esrde bu bolge Bizans Imparatorlugu terefinden xristianlasdirilan Kiyev Knyazi I Vladimir terefinden 988 ci ilden baslayaraq xristianlasdirildi 1237 ci ilde bu kralliqlar daha sonra Polotsk Kralligindan ayrilan Minsk ve Vitebsk kralliqlari ile birge muxtariyyet qazansalarsa da hemin il Qizil Orda dovletinin vasalli oldular Bolge 1239 1320 ci iller arasinda Litva Boyuk hersoqlugu terefinden feth edildi Litvalilar dovletlerinin paytaxtlarini Kernavadan evvel Grodnoya Belarusca Hrodna sonra ise Novogrudok Belarusca Navahrudak a kocurduler ve dovletin resmi dili belarusca oldu Ancaq XIV esrde dovletin paytaxti evvel Trakaiya sonra Vilnusa kocuruldu Litvalilar evvel budperestlikden ortodoksluga sonra ise Polsalilarin tesiri ile XV esrde katolikliye kecdiler ve bu veziyyet ortodoks inancini boyuk olcude qoruyan belaruslarin heyatini mueyyenlesdirdi Bugunku Belarusiyani teskil eden bolge Litvaya bagli Brzesc Litewski Bugun Brest Vitebsk Belarusca Viciebsk Novogrudok Minsk Belarusca Mensk Polock Polotsk Mscislaw Mstislavl ve Wilno Vilnyus bolgelerine bolundu 1386 ci ilde Litva Boyuk Hersoqu Jogalia adiyla Polsa Krali olunca 2 olke arasinda vasiteliyi ile sexsi birliy quruldu Bele ki Litva Hersoqu Jagolia ile Polsa Kralicasi Jadviga evlendi Bu birlik 1569 ilinde Lyublin Birliyi muqavilesi ile daimi bir birliye dondu Litvanin daimi birlikde olmasindan guclenmesi 1567 da Podlasya Volinya ve Kijow Kiev bolgelerinin Polsa Krali terefinden ele kecirilmesine yol acdi Bu arada daha sonra na cevrilecek olan Moskva Knyazligi nin tehdidi artmaga basladi 1514 ilde Smolenski ele keciren Ruslar 1535 ilde Vilnyusa qeder geldiler Ruslar Livoniya muharibesi 1558 1582 sirasinda 1563 da Polotsk u isgal ederek Litva ordusunu Vilnyus a qeder geri cekmesine baxmayaraq Polsalilar 1572 ilinden etibaren Belarusu geri aldilar ve hetta 1581ilde Rusiyanin Velike Luki ve Sokol seherlerini isgal edib Pskov seherini dagitdilar CografiyaNo Bolge Paytaxt Belarusca Ehali 01 01 2009 est 1 Minsk paytaxt Minsk 1 829 1002 Brest vilayeti Brest Bresckaya voblasc 1 433 1003 Qomel vilayeti Qomel Gomelskaya voblasc 1 464 5004 Qrodno vilayeti Qrodno Grodzenskaya voblasc 1 102 8005 Mogilyov vilayeti Mogilyov Magilyoyskaya voblasc 1 123 1006 Minsk vilayeti Minsk Minskaya voblasc 1 454 0007 Vitebsk vilayeti Vitebsk Vicebskaya voblasc 1 265 300 Belarusun hec bir denize cixisi yoxdur ve esasen duzen erazilerden ibaretdir Olke serq terefden Rusiya cenubdan Ukrayna qerbden Polsayla simal ve simal qerbden Litva Latviyayla hemserheddir HokumetOlke prezidenti Aleksandr Lukasenko 1994 cu il 20 Iyul tarixinden olkeni idare edir SiyasetAqrar Partiya AP 1992 Belorus Sosial Demokrat Partiyasi Xalq Qramadasi BSDP XQ 1997 Belorus Sol Partiya Edaletli dunya 1992 Belorus Xalq Cebhesi BXCP 1993 Belorus Kommunist Partiyasi BKP 1996 Liberal Demokrat Partiyasinin 1994 Belaruslu Sosial Idman Partiyasi 1994 Belaruslu Yasillar Partiyasi 1994 Popular Akkord Sosial Demokrat Partiyasi 1997 Respublika partiya 1994 Muhafizekar Xristian Partiyasi BPF BPF 2000 Emek ve Edalet Respublika Partiyasi 1993 Birlesmis Vetendas Partiyasinin 1995 Belarus Veten Partiyasi 1994 Belarus Sosial Demokrat Meclisi 1998 Xarici elaqelerBelarusun diger olkelerle siyasi elaqeleri cox qarisiqdir Bele ki olke 1991 ci ilde musteqillik qazanmasindan sonra qerb dovletleri ile soyuq elaqelere malikdir