Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İqtisadiyyat və siyasət elmində fiskal siyasət dövlət gəlirlərinin və xərclərinin köməyi ilə iqtisadiyyata təsir etmək üçün istifadə olunur. görə, səviyyəsini (dərəcəsini) və xərclərini dəyişdikdə bu məcmu tələbə və iqtisadi aktivliyə təsir göstərir. Fiskal siyasət biznes tsikllərində dəyişikliklər baş verdikdə iqtisadiyyatı sabitləşdirmək üçün tətbiq edilir. Fiskal siyasətin iki əsas aləti olan vergilər və dövlət xərcləri dəyişdikdə, bu aşağıdakı makroiqtisadi göstəricilərə təsir edir:
- Məcmu tələb və səviyyəsi;
- Yığım və investisiyalar;
- Gəlirlərin bölgüsü. Fiskal siyasət bəzi xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir. Belə ki, fiskal siyasət qanunvericilik aktı ilə tənzimlənən dövlət gəlirləri və xərclərindəki dəyişiklik vasitəsilə iqtisadiyyata təsir göstərir. Monetar siyasət isə mərkəzi bank tərəfindən pul təklifinə, faiz dərəcəsinə və məcburi ehtiyat normasına təsir etməklə bunu həyata keçirir.
Bu məqaləni lazımdır. |
Fiskal siyasətin növləri
Fiskal siyasətin 3 əsas növü vardır:
- Neytral fiskal siyasət adətən iqtisadiyyat tarazlıq hökm sürən zaman tətbiq edilir. Bu zaman dövlət xərcləri tam olaraq dövlət gəlirləri hesabına maliyyələşir və iqtisadiyyata neytral təsir göstərir.
- Genişləndirici fiskal siyasət zamanı dövlət xərcləri gəlirləri üstələyir. Bu siyasət adətən böhran dövründə həyata keçirilir.
- Daraldıcı fiskal siyasət həyata keçirilirsə, dövlət gəlirlərinin yalnız bir hissəsi xərclərə yünəldilir. Qalan hissə isə dövlətin daxili və ya xarici borclarının ödənməsinə yönəldilir, lakin bu təsnifat aldadıcı ola bilər. Çünki, bəzən vergi dərəcəsində və ya xərclərdə dəyişiklik edilmədiyi hallarda belə, iqtisadiyyatda biznes tsiklləri zamanı yaranan tərəddüdlər vergi gəlirlərinin və bəzi dövlət xərclərinin dəyişməsinə və büdcə kəsrinin yaranmasına səbəb ola bilər, amma bu heç də siyasətdə dəyişiklik hesab olunmur. Buna görə də, yuxarıda qeyd etdiyimiz "dövlər gəlirləri" və "dövlət xərcləri" adətən "dövrü olaraq tənzimlənən dövlət gəlirləri" və "dövrü olaraq tənzimlənən dövlət xərcləri" adlandırılır. Nəticədə, məsələn, dövlət büdcəsi iqtisadi tsiklin böyük bir hissəsində balansdadırsa, bunu neytral fiskal siyasət hesab etmək olar.
Gəlirlərin formalaşma mənbələri
Dövlət xərcləri hərbi və polisdən tutmuş təhsil və səhiyyəyə kimi xidmətlərə eləcə də, əhalinin az gəlirli hissəsinə ödənən transfertlərə yönləndirilə bilər. Bu xərclər bir çox mənbədən maliyələşə bilər:
- Vergilər;
- Daxili və xarici borcların alınması;
- Dövlət rəsmi ehtiyatlarının xərclənməsi;
- Dövlət aktivlərinin satılması;
- Senyoraj (ing. Seigniorage) (pul çapından əldə edilən gəlir);
- Dövlət müəssisələrinin mənfəəti.
Sıxışdırma effekti
Fiskal siyasət sıxışdırma effekti (crowding-out) ilə məhdudlaşır. Dövlət hər hansı layihə həyata keçirərkən nəzərə almalıdır ki, bu özəl sektor üçün çətinlik yaratmayacaq, yəni onların bu resurslardan istifadəsi məhdudlaşmayacaq. Sıxışdırıb çıxarma effekti o zaman baş verir ki, dövlət özəl sektorun görəcəyi işi həyata keçrir və əlavə istehsalı təmin etmir.
Avtomatik tənzimləyicilər
Fiskal siyasət avtomatik tənzimləyicilər vasitəsilə də həyata keçirilə bilər. Bu mexanizm vasitəsilə fiskal siyasətdə qərarın qəbul edilməsindəki gecikmənin səbəb olacağı mənfi effektlər minimum səviyyəyə endirilir. Bu tənzimləyicilərə misal olaraq, işsizliyin səviyyəsi artdıqca işsizlərə verilən müavinətlərin ümumi həcminin artmasını və gəlir azaldıqca vergi dərəcəsinin azalmasını göstərmək olar.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Concise Encyclopedia of Economics: Fiscal Policy". 2010-02-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-01-07.
- ; Steven M. Sheffrin. . Upper Saddle River, New Jersey 07458: Prentice Hall. 2003. 387. ISBN . 2016-12-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-01.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-07.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-09-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-12-12.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iqtisadiyyat ve siyaset elminde fiskal siyaset dovlet gelirlerinin ve xerclerinin komeyi ile iqtisadiyyata tesir etmek ucun istifade olunur gore seviyyesini derecesini ve xerclerini deyisdikde bu mecmu telebe ve iqtisadi aktivliye tesir gosterir Fiskal siyaset biznes tsikllerinde deyisiklikler bas verdikde iqtisadiyyati sabitlesdirmek ucun tetbiq edilir Fiskal siyasetin iki esas aleti olan vergiler ve dovlet xercleri deyisdikde bu asagidaki makroiqtisadi gostericilere tesir edir Mecmu teleb ve seviyyesi Yigim ve investisiyalar Gelirlerin bolgusu Fiskal siyaset bezi xususiyyetlerine gore ferqlenir Bele ki fiskal siyaset qanunvericilik akti ile tenzimlenen dovlet gelirleri ve xerclerindeki deyisiklik vasitesile iqtisadiyyata tesir gosterir Monetar siyaset ise merkezi bank terefinden pul teklifine faiz derecesine ve mecburi ehtiyat normasina tesir etmekle bunu heyata kecirir Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Fiskal siyasetin novleriFiskal siyasetin 3 esas novu vardir Neytral fiskal siyaset adeten iqtisadiyyat tarazliq hokm suren zaman tetbiq edilir Bu zaman dovlet xercleri tam olaraq dovlet gelirleri hesabina maliyyelesir ve iqtisadiyyata neytral tesir gosterir Genislendirici fiskal siyaset zamani dovlet xercleri gelirleri usteleyir Bu siyaset adeten bohran dovrunde heyata kecirilir Daraldici fiskal siyaset heyata kecirilirse dovlet gelirlerinin yalniz bir hissesi xerclere yuneldilir Qalan hisse ise dovletin daxili ve ya xarici borclarinin odenmesine yoneldilir lakin bu tesnifat aldadici ola biler Cunki bezen vergi derecesinde ve ya xerclerde deyisiklik edilmediyi hallarda bele iqtisadiyyatda biznes tsiklleri zamani yaranan tereddudler vergi gelirlerinin ve bezi dovlet xerclerinin deyismesine ve budce kesrinin yaranmasina sebeb ola biler amma bu hec de siyasetde deyisiklik hesab olunmur Buna gore de yuxarida qeyd etdiyimiz dovler gelirleri ve dovlet xercleri adeten dovru olaraq tenzimlenen dovlet gelirleri ve dovru olaraq tenzimlenen dovlet xercleri adlandirilir Neticede meselen dovlet budcesi iqtisadi tsiklin boyuk bir hissesinde balansdadirsa bunu neytral fiskal siyaset hesab etmek olar Gelirlerin formalasma menbeleriDovlet xercleri herbi ve polisden tutmus tehsil ve sehiyyeye kimi xidmetlere elece de ehalinin az gelirli hissesine odenen transfertlere yonlendirile biler Bu xercler bir cox menbeden maliyelese biler Vergiler Daxili ve xarici borclarin alinmasi Dovlet resmi ehtiyatlarinin xerclenmesi Dovlet aktivlerinin satilmasi Senyoraj ing Seigniorage pul capindan elde edilen gelir Dovlet muessiselerinin menfeeti Sixisdirma effektiFiskal siyaset sixisdirma effekti crowding out ile mehdudlasir Dovlet her hansi layihe heyata kecirerken nezere almalidir ki bu ozel sektor ucun cetinlik yaratmayacaq yeni onlarin bu resurslardan istifadesi mehdudlasmayacaq Sixisdirib cixarma effekti o zaman bas verir ki dovlet ozel sektorun goreceyi isi heyata kecrir ve elave istehsali temin etmir Avtomatik tenzimleyicilerFiskal siyaset avtomatik tenzimleyiciler vasitesile de heyata kecirile biler Bu mexanizm vasitesile fiskal siyasetde qerarin qebul edilmesindeki gecikmenin sebeb olacagi menfi effektler minimum seviyyeye endirilir Bu tenzimleyicilere misal olaraq issizliyin seviyyesi artdiqca issizlere verilen muavinetlerin umumi hecminin artmasini ve gelir azaldiqca vergi derecesinin azalmasini gostermek olar Hemcinin baxIstinadlar Concise Encyclopedia of Economics Fiscal Policy 2010 02 26 tarixinde Istifade tarixi 2015 01 07 Steven M Sheffrin Upper Saddle River New Jersey 07458 Prentice Hall 2003 387 ISBN 0 13 063085 3 2016 12 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 03 01 Arxivlenmis suret 2023 07 20 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 01 07 Arxivlenmis suret 2022 09 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 12 12