Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Postmüharibə iqtisadi bumu, Keyns dövrü və ya kapitalizmin qızıl dövrü kimi də tanınan İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı iqtisadi yüksəliş XX əsrin ortalarında ABŞ və bir sıra digər ölkələrdə rifah dövrüdür. 1945-ci ildə İkinci Dünya müharibəsi başa çatdıqdan dərhal sonra başlamış və 1970-ci illərin iqtisadi böhranına, Bretton Vuds sisteminin dağılmasına qədər davam etdi. Daha dar mənada, ABŞ-da müharibədən sonrakı dövr bəzən 1945-ci ilə deyil, 1950-1951-ci illərə aid edilir.
Keynsçilik
Keynsçi iqtisadiyyat məktəbinin apoloqları hesab edirlər ki, uzun bumun səbəbi Con Meynard Keynsin nəzəriyyələrinə uyğun iqtisadi siyasətə keçid olub. Bu, xüsusilə fiskal siyasətə və dövlət büdcəsinə aiddir. Onlara neoklassik iqtisadi nəzəriyyənin tərəfdarları, əsasən monetaristlər qarşı çıxırlar.
Müharibə sonrası siyasət
Müharibədən qısa müddət sonra Qərb dünyasında beynəlxalq münasibətlər normallaşdı. ABŞ hakimiyyəti, digər Qərb ölkələri kimi, bir çoxlarının Birinci Dünya müharibəsindən sonra hakimiyyətdə olan siyasətçilərin səhvlərinin nəticəsi hesab etdiyi Böyük depressiyaya qayıtmaq istəmirdi. Xüsusilə, Versal müqaviləsinə əsasən, Almaniya Avropada müharibənin başlamasına, insan itkisinə və dağıntılara görə məsuliyyət daşıyırdı və bunun üçün qalib ölkələrə təzminat ödəməli idi. Bundan əlavə, İngiltərə və Fransa Almaniyanın bir hissəsini işğal edərək orada Saar protektoratını yaratdılar. Bu, Almaniya iqtisadiyyatını məhv etdi, beynəlxalq münasibətləri çətinləşdirdi, iqtisadi böhran zamanı bütün ölkələri birtərəfli proteksionist tədbirlər görməyə sövq etdi və son nəticədə Hitlerin hakimiyyətə gəlməsinə kömək etdi. İkinci Dünya müharibəsindən sonra Avropada normallaşmanın əsas səbəbi kimi tez-tez Marşal planı göstərilir.
Müharibədən dərhal sonra müttəfiqlər Morgentau planı çərçivəsində Almaniyanı yenidən sənayesizləşdirməyə cəhd etdilər. Almaniyanın işğal zonalarına bölünməsi, o cümlədən onun silahsızlaşdırılması və aqrar ölkəyə çevrilməsi ilə müşayiət olunmalı idi. Bu planlar böyük ölçüdə yerinə yetirildi: alman fabrik və zavodalrı söküldü və texniki sənədlərlə birlikdə alimlər və mühəndislər ölkədən çıxarıldı (bax, məsələn, Sancaq əməliyyatı). Milyonlarla hərbi əsir məcburi əməyə cəlb edildi. Lakin tezliklə amerikalılar Morgentau planından imtina etdilər. Marşal planına daxil edilmiş bəzi proqramları 1955-ci ilə qədər rəsmi olaraq tamamlandı. Marşal planı digər Qərbi Avropa ölkələri ilə birlikdə Almaniyanın bərpasını da əhatə edirdi. İqtisadi məsələlərlə bağlı münaqişələrin qarşısını almaq üçün 1951-ci ildə Avropanın ağır sənayesini birləşdirən və Avropa İttifaqının başlanğıcını qoyan Avropa Kömür və Polad Birliyi yaradıldı.
Yeni dövlət qurumları
Müharibədən sonra beynəlxalq münasibətlərə nəzarət etmək üçün BMT ilə yanaşı, müttəfiqlər öz ümumi iqtisadi sistemində iqtisadi münasibətləri tənzimləyən bir sıra yeni institutlar da yaratdılar. Bu qurumlar Bretton Vuds sistemi kimi qurulmuşdu ki, bu sistem azad beynəlxalq ticarəti asanlaşdırmaq, Marşal planını həyata keçirmək və Keyns nəzəriyyəsinə əsaslanmaq idi. Bretton Vuds sisteminin bir hissəsi olaraq, bu gün də fəaliyyət göstərən Beynəlxalq Valyuta Fondu, Dünya Bankı və Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankı kimi beynəlxalq qurumlar fəaliyyətə başladılar.
İqtisadi Mmsləhətçilər şurası
Birləşmiş Ştatlarda Konqresin qərarı ilə ABŞ Prezidenti yanında işləyən İqtisadi Məsləhətçilər Şurası da yaradıldı və o, administrasiyanın iqtisadi siyasətinin həyata keçirilməsini təmin etmək üçün texniki həllərin hazırlanması ilə məşğul idi. Bu yeni qurumun vəzifələrinə aşağıdakılar daxildir:
- iqtisadi inkişafın “tsiklik modeli”nin mütərəqqi və ya “artım modeli” ilə əvəz edilməsi,
- iqtisadi inkişafın keyfiyyət parametrlərinin müəyyən edilməsi,
- işsizliyin artmasının qarşısını almağa yönəlmiş fiskal təzyiqin və büdcə siyasətinin təmin edilməsi,
- fiskal siyasətin tənzimlənməsi,
- iqtisadiyyatda neqativ halların inkişafının qiymətləndirilməsini işsizliyin artımının qeydə alınmasından mallara məcmu tələbin azalmasına qədər əvəz etməsi.
1949-cu ilə qədər ABŞ-da hərbi və mülki proqramlara yüksək büdcə xərclərinin uyğunluğu ilə bağlı konsensus yox idi, lakin sonda hərbi xərclərin mülki əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə mane olmadığına inanan iqtisadçılar partiyası üstünlük təşkil etdi. Buraya, xüsusən də Prezident Trumenin administrasiyasının üzvləri Din Açeson və Klark Klifford daxil idi.
1953-1954-cü illərin tənəzzülü zamanı İqtisadi Məsləhətçilər Şurasına Artur Börns rəhbərlik edirdi, o, ictimai işlər üçün maliyyənin artırılmasına, kredit şərtlərinin asanlaşdırılmasına və vergilərin aşağı salınmasına təkan verirdi.
Silahlanma yarışı
Uzun bumun izahlarından biri ABŞ büdcəsində silah xərclərinin yüksək payının davam etməsidir. “Hərbi keynsçilik” və ya “Daimi müharibə iqtisadiyyatı” nəzəriyyəsi silahlar üçün dövlət sifarişlərini bütövlükdə qlobal iqtisadiyyat üçün sabitləşdirici amil kimi nəzərdən keçirir. Bu siyasətin nəticələri müharibədən sonrakı silahlanma yarışı, o cümlədən nüvə, soyuq müharibə və kosmik yarış idi.
Cəmiyyət
Uzun bum dövrünün ən mühüm xüsusiyyətlərindən biri bebibum, demoqrafik partlayış, ABŞ əhalisinin sürətli artımı idi. Bundan əlavə, bu zaman istehlakçılıq, sosial dövlət formalaşdı, seksual inqilab baş verdi, Qərb cəmiyyətinin ümumi humanistləşməsi baş verdi və nəticədə kolonializm dövrü başa çatdı. ABŞ hakimiyyəti və əhalisi bütün dünyada dekolonizasiya prosesini, o cümlədən öz müstəmləkələri olan Filippinə müstəqillik verilməsini fəal şəkildə dəstəklədilər. 1960-cı illərdə humanistləşdirmənin nəticələrinə Birləşmiş Ştatlarda qaradərililərin vətəndaş hüquqları hərəkatının yayılması, irqi ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizə və ABŞ-ın Vyetnamdakı müharibəsinə ictimai etiraz daxil idi.
Artan həyat standartları və avtomobillərin geniş şəkildə mənimsənilməsi Amerika orta təbəqəsinin şəhərətrafı ərazilərə kütləvi miqrasiyasına səbəb oldu. İşsizlik aşağı səviyyədə qaldı və orta sinif Amerika xəyalına çata bildi: ev sahibi olmaq, ailə qurmaq, övladlara sahib olmaq, şəxsi itləri və hasarlanmış qazonları oldu.
Bu dövrdə Qərb cəmiyyətində demək olar ki, yekdilliklə istənilən vahid ideologiyanın rədd edilməsi ortaya çıxdı. Əksər sosial problemlərin elmi həllinin tapıla biləcəyinə inanılırdı. Bu fikir, xüsusən də məşhur prezident Con Kennedi tərəfindən irəli sürüldü və onun davamçısı Lindon Conson Böyük Cəmiyyət konsepsiyasının proqramlarında bunu və özünün yoxsulluq əleyhinə ideyalarını həyata keçirməyə çalışdı.
Dövrün sonu
1970-ci illərdə sosial optimizm başa çatdı. 1973-cü il neft böhranı nəticəsində neftin qiyməti kəskin artdı. Eyni zamanda, polada tələbat azaldı, Amerikanın ağır sənayesində böhran baş verdi və Detroit və Amerika Pas Kəmərinin digər sənaye şəhərlərinin tərk edilməsinə səbəb oldu. Dünya iqtisadiyyatında Qərb istehsalı ilə uğurla rəqabət aparan yeni sənayeləşmiş ölkələrin çəkisi artdı. Bütün bunlar Amerika cəmiyyətinin postindustrial cəmiyyətə çevrilməsinə kömək etdi. Böhran zamanı bir çox sosial proqramlar fəaliyyətini dayandırdı.
İstinadlar
- . Marx's Revenge: The Resurgence of Capitalism and the Death of Statist Socialism,. Verso. 2002. 216. ISBN .
- By Terence Ball, Richard Paul Bellamy. The Cambridge history of twentieth-century political thought. . 2003. 45. ISBN .
- Middleton, Roger. The British Economy Since 1945. Palgrave Macmillan. 2000. 3. ISBN .
- . Keynes: The return of the Master. Allen Lane. 2009. 116, 126. ISBN .
- ""We Are All Keynesians Now"". Time magazine. 1965-12-31. 2009-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-06-27.
- Walter S. Salant, "Some Intellectual Contributions of the Truman Council of Economic Advisers to Policy-Making, " History of Political Economy, 1973, Vol. 5 Issue 1, pp 36-49
- Michael French, US Economic History since 1945 (1997)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Postmuharibe iqtisadi bumu Keyns dovru ve ya kapitalizmin qizil dovru kimi de taninan Ikinci Dunya muharibesinden sonraki iqtisadi yukselis XX esrin ortalarinda ABS ve bir sira diger olkelerde rifah dovrudur 1945 ci ilde Ikinci Dunya muharibesi basa catdiqdan derhal sonra baslamis ve 1970 ci illerin iqtisadi bohranina Bretton Vuds sisteminin dagilmasina qeder davam etdi Daha dar menada ABS da muharibeden sonraki dovr bezen 1945 ci ile deyil 1950 1951 ci illere aid edilir Ikinci Dunya muharibesinden sonra avtomobillerin kutlevi sekilde yayilmasi ABS da seheretrafi erazilerin genislenmesine sebeb oldu Fotoda Kolorado Sprinqsin etrafi gosterilirKeynscilikKeynsci iqtisadiyyat mektebinin apoloqlari hesab edirler ki uzun bumun sebebi Con Meynard Keynsin nezeriyyelerine uygun iqtisadi siyasete kecid olub Bu xususile fiskal siyasete ve dovlet budcesine aiddir Onlara neoklassik iqtisadi nezeriyyenin terefdarlari esasen monetaristler qarsi cixirlar Muharibe sonrasi siyasetMarsal planini teblig eden muharibeden sonraki plakat Muharibeden qisa muddet sonra Qerb dunyasinda beynelxalq munasibetler normallasdi ABS hakimiyyeti diger Qerb olkeleri kimi bir coxlarinin Birinci Dunya muharibesinden sonra hakimiyyetde olan siyasetcilerin sehvlerinin neticesi hesab etdiyi Boyuk depressiyaya qayitmaq istemirdi Xususile Versal muqavilesine esasen Almaniya Avropada muharibenin baslamasina insan itkisine ve dagintilara gore mesuliyyet dasiyirdi ve bunun ucun qalib olkelere tezminat odemeli idi Bundan elave Ingiltere ve Fransa Almaniyanin bir hissesini isgal ederek orada Saar protektoratini yaratdilar Bu Almaniya iqtisadiyyatini mehv etdi beynelxalq munasibetleri cetinlesdirdi iqtisadi bohran zamani butun olkeleri birterefli proteksionist tedbirler gormeye sovq etdi ve son neticede Hitlerin hakimiyyete gelmesine komek etdi Ikinci Dunya muharibesinden sonra Avropada normallasmanin esas sebebi kimi tez tez Marsal plani gosterilir Muharibeden derhal sonra muttefiqler Morgentau plani cercivesinde Almaniyani yeniden senayesizlesdirmeye cehd etdiler Almaniyanin isgal zonalarina bolunmesi o cumleden onun silahsizlasdirilmasi ve aqrar olkeye cevrilmesi ile musayiet olunmali idi Bu planlar boyuk olcude yerine yetirildi alman fabrik ve zavodalri sokuldu ve texniki senedlerle birlikde alimler ve muhendisler olkeden cixarildi bax meselen Sancaq emeliyyati Milyonlarla herbi esir mecburi emeye celb edildi Lakin tezlikle amerikalilar Morgentau planindan imtina etdiler Marsal planina daxil edilmis bezi proqramlari 1955 ci ile qeder resmi olaraq tamamlandi Marsal plani diger Qerbi Avropa olkeleri ile birlikde Almaniyanin berpasini da ehate edirdi Iqtisadi meselelerle bagli munaqiselerin qarsisini almaq ucun 1951 ci ilde Avropanin agir senayesini birlesdiren ve Avropa Ittifaqinin baslangicini qoyan Avropa Komur ve Polad Birliyi yaradildi Yeni dovlet qurumlariMuharibeden sonra beynelxalq munasibetlere nezaret etmek ucun BMT ile yanasi muttefiqler oz umumi iqtisadi sisteminde iqtisadi munasibetleri tenzimleyen bir sira yeni institutlar da yaratdilar Bu qurumlar Bretton Vuds sistemi kimi qurulmusdu ki bu sistem azad beynelxalq ticareti asanlasdirmaq Marsal planini heyata kecirmek ve Keyns nezeriyyesine esaslanmaq idi Bretton Vuds sisteminin bir hissesi olaraq bu gun de fealiyyet gosteren Beynelxalq Valyuta Fondu Dunya Banki ve Beynelxalq Yenidenqurma ve Inkisaf Banki kimi beynelxalq qurumlar fealiyyete basladilar Iqtisadi Mmslehetciler surasi Birlesmis Statlarda Konqresin qerari ile ABS Prezidenti yaninda isleyen Iqtisadi Meslehetciler Surasi da yaradildi ve o administrasiyanin iqtisadi siyasetinin heyata kecirilmesini temin etmek ucun texniki hellerin hazirlanmasi ile mesgul idi Bu yeni qurumun vezifelerine asagidakilar daxildir iqtisadi inkisafin tsiklik modeli nin mutereqqi ve ya artim modeli ile evez edilmesi iqtisadi inkisafin keyfiyyet parametrlerinin mueyyen edilmesi issizliyin artmasinin qarsisini almaga yonelmis fiskal tezyiqin ve budce siyasetinin temin edilmesi fiskal siyasetin tenzimlenmesi iqtisadiyyatda neqativ hallarin inkisafinin qiymetlendirilmesini issizliyin artiminin qeyde alinmasindan mallara mecmu telebin azalmasina qeder evez etmesi 1949 cu ile qeder ABS da herbi ve mulki proqramlara yuksek budce xerclerinin uygunlugu ile bagli konsensus yox idi lakin sonda herbi xerclerin mulki ehalinin heyat seviyyesinin yukseldilmesine mane olmadigina inanan iqtisadcilar partiyasi ustunluk teskil etdi Buraya xususen de Prezident Trumenin administrasiyasinin uzvleri Din Aceson ve Klark Klifford daxil idi 1953 1954 cu illerin tenezzulu zamani Iqtisadi Meslehetciler Surasina Artur Borns rehberlik edirdi o ictimai isler ucun maliyyenin artirilmasina kredit sertlerinin asanlasdirilmasina ve vergilerin asagi salinmasina tekan verirdi Silahlanma yarisiUzun bumun izahlarindan biri ABS budcesinde silah xerclerinin yuksek