Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pol Adrien Moris Dirak (8 avqust 1902[…], Bristol[…] – 20 oktyabr 1984[…], Tallahassi[d]) — britaniyalı fizik-nəzəriyyəçi, kvant mexanikasının banilərindən biri. Fermiyonların hərəkətini təsvir edən müəllifi. Bu tənliyin vasitəsilə sonralar antimaddənin mövcudluğu sübut ediləcəkdi. 1933-cü ildə Ervin Şredingerlə birlikdə "atom nəzəriyyəsinin yeni məhsuldar formalarını kəşfinə görə" Fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.
| Pol Dirak | |
|---|---|
| fr. Paul Adrien Maurice Dirac | |
 | |
| Doğum adı | Paul Adrien Maurice Dirac |
| Doğum tarixi | 8 avqust 1902[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 20 oktyabr 1984[…](82 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | nəzəri fizika, riyaziyyat, kvant mexanikası |
| Elmi dərəcəsi | |
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Tanınmış yetirmələri | Robert Oppenheymer |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Pol Adrien Moris Dirak Bristolda fransız dili müəllimi isveçrə əsilli Çarlz Adrien Ladislav Dirak və ingilis Florens Hanna Dirakın ailəsində anadan olmuşdur. Dirak əvvəlcə Bristolda ticarət məktəbində oxuyur, sonradan Bristol universitetinin elektrotexnika fakültəsinə daxil olur. Universitetdə oxuduğu illərdə Albert Eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsi ilə maraqlanır və iki il müddətində riyaziyyatla məşğul olur. Daha sonra Kembridcdə Müqəddəs İona kolledcinin riyaziyyat üzrə aspiranturasına daxil olur və 1926-cı ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə edir. Növbəti ildə isə Dirak elə həmin kolledjin elmi şürasına üzv seçilir.
Dirak Kembridcə aspiranturada oxuduğu illərdə Verner Heyzenberq və Ervin Şredinger kvant nəzəriyyəsini atom və subatom sistemlərinin və elektron kimi mikrohissəciklərin hərəklətinin təsvirinə tətbiq etməyə imkan verən kvant mexanikası üzərində çalışırdılar. Dirak Heyzenberq və Şredinger tənliklərinin 1925-ci ildə nəşrindən sonra onları öyrənməyə başlayır və hətta bu tənliklərə bəzi faydalı qeydlər də edir. Heyzenberq və Şredingerin hazırladığı kvant mexanıkasının bəzi çatışmazlıqları var idi. Belə ki, bu mexanika yalnız hissəciklərin küçü sürətində (işıq sürəti ilə müqayisədə) özünün doğruldurdu. Bu isə Eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsinın baxdığı effektləri nəzərə almırdı. Nisbilik nəzəriyyəsinin sürətin artması ilə hissəciklərin kütləsinin artması kimi effektinin əhəmiyyəti sürətin qiymətinin işıq sürətinə yaxınlaşdığı halda artırdı. Şredinger ilk dəfə kvant mexanikasında sürətə qoyulan məhdudiyyəti aradan qaldırmağa çalışır, lakin buna nail ola bilmir.
Şredingerin düçar olduğu bu müvəfəqqiyətsizliyin əsas səbəbi onun elektronun spin (elektronun öz oxu ətrafında fırlanması) kimi xassəsini nəzərə almaması idi. Spin anlayşı o vaxtlar xətti spektrlərin ənənəvi təsvir çərçivəsinə sığmayan bəzi detallarını izah edilməsində istifadə olunan hipotez idi. Dirak qarşısına dalğa tənliklərinə nisbilik təbiəti vermək və bu tənlikləri relyavistik formada yazmaq məqsədi qoyur. 1928-ci ildə nəşr olunan yeni tənlik sonralar Dirak tənliyi kimi tanınır. Bu onun nəzəriyyəsinin təntənəsi idi. Bundan əlavə, Dirak tənlikləri elektronun maqnit xassələrini (maqnit moment) əvvəlcədən təyin etmək imkanı verirdi,
lakin Dirak nəzəriyyəsi sonradan daha maraqlı kəşflərə yol açır. Belə ki, nəzəriyyə mənfi qiymətli enerjilərin mövcudluğunun mümkünlyünü xəbər verirdi. O dövr üçün bu çox kəşf böyük əhəmiyyət daşıyırıdı. Çünki mövcud elm hələ mənfi enerjilərin izahına imkan vermirdi. Mənfi enerjini heç bir fiziki mənası olamayan "riyazı aberassiya" kimi qəbul etmək əvəzinə Dirak həqiqətən mənfi enerjili vəziyətin mövcud olduğu qənaitinə gəlir. Elektromaqnit sahəsinin elektrona təsirini mənfi enerjili vəziyyətinə baxan Dirak müəyyən etdi ki, elektronun bu vəziyyətdə hərəkəti onun əks, yəni müsbət, elektrik yükü altında hərəkətinə ekvivalentdir. Dirak təklif edir ki, müsbət yüklü zərrəciklər proton ola bilər.
Hər bir dinamik vəziyyətdə yalnız bir elektronun olduğunu bilidrən Paulinin istisna prinsipinə (exclusion principle) əsaslanaraq Dirak bütün mənfi enerjili vəziyytlərin demək olar ki tamamilə dolduğu və odur ki, eynicinsli fonun müşahidə olunmadığı fikrini irəli sürür, lakin eynicinsli mühitdə dəliyə oxşar vakant (dolmamış) enerjili vəziyyətlər müşahidə oluna bilər. Bu dəlik özünü müsbət yüklənmüş elektron kimi aparır. Bunda əlavə, dəlik mənfi enerjinin çatışmazlığına uyğun gəldiyindən onun enerjisi də digər məlum hissəciklərin enerjisi kimi müsbətdir. Beləliklə, Dirak elektronun ekiz tayı olan antimaddənin mövcudluğunu da xəbər verir.
Dirak eyni zamanda elektronun vakant dəliyi doldura bilməsinin mümkünlüyünü də göstərir. Bu isə elektronunun antielektronla toqquşması və nəticədə hər iki hissəciyin məhvi və enerjinin foton şüalanması halında ayrılması demək idi. Yüksək enerjili fotonlardan elektron-antielektron cütünün yaranmasının mümkünlüyü ideyası da Diraka məxsusdur. Dirak tərəfindən xəbər verilmiş antielektron 1932-ci ildə Karl. D. Anderson tərəfindən kəşf olunmuş və pozitron adlandırılmışdır. Daha sonralar isə elektron-antielektron cütlüyüyün də əmələ gəlməsi mümkünülüyü də sübuta yetirilmişdir. Nəticədə, Dirak digər hissəciklərin də, məsələn protonun da anti-analoqlarının olmasının mümkünlüyünü irəli sürür, lakin belə cütlüklər və antihissəcikləri təsvir etmək daha mürrəkəb nəzəriyyə tələb edirdi. Antriprotonun mövcudluğu 1955-ci ildə Ouen Çemberlen tərəfindən sübuta yetirilir. Hal-hazırda isə, digər çoxsaylı antihissəciklər məlumdur.
