Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Xızı rayonu haqqındadır. Şəhər üçün Xızı səhifəsinə baxın. |
Xızı rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. Rayonun inzibati mərkəzi Xızı şəhəridir. 1990-cı ildə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin qərarı ilə yaradılan yeni ərazi-inzibati vahidlərdən biridir.
| Rayon | |
| Xızı rayonu | |
|---|---|
 | |
|
| |
| Ölkə | |
| Daxildir | Abşeron-Xızı |
| İnzibati mərkəz | Xızı |
| İcra başçısı | Xəzər Aslanov |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 30 avqust 1930, 24 aprel 1990 |
| Sahəsi |
|
| Hündürlük | 859 m |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | AZ-XIZ |
| Telefon kodu | 199 |
| Avtomobil nömrəsi | 29 |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Yaranma tarixi – 24. aprel 1990, Ərazisi – 1.850 km², Əhalinin sayı – 14,3 min nəfər (1 yanvar 2007-ci il), Əhalinin sıxlığı – 1 km² 8 nəfər (1 yanvar 2007-ci il)
Xızı rayonu 1930-cu ildə yaradılmışdır. O, şimaldan Siyəzən və Quba, qərbdən Şamaxı, cənubdan Qobustan, cənub-şərqdən Abşeron rayonu ilə həm sərhəddir. Əsasən, Xızı yaylası da yerləşən rayonun şərq hissəsi Giləzi dili ilə Xəzər dənizinin sularına axır. Rayonun mərkəzi olan Xızı qəsəbəsi Bakıdan 104 km m əsafədə yerləşib paytaxta ən yaxın səfalı ərazidir. Rayon şimaldan Vərəftə, cənubdan Taxtayaylaq, şərqdən isə Aladaş silsilələri ilə əhatə olunmuşdur.
Əsas dağları Dübrar (2205 m), Kəmçi (1026), (958), Bəybəyim (935), Şixandağ (801) və Böyük Siyaku (786) dağlarıdır. Əsas çayları Ataçay, Cəngiçay, Kənda, Tuğçay, Dizavarçay, Kerban və Qarabulaq çaylarıdır. Ərazidə Altıağac Milli Parkı və Vəhşi Təbiətin Reabilitasiya Mərkəzi mövcuddur.
Ərazinin etnik palitrasını azərbaycanlılar və tatlar təşkil edir. Əvvəllər kiçik bir kəndi təmsil edən "xızı" sözünun etimologiyası haqqında müxtəlif mülahizələr mövcuddur. Bir çox mütəxəssislər bu adın Sasaniİər imperiyasından qaldığını güman edirlər. Belə ki, imperiyanın rəsmi dini olan zərdüştiliyinin imperiyanın şimal ərazilərində yaymaq, xristianlıqla mübarizə aparmaq və şimal sərhədlərini hun, peçeneq və xəzər tayfalarından qorumaq üçün erkən orta əsrlərdə (III–VI əsrlər) buraya irandilli tayfalar köçürülürdü. Bu proses Şirvanşahların Səfəvilər tərəfindən məğlub edildikdən sonra daha da gücləndi. Buraya köçürülən tayfalar, əsasən, Xuzistan əyalətindən olmuşdur. Ad tədricən transformasiyaya məruz qalaraq dövrümüzə Xızı şəklində gəlib çatmışdır.
Rayonun ikinci böyük yaşayış məntəqəsi Alaçayın sahilində yerləşən çox mənzərəli bir landşafta malik olan Altıağacdır. Ərazinin adı Şirvanşahlar dövlətinin paytaxtı olan Şamaxıdan 42 km. "ahı ağaclıq" məsafədə yerləşməsindən qaynaqlanır (1 ağac 7 km-ə bərabərdir). Dünyanın çox ölkələrini gəzmiş, o cümlədən Qafqazda olmuş məşhur türk səyyahı Evliya Çələbi (1611–1685) on cildlik "Səyahətnamə"sində bu haqda belə yazır: "Şimal səmtə doğru altı ağac yol gedərək Altıağac mənzilinə gəldik. Əcəmlər (bu yerə) "şeş derəxət" deyiriər. Səfalı bir çəmənlikdə böyük bir karvansara vardır. Kənd viranədir. Bu yer Dəmirqapı sərhədində miskər nahiyəsinə tabedir". Müasir Xızıdan 2 km cənubda Kerban çayı sahilində qala divarlarının qalıqları mövcuddur. Qalanın monqol işğalı zamanı dağıldığı ehtımal olunur. Görünür monqol işğalından sarsılan ərazi uzun müddət özünə gələ bilməmişdir.