payinin davam etmesidir Herbi keynscilik ve ya Daimi muharibe iqtisadiyyati nezeriyyesi silahlar ucun dovlet sifarislerini butovlukde qlobal iqtisadiyyat ucun sabitlesdirici amil kimi nezerden kecirir Bu siyasetin neticeleri muharibeden sonraki silahlanma yarisi o cumleden nuve soyuq muharibe ve kosmik yaris idi CemiyyetYeniyetmeler arasinda bos vaxtin yaranmasi genclerin subkulturalarinin inkisafina sebeb oldu 1950 ci illerin fotosekili o dovrun meshur subkulturasinin numayendesi olan tipik Simali Amerika qrizerini gosterir Iqtisadi artim ABS a Apollon proqramini heyata kecirmeye ve kosmos yarisinda ugurla istirak etmeye imkan verdi Uzun bum dovrunun en muhum xususiyyetlerinden biri bebibum demoqrafik partlayis ABS ehalisinin suretli artimi idi Bundan elave bu zaman istehlakciliq sosial dovlet formalasdi seksual inqilab bas verdi Qerb cemiyyetinin umumi humanistlesmesi bas verdi ve neticede kolonializm dovru basa catdi ABS hakimiyyeti ve ehalisi butun dunyada dekolonizasiya prosesini o cumleden oz mustemlekeleri olan Filippine musteqillik verilmesini feal sekilde desteklediler 1960 ci illerde humanistlesdirmenin neticelerine Birlesmis Statlarda qaraderililerin vetendas huquqlari herekatinin yayilmasi irqi ayri seckiliye qarsi mubarize ve ABS in Vyetnamdaki muharibesine ictimai etiraz daxil idi Artan heyat standartlari ve avtomobillerin genis sekilde menimsenilmesi Amerika orta tebeqesinin seheretrafi erazilere kutlevi miqrasiyasina sebeb oldu Issizlik asagi seviyyede qaldi ve orta sinif Amerika xeyalina cata bildi ev sahibi olmaq aile qurmaq ovladlara sahib olmaq sexsi itleri ve hasarlanmis qazonlari oldu Bu dovrde Qerb cemiyyetinde demek olar ki yekdillikle istenilen vahid ideologiyanin redd edilmesi ortaya cixdi Ekser sosial problemlerin elmi hellinin tapila bileceyine inanilirdi Bu fikir xususen de meshur prezident Con Kennedi terefinden ireli suruldu ve onun davamcisi Lindon Conson Boyuk Cemiyyet konsepsiyasinin proqramlarinda bunu ve ozunun yoxsulluq eleyhine ideyalarini heyata kecirmeye calisdi Dovrun sonu1970 ci illerde sosial optimizm basa catdi 1973 cu il neft bohrani neticesinde neftin qiymeti keskin artdi Eyni zamanda polada telebat azaldi Amerikanin agir senayesinde bohran bas verdi ve Detroit ve Amerika Pas Kemerinin diger senaye seherlerinin terk edilmesine sebeb oldu Dunya iqtisadiyyatinda Qerb istehsali ile ugurla reqabet aparan yeni senayelesmis olkelerin cekisi artdi Butun bunlar Amerika cemiyyetinin postindustrial cemiyyete cevrilmesine komek etdi Bohran zamani bir cox sosial proqramlar fealiyyetini dayandirdi Istinadlar Marx s Revenge The Resurgence of Capitalism and the Death of Statist Socialism Verso 2002 216 ISBN 1859844294 By Terence Ball Richard Paul Bellamy The Cambridge history of twentieth century political thought 2003 45 ISBN 1859844294 Middleton Roger The British Economy Since 1945 Palgrave Macmillan 2000 3 ISBN 0333684834 Keynes The return of the Master Allen Lane 2009 116 126 ISBN 9781846142581 We Are All Keynesians Now Time magazine 1965 12 31 2009 03 25 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 06 27 Walter S Salant Some Intellectual Contributions of the Truman Council of Economic Advisers to Policy Making History of Political Economy 1973 Vol 5 Issue 1 pp 36 49 Michael French US Economic History since 1945 1997