Dirak tənlikləri rentgen şüalarının səpələnməsi probleminə də aydınlıq gətirir. Sübuta yetirilir ki, rentgen şüalanması səpələnmədən sonra daha böyük dalğa uzunluğuna malik olur (daha az nüfuzetmə qabiliyyəti). Bu səpələnmə anında dalğa uzunluğnun sabit qaldığını iddia edən mövcud nəzəriyyəyə ziddiyyət təşkil edirdi. 1923-cü ildə Artur Kompton sonralar Kompton effekti adlandırılacaq hadisəni kəşf edir. Bu effekt rentgen şüalanması fotonlarının ayrı-ayrı elektronlarla qarşlıqılı təsirə girdiyini göstərirdi. Nəticədə elektron hərəkətə gəlir və elektronun aldığı kinetik enerji rentgen fotonun enerjisi hesabına yaranır. Səpələnmiş foton daha az enerjiyə malik olur və daha az tezlikl və daha böyük dalğauzunluğuna malik olur. Fotonun elektronla qarşılıqlı təsiri bilyard şarlarının bir-birilə toqquşmasına bənzəyir. Kompton effektinin kəşfi bir daha şüalanmanın ikili təbiətini – dalğa-hissəcik dualizmini sübuta yetirir. Rentgen şüalanması özünü əvvəlcə dalğa , elektronla qarşılıqlı təsirdə hissəcik (foton) və nəhayət elektronla toqquşmadan sonra yenidən dalğa kimi aparır.
Bir qədər sonra Dirak hal-hazırda Fermi-Dirak statistikası kimi tanınan elektron sisteminin enejisinin statik paylanmasını irəli sürür. Bu metal və yarımkeçiricilərin elektrik xassələrinin nəzəri anlaşılmasında mühüm rol oynayır.
Dirak həmçinin müsbət və mənfi yüklü elektrik hissəciklərinə oxşar maqnit monopollarının – izoləedlmiş müsbət və mənfi maqnit hissəciklərinin də mövcudluğunu xəbər vermişdir. Maqnit monopollarını ekspremental yolla müəyyən etmək günümüzə qədər mümkün olmamışdır. Bütün məlum maqnitlər iki qütbə malikdir – şimal və cənub qütbləri. Dirak təbii fiziki sabitlərin məsələn, qravitasiya sabitinin əslində heç də sabit olmayıb, zaman ərzində dəyişə bildiyi fikrini irəli sürür. Qravitasiyanın azalması və ya zəifləməsi o qədər asta gedir ki, bunu təyin etmək olduqca çətindir və odur ki, o hipotetik qalır.
Dirak Şredingerlə birlikdə "atom nəzəriyyəsinin yeni məhsuldar formalarını kəşf etməsinə" görə 1933-cü il fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülür. "Ümumifəlsəfi nöqteyi-nəzərdən müxtəlif tip elementar hissəcikilərin sayı (ən azı, ilk baxışdan belə görünür) minimal olmaldır. Məsələn, bir və ya an çoxu iki… Lakin təcrübi məlumatlardan məlum olur ki, bu say daha çoxdur. Bundan əlavə, elementar hissəclikər tiplərniin sayı artıma doğu olduqca narahatedici tendensiya almağa başlayıb". Bu Dirakın qısa Nobel mühazirəsindən bir çıxarışdır. Mühazirəsinin sonunda isə Dirak müsbət və mənfi elektrik yükləri arasındakı simmetriyadan irəli gələn "başlıca olaraq pozitron və antiprotonlardan təşkil olunmuş ulduzların mövcüdluğu mümkündür" fikrini irəli sürür. "Ola bilsin ki, ulduzların yarısı pozitron, digər yarısı isə o biri tipə aid olsun. Bu iki tip ulduzlar eyni spektrlərə malik olmalıdır və bunları müasir astronomik üsullarla fərqləndirmək yəqin ki mümkün olmazdı."
Dirakın nisbətən az məlum, lakin heç də az əhəmiyyt kəsb etməyən əsərlərindən elektrodinamikada kvant elektromaqnit və Dirak sahələrinin qarşılıqlı təsiri nəzəriyyəsi (1927), kvant mexanikası ilə əlaqəli (1950–1958) və əsaslandırlmış kvant sahələri ("Kvant mexanikasının prinsipləri" adlı fundamental kitabı) göstərmək olar.
Relyavistik kvant mexanikasına dair əsələrini tamamladıqdan sonra Dirak böyük şöhrət qazanır. Yaponiya, Sovetlər Birliyi, Birləşmiş Ştatlar universitetlərinə mühazirələr oxumağa dəvət olunur. 1932-ci ildən 1968-ci il istefasına qədər Dirak Kembridc universitetinin fizika fakültəsinin (bir vaxtlar İsaak Nyutonun çalışdığı) professor-pedoqoqu kimi çalışır. Kembridcdən istefa verdikdən sonra Dirak Florida universitetinə dəvət olunur və ömrünün sonuna qədər burada çalışır. Dirak 1984-cü ildə Tallaxasidə vəfat edir.
1937-ci ildə Dirak fizik Eugen P. Viqnerin bacısı Marqit Viqnerlə evlənir. Cütlüyün iki qız övladı dünyaya gəlir. Dirak sakit, qapalı və fikrini çox yığcam şəkildə ifadə edən insan olmuşdur. O təklikdə işləməyə üstünlük vermiş, birbaşa özü dərs dediyi tələbəlrinin sayı çox az olmuşdur. Dirak uzun piyada gəzintilərini sevirdi
Nobel müküfatından əlavə, Dirak Kral medalı (1939) və London Kral Cəmiyyətnin Kopli medalına layiq görülür, Amerika Milli Elmlər Akademiyasına əcnəbi üzv və Pap Elmlər Akademiyasına üzv seçilir. 1973-cü ildə Dirak Böyük Britaniyanın "Xidmətlərə görə" ordeni ilə təltif olunur.
Xarici keçidlər
İstinadlar
- P.A.M.Dirac Biography. // bioqrafiya
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- Kojevnikov A. P.A.M. Dirac // Encyclopædia Britannica (ing.).
- https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsbm.1986.0006. S. 160.
- P.A.M.Dirac Biography. // Biography: Historical & Celebrity Profiles
- https://www.leopoldina.org/mitglieder/mitgliederverzeichnis/mitglieder/member/Member/show/paul-dirac/.
- http://www.pas.va/content/accademia/en/academicians/deceased/dirac.html.
- NNDB (ing.). 2002.
- Дирак Поль Адриен Морис // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- www.accademiadellescienze.it (it.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pol Adrien Moris Dirak 8 avqust 1902 Bristol 20 oktyabr 1984 Tallahassi d britaniyali fizik nezeriyyeci kvant mexanikasinin banilerinden biri Fermiyonlarin hereketini tesvir eden muellifi Bu tenliyin vasitesile sonralar antimaddenin movcudlugu subut edilecekdi 1933 cu ilde Ervin Sredingerle birlikde atom nezeriyyesinin yeni mehsuldar formalarini kesfine gore Fizika uzre Nobel mukafatina layiq gorulmusdur Pol Dirakfr Paul Adrien Maurice DiracDogum adi Paul Adrien Maurice DiracDogum tarixi 8 avqust 1902 1902 08 08 Dogum yeri Bristol Cenub Qerbi Ingiltere d Ingiltere Boyuk Britaniya ve Irlandiya Birlesmis Kralligi Vefat tarixi 20 oktyabr 1984 1984 10 20 82 yasinda Vefat yeri Tallahassi d Florida ABSElm saheleri nezeri fizika riyaziyyat kvant mexanikasiElmi derecesi felsefe doktoruIs yerleri Mayami Universiteti 1969 1972 Florida Stat Universiteti d 1969 1984 Kembric Universiteti 1932 1969 Tehsili Bristol Universiteti 1918 1923 Kembric Universiteti 1923 1926 Taninmis yetirmeleri Robert OppenheymerUzvluyu London Kral Cemiyyeti 1930 Leopoldin Alman Milli Elmler Akademiyasi 1958 Papa Elmler Akademiyasi 1961 SSRI Elmler Akademiyasi 1931 Dei Lincei Akademiyasi 1960 Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi 1950 Amerika Fizik Cemiyyeti d 1948 ABS Milli Elmler Akademiyasi 1949 Fransa Elmler Akademiyasi 1963 Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiPol Adrien Moris Dirak Bristolda fransiz dili muellimi isvecre esilli Carlz Adrien Ladislav Dirak ve ingilis Florens Hanna Dirakin ailesinde anadan olmusdur Dirak evvelce Bristolda ticaret mektebinde oxuyur sonradan Bristol universitetinin elektrotexnika fakultesine daxil olur Universitetde oxudugu illerde Albert Eynsteynin nisbilik nezeriyyesi ile maraqlanir ve iki il muddetinde riyaziyyatla mesgul olur Daha sonra Kembridcde Muqeddes Iona kolledcinin riyaziyyat uzre aspiranturasina daxil olur ve 1926 ci ilde doktorluq dissertasiyasini mudafie edir Novbeti ilde ise Dirak ele hemin kolledjin elmi surasina uzv secilir Dirak Kembridce aspiranturada oxudugu illerde Verner Heyzenberq ve Ervin Sredinger kvant nezeriyyesini atom ve subatom sistemlerinin ve elektron kimi mikrohisseciklerin herekletinin tesvirine tetbiq etmeye imkan veren kvant mexanikasi uzerinde calisirdilar Dirak Heyzenberq ve Sredinger tenliklerinin 1925 ci ilde nesrinden sonra onlari oyrenmeye baslayir ve hetta bu tenliklere bezi faydali qeydler de edir Heyzenberq ve Sredingerin hazirladigi kvant mexanikasinin bezi catismazliqlari var idi Bele ki bu mexanika yalniz hisseciklerin kucu suretinde isiq sureti ile muqayisede ozunun dogruldurdu Bu ise Eynsteynin nisbilik nezeriyyesinin baxdigi effektleri nezere almirdi Nisbilik nezeriyyesinin suretin artmasi ile hisseciklerin kutlesinin artmasi kimi effektinin ehemiyyeti suretin qiymetinin isiq suretine yaxinlasdigi halda artirdi Sredinger ilk defe kvant mexanikasinda surete qoyulan mehdudiyyeti aradan qaldirmaga calisir lakin buna nail ola bilmir Sredingerin ducar oldugu bu muvefeqqiyetsizliyin esas sebebi onun elektronun spin elektronun oz oxu etrafinda firlanmasi kimi xassesini nezere almamasi idi Spin anlaysi o vaxtlar xetti spektrlerin enenevi tesvir cercivesine sigmayan bezi detallarini izah edilmesinde istifade olunan hipotez idi Dirak qarsisina dalga tenliklerine nisbilik tebieti vermek ve bu tenlikleri relyavistik formada yazmaq meqsedi qoyur 1928 ci ilde nesr olunan yeni tenlik sonralar Dirak tenliyi kimi taninir Bu onun nezeriyyesinin tentenesi idi Bundan elave Dirak tenlikleri elektronun maqnit xasselerini maqnit moment evvelceden teyin etmek imkani verirdi lakin Dirak nezeriyyesi sonradan daha maraqli kesflere yol acir Bele ki nezeriyye menfi qiymetli enerjilerin movcudlugunun mumkunlyunu xeber verirdi O dovr ucun bu cox kesf boyuk ehemiyyet dasiyiridi Cunki movcud elm hele menfi enerjilerin izahina imkan vermirdi Menfi enerjini hec bir fiziki menasi olamayan riyazi aberassiya kimi qebul etmek evezine Dirak heqiqeten menfi enerjili veziyetin movcud oldugu qenaitine gelir Elektromaqnit sahesinin elektrona tesirini menfi enerjili veziyyetine baxan Dirak mueyyen etdi ki elektronun bu veziyyetde hereketi onun eks yeni musbet elektrik yuku altinda hereketine ekvivalentdir Dirak teklif edir ki musbet yuklu zerrecikler proton ola biler Her bir dinamik veziyyetde yalniz bir elektronun oldugunu bilidren Paulinin istisna prinsipine exclusion principle esaslanaraq Dirak butun menfi enerjili veziyytlerin demek olar ki tamamile doldugu ve odur ki eynicinsli fonun musahide olunmadigi fikrini ireli surur lakin eynicinsli muhitde deliye oxsar vakant dolmamis enerjili veziyyetler musahide oluna biler Bu delik ozunu musbet yuklenmus elektron kimi aparir Bunda elave delik menfi enerjinin catismazligina uygun geldiyinden onun enerjisi de diger melum hisseciklerin enerjisi kimi musbetdir Belelikle Dirak elektronun ekiz tayi olan antimaddenin movcudlugunu da xeber verir Dirak eyni zamanda elektronun vakant deliyi doldura bilmesinin mumkunluyunu de gosterir Bu ise elektronunun antielektronla toqqusmasi ve neticede her iki hisseciyin mehvi ve enerjinin foton sualanmasi halinda ayrilmasi demek idi Yuksek enerjili fotonlardan elektron antielektron cutunun yaranmasinin mumkunluyu ideyasi da Diraka mexsusdur Dirak terefinden xeber verilmis antielektron 1932 ci ilde Karl D Anderson terefinden kesf olunmus ve pozitron adlandirilmisdir Daha sonralar ise elektron antielektron cutluyuyun de emele gelmesi mumkunuluyu de subuta yetirilmisdir Neticede Dirak diger hisseciklerin de meselen protonun da anti analoqlarinin olmasinin mumkunluyunu ireli surur lakin bele cutlukler ve antihissecikleri tesvir etmek daha murrekeb nezeriyye teleb edirdi Antriprotonun movcudlugu 1955 ci ilde Ouen Cemberlen terefinden subuta yetirilir Hal hazirda ise diger coxsayli antihissecikler melumdur Dirak tenlikleri rentgen sualarinin sepelenmesi problemine de aydinliq getirir Subuta yetirilir ki rentgen sualanmasi sepelenmeden sonra daha boyuk dalga uzunluguna malik olur daha az nufuzetme qabiliyyeti Bu sepelenme aninda dalga uzunlugnun sabit qaldigini iddia eden movcud nezeriyyeye ziddiyyet teskil edirdi 1923 cu ilde Artur Kompton sonralar Kompton effekti adlandirilacaq hadiseni kesf edir Bu effekt rentgen sualanmasi fotonlarinin ayri ayri elektronlarla qarsliqili tesire girdiyini gosterirdi Neticede elektron herekete gelir ve elektronun aldigi kinetik enerji rentgen fotonun enerjisi hesabina yaranir Sepelenmis foton daha az enerjiye malik olur ve daha az tezlikl ve daha boyuk dalgauzunluguna malik olur Fotonun elektronla qarsiliqli tesiri bilyard sarlarinin bir birile toqqusmasina benzeyir Kompton effektinin kesfi bir daha sualanmanin ikili tebietini dalga hissecik dualizmini subuta yetirir Rentgen sualanmasi ozunu evvelce dalga elektronla qarsiliqli tesirde hissecik foton ve nehayet elektronla toqqusmadan sonra yeniden dalga kimi aparir Bir qeder sonra Dirak hal hazirda Fermi Dirak statistikasi kimi taninan elektron sisteminin enejisinin statik paylanmasini ireli surur Bu metal ve yarimkeciricilerin elektrik xasselerinin nezeri anlasilmasinda muhum rol oynayir Dirak hemcinin musbet ve menfi yuklu elektrik hisseciklerine oxsar maqnit monopollarinin izoleedlmis musbet ve menfi maqnit hisseciklerinin de movcudlugunu xeber vermisdir Maqnit monopollarini ekspremental yolla mueyyen etmek gunumuze qeder mumkun olmamisdir Butun melum maqnitler iki qutbe malikdir simal ve cenub qutbleri Dirak tebii fiziki sabitlerin meselen qravitasiya sabitinin eslinde hec de sabit olmayib zaman erzinde deyise bildiyi fikrini ireli surur Qravitasiyanin azalmasi ve ya zeiflemesi o qeder asta gedir ki bunu teyin etmek olduqca cetindir ve odur ki o hipotetik qalir Dirak Sredingerle birlikde atom nezeriyyesinin yeni mehsuldar formalarini kesf etmesine gore 1933 cu il fizika uzre Nobel mukafatina layiq gorulur Umumifelsefi noqteyi nezerden muxtelif tip elementar hissecikilerin sayi en azi ilk baxisdan bele gorunur minimal olmaldir Meselen bir ve ya an coxu iki Lakin tecrubi melumatlardan melum olur ki bu say daha coxdur Bundan elave elementar hissecliker tiplerniin sayi artima dogu olduqca narahatedici tendensiya almaga baslayib Bu Dirakin qisa Nobel muhaziresinden bir cixarisdir Muhaziresinin sonunda ise Dirak musbet ve menfi elektrik yukleri arasindaki simmetriyadan ireli gelen baslica olaraq pozitron ve antiprotonlardan teskil olunmus ulduzlarin movcudlugu mumkundur fikrini ireli surur Ola bilsin ki ulduzlarin yarisi pozitron diger yarisi ise o biri tipe aid olsun Bu iki tip ulduzlar eyni spektrlere malik olmalidir ve bunlari muasir astronomik usullarla ferqlendirmek yeqin ki mumkun olmazdi Dirakin nisbeten az melum lakin hec de az ehemiyyt kesb etmeyen eserlerinden elektrodinamikada kvant elektromaqnit ve Dirak sahelerinin qarsiliqli tesiri nezeriyyesi 1927 kvant mexanikasi ile elaqeli 1950 1958 ve esaslandirlmis kvant saheleri Kvant mexanikasinin prinsipleri adli fundamental kitabi gostermek olar Relyavistik kvant mexanikasina dair eselerini tamamladiqdan sonra Dirak boyuk sohret qazanir Yaponiya Sovetler Birliyi Birlesmis Statlar universitetlerine muhazireler oxumaga devet olunur 1932 ci ilden 1968 ci il istefasina qeder Dirak Kembridc universitetinin fizika fakultesinin bir vaxtlar Isaak Nyutonun calisdigi professor pedoqoqu kimi calisir Kembridcden istefa verdikden sonra Dirak Florida universitetine devet olunur ve omrunun sonuna qeder burada calisir Dirak 1984 cu ilde Tallaxaside vefat edir 1937 ci ilde Dirak fizik Eugen P Viqnerin bacisi Marqit Viqnerle evlenir Cutluyun iki qiz ovladi dunyaya gelir Dirak sakit qapali ve fikrini cox yigcam sekilde ifade eden insan olmusdur O teklikde islemeye ustunluk vermis birbasa ozu ders dediyi telebelrinin sayi cox az olmusdur Dirak uzun piyada gezintilerini sevirdi Nobel mukufatindan elave Dirak Kral medali 1939 ve London Kral Cemiyyetnin Kopli medalina layiq gorulur Amerika Milli Elmler Akademiyasina ecnebi uzv ve Pap Elmler Akademiyasina uzv secilir 1973 cu ilde Dirak Boyuk Britaniyanin Xidmetlere gore ordeni ile teltif olunur Xarici kecidlerVikianbarda Pol Dirak ile elaqeli mediafayllar var IstinadlarP A M Dirac Biography bioqrafiya Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 Kojevnikov A P A M Dirac Encyclopaedia Britannica ing https royalsocietypublishing org doi 10 1098 rsbm 1986 0006 S 160 P A M Dirac Biography Biography Historical amp Celebrity Profiles https www leopoldina org mitglieder mitgliederverzeichnis mitglieder member Member show paul dirac http www pas va content accademia en academicians deceased dirac html NNDB ing 2002 Dirak Pol Adrien Moris Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 www accademiadellescienze it it