Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ərəb fəthləri və ya müsəlman fəthləri İslamın banisi Məhəmməd peyğəmbərin sağlığında başlamışdır. O, Ərəbistan yarımadasında İslam dövlətinin əsasını qoydu və Ərəbistandan kənarda bir çox ölkəni fəth etdi. Ərəblər Asiya, Afrika və Avropada çox geniş ərazilər fəth etdilər: Yaxın Şərq ölkələri, Orta Asiya, Hindistanın şimal-qərbi, Şimali Afrika, Qafqazın bir hissəsi, İspaniya, Cənubi İtaliya, Siciliya, Malta, Rodos, Krit.
Ərəb fatehlərinin hücumu nəticəsində İranda nəhəng Sasani dövləti süqut etdi. Qəssanilər dövləti, Vestqotlar Krallığı, Qafqaz Albaniyası, Xarəzm, Soqdiana və Sind ərəb zərbələrinə məruz qaldı. Bizans özünün bir çox ərazilərini, o cümlədən Misir, Suriya, Mesopotamiya, Krit, Malta, Siciliya, Rodos, Kolxida və müqəddəs torpaqları itirdi.
Franklara qarşı müharibələr zamanı ərəblər Puatyeyə, xəzərlərlə müharibədə “Slavyan çayına” (Don, Volqa və ya Dnepr) çatdılar və şərqə yürüşlərində Racastan və Talasa qədər nüfuz etdilər.
İlk fəthlər
Yaxın Şərqin fəthi ilə başladı. Bizans Levantı, Sasani dövləti isə Mesopotamiyanı itirdi.
Bizansla qarşıdurma əsrlərlə davam edən ərəb-Bizans müharibələri ilə nəticələndi.
633-652-ci illərdə ərəblər Sasani İranını məğlubiyyədə uğradıb işğal etdilər .
641-642-ci illərdə ərəblərin Misiri zəbt etməsi hərbi lider Amr ibn əl-Asın rəhbərliyi altında baş verdi.
643-cü ildə Dərbəndin mühasirəsi ilə müasir dağlıq Dağıstan ərazisinə hücum başladı .
Şimali Afrikaya ilk hücum 647-ci ildə başladı. Mədinədən çıxan 20 min ərəb Memfisdə (Misir) digər 20 min döyüşçü ilə birləşdi. Ərəblərə şeyx Abdullah ibn Səd komandanlıq edirdi. Karfagen ekzarxı Qriqori öz eksarxlığının Bizans İmperiyasından müstəqilliyini elan etdi. O, qoşun toplayıb müsəlmanlarla döyüşə girdi, lakin Sufetula (Karfagendən 220 km cənubda yerləşən şəhər) yaxınlığında döyüşündə məğlub oldu. Qriqorinin ölümündən sonra Karfagen ərəblərə xərac verdi. Yürüş daha on beş ay davam etdi, lakin 648-ci ildə Abdullahın qoşunları Misirə qayıtdı. 661-ci ilə qədər ərəblər bütün Zaqafqaziyanı, eləcə də Dərbəndi tutdular.
Müsəlmanların bütün fəthləri tezliklə rəqib ərəb qrupları arasında vətəndaş müharibəsi ilə dayandı. Vətəndaş müharibəsi 656-cı ildə xəlifə Osmanın öldürülməsi ilə başladı; onu 661-ci ildə öldürülən Əli ibn Əbu Talib əvəz etdi. Bu dövrdə Şərqi Ermənistan istisna olmaqla, Zaqafqaziyanın bir çox ölkələri Bizans və Xəzər xaqanlığının köməyi ilə xilafəti tərk etdilər.
İkinci fəth dalğası
Vətəndaş müharibəsindən sonra ərəblər Şimali Afrikada işğallarını davam etdirdilər. 665-ci ildə Afrika Ekzarxlığına yeni hərbi işğal başladı. 689-cu ildə Şimali Afrikanın yeni hərbi kampaniyası tamamlandı. Bu yürüş zamanı Bizans ordusu (30 min əsgər) məğlub oldu. Bu müharibəyə başlayan 40 min müsəlmana tezliklə ərəb generalı Uqbə ibn Nafinin başçılıq etdiyi daha 10 min ərəb də qoşuldu. Dəməşqdən çıxan ordu, demək olar ki, bütün Şimali Afrikadan keçdi. 670-ci ildə ərəblər tərəfindən ələ keçirilən Kayruan şəhəri yenidən qurularaq güclü qala və sonrakı hərbi əməliyyatlar üçün əsas oldu. Bu şəhər İfriqiya (Tunis üçün ərəb adı) İslam bölgəsinin paytaxtı oldu. Divarlarla əhatə olunmuş şəhər bugünkü Qərbi Liviya, Tunis və Şərqi Əlcəzairin sahilyanı ərazilərini əhatə edirdi. Məğribi fəth etmək prosesində Uqbah ibn Nafi sahilyanı Becaya şəhərini və müasir Tanjer şəhərini ələ keçirdi. Hər iki şəhər bir vaxtlar Roma Mavritaniyasının bir hissəsi idi.
Üçüncü fəth dalğası
Ərəblər itirilmiş Zaqafqaziya ölkələrinə nəzarəti bərpa edə bildilər. 687-ci ildə ərəblər Kartli, Kaxeti və Hereti - Şərqi Gürcüstanın üç knyazlığını ələ keçirdilər, lakin Kaxeti və Hereti əlverişli yerdə idilər, buna görə də ərəblər orada möhkəm dayana bilmədilər. 10 il sonra, 697-ci ildə ərəblər Gürcüstanın qərbinə köçdülər. Qərbi Gürcüstanın Bizansdan asılı olan ən böyük dövləti olan Eqrisi qubernatoru ərəbləri qarnizonları tutmağa və yunanları qovmağa dəvət etdi. Bununla belə, Qərbi Gürcüstanda ərəblər nisbətən uzun müddət yalnız Eqrisidə möhkəmləndilər (bu, işğalçıların yerli tropik iqlimi və güclü qarnizon və qalalar, eləcə də ölkənin Qərbi Gürcüstanda mərkəzi mövqeyi ilə əlaqədar idi) : Abasgia və Apsilia (Eqrisiyə aid olan cənubdan başqa) artıq 711-ci ildə azad edildi. Ərəblərin də zəbt etdiyi Çaneti Bizansın təsir dairəsində qaldı. Ancaq bu və ya digər şəkildə, 700-cü ilə qədər ərəblər Bizans-Xəzər ittifaqının tərəfində olan dağlıq Misimini və Alaniya istisna olmaqla, bütün Zaqafqaziyanı ələ keçirdilər.
Ədəbiyyat
- Альфан, Луи. Великие империи варваров: от Великого переселения народов до тюркских завоеваний XI века = Les barbares. Des grander invasions aux conquetes turques du XI siecle / Перевод М. Некрасова. — М.: Вече, 2006. — 416 с. — (Terra Historica). — 3000 экз. — ISBN 5-9533-1406-X.
- Борис Соколов. Арабские завоевания (VII—VIII века) // 100 великих войн. — М.: Вече, 2013. — 432 с. — (100 великих). — 3000 экз. — ISBN 978-5-4444-1145-2.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ereb fethleri ve ya muselman fethleri Islamin banisi Mehemmed peygemberin sagliginda baslamisdir O Erebistan yarimadasinda Islam dovletinin esasini qoydu ve Erebistandan kenarda bir cox olkeni feth etdi Erebler Asiya Afrika ve Avropada cox genis eraziler feth etdiler Yaxin Serq olkeleri Orta Asiya Hindistanin simal qerbi Simali Afrika Qafqazin bir hissesi Ispaniya Cenubi Italiya Siciliya Malta Rodos Krit Ereb fatehlerinin hucumu neticesinde Iranda neheng Sasani dovleti suqut etdi Qessaniler dovleti Vestqotlar Kralligi Qafqaz Albaniyasi Xarezm Soqdiana ve Sind ereb zerbelerine meruz qaldi Bizans ozunun bir cox erazilerini o cumleden Misir Suriya Mesopotamiya Krit Malta Siciliya Rodos Kolxida ve muqeddes torpaqlari itirdi Franklara qarsi muharibeler zamani erebler Puatyeye xezerlerle muharibede Slavyan cayina Don Volqa ve ya Dnepr catdilar ve serqe yuruslerinde Racastan ve Talasa qeder nufuz etdiler Ilk fethlerMehemmed peygember ve Residi xelifelerin hakimiyyeti dovrunde Ereb xilafetinin yukselisi Yaxin Serqin fethi ile basladi Bizans Levanti Sasani dovleti ise Mesopotamiyani itirdi Bizansla qarsidurma esrlerle davam eden ereb Bizans muharibeleri ile neticelendi 633 652 ci illerde erebler Sasani Iranini meglubiyyede ugradib isgal etdiler 641 642 ci illerde ereblerin Misiri zebt etmesi herbi lider Amr ibn el Asin rehberliyi altinda bas verdi 643 cu ilde Derbendin muhasiresi ile muasir dagliq Dagistan erazisine hucum basladi Simali Afrikaya ilk hucum 647 ci ilde basladi Medineden cixan 20 min ereb Memfisde Misir diger 20 min doyuscu ile birlesdi Ereblere seyx Abdullah ibn Sed komandanliq edirdi Karfagen ekzarxi Qriqori oz eksarxliginin Bizans Imperiyasindan musteqilliyini elan etdi O qosun toplayib muselmanlarla doyuse girdi lakin Sufetula Karfagenden 220 km cenubda yerlesen seher yaxinliginda doyusunde meglub oldu Qriqorinin olumunden sonra Karfagen ereblere xerac verdi Yurus daha on bes ay davam etdi lakin 648 ci ilde Abdullahin qosunlari Misire qayitdi 661 ci ile qeder erebler butun Zaqafqaziyani elece de Derbendi tutdular Muselmanlarin butun fethleri tezlikle reqib ereb qruplari arasinda vetendas muharibesi ile dayandi Vetendas muharibesi 656 ci ilde xelife Osmanin oldurulmesi ile basladi onu 661 ci ilde oldurulen Eli ibn Ebu Talib evez etdi Bu dovrde Serqi Ermenistan istisna olmaqla Zaqafqaziyanin bir cox olkeleri Bizans ve Xezer xaqanliginin komeyi ile xilafeti terk etdiler Ikinci feth dalgasiVetendas muharibesinden sonra erebler Simali Afrikada isgallarini davam etdirdiler 665 ci ilde Afrika Ekzarxligina yeni herbi isgal basladi 689 cu ilde Simali Afrikanin yeni herbi kampaniyasi tamamlandi Bu yurus zamani Bizans ordusu 30 min esger meglub oldu Bu muharibeye baslayan 40 min muselmana tezlikle ereb generali Uqbe ibn Nafinin basciliq etdiyi daha 10 min ereb de qosuldu Demesqden cixan ordu demek olar ki butun Simali Afrikadan kecdi 670 ci ilde erebler terefinden ele kecirilen Kayruan seheri yeniden qurularaq guclu qala ve sonraki herbi emeliyyatlar ucun esas oldu Bu seher Ifriqiya Tunis ucun ereb adi Islam bolgesinin paytaxti oldu Divarlarla ehate olunmus seher bugunku Qerbi Liviya Tunis ve Serqi Elcezairin sahilyani erazilerini ehate edirdi Megribi feth etmek prosesinde Uqbah ibn Nafi sahilyani Becaya seherini ve muasir Tanjer seherini ele kecirdi Her iki seher bir vaxtlar Roma Mavritaniyasinin bir hissesi idi Ucuncu feth dalgasiErebler itirilmis Zaqafqaziya olkelerine nezareti berpa ede bildiler 687 ci ilde erebler Kartli Kaxeti ve Hereti Serqi Gurcustanin uc knyazligini ele kecirdiler lakin Kaxeti ve Hereti elverisli yerde idiler buna gore de erebler orada mohkem dayana bilmediler 10 il sonra 697 ci ilde erebler Gurcustanin qerbine kocduler Qerbi Gurcustanin Bizansdan asili olan en boyuk dovleti olan Eqrisi qubernatoru erebleri qarnizonlari tutmaga ve yunanlari qovmaga devet etdi Bununla bele Qerbi Gurcustanda erebler nisbeten uzun muddet yalniz Eqriside mohkemlendiler bu isgalcilarin yerli tropik iqlimi ve guclu qarnizon ve qalalar elece de olkenin Qerbi Gurcustanda merkezi movqeyi ile elaqedar idi Abasgia ve Apsilia Eqrisiye aid olan cenubdan basqa artiq 711 ci ilde azad edildi Ereblerin de zebt etdiyi Caneti Bizansin tesir dairesinde qaldi Ancaq bu ve ya diger sekilde 700 cu ile qeder erebler Bizans Xezer ittifaqinin terefinde olan dagliq Misimini ve Alaniya istisna olmaqla butun Zaqafqaziyani ele kecirdiler EdebiyyatAlfan Lui Velikie imperii varvarov ot Velikogo pereseleniya narodov do tyurkskih zavoevanij XI veka Les barbares Des grander invasions aux conquetes turques du XI siecle Perevod M Nekrasova M Veche 2006 416 s Terra Historica 3000 ekz ISBN 5 9533 1406 X Boris Sokolov Arabskie zavoevaniya VII VIII veka 100 velikih vojn M Veche 2013 432 s 100 velikih 3000 ekz ISBN 978 5 4444 1145 2