Coğrafiyası
Xızı rayonu ilə Bakı arasında olan məsafə −104 km
Azərbaycanın dağ rayonları arasında Bakıya ən yaxın olan Xızıdır. Buranın iqlimi mülayim, havası qurudur. Rayon ərazisinin xeyli hissəsi meşə ilə örtülmüşdür. Rayon şərqdən Xəzər dənizinə qovuşur.
Xızı rayonun ərazisində təbiətin yaratdığı ən ifadəli abidələrdən biri – ecazkar formalı Beşbarmaq qayası yerləşir. Qədim üzərində qorxunc bir tərzdə uzadılmış daş əli xatırladan qayanın qeyri-adi cizgilər yolçuları uzaqdan valeh edir. Bu dağın "Beşbarmaq" adlanması da bununla bağlıdır. Bu dağ ilə çoxlu rəvayətlər və əfsanələr bağlıdır. Dağın lap zirvəsində qayalar arasında "" ("Ölməz Xıdır") ziyarətgahı yerləşir.
Azərbaycanın ən səfalı güşələrindən biri olan Altıağac Xızı rayonunda yerləşir. Şirvanşahlar dövründə Altıağacdan keçərək Şamaxıdan Qubaya gedən dəvə karvanları üçün burada yol salınmışdır. Altıağac yolçuların və sarvanlarının düşərgə salıb dincəldikləri yer idi. Əvvəllər "ağac" sözü uzunluq ölçüsü kimi işlədilirdi. Bu ağac 7 kilometrə bərabər idi, Şamaxıdan Altıağaca qədər olan məsafə isə 42 km-dir.
1920-ci ildə Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Bakı qəzasına aid olan Xızı kəndləri: Altıağac, Ağdərə, Allahyarlı, Baxşılı, Bəyəhmədyurd, Biləsən, Çaharqışlaq, Çərməzar, Darazarat, Düdar, Dəllər, Dizəvər, Ələz, Əmbizlər, Əngilan, Ərisguş, Əlməkolu, Fındığan, Gərmiyan, Gimçi, Gilənova, Gücövrə, Güneyqışlaq, Həmyə, Keş, Keçəllər, Künövşə, Pəmbə, Qars, Qalaşıxı, Qasımkənd, Qululu, Quşçu, Qərban, Qızılqazma, Sadan, Sayaddı, Siyəzən, Şurabad, Şurakənd (Surakat), Şıxlar, Tıxlı, Təkəli, Təzəkənd, Upa, Vərdəh, Xanəgah, Xızı, Xələnc, Xərgo, Xəndək, Xirək, Xışqədar, Xılmıllı, Xəll, Yarımca, Zarat, Zərgərli, Zöhrabkənd.
Landşaftları və bioloji müxtəlifliyi
Xızı rayonu Azərbaycanın iri Meşəlik ərazilərə malik olduğu rayonlardandır (9931 ha, 6%). Ərazi həddən artıq bioçeşidlik, landşafı və ekosistem müxtəlifliyinə malikdir. Ərazidə meşə, meşə-çöl, bozqır(çöl), bozdağlar, bozqır dağlar, subalp, alp ekosistemləri mövcuddur. Meşə dendroflorası, əsasən, iberiya palıdı, şərq palıdı şərq vətəsi, şərq fıstığı adi göyrüş, qarağac, armud gözəl ağcaqayın, ardıc, doqquzdon, birgöz kimi ağackollardan ibarətdir. Dağətəyi seyrək meşəliklərdə söyüdyarpaq armud, yemişan, qaratikan, dovşanalması, ölməzkol, adi zirinc, itburnu kimi ağac-kol növləri bitir. Çay kənarları adi nar, pallas murdarçası, yulğun çaytikanı və rus itüzümü kollarından ibarətdir. Burada tək-tək qara əncirə, çox nadir, endım və nəsli kəsilm əkdə olan növ fərat qovağının bir neçə nüsxəsi qalmışdır. Ərazinin faunası da çox zəngindir. Məməlilərdən avropa cüyürü, qonur ayı qaban, adi vaşaq yenot , boz dovşan, tülkü,daşıq dələsi, canavar, quşlardan adi qırqovul, alabaxta, bildirçin, çobanaldadan, , boz kəklik, qaratoyuq kimi növlərə rast gəlinir.
