Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İkiqat işarələmə dili — dilçilikdə qrammatik münasibətlərin həm başlıqda (məsələn, fel və ya isim) həm də ona tabe olan elementdə (məsələn, subyekt və obyekt) işarələndiyi dilləri ifadə edən bir anlayış. Bu termin, dilin qrammatik strukturlarını təsvir etmək üçün başlıq-tabe nəzəriyyəsində istifadə olunur.
İkiqat işarələmə dilinin xüsusiyyətləri
1. Qrammatik münasibətlərin iki yerdə işarələnməsi: Cümlədə subyekt-fel və obyekt-fel münasibətləri həm fellərin morfologiyası, həm də ismin şəkilçiləri ilə işarələnir. Məsələn: Subyekt: Şəxs şəkilçisi feldə işarələnir. Obyekt: Hal şəkilçisi isimdə işarələnir.
2. Morfoloji uyğunlaşma: Başlıq və tabe elementlər arasında uyğunlaşma tələb olunur (məsələn, say, şəxs və cins baxımından).
Türk dilləri
Cümlədə başlıq və tabe elementlər arasında həm fel üzərində, həm də isim üzərində işarələmə aparılır: Mən kitabı oxuyuram: "Mən" — subyekt şəxs əvəzliyi olaraq felin şəxs şəkilçisi ilə uyğunlaşır. "Kitabı" — obyekt hallanaraq təsirlik hal şəkilçisi "-ı" alır. "Oxuyuram" — şəxs və zaman şəkilçiləri fel üzərində işarələnir.
Abxaz dili
Abxaz dilində də subyekt və obyekt münasibətləri həm fellərdə şəxs şəkilçiləri vasitəsilə, həm də isimlərdə hallanma ilə işarələnir.
İkiqat işarələmə ilə fərqli sistemlər arasındakı fərqlər
Tək işarələmə dilli sistemlər yalnız bir tərəfi (ya başlıq, ya da tabe element) işarələyir. Məsələn, ingilis dili yalnız başlığı (feli) işarələyir: "I read the book" — burada nə subyekt, nə də obyekt hallanır; yalnız fel şəxsə görə dəyişir. Başlıq işarələmə dilləri yalnız başlıqda işarələmə edir, tabe elementdə isə morfoloji dəyişiklik olmur.
Tabe işarələmə dilləri yalnız tabe elementlərdə işarələmə aparır, başlıqda heç bir dəyişiklik olmur.
Əhəmiyyəti
İkiqat işarələmə dilləri qrammatik münasibətlərin dəqiqliklə və daha çox redundansla ifadə edilməsini təmin edir. Bu xüsusiyyət dilin mürəkkəb qrammatik strukturunu və qrammatik əlaqələrin təkrarən göstərilməsini vurğulayır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Nikols, İohanna. 1986. Baş işarələmə və asılı işarələmə qrammatikası. Dil 62.1: 56–119.
- Nikols, İohanna. 1992. Məkanda və Zamanda Dil Müxtəlifliyi. Çikaqo: Çikaqo Universiteti Mətbuatı.
- Məsələn, bax: Plunqyan, V. A. Qrammatik semantikaya giriş: dünya dillərinin qrammatik mənaları və qrammatik sistemləri. M.: RSUH, 2011. S. 154, 200–204.
- Nichols, Johanna & Bickel, Balthasar. 2011. Markalanma Yeri: Tam Dil Tipologiyası. In: Dryer, Matthew S. & Haspelmath, Martin (eds.) The World Atlas of Language Structures Online. Münhen: Maks Plank Rəqəmsal Kitabxanası, fəsil 25. Onlayn olaraq əldə etmək olar http://wals.info/chapter/25 Arxiv surəti 11 dekabr 2013 tarixindən (Wayback Machine) saytında
- Proxorov K. N. Dogon dillərində bir adın tonal morfologiyası // Afrika toplusu. Ed. Vydrina V. F. — 2009. СПб., 2009. С. 214–234.
- "Splash | Inuktitut Tusaalanga". 2010-10-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-19.