Buna sebeb Qerb dovletlerinin Belarus prezidenti Aeksandr Lukasenkonun onlarin fikrince qeyri demokratik olkeni idareetmesidir Xususen 2010 su il Belarusda prezident seckilerinden sonra bu elaqeler daha da pislesmisdir Silahli quvvelerIllik herbi xercleri 176 1 mln ABS dollaridir IqtisadiyyatBelarus guclu iqtisadi sisteme malik olmayan dovlet kimi taninir Belarus dunyada daha cox aqrar dovlet kimi taninir Olkede maldarliq ekincilik bitkicilik ve aqrar texnika istehsali cox inkisaf edib Bele ki Belarus oz daxili yem telebatini artiqlamasiyla odeyir ve qonsu dovletlere kutlevi halda sud sud mehsullari terevez ixrac edir Belarus 1990 si illerde ve 2011 ci ilde uzlesmisdir Teserrufatin ixtisaslasmasina ve strukturuna emek ehtiyatlarinin bollugu Rusiyadan daha ucuz yanacaq ve metal idxali ve yerli tebii ehtiyatlari musbet tesir gosterir Masinqayirmanin ixtisaslasmis saheleri hesablama masinlari cihazqayirma meiset masinqayirmasi soyuducular paltaryuyan masinlar k t masinlari ve yuk avtomobilleridir Minsk Jodino Mogilyov esas istiqameti suni kaucuk sin plastik kutleler Mogilev Qrodno Polotsk Kalium gubreleri Soliqorsk mese emali ve kagiz istehsalidir Bobruysk Borisovo Vitebsk ve b Yungul senayede esas yeri ketan parca ayaqqabi istehsali ve b tutur Yeyinti senayesi esas sahelerdendir yerli xammallarla temin olunub Aparici saheleri yag sud pendir et mehsullari istehsali kartofkraxmal istehsali ve b Yanacaq energetikani yerli torf Rusiyadan aldigi neft qaz teskil edir Kend teserrufatinda esas yeri heyvandarliq tutur sudluk etlik istiqameti ve donuzculuq esas yer tutur Ekincilikde yem istehsalinin xususi cekisi boyukdur Simal serqinde ketan becerilir Taxilciliqda esas yeri covdar ekinleri tutur Kartofculuq Belorusiyanin esas sahesi hesab olunur Merkez hissesinde genis yayilib Six neqliyyat sebekesine malikdir EhaliMilli terkib Belarus ehalisinin milli terkibi Etnik qruplar 1999 sa 2009 sa cemi 10 045 237 9 503 807belorus 8 159 073 7 957 252rus 1 141 731 785 084polyak 395 712 294 549ukraynali 237 014 158 723yehudi 27 810 12 926ermeni 10 191 8 512tatar 10 146 7 316qaraci 9 927 7 079azerbaycanli 6 362 5 567litvali 6 387 5 087moldavan 4 267 3 465turkmen 2 685alman 4 805 2 474gurcu 3 031 2 400cinli 1 642ozbek 1 571 1 593latis 2 239 1 549qazax 1 239 1 355ereb 1 330cuvas 2 242 1 277mordva 1 677 877tacik 871bolqar 672yunan 617basqird 1 091 607vyetnamli 588osetin 554koreyali 541udmurt 481Anadolu turku 469mari 416pustun 429eston 407lezgi 404qumuq 360fars 323 302cecen 265komi 212qaqauz 204fin 151avar 149cex 121 109rumin 106m g 225 921m b 608diger 14 876 5 178 Qeyd m g milliyyetini gostermeyenler m b milliyyetini bildirmeyenler Dil Belarus Respublikasinin dovlet dilleri belarus ve rus dilleridir Din Ehalinin 80 ni pravoslavlar 15 ni katolikler teskil edir Belarus taninmis azerbaycanlilariGunes Abbasova estrada mugennisi Natiq Bagirov sambo uzre 4 qat dunya cempionu 1991 1992 1997 1998 Belarus Respublikasinin Emekdar idman ustasi Belarus Azerbaycan Icmalari Konqresi sedri Leyla Ismayilova musiqili televiziya proqraminin aparicisi 2010 Avroviziya Usaq Mahni Musabiqesinin aparicisi Kamandar Mecidov Yunan Roma gulesi uzre 62 kq ceki derecesinde 1988 Qis Olimpiya Oyunlari ve dunya 1986 1989 cempionu SSRI nin emekdar idman ustasi Belarus Respublikasinin Emekdar mesqcisi Zabit Semedov dunya tay boks cempion WAKO versiya 