Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Riyazi fizika — fizika problemlərinə tətbiq olunan riyazi metodların işlənib hazırlanması ilə məşğul olan elm sahəsi. Journal of Mathematical Physics bu sahəni "riyaziyyatın fizikadakı problemlərə tətbiqi və bu cür tətbiqlərin və fiziki nəzəriyyələrin formalaşdırılması üçün uyğun olan riyazi metodların təkmilləşdirilməsi" kimi təyin edir.
İnkişaf tarixi
Riyazi fizikanın bir neçə fərqli bölməsi var və bunlar təqribən müəyyən tarixi dövrlərə uyğundur.
Klassik riyazi fizika
Əvvəlcə riyazi fizika diferensial tənliklər üçün sərhəd məsələləri ilə məşğul olurdu. Bu istiqamət klassik riyazi fizikanın mövzusudur ki, bu da müasir dövrdə öz əhəmiyyətini qorumaqdadır.
Klassik riyazi fizika İsaak Nyutonun dövründən bəri fizika və riyaziyyatın inkişafına paralel olaraq təkmilləşmişdir. 17-ci əsrin sonunda diferensial və inteqral hesabı kəşf edildi (İ. Nyuton, Q. Leybnits) və klassik mexanikanın əsas qanunları, həmçinin ümumdünya cazibə qanunu formalaşdırıldı (İ. Nyuton). XVIII əsrdə simlərin, çubuqların, riyazi rəqqasların rəqslərinin öyrənilməsi, habelə akustika və hidrodinamika ilə bağlı məsələlərin öyrənilməsi üçün riyazi fizikaya aid üsullar formalaşmağa başlayır; analitik mexanikanın əsası qoyulur (J. Dalamber, L. Eyler, D. Bernulli, J. Laqranj, K. Qauss, P. Laplas). 19-cu əsrdə riyazi fizikanın üsulları istilikkeçirmə, diffuziya, elastiklik nəzəriyyəsi, optika, elektrodinamika, qeyri-xətti dalğavari proseslər və s. problemlərlə əlaqədar olaraq yeniliklər ortaya çıxdı; potensial nəzəriyyəsi, hərəkətin dayanıqlığı nəzəriyyəsi yaradılır (J. Furye, S. Puasson, L. Bolsman, O. Koşi, M. V. Ostroqradski, P. Dirixle, C. K. Maksvell, B. Riman, S. V. Kovalevskaya, , , A. Puankare, A. M. Lyapunov, , D. Hilbert, J. Adamar, — burada adları çəkilən alimlərdən bəziləri 20-ci əsrdə və ya 20-19-cu əsrlərin sonunda işləmişlər). 20-ci əsrdə qazodinamikanın, hissəciklərin daşınması nəzəriyyəsinin və plazma fizikasının yeni problemləri ortaya çıxır.
Müasir riyazi fizika
XX əsrdə fizikanın yeni sahələri meydana çıxır: kvant mexanikası, kvant sahə nəzəriyyəsi, kvant statistik fizikası, nisbilik nəzəriyyəsi, qravitasiya, sinergetika (A. Puankare, D. Hilbert, P. Dirak, A. Eynşteyn, , , E. Şredinger, H. Veyl, R. Feynman, C. fon Neyman, V. Heyzenberq, , ).
Bu hadisələri öyrənmək üçün istifadə olunan riyazi vasitələr toplusu əhəmiyyətli dərəcədə genişdir: riyaziyyatın ənənəvi sahələri ilə yanaşı, operatorlar nəzəriyyəsi, ümumiləşdirilmiş funksiyalar nəzəriyyəsi, kompleks dəyişənli funksiyalar nəzəriyyəsi, topoloji və cəbri üsullar, ədədlər nəzəriyyəsi. , p-adik analiz, asimptotik və ədədi üsullar geniş şəkildə istifadə edilmişdir. Kompüterlərin meydana çıxması ilə ətraflı analiz aparmağa imkan verən riyazi modellər sinfi əhəmiyyətli dərəcədə genişləndi; hesablama eksperimentləri aparmaq, məsələn, atom bombasının partlamasını və ya nüvə reaktorunun işləməsini real vaxtda simulyasiya etmək üçün real imkan var idi. Müasir nəzəri fizika ilə müasir riyaziyyatın bu intensiv qarşılıqlı əlaqəsindən yeni sahə — müasir riyazi fizika formalaşmışdır. Onun modelləri həmişə diferensial tənliklər üçün sərhəd məsələlərinə gətirilmir, onlar çox vaxt aksiomlar sistemi kimi formalaşdırılır.
Qeydlər
- Definition from the Journal of Mathematical Physics. . 2006-10-03 tarixində orijinaldan arxivləşdirilib.
Ədəbiyyat
- Арнольд В. И. Математические методы классической механики. — М.: Наука, 1989. — 472 с.
- Арнольд В. И. Что такое математическая физика? // УФН. — 2004. — Т. 174, № 12. — С. 1381—1382.
- Владимиров В. С. Что такое математическая физика? — Препринт, Математический институт им. В. А. Стеклова РАН. — М.: МИАН, 2006. — 20 с.
- Владимиров В. С. Уравнения математической физики. — М.: Наука, 1981. — 512 с.
- Владимиров В. С., Волович И. В., Зеленов Е. И. Р-адический анализ и математическая физика. — М.: Физматлит, 1994. — 352 с.
- Джеффрис Г., Свирлс Б. Методы математической физики. — М.: Мир, 1969—1970. — 424+352+344 с.
- Курант Р., Гильберт Д. Методы математической физики. — М.: ГИТТЛ, 1951. — 476+544 с.
- Математическая физика. Энциклопедия / Гл. ред. Л. Д. Фаддеев. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1998. — 691 с.
- Морс Ф. М., Фешбах Г. Методы теоретической физики. — М.: Издательство иностранной литературы, 1958—1960. — 930+886 с.
- Мэтьюз Дж., Уокер Р. Математические методы физики. — М.: Атомиздат, 1972. — 400 с.
- Петровский И. Г. Лекции об уравнениях с частными производными. — М.: Физматгиз, 1961. — 400 с.
- Полянин А. Д. Справочник по линейным уравнениям математической физики. — М.: Физматлит, 2001. — 576 с.
- Полянин А. Д., Зайцев В. Ф. Справочник по нелинейным уравнениям математической физики: Точные решения. — М.: Физматлит, 2002. — 432 с.
- Полянин А. Д., Зайцев В. Ф., Журов А. И. Методы решения нелинейных уравнений математической физики и механики. — М.: Физматлит, 2005. — 256 с.
- Рид М., Саймон Б. Методы современной математической физики. — М.: Мир, 1977—1982. — 356+396+444+432 с.
- Рихтмайер Р. Принципы современной математической физики. — М.: Мир, 1982—1984. — 488+384 с.
- Тирринг В. Курс математической и теоретической физики. — К.: TIMPANI, 2004. — 1040 с.
- Тихонов А. Н., Самарский А. А. Уравнения математической физики. — М.: Наука, 1977. — 735 с.
Xarici keçidlər
- EqWorld — Riyazi tənliklər aləmi. Riyazi fizikanın xətti və qeyri-xətti tənlikləri (xüsusi törəməli diferensial tənliklər), inteqral tənliklər və digər riyazi tənliklər haqqındakı geniş məlumatları əhatə edir.
- John Baez, This week’s finds in mathematical physics — riyazi fizikadakı irəliləyişlərin həftəlik icmalı
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Riyazi fizika fizika problemlerine tetbiq olunan riyazi metodlarin islenib hazirlanmasi ile mesgul olan elm sahesi Journal of Mathematical Physics bu saheni riyaziyyatin fizikadaki problemlere tetbiqi ve bu cur tetbiqlerin ve fiziki nezeriyyelerin formalasdirilmasi ucun uygun olan riyazi metodlarin tekmillesdirilmesi kimi teyin edir Inkisaf tarixiRiyazi fizikanin bir nece ferqli bolmesi var ve bunlar teqriben mueyyen tarixi dovrlere uygundur Klassik riyazi fizika Evvelce riyazi fizika diferensial tenlikler ucun serhed meseleleri ile mesgul olurdu Bu istiqamet klassik riyazi fizikanin movzusudur ki bu da muasir dovrde oz ehemiyyetini qorumaqdadir Klassik riyazi fizika Isaak Nyutonun dovrunden beri fizika ve riyaziyyatin inkisafina paralel olaraq tekmillesmisdir 17 ci esrin sonunda diferensial ve inteqral hesabi kesf edildi I Nyuton Q Leybnits ve klassik mexanikanin esas qanunlari hemcinin umumdunya cazibe qanunu formalasdirildi I Nyuton XVIII esrde simlerin cubuqlarin riyazi reqqaslarin reqslerinin oyrenilmesi habele akustika ve hidrodinamika ile bagli meselelerin oyrenilmesi ucun riyazi fizikaya aid usullar formalasmaga baslayir analitik mexanikanin esasi qoyulur J Dalamber L Eyler D Bernulli J Laqranj K Qauss P Laplas 19 cu esrde riyazi fizikanin usullari istilikkecirme diffuziya elastiklik nezeriyyesi optika elektrodinamika qeyri xetti dalgavari prosesler ve s problemlerle elaqedar olaraq yenilikler ortaya cixdi potensial nezeriyyesi hereketin dayaniqligi nezeriyyesi yaradilir J Furye S Puasson L Bolsman O Kosi M V Ostroqradski P Dirixle C K Maksvell B Riman S V Kovalevskaya A Puankare A M Lyapunov D Hilbert J Adamar burada adlari cekilen alimlerden bezileri 20 ci esrde ve ya 20 19 cu esrlerin sonunda islemisler 20 ci esrde qazodinamikanin hisseciklerin dasinmasi nezeriyyesinin ve plazma fizikasinin yeni problemleri ortaya cixir Muasir riyazi fizika XX esrde fizikanin yeni saheleri meydana cixir kvant mexanikasi kvant sahe nezeriyyesi kvant statistik fizikasi nisbilik nezeriyyesi qravitasiya sinergetika A Puankare D Hilbert P Dirak A Eynsteyn E Sredinger H Veyl R Feynman C fon Neyman V Heyzenberq Bu hadiseleri oyrenmek ucun istifade olunan riyazi vasiteler toplusu ehemiyyetli derecede genisdir riyaziyyatin enenevi saheleri ile yanasi operatorlar nezeriyyesi umumilesdirilmis funksiyalar nezeriyyesi kompleks deyisenli funksiyalar nezeriyyesi topoloji ve cebri usullar ededler nezeriyyesi p adik analiz asimptotik ve ededi usullar genis sekilde istifade edilmisdir Komputerlerin meydana cixmasi ile etrafli analiz aparmaga imkan veren riyazi modeller sinfi ehemiyyetli derecede genislendi hesablama eksperimentleri aparmaq meselen atom bombasinin partlamasini ve ya nuve reaktorunun islemesini real vaxtda simulyasiya etmek ucun real imkan var idi Muasir nezeri fizika ile muasir riyaziyyatin bu intensiv qarsiliqli elaqesinden yeni sahe muasir riyazi fizika formalasmisdir Onun modelleri hemise diferensial tenlikler ucun serhed meselelerine getirilmir onlar cox vaxt aksiomlar sistemi kimi formalasdirilir QeydlerDefinition from the Journal of Mathematical Physics 2006 10 03 tarixinde orijinaldan arxivlesdirilib EdebiyyatArnold V I Matematicheskie metody klassicheskoj mehaniki M Nauka 1989 472 s Arnold V I Chto takoe matematicheskaya fizika UFN 2004 T 174 12 S 1381 1382 Vladimirov V S Chto takoe matematicheskaya fizika Preprint Matematicheskij institut im V A Steklova RAN M MIAN 2006 20 s Vladimirov V S Uravneniya matematicheskoj fiziki M Nauka 1981 512 s Vladimirov V S Volovich I V Zelenov E I R adicheskij analiz i matematicheskaya fizika M Fizmatlit 1994 352 s Dzheffris G Svirls B Metody matematicheskoj fiziki M Mir 1969 1970 424 352 344 s Kurant R Gilbert D Metody matematicheskoj fiziki M GITTL 1951 476 544 s Matematicheskaya fizika Enciklopediya Gl red L D Faddeev M Bolshaya Rossijskaya enciklopediya 1998 691 s Mors F M Feshbah G Metody teoreticheskoj fiziki M Izdatelstvo inostrannoj literatury 1958 1960 930 886 s Metyuz Dzh Uoker R Matematicheskie metody fiziki M Atomizdat 1972 400 s Petrovskij I G Lekcii ob uravneniyah s chastnymi proizvodnymi M Fizmatgiz 1961 400 s Polyanin A D Spravochnik po linejnym uravneniyam matematicheskoj fiziki M Fizmatlit 2001 576 s Polyanin A D Zajcev V F Spravochnik po nelinejnym uravneniyam matematicheskoj fiziki Tochnye resheniya M Fizmatlit 2002 432 s Polyanin A D Zajcev V F Zhurov A I Metody resheniya nelinejnyh uravnenij matematicheskoj fiziki i mehaniki M Fizmatlit 2005 256 s Rid M Sajmon B Metody sovremennoj matematicheskoj fiziki M Mir 1977 1982 356 396 444 432 s Rihtmajer R Principy sovremennoj matematicheskoj fiziki M Mir 1982 1984 488 384 s Tirring V Kurs matematicheskoj i teoreticheskoj fiziki K TIMPANI 2004 1040 s Tihonov A N Samarskij A A Uravneniya matematicheskoj fiziki M Nauka 1977 735 s Xarici kecidlerEqWorld Riyazi tenlikler alemi Riyazi fizikanin xetti ve qeyri xetti tenlikleri xususi toremeli diferensial tenlikler inteqral tenlikler ve diger riyazi tenlikler haqqindaki genis melumatlari ehate edir John Baez This week s finds in mathematical physics riyazi fizikadaki irelileyislerin heftelik icmali