Tarixi-mədəni abidələr
Tıxtı kəndi yaxınlığındakı keçmiş Şıxlar kənd qəbiristanlığında yerləşən türbə ziyarətgah, 300–500 yaşlı qəbirləri mövcuddur.Bu türbənin Şeyx Heydər Türbəsi (X–V əsr)olduğu ehtimalı vardır.Bəzi mənbələrə görə Şeyx Heydər türbəsinin Səfəvilər İmperiyasının yaradıcısı I İsmayılın atası Şeyx Heydərin məzarıdır. Şeyx Heydər Şirvanşah Fərrux Yasar ilə Təbərsaran döyüşündə (1488) həlak olmuş və burada müqəddəs Beşbarmaq dağı ilə üzbəüz ərazidə dəfn olunmuşdur.Sonralar Şirvanşahlar dövlətini məğlubedən I İsmayıl Səfəvi atasının qəbri üzərində Türbə tikdirmiş, orada Şıxlar kəndini saldırmış, məqbərəni müqəddəs ziyarətgah elan etmişdir.
Mədəniyyəti
Rayonda tarixi abidələr çoxdur. Onlardan biri neçəsini qeyd edək.
- VIII əsrin ortalarında ucaldılmış Beşbarmaq qülləsi, Bu qüllənin divarları salamat qalmışdır. Qüllə rayon mərkəzindən 9 km aralıdır.
- Rayon mərkəzlərindən 8 km aralıda yerləşən V əsrə aid itmiş şəhərin qalıqları.
- Rayon mərkəzindən 5 km aralıda yerləşən Əlişrin kəndindəki Şeyx Heydər türbəsi.
- V əsrə aid Xızı qalasının uçuq hasarın daşlı qalıqları. Bu yerlərə yalnız torpaq yolla getmək olar. Yol boyu heç bir işarə obyekti yoxdur.
- Xələnc kəndindəki XV əsrə aid pir – ziyarətgah. Bu abidə yaxşı qalmışdır. Ziyarətgaha asfalt yol çəkilmişdir.
- Xanagah kəndində 1247-ci ilə aid olan Pir Əli (Şeyx Əli) ziyarətgahı.
- Pir Əli Ziyarətgahı Şirvanşahlar dövründə inşa edilib, iki mehrabı olan ziyarətgahin mehrablarında yazılı kitabələr var. Bu kitabələr Xızı ərazisində olan ən qədim yazılı abidələrdir.
Əhalisi
| # | Bələdiyyələrin adı | Hər bələdiyyə üzrə əhalinin sayı |
|---|---|---|
| 1 | Giləzi qəsəbə bələdiyyəsi | 2944 |
| 2 | Şuraabad qəsəbə bələdiyyəsi | 2232 |
| 3 | Yeni Yaşma qəsəbə bələdiyyəsi | 1675 |
| 4 | Sitalçay kənd bələdiyyəsi | 1234 |
| 5 | Altıağac kənd bələdiyyəsi | 1180 |
| 6 | Xızı qəsəbə bələdiyyəsi | 1020 |
| 7 | Tıxlı kənd bələdiyyəsi | 546 |
| 8 | Fındığan kənd bələdiyyəsi | 405 |
| 9 | Xələnc kənd bələdiyyəsi | 322 |
| 10 | Baxışlı kənd bələdiyyəsi | 315 |
| 11 | Məşədi Həsən kənd bələdiyyəsi | 313 |
| 12 | Ağdərə kənd bələdiyyəsi | 241 |
| 13 | Qarabulaq kənd bələdiyyəsi | 201 |
| 14 | Cəmi | 12628 |
1903-cü il Bakı quberniyasının Bakı qəzasının Saray məntəqəsinə aid kəndlər:
