Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Belarus iqtisadiyyatı — Dünya iqtisadiyatında Alıcılıq qabiliyyəti paritetinə əsasən Ümumi Daxili Məhsulun dəyərinə görə 73-cü ölkə (2016) .SSRİ-nin dağılması və onun nəticəsi kimi iqtisadi əlaqələrin kəsilməsi istehsal səviyyəsinin aşağı düşməsinə (1990–95 il — lərdə ÜDM-in həcmi təxminən 40% azalmışdır) səbəb olmuşdu; istehsalın azalması templəri bütün MDB ölkələrindəki, o cümlədən Rusiyadakı analoji göstəricilərdən xeyli aşağı idi. Ən iri sənaye müəssisələri dövlət mülkiyyətində qalmışdı (dövlət müəssisələrinin payı təqribən 60%); mineral gübrələrin alınmasına çəkilən xərclərin təqribən 80%-i, yanacaq və elektrik enerjisinə çəkilən xərclərin isə təqribən 50%-i dövlət hesabına ödənilən iri k.t. müəssisələri də (kolxoz və sovxozlar, damazlıq təsərrüfatları) saxlanmışdı. 1997-ci ildən iqtisadiyyatın sabit artımı müşahidə olunur; kiçik və orta sahibkarlıq biznesi inkişaf edir; ticarət müəssisələrinin əksəriyyəti, xidmət sferası, kiçik və orta sənaye müəssisələri özəl sektora aiddir.
ÜDM-in həcmi 131,2 mlrd. dollardır (alıcılıq qabiliyyəti pariteti üzrə, 2010; adam başına 13909 dollar); ÜDM-in artımı 5,3%. İnsan inkişafı indeksi 0,756-dır (dünyanın 194 ölkəsi arasında 73-cü yer, 2011). ÜDM-in strukturunda (%) sənayenin payı 31,7, ərzaq üzrə xalis vergilərin payı 13,3, ticarətin və ictimai iaşənin payı 19,9, nəqliyyat və rabitənin payı 7,2, k.t. nın payı 8,6, tikintinin payı 6,8, digər sahələrin payı 19,9-dır (2011). ÜDM-in ölçüsünə görə MDB ölkələri arasında Belarus Rusiyadan və Ukraynadan sonra 3-cü yerdədir; ağıryüklü avtomobillərin, traktorların, dəzgahların, elektron cihazların və komponentlərin, kimyəvi liflərin, qatranların və plastik kütlələrin, k.t. məhsullarının istehsalı ilə seçilir.
Sənayesi
Diversifikasiya olunmuş və əsasən, ixrac yönümlü maşınqayırma, kimya və neft-kimya aparıcı sənaye sahələridir. Sənaye istehsalınında maşınqayırma və metal emalı 23,2%, yanacaq 21,3%, yeyinti 14,6%, kimya və neft- kimya 13,4%, elektroenergetika 5,5%, yüngül 3,6%, meşə, ağac emalı və sellüloz-kağız 4,4%, tikinti materialları sənayesi 5,1% təşkil edir (2008). Yanacaq-energetika resursları ehtiyatı məhduddur. Neft çıxarılır (2009-cu ildə 1,7 mln. t.; ölkə tələbatının təqribən 15%-ni ödəyir). İdxal edilən nef tin əsas hissəsi Rusiyanın neftçıxarma rayonlarından magistral neft kəmərləri sistemi vasitəsilə gətirilir. Elektrik enerjisi istehsalı – 32,0 mlrd. kVt·saat (2011), əksər hissəsi İES-lərdə hasil olunur (ən iriləri: Lukoml – 2400 min kVt, Smoleviçi – 987 min kVt, Beryozovka DRES-i – 920 min kVt, Qrodno İEM-2 – 170 min kVt). Belarusun enerji sisteminin istifadə etdiyi yanacağın 80%-indən çoxu Rusiyadan idxal olunan təbii qazın payına düşür. SES-lər respublikanın enerji təminatında mühüm əhəmiyyət kəsb etmir (21 SES-in ümumi gücü 11 min kVt təşkil edir). Energetikası daxili tələbatın təqribən 75%-ini ödəyir. Enerjinin çatışmayan miqdarı isə İqnalina (Litva) və Smolensk (Rusiya) AES-lərindən alınır.
