Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Jül Anri Puankare (fr. Jules Henri Poincaré; 29 aprel 1854[…], Nansi, Mört və Mözel, Fransa – 17 iyul 1912[…], Paris, Fransa) — fransız riyaziyyatçısı, fizik, filosof və elm nəzəriyyəçisi. Bütün dövrlərin ən möhtəşəm riyaziyyatçılarında biri, (1906) və Fransa Akademiyasının (1908) prezidenti. Puankareni sonuncu riyaziyyatçı-universal, dövrünün bütün riyazi nailiyyətlərini əhatə edə bilmiş alim adlandırırlar.
| Anri Puankare | |
|---|---|
| fr. Henri Poincaré | |
 | |
| Doğum adı | Jules Henri Poincaré |
| Doğum tarixi | 29 aprel 1854[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 17 iyul 1912[…](58 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | Emboliya |
| Dəfn yeri |
|
| Həyat yoldaşları |
|
| Uşaqları |
|
| Atası | Emili-Leon Peinsar[d] |
| Elm sahələri | riyazi həndəsi[d], riyazi analiz, həndəsə, topologiya, riyaziyyat, mexanika, fəlsəfə, riyazi fizika, Nisbilik prinsipi |
| Elmi dərəcəsi |
|
| İş yerləri | |
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbəri | Şarl Ermit |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |   |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Anri Puankare 29 aprel 1854-cü il tarixində Nansi yaxınlığında adlanan yerdə (Lotaringiya, Fransa) anadan olmuşdur. Atası Leon Puankare tibb professoru olmuşdur. Anası Yevgeniya Lanua bütün boş vaxtını uşaqlarının - oğlu Anri və qızı Alinanın tərbiyəsinə həsr edirdi.
Uşaqlıq illərində Anri biliklərinin qrafik möhkəmləndirilməsində əziyyət çəkən huşsuz və diqqətsizliyi ilə ad qazanır. Sonralar bu xüsusiyyəyti onda qeyri-adi hal alaraq alim Puankarenin yetişməsində müstəsnə rol oynayacaqdı. Uşaqlığında Anri difteriyaya yoluxur. Xəstəlik bir neçə ay davam edir və bu müddətdə uşaq nə gəzə, nə də danışa bilir. Xəstəlik müddətində Anridə dinləmə qabiliyyəti güclü şəkildə inkişaf edir və ələlxüsus onda çox qeyri-adi xüsusiyyət təzahür edir – ömrünün sonuna qədər qalacaq səslərə qarşı işıq həssaslığı yaranmağa başlayır.
Yaxşı ev hazırlığı Anriyə səkkiz yaş yarımında litseyin birbaşa ikinci sinfinə daxil olmağa imkan verir. Burada onu çalışqan və öyrənməyə hədsiz həvəsi olan şagird kimi tanıyırlar. Bu illərdə onun riyaziyyata qarşı münasibəti orta səviyyədə idi – bir qədər sonra o ədəbiyyat bölməsinə keçir. 5 avqust 1871-ci ildə Puankare ədəbiyyatdan "yaxşı" qiyməti ilə bakalavr dərəcəsi alır. Bir neçə gün sonra isə Anri təbiət elmləri üzrə bakalavr dərəcəsinə keçirilən imtahanlarda iştirak etmək istəyini bildirir. Lakin imtahanlardan yalnız "kafi" qiyməti alır. Riyaziyyatdan yazılı imtahandan isə kəsilir. Səbəb isə adi fikir dağınıqlığı idi. Növbəti illərdə Puankarenin riyazi istedadı özünü qeyri-adi dərəcədə büruzə verməyə başlayır. 1873-cü ilin oktyabrında o Politexnik məktəbin tələbəsi olur. Daha sonra o dövrdə daha nüfuzlu Dağ-mədən məktəbinə daxil olur. Məhz burada o bir neçə il sonra doktorluq dissertasiyasını müdafiə edir. Müdafiə komissiyasına daxil olan Qaston Darbu həmin günü belə xatırlayır: "Elə ilk baxışdanca məlum oldu ki, iş adi çərçivələrdən kənara çıxır və qəbul olunmağa tam layiq idi. Puankarenin işi özündən sonra bir çox yaxşı işlərə yol aça biləcək qədər əhəmiyyətə malik idi".
Doktor dərəcəsini alan Puankare Kannda (Normandiya) pedaqoji fəaliyyətə başlayır və eyni zamanda özünün ilk ciddi əsərlərini yazmağa başlayır. Puankarenin bu işləri avtomorf funksiyalar anlayışına həsr olunur və dərhal Avropa riyaziyyatçılarının diqqətini cəlb edir. Məhz Kanndaca o gələcək həyat yoldaşı Polen d`Andesi ilə tanış olur. 20 aprel 1881-ci il tarixində cütlük nikah bağlayır.
1881-ci ilin oktyabrında Puankare Paris Universitetindən təklif alır. 1886-cı ilin payızında Puankareyə Paris Universitetinin Riyazi fizika və ehtimallar nəzəriyyəsi kafedrasının rəhbərliyi həvalə olunur, 1887-ci ilin yanvarında isə onu Fransa Elmlər Akademiyasına üzv seçirlər. Puankare Parisdə differensial tənliklər, fəza mexanikası, topologiyaya dair fundamental əsərlərini yazır.
1887-ci ildə İsveç kralı II Oskar riyazi müsabiqə təşkil edərək riyaziyyatçılardan Günəş sisteminin cisimlərinin hərəkətini hesablamağı tələb etdikdə Puankare bu tapşırığın (üç cisim tapşırığı) yekun həllinin olmadığını bildirir. 1906-cı ildən etibarən isə Fransa Elmlər Akademiyasınn prezidenti kimi fəaliyyət göstətirir.
Anri Puankare 17 iyul 1912-ci ildə vəfat etmiş və Parisdə dəfn edilmişdir.
Elmə töhfələri
Puankarenin riyazi fəaliyyəti çoxşaxəli olmuşdur. Otuz illik gərgin elmi fəaliyyəti sayəsində demək olar ki, riyaziyyatın bütün sahələri üzrə fundamental əsərlər yazmışdır.
Puankarenin Paris Akademiyası tərəfindən 1916-1954-cü illər aralığnda nəşr olunmuş əsərləri 10 cild təşkil edir. Bu əsərlər topologiya, ehtimal nəzəriyyəsi, differensial tənliklər nəzəriyyəsi, avtomorf funksiyalar nəzəriyyəsi, qeyri-Evklid həndəsəsini əhatə edir. Puankare riyazi fizika metodlarından geniş istifadə etmiş və potensiallar nəzəriyyəsi, istilik keçiriciliyi nəzəriyyəsini zənginləşdirmişdir. O, həmçinin mexanika və astronomiyaya dair bir sıra məsələlərin həlli ilə də məşğul olmuşdur. Differensial tənliklər sisteminin xüsusi nöqtələrinə həsr olunmuş doktorluq dissertasiyasının müdafiəsindən sonra Puankare "Differensial tənliklərlə təyin olunan əyrilər haqqında" adı altında memuarlar silsiləsi yazır. Burada o differensial tənliklərin keyfiyyət nəzəriyyəsini hazırlamış, xüsusi nöqtələri təsnifatlaşdırmaq üçün inteqral əyrilərinin müstəvilərdə hərəkəti xarakterini və limit silsilələrini tədqiq etmişdir. Puankare öz tədqiqatlarının nəticələrindən üç cisim məsələsinin həllində uğurla istifadə etmişdir. Məsələnin həllinin xarakterini (dövriliyini, asimptotluğunu) detallı tədqiq etmişdir. Sabit nöqtələrin kiçik parametri, variasiyalar üzrə tənliklər, inteqral invariantlar nəzəriyyəsi Puankare tərəfindən elmə daxil edilmişdir.
İstinadlar
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- Jules Henry Poincare // Léonore verilənlər bazası (fr.). ministère de la Culture.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- Fransa Akademiyası (fr.). 1635.
- NNDB (ing.). 2002.
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- NNDB (ing.). 2002.
- POINCARÉ Jules Henri // Comité des travaux historiques et scientifiques. 1834.
- www.accademiadellescienze.it (it.).
- https://www.landrucimetieres.fr/spip/spip.php?article964.
- Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- "Uşaqlar üçün ensiklopediya. Riyaziyyat.", Bakı, "Şərq-Qərb", 2008. səh.610
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Jul Anri Puankare fr Jules Henri Poincare 29 aprel 1854 Nansi Mort ve Mozel Fransa 17 iyul 1912 Paris Fransa fransiz riyaziyyatcisi fizik filosof ve elm nezeriyyecisi Butun dovrlerin en mohtesem riyaziyyatcilarinda biri 1906 ve Fransa Akademiyasinin 1908 prezidenti Puankareni sonuncu riyaziyyatci universal dovrunun butun riyazi nailiyyetlerini ehate ede bilmis alim adlandirirlar Anri Puankarefr Henri PoincareDogum adi Jules Henri PoincareDogum tarixi 29 aprel 1854 1854 04 29 Dogum yeri Nansi Mort ve Mozel FransaVefat tarixi 17 iyul 1912 1912 07 17 58 yasinda Vefat yeri Paris FransaVefat sebebi EmboliyaDefn yeri Monparnas qebiristanligi d Heyat yoldaslari Canne Luiz Polain d Andesi d Usaqlari Janna Poinsar d Leon Poinsar d Atasi Emili Leon Peinsar d Elm saheleri riyazi hendesi d riyazi analiz hendese topologiya riyaziyyat mexanika felsefe riyazi fizika Nisbilik prinsipiElmi derecesi felsefe doktoru 1879 Is yerleri Paris Universiteti Fransa Politexnik MektebiTehsili Ecole nationale superieure des mines de Paris 1875 Paris Elm fakultesi d Fransa Politexnik Mektebi 1873 Paris UniversitetiElmi rehberi Sarl ErmitUzvluyu Fransa Akademiyasi 1908 1912 Fransa Elmler Akademiyasi 1908 Bavariya Elmler Akademiyasi d Gottingen Elmler Akademiyasi d Peterburq Elmler Akademiyasi Isvec Kral Elmler Akademiyasi Macaristan Elmler Akademiyasi London Kral Cemiyyeti 1894 Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Rusiya Elmler Akademiyasi Prussiya Elmler Akademiyasi d Amerika Felsefe Cemiyyeti d 1899 ABS Milli Elmler Akademiyasi 1898 Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAnri Puankare 29 aprel 1854 cu il tarixinde Nansi yaxinliginda adlanan yerde Lotaringiya Fransa anadan olmusdur Atasi Leon Puankare tibb professoru olmusdur Anasi Yevgeniya Lanua butun bos vaxtini usaqlarinin oglu Anri ve qizi Alinanin terbiyesine hesr edirdi Usaqliq illerinde Anri biliklerinin qrafik mohkemlendirilmesinde eziyyet ceken hussuz ve diqqetsizliyi ile ad qazanir Sonralar bu xususiyyeyti onda qeyri adi hal alaraq alim Puankarenin yetismesinde mustesne rol oynayacaqdi Usaqliginda Anri difteriyaya yoluxur Xestelik bir nece ay davam edir ve bu muddetde usaq ne geze ne de danisa bilir Xestelik muddetinde Anride dinleme qabiliyyeti guclu sekilde inkisaf edir ve elelxusus onda cox qeyri adi xususiyyet tezahur edir omrunun sonuna qeder qalacaq seslere qarsi isiq hessasligi yaranmaga baslayir Yaxsi ev hazirligi Anriye sekkiz yas yariminda litseyin birbasa ikinci sinfine daxil olmaga imkan verir Burada onu calisqan ve oyrenmeye hedsiz hevesi olan sagird kimi taniyirlar Bu illerde onun riyaziyyata qarsi munasibeti orta seviyyede idi bir qeder sonra o edebiyyat bolmesine kecir 5 avqust 1871 ci ilde Puankare edebiyyatdan yaxsi qiymeti ile bakalavr derecesi alir Bir nece gun sonra ise Anri tebiet elmleri uzre bakalavr derecesine kecirilen imtahanlarda istirak etmek isteyini bildirir Lakin imtahanlardan yalniz kafi qiymeti alir Riyaziyyatdan yazili imtahandan ise kesilir Sebeb ise adi fikir daginiqligi idi Novbeti illerde Puankarenin riyazi istedadi ozunu qeyri adi derecede buruze vermeye baslayir 1873 cu ilin oktyabrinda o Politexnik mektebin telebesi olur Daha sonra o dovrde daha nufuzlu Dag meden mektebine daxil olur Mehz burada o bir nece il sonra doktorluq dissertasiyasini mudafie