- Nikols, İohanna. 1986. Baş işarələmə və asılı işarələmə qrammatikası. Dil 62.1: 56–119. S. 105.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ikiqat isareleme dili dilcilikde qrammatik munasibetlerin hem basliqda meselen fel ve ya isim hem de ona tabe olan elementde meselen subyekt ve obyekt isarelendiyi dilleri ifade eden bir anlayis Bu termin dilin qrammatik strukturlarini tesvir etmek ucun basliq tabe nezeriyyesinde istifade olunur DilcilikDunya dilleriFonologiya Morfologiya Sintaksis Semantika Praqmatika Koqnitiv dilcilik Generativ linqvistikaDeskriptiv linqvistikaAntropoloji linqvistika Tekamul linqvistikasi etimologiya Fonetika SosiolinqvistikaTetbiqi dilcilikKomputer dilciliyi Kriminalistika Dilin menimsenilmesi Dil qiymetlendirmesi Dil inkisafi Preskriptivizm Antropoloji linqvistika Neyrolinqvistika Psixolinqvistika StilistikaDigerleriEdebiyyat Linqvistik tipologiya Linqvistikanin tarixi Dilcilerin siyahisi Dunya dilleribrIkiqat isareleme dilinin xususiyyetleri1 Qrammatik munasibetlerin iki yerde isarelenmesi Cumlede subyekt fel ve obyekt fel munasibetleri hem fellerin morfologiyasi hem de ismin sekilcileri ile isarelenir Meselen Subyekt Sexs sekilcisi felde isarelenir Obyekt Hal sekilcisi isimde isarelenir 2 Morfoloji uygunlasma Basliq ve tabe elementler arasinda uygunlasma teleb olunur meselen say sexs ve cins baximindan Turk dilleriCumlede basliq ve tabe elementler arasinda hem fel uzerinde hem de isim uzerinde isareleme aparilir Men kitabi oxuyuram Men subyekt sexs evezliyi olaraq felin sexs sekilcisi ile uygunlasir Kitabi obyekt hallanaraq tesirlik hal sekilcisi i alir Oxuyuram sexs ve zaman sekilcileri fel uzerinde isarelenir Abxaz diliAbxaz dilinde de subyekt ve obyekt munasibetleri hem fellerde sexs sekilcileri vasitesile hem de isimlerde hallanma ile isarelenir Ikiqat isareleme ile ferqli sistemler arasindaki ferqlerTek isareleme dilli sistemler yalniz bir terefi ya basliq ya da tabe element isareleyir Meselen ingilis dili yalniz basligi feli isareleyir I read the book burada ne subyekt ne de obyekt hallanir yalniz fel sexse gore deyisir Basliq isareleme dilleri yalniz basliqda isareleme edir tabe elementde ise morfoloji deyisiklik olmur Tabe isareleme dilleri yalniz tabe elementlerde isareleme aparir basliqda hec bir deyisiklik olmur EhemiyyetiIkiqat isareleme dilleri qrammatik munasibetlerin deqiqlikle ve daha cox redundansla ifade edilmesini temin edir Bu xususiyyet dilin murekkeb qrammatik strukturunu ve qrammatik elaqelerin tekraren gosterilmesini vurgulayir Hemcinin baxDilcilikIstinadlarNikols Iohanna 1986 Bas isareleme ve asili isareleme qrammatikasi Dil 62 1 56 119 Nikols Iohanna 1992 Mekanda ve Zamanda Dil Muxtelifliyi Cikaqo Cikaqo Universiteti Metbuati Meselen bax Plunqyan V A Qrammatik semantikaya giris dunya dillerinin qrammatik menalari ve qrammatik sistemleri M RSUH 2011 S 154 200 204 Nichols Johanna amp Bickel Balthasar 2011 Markalanma Yeri Tam Dil Tipologiyasi In Dryer Matthew S amp Haspelmath Martin eds The World Atlas of Language Structures Online Munhen Maks Plank Reqemsal Kitabxanasi fesil 25 Onlayn olaraq elde etmek olar http wals info chapter 25 Arxiv sureti 11 dekabr 2013 tarixinden Wayback Machine saytinda Proxorov K N Dogon dillerinde bir adin tonal morfologiyasi Afrika toplusu Ed Vydrina V F 2009 SPb 2009 S 214 234 Splash Inuktitut Tusaalanga 2010 10 18 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 19 Nikols Iohanna 1986 Bas isareleme ve asili isareleme qrammatikasi Dil 62 1 56 119 S 105