Belarusun metallurgiyası miqyasına görə böyük deyildir (2003-cü il də qara metallar prokatı 1,5 mln. t). Əsas metallurgiya zavodları: poladlıq çuqun zavodu (Jlobin), metal ovuntularından məmulatlar istehsalı zavodu (Molodeçno), alüminium ərintiləri zavodu (Qlubokoye) və s. Belarus maşınqayırma kompleksinin əsas sahəsi ağıryüklü avtomobillərin (2011-ci il — də 22,3 min ədəd) istehsalı üzrə ixtisaslaşan avtomobil istehsalıdır. "Belavtomaz" istehsalat birliyinə Minsk avtomobil zavodu (baş müəssisədir, 7,5–30 t yükqaldırma qabiliyyəti olan avtomobillər, yarımqoşqulu dartı maşınları, yükünü özüboşaldan maşınlar, taxta-şalban daşıyan maşınlar, qoşqular, xüsusi texnika və avtobuslar), Belarus avtomobil zavodu (Jodino; karyerlərdə faydalı qazıntıların açıq işlənilməsi üçün 40, 75, 110, 130-tonluq "BelAZ"-lar), Mogilyov avtomobil zavodu (karyerlər üçün yükünü özüboşaldan maşınlar, güclü dartı maşınları və skreperlər), Minsk təkərli yedəkçi maşınlar zavodu (yükqaldırma qabiliyyəti 25–70 t olan avtoqatarlar, seysmik kəşfiyyat və qazıma qurğularının montajı üçün və müxtəlif yük qaldırma qabiliyyətli şassilər), həmçinin avtomobil detallarının istehsalı üzrə ixtisaslaşmış müəssisələr (Minsk ressor, Baranoviçiaqreqat, Qrodnokardanvalları, Jodino ağır ştamplar zavodları və s.) daxildir.
Kimya və neft- kimya sənayesi mineral gübrələrin (2011-ci il də 6,3 min t.; əsasən, Starobinsk yatağındakı kalium duzlarının həqiqi resursları əsasında), yanacağın və sonrakı kimyəvi emal üçün yarım fabrikatların, sintetik qatranların və plastik kütlələrin (491,7 min t.), texniki rezin məmulatlarının, avtomobil şinlərinin (3,2 mln. ədəd) və s. istehsalında ixtisaslaşır. Aparıcı müəssisələri "Belaruskalium" kombinatı (Soliqorsk), Qomel fosfor gübrələri zavodu, "Azot" (Qrodno), Novopolotsk və Mozır neft emalı zavodları (ümumi gücü 45 mln. t.-dan artıqdır; 2004-cü il də 18,5 mln t. emal olunmuşdur),
Novopolotsk kimya kombinatı, "Belarus rezin-texnika" (Bobruysk). Plastik kütlə məmulatları (Borisov və Polotsk), lavsan (Mogilyov), kaprolaktam (Qrodno), laklar və boyalar (Lida), süni dəri (Pinsk) zavodları var. Bobruysk şəhərində Rusiya kauçuku əsasında şin istehsal edilir ("Belşina"). Respublikanın kimya kompleksində yeni isti qamət biotexnologiyaların intensiv inkişafıdır.
Meşə, ağac emalı və sellüloz-kağız sənayesi yerli meşə ehtiyatlarına əsalanır. Oduncağın sənaye tədarükü Qomel, Vitebsk, Minsk vilayətlərində və Brest vilayənin şəhərləində aparılır. Emal üçün yararlı oduncağa olan tələbatın təqr. 75%-i ehtiyatlar hesabına ödənilir. Ağac emalı (Bobruysk, Qomel, Mozır, Qrodno, Borisov); faner, kibrit (Peçitsa, Mostı, Pinsk), sellüloz-kağız (Svetloqorsk) istehsalı inkişaf etmişdir. İri dövlət konsernləri "Bellesbumprom", "Mozırdrev" xammalın tədarükündən hazır məhsulun satışına qədər olan bütün mərhələləri birləşdirir.