| # | Kəndlər üzrə evlərin sayı | Kəndlər üzrə əhalinin sayı |
|---|---|---|
| 1 | Səyyad Xızı: 126 | 606 |
| 2 | Şıx Xızı: 91 | 476 |
| 3 | Ağdərə və Düdar: 94 | 1423 |
| 4 | Əmbizlər və Dabaqun: 102 | 1337 |
| 5 | Gövxanı: 90 | 1090 |
| 6 | Gərmiyan: 50 | 383 |
| 7 | Xanəgah: 30 | 298 |
| 8 | Çar-Qışlaq: 63 | 509 |
| 9 | Cəmi | 6122 |
Həmin il (1903-cü il) Bakı quberniyasının Quba qəzasına aid olan kəndlər:
| # | Kəndlər üzrə evlərin sayı | Kəndlər üzrə əhalinin sayı |
|---|---|---|
| 1 | Əngilan: 51 | 587 |
| 2 | Baxışlı: 34 | 550 |
| 3 | Zərgərli: 82 | 723 |
| 4 | Zarat: 43 | 725 |
| 5 | Dağ Quşçu: 185 | 434 |
| 6 | Keş: 21 | 340 |
| 7 | Siyəzən: 79 | 831 |
| 8 | Zöhrabkənd: 29 | 312 |
| 9 | Fındığan: 82 | 760 |
| 10 | Xələnc: 76 | 630 |
| 11 | Darazarat: 45 | 302 |
| 12 | Gəmşər: 16 | 329 |
| 13 | Cəmi | 6523 |
Görkəmli şəxsiyyətləri
- Cəfər Cabbarlı — Azərbaycanın görkəmli yazıçısı və dramaturqu. Cəfər Cabbarlı Xızıda doğulub boya başa çatmışdır. Milli kino sənətinin inkişafında və milli kadrların yetişdirilməsində çox böyük xidmətləri olmuşdur. "Azərbyacanfilm" kinostudiyası onun adını daşıyır.
- Mikayıl Müşfiq — Azərbaycanın böyük ürəkli, nəhəng istedadlı, coşğun nəfəsli şairi. Mikayıl Müşfiq Xızıda doğulub boya-başa çatmışdır.
- Məmməd Arif — Tənqidçi, ədəbiyyatşünas, tərcüməçi, pedaqoq, nasir. 1936-cı ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, filologiya elmləri doktoru (1955), professor (1955), Azərbaycan SSR EA həqiqi üzvü (1958), Azərbaycanın Əməkdar elm xadimi (1960), Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı.
- Seyfəddin Dağlı — Azərbaycan yazıçısı, şair
- Əlihüseyn Dağlı — Azərbaycan SSR Hərbi diviziya və Xəzər hərbi donanmasının hərbi prokuroru.
- Bəybala Abbasov — Azərbaycan Respublikasının əməkdar həkimi, əməkdar elm xadimi, tibb elmləri doktoru, professor.
- Cabir Novruz — Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycanın xalq şairi, əməkdar incəsənət xadimi.
İstinadlar
- Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. 2 cilddə. Bakı: Şərq- Qərb, 2007.
- Məmmədov Q.Ş., Xəlilov M.Y. Ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsi. Bakı: Elm, 2005.
- Təhməzov B., Yusifov E., Əsədov K. Azərbaycanın bioloji təbiət abidələri. Bakı: Adiloğlu, 2004.