edir Mudafie komissiyasina daxil olan Qaston Darbu hemin gunu bele xatirlayir Ele ilk baxisdanca melum oldu ki is adi cercivelerden kenara cixir ve qebul olunmaga tam layiq idi Puankarenin isi ozunden sonra bir cox yaxsi islere yol aca bilecek qeder ehemiyyete malik idi Doktor derecesini alan Puankare Kannda Normandiya pedaqoji fealiyyete baslayir ve eyni zamanda ozunun ilk ciddi eserlerini yazmaga baslayir Puankarenin bu isleri avtomorf funksiyalar anlayisina hesr olunur ve derhal Avropa riyaziyyatcilarinin diqqetini celb edir Mehz Kanndaca o gelecek heyat yoldasi Polen d Andesi ile tanis olur 20 aprel 1881 ci il tarixinde cutluk nikah baglayir 1881 ci ilin oktyabrinda Puankare Paris Universitetinden teklif alir 1886 ci ilin payizinda Puankareye Paris Universitetinin Riyazi fizika ve ehtimallar nezeriyyesi kafedrasinin rehberliyi hevale olunur 1887 ci ilin yanvarinda ise onu Fransa Elmler Akademiyasina uzv secirler Puankare Parisde differensial tenlikler feza mexanikasi topologiyaya dair fundamental eserlerini yazir 1887 ci ilde Isvec krali II Oskar riyazi musabiqe teskil ederek riyaziyyatcilardan Gunes sisteminin cisimlerinin hereketini hesablamagi teleb etdikde Puankare bu tapsirigin uc cisim tapsirigi yekun hellinin olmadigini bildirir 1906 ci ilden etibaren ise Fransa Elmler Akademiyasinn prezidenti kimi fealiyyet gostetirir Anri Puankare 17 iyul 1912 ci ilde vefat etmis ve Parisde defn edilmisdir Elme tohfeleriPuankarenin riyazi fealiyyeti coxsaxeli olmusdur Otuz illik gergin elmi fealiyyeti sayesinde demek olar ki riyaziyyatin butun saheleri uzre fundamental eserler yazmisdir Puankarenin Paris Akademiyasi terefinden 1916 1954 cu iller aralignda nesr olunmus eserleri 10 cild teskil edir Bu eserler topologiya ehtimal nezeriyyesi differensial tenlikler nezeriyyesi avtomorf funksiyalar nezeriyyesi qeyri Evklid hendesesini ehate edir Puankare riyazi fizika metodlarindan genis istifade etmis ve potensiallar nezeriyyesi istilik keciriciliyi nezeriyyesini zenginlesdirmisdir O hemcinin mexanika ve astronomiyaya dair bir sira meselelerin helli ile de mesgul olmusdur Differensial tenlikler sisteminin xususi noqtelerine hesr olunmus doktorluq dissertasiyasinin mudafiesinden sonra Puankare Differensial tenliklerle teyin olunan eyriler haqqinda adi altinda memuarlar silsilesi yazir Burada o differensial tenliklerin keyfiyyet nezeriyyesini hazirlamis xususi noqteleri tesnifatlasdirmaq ucun inteqral eyrilerinin mustevilerde hereketi xarakterini ve limit silsilelerini tedqiq etmisdir Puankare oz tedqiqatlarinin neticelerinden uc cisim meselesinin hellinde ugurla istifade etmisdir Meselenin hellinin xarakterini dovriliyini asimptotlugunu detalli tedqiq etmisdir Sabit noqtelerin kicik parametri variasiyalar uzre tenlikler inteqral invariantlar nezeriyyesi Puankare terefinden elme daxil edilmisdir IstinadlarMaktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 Jules Henry Poincare Leonore verilenler bazasi fr ministere de la Culture Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Mathematics Genealogy Project ing 1997 Mathematics Genealogy Project ing 1997 Fransa Akademiyasi fr 1635 NNDB ing 2002 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 NNDB ing 2002 POINCARE Jules Henri Comite des travaux historiques et scientifiques 1834 www accademiadellescienze it it https www landrucimetieres fr spip spip php article964 Mathematics Genealogy Project ing 1997 Usaqlar ucun ensiklopediya Riyaziyyat Baki Serq Qerb 2008 seh 610Xarici kecidler