Yüngül sənaye müəssisələri trikotaj tikiş məmulatları (Minskdə "Milavitsa", "Alesya", Baranoviçi və Brestdəki fabriklər), ayaqqabı (Vitebskdə "Belvest"), xəz və dəri məmulatları istehsal edir. Yeyinti sənayesi müəssisələri ət, süd, yağ- piy məhsulları, makaron, çörək-bulka, şirniyyat məmulatları və s. istehsaledir. Belarus yüksək keyfiyyətli xörək duzunun iri istehsalçısıdır (Mozır yatağından çıxarılan daş duz əsasında).
Kənd təsərrüfatı
Kənd təsərrüfatı yerlərinin sahəsi 9,11 mln. hektardır (ölkə ərazisinin 43,9%- i), o cümlədən 6,1 mln. ha (67%) əkin yeri, 2,8 mln. ha (31%) – biçənək və otlaqlardır. Bitkiçilik məhsulları üstünlük təşkiledir (2010-cu il də 55,2%). Çovdar, arpa, buğda, kartof, tərəvəz, şəkər çuğunduru, kətan və s. bitkilər becərilir. Həddindən artıq rütubətli torpaqların meliorasiyası vasitəsilə k.t. yerləri çoxaldılır. Qurudulmuş torpaq fondu 3 mln. ha-dan çoxdur, bitkiçilik məhsullarının 1/3 hissəsi onlardan alınır. Heyvan darlığın əsasını südlük-ətlik maldarlıq təşkil edir; şəhər ətrafı zonalar – südlük, bəzi meşəlik rayonlar isə – ətlik- südlük maldarlıq üzrə ixtisaslaşmışdır; hər yerdə donuzçuluq (ətlik və bekonluq kökəldilmə üstünlük təşkiledir) və quşçuluq var. Mal-qara növü üzrə ət istehsalının strukturu: mal əti və da na əti 44%, donuz əti 44%, quş əti 10%. Mal-qaranın və quşların ümumi sayı və heyvandarlıq məhsullarının istehsalı 1990-cı illərin əvvəlinə nisbətən aşağı düşmüşdür.
Kənd təsərrüfatı məhsullarının əsas növləri, min t
| 1991 | 2003 | 2011 | |
|---|---|---|---|
| Taxıl | 6296 | 5449 | 8375 |
| Şəkər çuğunduru | 1147 | 1920 | 4485 |
| Kartof | 8958 | 8649 | 7721 |
| Tərəvəz | 918 | 2002 | 1979 |
| Ətlik mal-qara və quş | 1065 | 605 | 1020 |
| Süd | 6812 | 4683 | 6504 |
| Yumurta (mln. ədəd) | 3718 | 2815 | 3752 |
Kənd təsərrüfatı məhsullarının təqribən yarısı əhalinin şəxsi təsərrüfatlarında və fermer təsərrüfatlarında istehsal olunur.
İstinadlar
- "ВВП по ППС стран мира за 2016 год". 2022-03-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-01.
- (PDF). 2016-03-04 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-01.
- IEA statistics: Belarus 2012 2014-10-22 at the Wayback Machine (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Belarus iqtisadiyyati Dunya iqtisadiyatinda Aliciliq qabiliyyeti paritetine esasen Umumi Daxili Mehsulun deyerine gore 73 cu olke 2016 SSRI nin dagilmasi ve onun neticesi kimi iqtisadi elaqelerin kesilmesi istehsal seviyyesinin asagi dusmesine 1990 95 il lerde UDM in hecmi texminen 40 azalmisdir sebeb olmusdu istehsalin azalmasi templeri butun MDB olkelerindeki o cumleden Rusiyadaki analoji gostericilerden xeyli asagi idi En iri senaye muessiseleri dovlet mulkiyyetinde qalmisdi dovlet muessiselerinin payi teqriben 60 mineral gubrelerin alinmasina cekilen xerclerin teqriben 80 i yanacaq ve elektrik enerjisine cekilen xerclerin ise teqriben 50 i dovlet hesabina odenilen iri k t muessiseleri de kolxoz ve sovxozlar damazliq teserrufatlari saxlanmisdi 1997 ci ilden iqtisadiyyatin sabit artimi musahide olunur kicik ve orta sahibkarliq biznesi inkisaf edir ticaret muessiselerinin ekseriyyeti xidmet sferasi kicik ve orta senaye muessiseleri ozel sektora aiddir Umumi Daxili Mehsulun artim qrafiki 1995 2009 UDM in hecmi 131 2 mlrd dollardir aliciliq qabiliyyeti pariteti uzre 2010 adam basina 13909 dollar UDM in artimi 5 3 Insan inkisafi indeksi 0 756 dir dunyanin 194 olkesi arasinda 73 cu yer 2011 UDM in strukturunda senayenin payi 31 7 erzaq uzre xalis vergilerin payi 13 3 ticaretin ve ictimai iasenin payi 19 9 neqliyyat ve rabitenin payi 7 2 k t nin payi 8 6 tikintinin payi 6 8 diger sahelerin payi 19 9 dir 2011 UDM in olcusune gore MDB olkeleri arasinda Belarus Rusiyadan ve Ukraynadan sonra 3 cu yerdedir agiryuklu avtomobillerin traktorlarin dezgahlarin elektron cihazlarin ve komponentlerin kimyevi liflerin qatranlarin ve plastik kutlelerin k t mehsullarinin istehsali ile secilir SenayesiLukoml DRES Diversifikasiya olunmus ve esasen ixrac yonumlu masinqayirma kimya ve neft kimya aparici senaye saheleridir Senaye istehsalininda masinqayirma ve metal emali 23 2 yanacaq 21 3 yeyinti 14 6 kimya ve neft kimya 13 4 elektroenergetika 5 5 yungul 3 6 mese agac emali ve selluloz kagiz 4 4 tikinti materiallari senayesi 5 1 teskil edir 2008 Yanacaq energetika resurslari ehtiyati mehduddur Neft cixarilir 2009 cu ilde 1 7 mln t olke telebatinin teqriben 15 ni odeyir Idxal edilen nef tin esas hissesi Rusiyanin neftcixarma rayonlarindan magistral neft kemerleri sistemi vasitesile getirilir Elektrik enerjisi istehsali 32 0 mlrd kVt saat 2011 ekser hissesi IES lerde hasil olunur en irileri Lukoml 2400 min kVt Smolevici 987 min kVt Beryozovka DRES i 920 min kVt Qrodno IEM 2 170 min kVt Belarusun enerji sisteminin istifade etdiyi yanacagin 80 inden coxu Rusiyadan idxal olunan tebii qazin payina dusur SES ler respublikanin enerji teminatinda muhum ehemiyyet kesb etmir 21 SES in umumi gucu 11 min kVt teskil edir Energetikasi daxili telebatin teqriben 75 ini odeyir Enerjinin catismayan miqdari ise Iqnalina Litva ve Smolensk Rusiya AES lerinden alinir Belarusun metallurgiyasi miqyasina gore boyuk deyildir 2003 cu il de qara metallar prokati 1 5 mln t Esas metallurgiya zavodlari poladliq cuqun zavodu Jlobin metal ovuntularindan memulatlar istehsali zavodu Molodecno aluminium erintileri zavodu Qlubokoye ve s Belarus masinqayirma kompleksinin esas sahesi agiryuklu avtomobillerin 2011 ci il de 22 3 min eded istehsali uzre ixtisaslasan avtomobil istehsalidir Belavtomaz istehsalat birliyine Minsk avtomobil zavodu bas muessisedir 7 5 30 t yukqaldirma qabiliyyeti olan avtomobiller yarimqosqulu darti masinlari yukunu ozubosaldan masinlar taxta salban dasiyan masinlar qosqular xususi texnika ve avtobuslar Belarus avtomobil zavodu Jodino karyerlerde faydali qazintilarin aciq islenilmesi ucun 40 75 110 130 tonluq BelAZ lar Mogilyov avtomobil zavodu karyerler ucun yukunu ozubosaldan masinlar guclu darti masinlari ve skreperler Minsk tekerli yedekci masinlar zavodu yukqaldirma qabiliyyeti 25 70 t olan avtoqatarlar seysmik kesfiyyat ve qazima qurgularinin montaji ucun ve muxtelif yuk qaldirma qabiliyyetli sassiler hemcinin avtomobil detallarinin istehsali uzre ixtisaslasmis muessiseler Minsk ressor Baranoviciaqreqat Qrodnokardanvallari Jodino agir stamplar zavodlari ve s daxildir Kimya ve neft kimya senayesi mineral gubrelerin 2011 ci il de 6 3 min t esasen Starobinsk yatagindaki kalium duzlarinin heqiqi resurslari esasinda yanacagin ve sonraki