Xarici keçidlər
- mcdmerkez.org saytı 2009-01-19 at the Wayback Machine
 | Xızı rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Xizi rayonu haqqindadir Seher ucun Xizi sehifesine baxin Xizi rayonu Azerbaycan Respublikasinda inzibati erazi vahidi Rayonun inzibati merkezi Xizi seheridir 1990 ci ilde Azerbaycan Respublikasi Ali Sovetinin qerari ile yaradilan yeni erazi inzibati vahidlerden biridir RayonXizi rayonu40 53 sm e 49 05 s u Olke AzerbaycanDaxildir Abseron XiziInzibati merkez XiziIcra bascisi Xezer AslanovTarixi ve cografiyasiYaradilib 30 avqust 1930 24 aprel 1990Sahesi 1 850 km Hundurluk 859 mEhalisiEhalisi 17 075 nef 2020 Reqemsal identifikatorlarISO kodu AZ XIZTelefon kodu 199Avtomobil nomresi 29 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Yaranma tarixi 24 aprel 1990 Erazisi 1 850 km Ehalinin sayi 14 3 min nefer 1 yanvar 2007 ci il Ehalinin sixligi 1 km 8 nefer 1 yanvar 2007 ci il Xizi rayonu 1930 cu ilde yaradilmisdir O simaldan Siyezen ve Quba qerbden Samaxi cenubdan Qobustan cenub serqden Abseron rayonu ile hem serheddir Esasen Xizi yaylasi da yerlesen rayonun serq hissesi Gilezi dili ile Xezer denizinin sularina axir Rayonun merkezi olan Xizi qesebesi Bakidan 104 km m esafede yerlesib paytaxta en yaxin sefali erazidir Rayon simaldan Verefte cenubdan Taxtayaylaq serqden ise Aladas silsileleri ile ehate olunmusdur Esas daglari Dubrar 2205 m Kemci 1026 958 Beybeyim 935 Sixandag 801 ve Boyuk Siyaku 786 daglaridir Esas caylari Atacay Cengicay Kenda Tugcay Dizavarcay Kerban ve Qarabulaq caylaridir Erazide Altiagac Milli Parki ve Vehsi Tebietin Reabilitasiya Merkezi movcuddur Erazinin etnik palitrasini azerbaycanlilar ve tatlar teskil edir Evveller kicik bir kendi temsil eden xizi sozunun etimologiyasi haqqinda muxtelif mulahizeler movcuddur Bir cox mutexessisler bu adin SasaniIer imperiyasindan qaldigini guman edirler Bele ki imperiyanin resmi dini olan zerdustiliyinin imperiyanin simal erazilerinde yaymaq xristianliqla mubarize aparmaq ve simal serhedlerini hun peceneq ve xezer tayfalarindan qorumaq ucun erken orta esrlerde III VI esrler buraya irandilli tayfalar kocurulurdu Bu proses Sirvansahlarin Sefeviler terefinden meglub edildikden sonra daha da guclendi Buraya kocurulen tayfalar esasen Xuzistan eyaletinden olmusdur Ad tedricen transformasiyaya meruz qalaraq dovrumuze Xizi seklinde gelib catmisdir Rayonun ikinci boyuk yasayis menteqesi Alacayin sahilinde yerlesen cox menzereli bir landsafta malik olan Altiagacdir Erazinin adi Sirvansahlar dovletinin paytaxti olan Samaxidan 42 km ahi agacliq mesafede yerlesmesinden qaynaqlanir 1 agac 7 km e beraberdir Dunyanin cox olkelerini gezmis o cumleden Qafqazda olmus meshur turk seyyahi Evliya Celebi 1611 1685 on cildlik Seyahetname sinde bu haqda bele yazir Simal semte dogru alti agac yol gederek Altiagac menziline geldik Ecemler bu yere ses derexet deyirier Sefali bir cemenlikde boyuk bir karvansara vardir Kend viranedir Bu yer Demirqapi serhedinde misker nahiyesine tabedir Muasir Xizidan 2 km cenubda Kerban cayi sahilinde qala divarlarinin qaliqlari movcuddur Qalanin monqol isgali zamani dagildigi ehtimal olunur Gorunur monqol isgalindan sarsilan erazi uzun muddet ozune gele bilmemisdir CografiyasiXizi rayonu ile Baki arasinda olan mesafe 104 km Azerbaycanin dag rayonlari arasinda Bakiya en yaxin olan Xizidir Buranin iqlimi mulayim havasi qurudur Rayon