2004 IFMA ve WMF versiya 2006 KOK versiya 2010 Natiq Bagirov Leyla Ismayilova Kamandar Mecidov Zabit SemedovAzerbaycanda taninmis beloruslarSuleyman bey Sulkevic 1865 1920 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti ordusunun Bas Erkani herb reisi general leytenant Leu Daskevic 1882 1957 AXC hokumeti terefinden 31 Mart soyqirimini arasdirmaq ucun yaradilmis Fovqelade Tehqiqat Komissiyasinin uzvulerinden biri Belarusdan olan fotoqraf tedqiqatci ve fransiz dili muellimi olmusdur Anatoli Davidovic 1965 1992 Azerbaycanin Milli Qehremani olumunden sonra mayor Yuliya Ratkevic Azerbaycan Respublikasinin millilesdirilmis idmancisi Azerbaycan yunan roma stili uzre gules yigmasinin uzvu 2009 dunya cempionu 59 kq 2012 Yay Olimpiya Oyunlariin burunc mukafatcisi 55 kq Suleyman Sulkevic Leu Daskevic Anatoli Davidovic Yuliya RatkevicHemcinin baxBelorusiya Sovet Sosialist Respublikasi Aleksandr Lukasenko Azerbaycan Belarus munasibetleriIstinadlar 2018 07 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 08 24 Size and natural increase of population National Statistical Committee of the Republic of Belarus ing http naviny by rubrics society 2011 09 16 ic articles 116 175144 17 Belarus Konstitusiyasi 17 unspecified title http chartsbin com view edr Azerbaycan Respublikasi ile Belarus Respublikasi arasinda imzalanmis senedlerin siyahisi 2021 09 28 tarixinde Istifade tarixi 2011 07 25 Aleksandrovskaјa Larisa Pompeјevna Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 226 UN Statistics Division Standard Country and Area Codes Classifications M49 United Nations Organization 1 aprel 2010 17 aprel 2010 tarixinde Istifade tarixi 21 aprel 2018 Belstat gov by 18 yanvar 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 aprel 2018 Abdelal Rawi National purpose in the world economy post Soviet states in comparative perspective Cornell University Press 2001 ISBN 978 0 8014 3879 0 2022 03 20 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 21 Taylor amp Francis Group Europa World Year Book 1 Routledge 2004 ISBN 978 1 85743 254 1 2022 03 20 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 21 Axell Albert Russia s Heroes 1941 45 Carroll amp Graf Publishers 2002 seh 247 ISBN 0 7867 1011 X 12 iyul 2014 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib The World Factbook cia gov 2010 01 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 aprel 2018 Belarus s election What should the EU do about Belarus 27 dekabr 2010 2017 08 10 tarixinde Istifade tarixi 21 aprel 2018 13 may 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 aprel 2018 Official population estimations 01 01 2009 PDF 2009 07 11 tarixinde PDF Istifade tarixi 2009 07 11 Svedeniya o politicheskih partiyah zaregistrirovannyh v Respublike Belarus 2016 03 22 at the Wayback Machine Ministerstvo yusticii Respubliki Belarus National Statistical Committee of the Republic of Belarus National composition of population of the Republic of Belarus Population statistics of Eastern Europe Ethnic composition of Belarus 2009 Arxivlesdirilib 2016 01 14 at Archive todayXarici kecidlerVikianbarda Belarus ile elaqeli mediafayllar var Prezidentin resmi sayti ing Xarici Isler Nazirliyi ing Belarus Respublikasinin sayti 2018 01 15 at the Wayback Machine ing Belarus The World Factbook da Belarus ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin