Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Avropa cüyürü (lat. Capreolus capreolus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin cütdırnaqlılar dəstəsinin marallar fəsiləsinin cüyür cinsinə aid heyvan növü. Cüyürün 5 yarımnövü məlumdur. Azərbaycanda Avropa yarımnövünə aid olan xırda formalı cüyür yayılmışdır. Cüyürə bəzən əylik də deyirlər.
| Avropa cüyürü | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Ranqsız: Dəstə: Klad: Klad: Klad: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Avropa cüyürü | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Qısa təsviri
Uzunluğu 100–150 sm, hündürlüyü 75–100 sm olur. Qulaqları uzun, quyruğu qısadır. Çox yaraşıqlı görkəmə malik olan cüyürün dırnaqları iti, burun güzgüsü tünddür. Dişi cüyürlər buynuzsuz, erkək cüyürlər də isə 3–5 çıxıntılı buynuzlar olur.
Yayılması
Bütün Avropa, , Kiçik Asiyanın şərqindən Volqaya qədər yaşamışdır. Azərbaycanda vaxtilə (XX əsrin 50–60-cı illəri) bütün təbii vilayətlərdə yayılmışdı. Hazırda Kür-Araz vilayətində nəsli kəsilmiş, qalan ərazilərdə isə çox lokal sahələrdə nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsində olan növə çevrilmişdir. Böyük Qafqazın cənub-şərq və çox az miqdarda şimal-şərq yamaclarında qalmışdır. Vaxtı ilə geniş ərazidə yayılsa da, hazırda bu ərazilər xeyli daralmışdır. Buna səbəb onların yaşadığı ərazilərdə yırtıcı heyvanların çox olması, qanunsuz ovlanmasıdır.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Zoğal, fındıq, qoza toxumlu kollar, ağaclar olan alçaq dağlıq və dağətəyi biotoplarda yaşamağa üstünlük verirlər. Əsas yaşayış yerləri dəniz səviyyəsindən 200–2500 m hündürlükdə olan palıd, vələs, fıstıq və qarışıq meşə landşaftlarını əhatə edir. Sürü halında yaşayırlar. Adi halda sürülərin tərkibində 4–5, qış fəslində isə onların sayı 15–20 başa qədər artır. Qidalanma və təhlükəsizliyini təmin etməklə əlaqədar ilin fəsillərindən asılı olaraq üfüqi və şaquli formada köç edirlər. Belə yerdəyişmələr fəsillərlə əlaqədar olub, yaşayış biotopları daxilində baş verir. Sutkalıq və fəsillərlə əlaqədar olaraq fəal həyat tərzinə malikdirlər. Bu fəallıq ilin isti fəsillərində daha da artır. Cinsi yetişkənlik, dişi fərdlərdə 2, erkəklərdə isə 3 yaşında başa çatır. Boğazlıq müddəti adətən 9 aydan 10 aya qədər davam edir. Doğum dövrü aprel-may aylarına təsadüf edir. Azərbaycanda cüyürlərin qida rasionuna 44 növ bitki daxildir. Bunların paxlalılar, taxılkimilər, kol və ağac bitkiləri üstünlük təşkil edir. Orta ömür müddəti 10–12 ilə qədərdir.
Sayı
Hazırda Azərbaycanın təbii vilayətlərində cüyürlərin sayı XX əsrin birinci yarısında olan məlumatlarla müqayisədə 60–65% azalaraq 1000–1200 baş təşkil edir.
Məhdudlaşdırıcı amillər
İki qrupa bölünür: təbii və antropogen. Quraqlıq, uçqunlar, sürüşmələr, meşə yanğınları, sellər, brakonyerlik, cüyürlərin yay otlaqlarında ev heyvanlarının otarılması, çoban itləri, meşələrin qırılması, biotoplarında otlarının biçilməsi və s. kimi amillər.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Azərbaycanda cüyürün yaşayış yerlərinin qorunması II əlavəsinə uyğun olaraq həyata keçirilir. Hirkan, Şahdağ, Altıağac, Samur-Yalama və Göygöl milli parklarının təşkili və bir sıra dövlət təbiət qoruqlarının genişləndirilməsi həyata keçirilmişdir.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Daşkəsən-Gədəbəy dağ-meşələri ərazisində hər hansı bir qorunma statusu olan sahələrin yaradılması zəruridir.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Avropa cuyuru lat Capreolus capreolus heyvanlar aleminin xordalilar tipinin memeliler sinfinin cutdirnaqlilar destesinin marallar fesilesinin cuyur cinsine aid heyvan novu Cuyurun 5 yarimnovu melumdur Azerbaycanda Avropa yarimnovune aid olan xirda formali cuyur yayilmisdir Cuyure bezen eylik de deyirler Avropa cuyuruElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Qranddeste Ranqsiz DirnaqlilarDeste CutdirnaqlilarKlad Klad Klad Yarimdeste GovseyenlerInfradeste Fesile MarallarYarimfesile CuyurlerTriba Cins CuyurNov Avropa cuyuruBeynelxalq elmi adiCapreolus capreolus L 1758Sekil axtarisiITIS 625063NCBI 9858EOL 308479FW 149382Qisa tesviriUzunlugu 100 150 sm hundurluyu 75 100 sm olur Qulaqlari uzun quyrugu qisadir Cox yarasiqli gorkeme malik olan cuyurun dirnaqlari iti burun guzgusu tunddur Disi cuyurler buynuzsuz erkek cuyurler de ise 3 5 cixintili buynuzlar olur YayilmasiButun Avropa Kicik Asiyanin serqinden Volqaya qeder yasamisdir Azerbaycanda vaxtile XX esrin 50 60 ci illeri butun tebii vilayetlerde yayilmisdi Hazirda Kur Araz vilayetinde nesli kesilmis qalan erazilerde ise cox lokal sahelerde nadir ve nesli kesilmek tehlukesinde olan nove cevrilmisdir Boyuk Qafqazin cenub serq ve cox az miqdarda simal serq yamaclarinda qalmisdir Vaxti ile genis erazide yayilsa da hazirda bu eraziler xeyli daralmisdir Buna sebeb onlarin yasadigi erazilerde yirtici heyvanlarin cox olmasi qanunsuz ovlanmasidir Yasayis yeri ve heyat terziZogal findiq qoza toxumlu kollar agaclar olan alcaq dagliq ve dageteyi biotoplarda yasamaga ustunluk verirler Esas yasayis yerleri deniz seviyyesinden 200 2500 m hundurlukde olan palid veles fistiq ve qarisiq mese landsaftlarini ehate edir Suru halinda yasayirlar Adi halda surulerin terkibinde 4 5 qis feslinde ise onlarin sayi 15 20 basa qeder artir Qidalanma ve tehlukesizliyini temin etmekle elaqedar ilin fesillerinden asili olaraq ufuqi ve saquli formada koc edirler Bele yerdeyismeler fesillerle elaqedar olub yasayis biotoplari daxilinde bas verir Sutkaliq ve fesillerle elaqedar olaraq feal heyat terzine malikdirler Bu fealliq ilin isti fesillerinde daha da artir Cinsi yetiskenlik disi ferdlerde 2 erkeklerde ise 3 yasinda basa catir Bogazliq muddeti adeten 9 aydan 10 aya qeder davam edir Dogum dovru aprel may aylarina tesaduf edir Azerbaycanda cuyurlerin qida rasionuna 44 nov bitki daxildir Bunlarin paxlalilar taxilkimiler kol ve agac bitkileri ustunluk teskil edir Orta omur muddeti 10 12 ile qederdir SayiHazirda Azerbaycanin tebii vilayetlerinde cuyurlerin sayi XX esrin birinci yarisinda olan melumatlarla muqayisede 60 65 azalaraq 1000 1200 bas teskil edir Mehdudlasdirici amillerIki qrupa bolunur tebii ve antropogen Quraqliq ucqunlar surusmeler mese yanginlari seller brakonyerlik cuyurlerin yay otlaqlarinda ev heyvanlarinin otarilmasi coban itleri meselerin qirilmasi biotoplarinda otlarinin bicilmesi ve s kimi amiller Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerAzerbaycanda cuyurun yasayis yerlerinin qorunmasi II elavesine uygun olaraq heyata kecirilir Hirkan Sahdag Altiagac Samur Yalama ve Goygol milli parklarinin teskili ve bir sira dovlet tebiet qoruqlarinin genislendirilmesi heyata kecirilmisdir Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerDaskesen Gedebey dag meseleri erazisinde her hansi bir qorunma statusu olan sahelerin yaradilmasi zeruridir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2004 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0Hemcinin bax