erazisinin xeyli hissesi mese ile ortulmusdur Rayon serqden Xezer denizine qovusur Xizi rayonun erazisinde tebietin yaratdigi en ifadeli abidelerden biri ecazkar formali Besbarmaq qayasi yerlesir Qedim uzerinde qorxunc bir terzde uzadilmis das eli xatirladan qayanin qeyri adi cizgiler yolculari uzaqdan valeh edir Bu dagin Besbarmaq adlanmasi da bununla baglidir Bu dag ile coxlu revayetler ve efsaneler baglidir Dagin lap zirvesinde qayalar arasinda Olmez Xidir ziyaretgahi yerlesir Azerbaycanin en sefali guselerinden biri olan Altiagac Xizi rayonunda yerlesir Sirvansahlar dovrunde Altiagacdan kecerek Samaxidan Qubaya geden deve karvanlari ucun burada yol salinmisdir Altiagac yolcularin ve sarvanlarinin duserge salib dinceldikleri yer idi Evveller agac sozu uzunluq olcusu kimi isledilirdi Bu agac 7 kilometre beraber idi Samaxidan Altiagaca qeder olan mesafe ise 42 km dir 1920 ci ilde Azerbaycanda Sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra Baki qezasina aid olan Xizi kendleri Altiagac Agdere Allahyarli Baxsili Beyehmedyurd Bilesen Caharqislaq Cermezar Darazarat Dudar Deller Dizever Elez Embizler Engilan Erisgus Elmekolu Findigan Germiyan Gimci Gilenova Gucovre Guneyqislaq Hemye Kes Keceller Kunovse Pembe Qars Qalasixi Qasimkend Qululu Quscu Qerban Qizilqazma Sadan Sayaddi Siyezen Surabad Surakend Surakat Sixlar Tixli Tekeli Tezekend Upa Verdeh Xanegah Xizi Xelenc Xergo Xendek Xirek Xisqedar Xilmilli Xell Yarimca Zarat Zergerli Zohrabkend Landsaftlari ve bioloji muxtelifliyiXizi rayonu Azerbaycanin iri Meselik erazilere malik oldugu rayonlardandir 9931 ha 6 Erazi hedden artiq biocesidlik landsafi ve ekosistem muxtelifliyine malikdir Erazide mese mese col bozqir col bozdaglar bozqir daglar subalp alp ekosistemleri movcuddur Mese dendroflorasi esasen iberiya palidi serq palidi serq vetesi serq fistigi adi goyrus qaragac armud gozel agcaqayin ardic doqquzdon birgoz kimi agackollardan ibaretdir Dageteyi seyrek meseliklerde soyudyarpaq armud yemisan qaratikan dovsanalmasi olmezkol adi zirinc itburnu kimi agac kol novleri bitir Cay kenarlari adi nar pallas murdarcasi yulgun caytikani ve rus ituzumu kollarindan ibaretdir Burada tek tek qara encire cox nadir endim ve nesli kesilm ekde olan nov ferat qovaginin bir nece nusxesi qalmisdir Erazinin faunasi da cox zengindir Memelilerden avropa cuyuru qonur ayi qaban adi vasaq yenot boz dovsan tulku dasiq delesi canavar quslardan adi qirqovul alabaxta bildircin cobanaldadan boz keklik qaratoyuq kimi novlere rast gelinir Tarixi medeni abidelerTixti kendi yaxinligindaki kecmis Sixlar kend qebiristanliginda yerlesen turbe ziyaretgah 300 500 yasli qebirleri movcuddur Bu turbenin Seyx Heyder Turbesi X V esr oldugu ehtimali vardir Bezi menbelere gore Seyx Heyder turbesinin Sefeviler Imperiyasinin yaradicisi I Ismayilin atasi Seyx Heyderin mezaridir Seyx Heyder Sirvansah Ferrux Yasar ile Tebersaran doyusunde 1488 helak olmus ve burada muqeddes Besbarmaq dagi ile uzbeuz erazide defn olunmusdur Sonralar Sirvansahlar dovletini meglubeden I Ismayil Sefevi atasinin qebri uzerinde Turbe tikdirmis orada Sixlar kendini saldirmis meqbereni muqeddes ziyaretgah elan etmisdir MedeniyyetiRayonda tarixi abideler coxdur Onlardan biri necesini qeyd edek VIII esrin ortalarinda ucaldilmis Besbarmaq qullesi Bu qullenin divarlari salamat qalmisdir Qulle rayon merkezinden 9 km aralidir Rayon merkezlerinden 