kimyevi emal ucun yarim fabrikatlarin sintetik qatranlarin ve plastik kutlelerin 491 7 min t texniki rezin memulatlarinin avtomobil sinlerinin 3 2 mln eded ve s istehsalinda ixtisaslasir Aparici muessiseleri Belaruskalium kombinati Soliqorsk Qomel fosfor gubreleri zavodu Azot Qrodno Novopolotsk ve Mozir neft emali zavodlari umumi gucu 45 mln t dan artiqdir 2004 cu il de 18 5 mln t emal olunmusdur Novopolotsk kimya kombinati Belarus rezin texnika Bobruysk Plastik kutle memulatlari Borisov ve Polotsk lavsan Mogilyov kaprolaktam Qrodno laklar ve boyalar Lida suni deri Pinsk zavodlari var Bobruysk seherinde Rusiya kaucuku esasinda sin istehsal edilir Belsina Respublikanin kimya kompleksinde yeni isti qamet biotexnologiyalarin intensiv inkisafidir Mese agac emali ve selluloz kagiz senayesi yerli mese ehtiyatlarina esalanir Oduncagin senaye tedaruku Qomel Vitebsk Minsk vilayetlerinde ve Brest vilayenin seherleinde aparilir Emal ucun yararli oduncaga olan telebatin teqr 75 i ehtiyatlar hesabina odenilir Agac emali Bobruysk Qomel Mozir Qrodno Borisov faner kibrit Pecitsa Mosti Pinsk selluloz kagiz Svetloqorsk istehsali inkisaf etmisdir Iri dovlet konsernleri Bellesbumprom Mozirdrev xammalin tedarukunden hazir mehsulun satisina qeder olan butun merheleleri birlesdirir Yungul senaye muessiseleri trikotaj tikis memulatlari Minskde Milavitsa Alesya Baranovici ve Brestdeki fabrikler ayaqqabi Vitebskde Belvest xez ve deri memulatlari istehsal edir Yeyinti senayesi muessiseleri et sud yag piy mehsullari makaron corek bulka sirniyyat memulatlari ve s istehsaledir Belarus yuksek keyfiyyetli xorek duzunun iri istehsalcisidir Mozir yatagindan cixarilan das duz esasinda Kend teserrufatiKend teserrufati yerlerinin sahesi 9 11 mln hektardir olke erazisinin 43 9 i o cumleden 6 1 mln ha 67 ekin yeri 2 8 mln ha 31 bicenek ve otlaqlardir Bitkicilik mehsullari ustunluk teskiledir 2010 cu il de 55 2 Covdar arpa bugda kartof terevez seker cugunduru ketan ve s bitkiler becerilir Heddinden artiq rutubetli torpaqlarin meliorasiyasi vasitesile k t yerleri coxaldilir Qurudulmus torpaq fondu 3 mln ha dan coxdur bitkicilik mehsullarinin 1 3 hissesi onlardan alinir Heyvan darligin esasini sudluk etlik maldarliq teskil edir seher etrafi zonalar sudluk bezi meselik rayonlar ise etlik sudluk maldarliq uzre ixtisaslasmisdir her yerde donuzculuq etlik ve bekonluq kokeldilme ustunluk teskiledir ve qusculuq var Mal qara novu uzre et istehsalinin strukturu mal eti ve da na eti 44 donuz eti 44 qus eti 10 Mal qaranin ve quslarin umumi sayi ve heyvandarliq mehsullarinin istehsali 1990 ci illerin evveline nisbeten asagi dusmusdur Kend teserrufati mehsullarinin esas novleri min t 1991 2003 2011Taxil 6296 5449 8375Seker cugunduru 1147 1920 4485Kartof 8958 8649 7721Terevez 918 2002 1979Etlik mal qara ve qus 1065 605 1020Sud 6812 4683 6504Yumurta mln eded 3718 2815 3752 Kend teserrufati mehsullarinin teqriben yarisi ehalinin sexsi teserrufatlarinda ve fermer teserrufatlarinda istehsal olunur Istinadlar VVP po PPS stran mira za 2016 god 2022 03 14 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 01 PDF 2016 03 04 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 04 01 IEA statistics Belarus 2012 2014 10 22 at the Wayback Machine ing