8 km aralida yerlesen V esre aid itmis seherin qaliqlari Rayon merkezinden 5 km aralida yerlesen Elisrin kendindeki Seyx Heyder turbesi V esre aid Xizi qalasinin ucuq hasarin dasli qaliqlari Bu yerlere yalniz torpaq yolla getmek olar Yol boyu hec bir isare obyekti yoxdur Xelenc kendindeki XV esre aid pir ziyaretgah Bu abide yaxsi qalmisdir Ziyaretgaha asfalt yol cekilmisdir Xanagah kendinde 1247 ci ile aid olan Pir Eli Seyx Eli ziyaretgahi Pir Eli Ziyaretgahi Sirvansahlar dovrunde insa edilib iki mehrabi olan ziyaretgahin mehrablarinda yazili kitabeler var Bu kitabeler Xizi erazisinde olan en qedim yazili abidelerdir EhalisiEsas meqaleler Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 1999 ve Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 Belediyyelerin adi Her belediyye uzre ehalinin sayi1 Gilezi qesebe belediyyesi 29442 Suraabad qesebe belediyyesi 22323 Yeni Yasma qesebe belediyyesi 16754 Sitalcay kend belediyyesi 12345 Altiagac kend belediyyesi 11806 Xizi qesebe belediyyesi 10207 Tixli kend belediyyesi 5468 Findigan kend belediyyesi 4059 Xelenc kend belediyyesi 32210 Baxisli kend belediyyesi 31511 Mesedi Hesen kend belediyyesi 31312 Agdere kend belediyyesi 24113 Qarabulaq kend belediyyesi 20114 Cemi 12628 1903 cu il Baki quberniyasinin Baki qezasinin Saray menteqesine aid kendler Kendler uzre evlerin sayi Kendler uzre ehalinin sayi1 Seyyad Xizi 126 6062 Six Xizi 91 4763 Agdere ve Dudar 94 14234 Embizler ve Dabaqun 102 13375 Govxani 90 10906 Germiyan 50 3837 Xanegah 30 2988 Car Qislaq 63 5099 Cemi 6122 Hemin il 1903 cu il Baki quberniyasinin Quba qezasina aid olan kendler Kendler uzre evlerin sayi Kendler uzre ehalinin sayi1 Engilan 51 5872 Baxisli 34 5503 Zergerli 82 7234 Zarat 43 7255 Dag Quscu 185 4346 Kes 21 3407 Siyezen 79 8318 Zohrabkend 29 3129 Findigan 82 76010 Xelenc 76 63011 Darazarat 45 30212 Gemser 16 32913 Cemi 6523Gorkemli sexsiyyetleriCefer Cabbarli Azerbaycanin gorkemli yazicisi ve dramaturqu Cefer Cabbarli Xizida dogulub boya basa catmisdir Milli kino senetinin inkisafinda ve milli kadrlarin yetisdirilmesinde cox boyuk xidmetleri olmusdur Azerbyacanfilm kinostudiyasi onun adini dasiyir Mikayil Musfiq Azerbaycanin boyuk urekli neheng istedadli cosgun nefesli sairi Mikayil Musfiq Xizida dogulub boya basa catmisdir Memmed Arif Tenqidci edebiyyatsunas tercumeci pedaqoq nasir 1936 ci ilden Azerbaycan Yazicilar Birliyinin uzvu filologiya elmleri doktoru 1955 professor 1955 Azerbaycan SSR EA heqiqi uzvu 1958 Azerbaycanin Emekdar elm xadimi 1960 Azerbaycan Dovlet mukafati laureati Seyfeddin Dagli Azerbaycan yazicisi sair Elihuseyn Dagli Azerbaycan SSR Herbi diviziya ve Xezer herbi donanmasinin herbi prokuroru Beybala Abbasov Azerbaycan Respublikasinin emekdar hekimi emekdar elm xadimi tibb elmleri doktoru professor Cabir Novruz Azerbaycan edebiyyatinin gorkemli numayendesi Azerbaycanin xalq sairi emekdar incesenet xadimi IstinadlarAzerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti AMEA Nesimi adina Dilcilik Institutu 2 cildde Baki Serq Qerb 2007 Memmedov Q S Xelilov M Y Ekologiya ve etraf muhitin muhafizesi Baki Elm 2005 Tehmezov B Yusifov E Esedov K Azerbaycanin bioloji tebiet abideleri Baki Adiloglu 2004 Xarici kecidlerVikianbarda Xizi rayonu ile elaqeli mediafayllar var mcdmerkez org sayti 2009 01 19 at the Wayback Machine Xizi rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin