Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çexlər və ya Çex xalqı (çex. Češi, [ˈtʃɛʃɪ], arxaik tələffüzü çex. Čechové [ˈtʃɛxɔvɛː]) - qərbi slavyan xalqı, Çexiya Respublikasının əsas əhalisi. Ümumi sayı 12 milyona yaxındır. Çexlər slovak və lujitsa dillərinə çox yaxın, slavyan dillərin qərbi-slavyan qrupuna daxil olan çex dilində danışırlar.
            | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| , Hus, Komenski, , Radetski, , Dvorjak, Muxa, Masarik, , Havel, | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ümumi sayı | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 9-12 mln | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Yaşadığı ərazilər | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dili | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dini | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ateistlər (59 %), katoliklər (26,8 %), protestantlar (2,1 %) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Qohum xalqlar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Müasir dövrdə çexlər əhəmiyyətli sayda Fransada, Böyük Britaniyada, ABŞ-də, Slovakiyada, Xorvatiyada, Avstriyada və Polşada yaşayırlar. Çex xalqının əcdadları hələ qədim dövrdən müasir Çexiyanın Bohemiya, Moraviya və Sileziya tarixi bölgələrində məskunlaşmışdırlar.
Çex sözünün mənşəyinin uzun bir tarixi var və bunun elmi izahını ilk dəfə Yozef Dombrovski cəhd göstərmişdi. Ehtimala görə, «çex» sözü kiçiltmə mənasını verən *čelověkъ və *čelędь sözlərin və *-xъ şəkilçisinin (qədim slavyan ön şəkilçisi olan *čel-) köməyi ilə yaranmışdı, yəni "çex" sözünün daxili forması — «nəslin bir üzvü» mənasını daşıyır.
Tarix
Bir etnos kimi çexlər bugünkü Bohemiya, Moraviya, Sileziya və qonşu ərazilərdə formalaşıblar. Çexlərin əcdadı olan slavyan tayfaları VI əsrdən bu ərazilərdə məskən alaraq, qonşu kelt tayfalarıyla qarışmışdılar.
XIII əsrin ikinci yarısı Çexiya ərazilərinə alman mülkədarlarının böyük miqyasda köçməsi ilə səciyyələnir. Müasir zamanda əcdadları alman olan çexlərin ümumi sayı ən azı 100 minə yaxındır. Çexiya torpaqları Habsburq sülaləsinin tərkibində olarkən, hakimiyyət protestantları təqib edirdi. Dini müharibələrdən bezən çex xalqı 1546-1547-ci illər arasında Habsburq sülaləsinə qarşı üsyan qaldırdı, lakin hakimiyyət bu hərəkatı yatırmağı bacardı.
XX əsrin əvvəllərində çox sayda çexiyalı vətəndaşlar iş axtarmaq məqsədilə ABŞ-yə mühacirət etmişdilər. Çikaqo şəhəri Praqa və Vyanadan sonra çexlərin yaşadıqları 3-cü böyük şəhər idi. Birinci dünya müharibəsi nəticəsində Avstriya-Macarıstan İmperiyasının yıxılması ilə 1918-ci ilin oktyabrındaÇexoslovakiya Respublikası adıyla müstəqilliklərini elan etdilər. Ölkədəki Sudet bölgəsində (alm. Sudetenland) etnik alman qruplarının qiyamları və Almaniyanın təzyiqi ilə Bohemya bölgəsi almanlara verildi (1938). Bir il sonra Hitlerin əmri ilə alman ordusu Çexoslovakiyanı işğal etdi. İkinci dünya müharibəsinin sonunda Çexiya ərazisində yaşayan bütün sudet almanları deportasiyaya məruz qalmışdı; Banat və Volıniyada yaşayan 10 minlərcə çexlər isə bu ərazilərdən repatriasiya edilmişdi. 1990-cı illərdə Çexiya hakimiyyəti Qazaxıstan və Rumıniyada yaşayan etnik çexlərin repatriasiyasına çalışırdı.
Çexiya Respublikası 1 may 2004-cü ildə Avropa Birliyinə daxil olmuşdur ki, bu da Çexiya vətəndaşlarına birliyə daxil olan digər ölkələrdə çalışmağa geniş imkanlar yaratdı
Din
XX əsrin birinci yarısına qədər Çexiyada ənənəvi olaraq xristianlıq üstünlük təşkil edirdi (birinci növbədə katolisizm). Müasir zamanda Çexiyada dindarların faizlə sayı əhəmiyyətli dərəcədə azalıb və indi Çexiya dinə ən az inanan ölkələr sırasındadır. 1991—2011-ci illər arasında katoliklərin sayı 40 %-dən 10 %-ə, protestantların isə 3,7 %-dən 0,8 %-ə qədər azalmışdır; Çexiyanın 2011-ci il əhalinin siyahıyaalması, ölkənin 34,2 % əhalisinin ümumilikdə ateist olduğu və daha 45,2 % bu suala cavab verməkdən imtina etdiyi məlum olmuşdu.
- Ölkədə dindarların sayı
-
![image]()
1991-ci ilin siyahıyaalma nəticələri -
![image]()
2001-ci ilin siyahıyaalma nəticələri -
![image]()
2011-ci ilin siyahıyaalma nəticələri
| Əhalinin konfessionalıq mənsubiyyətinə görə bölünmə (2011) | |||
|---|---|---|---|
| Din | Say | % | |
| Roma katolikləri | 1,083,899 | 10.3 | |
| Çex qardaşların Yevangelik kilsəsi | 51,916 | 0.5 | |
| Çexoslovak hussit kilsəsi | 39,276 | 0.4 | |
| Ateistlər | 3,612,804 | 34.2 | |
| Cavab verməkdən imtina etdilər | 4,774,323 | 45.2 | |
| Dindar özünü başqa dini inancla müəyyən etdi | 292,347 | 2.7 | |
| Dindar özünü hər hansı bir dini inancla müəyyən etmədi | 707,649 | 6.7 | |
Genetika
Çexlərin Y-xromosomun DNT haploqrupuna şərqi və qərbi Avropa xüsusiyyətləri irsən keçmişdir. Genetik olaraq çexlərin 34,2% R1a (Y-DNT) haploqrupuna aid edilir.
2000-ci il araşdırmalarına əsasən müəyyən edilmişdir ki, çex və slovak kişilərin 35,6% german və kelt xalqları arasında yayılmış R1b haploqrupuna mənsubdur. Bu haploqrup hələ E.Ə. 16 500 il bundan əvvəl Mərkəzi Asiyada yaranmışdı.
Görkəmli xadimlər
Mifologiya
Çex xalqının yaranması haqda bir sıra əfsanələr mövcuddur. Onların içərisində ən məşhuru 3 slavyan qardaşı, müasir Polşanın, Çexiyanın və Rusiyanın əsasını qoyan Lex, Çex və Rus əfsanəsidir. Versiyalardan birinə görə, 3 qardaş birgə ov etməyə çıxırlar, lakin onların hər biri fərqli istiqamətdə ova getməyə özünə qərar verir. Rus şərqə yönəlir. Çex qərb istiqamətinə çaparaq Bohemiya ətrafındakı Rjip dağına çatır. Lex isə şimala gedir. Az keçmədən Lex öz yuvasını qoruyan ağ rəngli qartalı görür. Məhz gördüyü bu yerdə o gələcək dövlətinin paytaxtını - Hnezno şəhərinin əsasını qoyur. Bəyaz qartalı isə Lex öz dövlətin simvoluna çevirir.
Praqalı Kozmanın XII əsrin əvvəlində yazılmış "Çexiya səlnaməsində", Bohemiyaya "Çex uluatasının" başçılığı altında slavyan tayfalarının gəlişi haqqında məlumatlar vardır.
-
![image]()
Lex və Çex qardaşları, müasir Qərbi Slavyan dövlətləri olan Lexiyanın (Polşa) və Bohemiyanın əsasını qoymuşdular. "" (1506) -
![image]()
Çex soyadları
Nisbətən az sayda adlardan (təxminən 250 ad mövcuddur) fərqli olaraq, çexlərin 10 mindən çox soyadı vardır.
Çex soyadları (sinqulyar və plüralda: příjmení) mənşəcə ingilis və ya rus soyadlarına çox bənzəyir. Onlar, məsələn, bir çox aspektləri əks etdirə bilər:
- kiminsə əcdadlarının şəxsi xarakteristikasına görə (məsələn Malý – "kiçik", Veselý – "şən, gümrah", Železný – "dəmir")
- peşəsinə görə (Kovář – "dəmirçi", Kolář – "təkər düzəldən", Sedlák – "torpaq mülkədarı", Kočí – "faytonçu, arabaçı")
- qohum adına görə (Marek – "Mark", David, Eliáš – "Elias")
- heyvan adlarına görə (Liška – "tülkü", Zajíc – "dovşan", Jelínek – "maral balası", Ježek – "kirpi", Kocourek – "pişik balası")
- quş adlarına görə (Sokol – "şahin", Čermák – "qara qızılquyruq", Kalous – "asio", Sýkora – "arıquşu", Holub – "göyərçin", Čáp – "leylək")
- bitki adlarına görə (Konvalinka – "inciçiçəyi", Růžička – "kiçik qızılgül", Fiala – "bənövşə", Javor – "qayınağacı")
- xüsusilə meyvə və tərəvəz adlarına görə (Jahoda – "çiyələk", Hruška – "armud", Cibulka – "soğan")
- qida və ərzaq adlarına görə (Oliva – "Zeytun", Makovec – "Xaşxaş tortu", Slanina – "bekon")
- etnik mənşəyinə görə (Slezák – "Sileziyalı", Moravec – "Moraviyalı", Němec – "Alman")
- həmçinin sifət şəklində (Rosický – "Rositseli", Nepomucký – "Nepomuklu")
- adətən sadə keçmiş zamanda baş verən hadisələrə görə (Musil – "(o) idi", Pospíšil – "(o) tələsirdi", Zdražil – "(o) qiymətini qaldırdı", Hrabal – "(o) güllələndi")
- əşya adlarına görə (Procházka – "gəzinti", Chalupa – "kottec, ev", Svačina – "qəlyanaltı", Kučera – "saç qıvrımı")
- və başqaları
Tarixi şəxsiyyətlər
Çexiya kralları içərisində Müqəddəs Roma İmperiyasının başçısı İmperator IV Karlın adı tarixdə çox məşhurdur. Karl Praqa şəhərini imperiya paytaxtına çevirdi. O Praqada geniş tikinti və inşaat işləri ilə də məşğul olurdu. Onun xatirinə bir sıra tikililərə onun adını vermişdilər. Bunların içərisində: Karl Universitetini, Karl körpüsünün adını qeyd etmək olar. Şəhərin ətrafında yerləşən Karlşteyn qəsri və alman memarı Peter Parlerin yönətimi altında inşa etdirilən Müqəddəs Vit Katedralı onun himayəsi altında tamamlandı.
Digər tanınmışlar sırasında protestantlığın atası, Qusçular hərəkatının başçısı Yan Qusun, pedaqogika elminin banisi Yan Komenskinin və Husitlərin sərkərdəsi, Çex xalqının milli qəhrəmanı kimi tarixi şəxsiyyətlərin adlarını qeyd etmək olar.
Müasir siyasətçilər
Müasir siyasətçilər sırasında çex yazıçısı, dramaturq,dissident, insan hüquqları müdafiəçisi və dövlət xadimi, Çexoslovakiyanın doqquz və sonuncu (1989-1992), Çexiyanın birinci prezidenti Vatslav Havelin adını qeyd etmək olar. Çexiyanın hazırkı (3-cü) Prezidenti Miloş Zemandır.
Çex diasporu
Birinci dünya müharibəsindən sonra çex diasporunun sayı artır, bu artım Avropaya, ABŞ-yə mühacirət edən çexlərin hesabına olur. Xaricdə yaşayan çexlərin ən böyük diasporu Amerika Birləşmiş Ştatlarındadır. İlk çex diasporu XIII əsrdə Ukraynanın Volın vilayətində və 1600-cü illərdə Lvov şəhəri ətrafında formalaşmışdı. Volın bölgəsinə çexlərin ikinci miqrasiya dalğası 1868-1880-ci illərdə baş vermişdi və bunun səbəbi də Ukraynada baş verən sənaye inqilabı idi. O zaman Volın bölgəsinə 16 min çex mühacirət etmişdi. İkinci dünya müharibəsindən sonra çexlərin bir çoxu doğma vətənlərinə qayıtmışdılar. Bölgədə yaşayan çexlərin qalanları isə Çernobıl qəzasından sonra Çexiyaya repotriasiyaya razı oldular.
- Madlen Olbrayt, ABŞ-nin ilk qadın dövlət katibi, siyasətçi.
- Yehuda Bauer, İsrailli Holokost tarixçisi və alim.
- , Çexiyada doğulmuş avstraliyalı balet rəqsçisi, xoreoqraf və rejissoru.
- , Böyük Britaniya televiziya aktrisası.
- , 1916-1939-cu illər arasında Birləşmiş Ştatlarının Ali Məhkəməsində çalışmışdı.
- Tomas Çek, kimya sahəsi üzrə Nobel mükaatı laureatı.
- Miloş Forman, Çex-Amerika rejissoru, yazıçı, professor, keçmiş Çexoslovakiyadan mühacirət etmişdi.
- , fransalı filosof və yazıçı.
- , oyunçu, məşqçi, peşəkar Amerika futbolunun pionerlərindən idi.
- , Qrinviç Villeycdə (Nyu-York) yaşamış çexiyalı anarxist.
Slavyan tayfaların Çexiya ərazisinə köçməsi
Lanqobardların 568-ci ildə Mərkəzi Avropanı tərk edərək Şimali İtaliya ərazisinə köçməsi nəticəsində, praqa-korçak qruplu slavyan tayfaları Laba çayının yuxarı vadisinə köçərək, müasir Bohemiya ərazisində məskunlaşırlar. Məhz onlar erkən Orta əsrlər çex tayfalarının əsasını qoyurlar.
Çexlərin aşağıdakı tayfaları məlum idi:
- Çexlər (Češi) — Orta Çexiya ərazisi və çayının hər iki sahili;
- (Litoměřici) — çex tayfalarından şimalda, Labanın sağ sahilində;
- (Děčané) — litomerjiçlərdən şimalda, Labanın sağ sahilində;
- (Lemuzi) — dyeçanlardan qərbdə, Labanın sol sahilində;
- (Lučané) — çexlərdən şimmal-qərbdə, aşağı vadisində;
- (Sedličané) — luçanlardan qərbdə, orta axarında;
- (Hbané) — sedliçanlardan qərbdə, şimal axarında;
- (Tuhošť), və ya (Domažlici) — Qərbi Çexiya ərazisi;
- (Doudlebové) — Cənubi Çexiya;
- (Zličané) — çexlərdən şərqdə;
- (Pšované) — çexlərdən şimal-qərbdə, Labanın sağ sahilində;
- Xorvatlar (Charvátci) — pşovlardan şimal-qərbdə;
- (Charváti) — xorvatlardan və zliçanlardan şərqdə.
Çex tayfalarından cənub-şərqdə Moravlar məskunlaşmışdı (Moravané). Şimal-şərq ərazilərində isə Sileziyanın slavyan tayfaları yaşayırdı. Bunlar: (Slezané), (Dědošané), (Bobřané) və (Třebované) idi.
Milli geyimləri (Kroye)
Kroye (çex. Kroje) (tək halda: kroy) - Çexlərin və Slovakların milli geyiminin ümumi adı. Milli geyimdə (xüsusən də başa bağlanan yaylıqlarda) qotik üslubun güclü təsiri hiss olunur. Geyimin nəfis büküşləri və krujeva yaxalıqları intibah dövrünü simvolizə edir. Barokko üslubunda yubkalardan başlayaraq, incə slavyan motivləriylə tikilmiş naxışlara kimi - bütün bu milli qeyimin nümunələri çex və slovak ənənələrinin necə zəngin olduğunu göstərir.
-
![image]()
Cütlük ənənəvi Bohemiya kroyunda, Praxensko bölgəsi. -
![image]()
Horatsko bölgəsindən olan kroye milli geyimi, Çexiya. -
![image]()
Vlçnovdan olan cütlük ənənəvi Morav kroyesində. -
![image]()
Morav Vallaxiyasından olan kroye -
![image]()
Slovakların milli geyimi -
![image]()
Slovakiyanın kroy geyimi
Çexlərin mətbəxi
Çex mətbəxi Çexiyanın tarixi və ənənələrilə çox sıx bağlıdır. Xörəklər köhnə slavyan reseptlərə uyğun bişirilir və tez-tez Almaniya kimi qonşu ölkələrin təsiri nəticəsində bir qədər dəyişdirilir. Uzun müddət ərzində Çexiya Avstriya və Macarıstan hökmranlığı altında olub ki, bu da ölkənin mətbəxinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərib. Çexiyanın mətbəxində həmçinin Slovakiya, Bavariya və ya Sileziya kimi qonşu ölkə və bölgələrin də təsirini duymaq asandır.
Çexiya mətbəxinin ən xarakterik xörəkləri içərisində: bişmiş donuz budu (çex. Рečené vepřové koleno), knedliklər, fərqli şorbalar (çex. Polevky) və (çex. utopenci) (turşuya qoyuluş sosislər və ya şpikaçkalar) qeyd etmək olar. Qarnirlər olduqca müxtəlifdir - kartof (bişirilmiş, qızardılmış, fri), pörtlənmiş kələm. Çexlər qırmızı kələmlə qızardılmış qaz ətini əsl delikates sayırlar. Pivə üçün sevimli qəlyanaltılar - Hermelin, Olomouts pendirləri və xüsusilə (çex. Smažený sýr).
Çexlər haqqda maraqlı faktlar
- Yəhudi əsilli Çexiyalı avanqard-bəstəkar Ervin Şulhoff (çex. Ervín Schulhoff) 1919-cu ildə Erotik sonata yazmışdı. Bu musiqi bu günə kimi bütün festivallarda səslənir. Faktiki olaraq, sonata cinsi əlaqə zamanı qadının ah çəkməyinin və nəfəsinin imitaiyasıdır
- Rusiyada tarakanları prusak adlandırırdılar. Bu ad Prusiya dövlətinin adından götürülmüşdü. Belə hal Çexiyada da mövcud idi. Çex dilində tarakanlar šváb deyilir - bu da müasir Bavariya bundeslandın tərkibində olan Şvabiya ərazisinin adından yaranmışdı.
- Orta əsrlərdə müasir Çexiyanın Bohemiya vilayətində çox sayda qaraçı yaşayırdı və buna görə də sonradan Fransa ərazisinə köçən qaraçıları (fr. bohémien) - yəni bohemiyalı adlandırmağa başladılar. Qaraçıların xaotik və ekssentrik həyat tərzi Fransada yaşayan yaradıcı elitanı müqayisə üçün əsas oldu. Məhz ona görə də müasir zamanda yaradıcı təbəqəli insanları «bogema» adlandırırlar.
- «Robot» termini ilk dəfə çex yazıçısı Karel Çapek tərəfindən məişət dilinə gətirilmişdi. Əslində Çapek öz pyesində insanabənzər mexanizmləri «labor» adlandırmaq istəyirdi (latın dilindən tərcümədə labor — iş deməkdir), amma qardaşı Yozefin məsləhəti ilə Çapek onu dəyişərək robot sözü ilə əvəzləyir. Həmçinin onu da qeyd etmək lazımdır ki, robot neologizminə yaxın robota sözü çex dilində adi iş deyil, ağır katorqa işi mənasını verir.
İdmançılar
İdman növləri arasında Çexiyada ən çox tennis, futbol, buzüstü hokkey, və yüngül atletika məşhurdur:
- Tennis – , , Petra Kvitova,,
- Futbol – Pavel Nedved, Antonin Panenka, Tomaş Rositski, Karel Poborski, Patrik Berger,Petr Çex
- Hokkey – , , , ,
- Yüngül atletika – , , ,
İncəsənət
Musiqi
Çexlərin musiqi folkloru, rəqs havaları (skoçna, sousedka, furiant və s.) ilə zəngindir. Xalq mahnıları birsəsli olub rəqslərlə sıx bağlıdır.
Çex klassik musiqisinin banisi Bedrjix Smetana milli musiqi mədəniyyəti və dünya musiqi sənəti nailiyyətlərini üzvi surətdə əlaqələndirmiş, milli realist sənətin inkişafına təsir göstərmişdir. Çex musiqisinin dünya şöhrəti qazanmasında yaradıcılığı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərində görkəmli bəstəkarlardan L.Yanaçek, Y.Förster, V.Novak, Y.Suk və b. fəaliyyət göstərmişlər.
Ədəbiyyat
Çex yazılı ədəbiyyatının ilk nümunələri (dini nəğmələr, jitiyelər, əfsanələr və s.) IX əsrdə qədim slavyan dilində yaranmışdır. XI əsrin sonlarında kilsənin təzyiqi ilə latın dili hakim oldu. XIII əsrin sonu - XIV əsrdə çex dilində dünyəvi ədəbiyyat inkişafa başladı, satirik-didaktik və cəngavər ədəbiyyat yayıldı (S.Flyaşkanın "Yeni dünya" əsəri). Hus müharibələri (1419-1434) Çexlərin ədəbiyyatına vətənpərvərlik ideyaları gətirdi (Y.Hus, Y.Jelivski, P.Helçitski). Katolik kilsənin təqibi XVI-XVII əsrlərdə Çex ədəbiyyatının inkişafını ləngitdi. Humanist pedaqoq Yan Komenski mühacirətdə yaşayıb-yaratmağa məcbur oldu.
Buna baxmayaraq, Çexlərin ədəbiyyatı sürətlə inkişaf edərək, dünya şöhrəti qazanır. Şair Yaroslav Seyfert ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdü. Yaroslav Haşek, Karel Çapek kimi yazıçıların əsərləri bestseller olmuşdu.
İncəsənət nümayəndələri içərisində həmçinin kinorejissor Miloş Forman; və fotoqraf də adını qeyd etmək olar.
Çexiya öz gözəl qadınları və kişiləri ilə seçilir. Çexiyanın bir çox modelləri dünya şöhrəti qazanmışdı. Onların içərisində:
- Qadın fotomodelləri – , , , ,
- Kişi fotomodelləri – Tomas Skoloudik
Coğrafiya
Çexiya 3 tarixi bölgəni - Bohemiya, Moraviya və Çex Sileziyasını özündə birləşdirir; bu gün ölkə 14 rayona bölünür. Bu torpaqların hər birində bir-birindən fərqlənən mədəniyyət mövcutdur. Əhalinin rəsmi dili çex dilidir, bundan başqa çex dilinin müəyyən yerli dialektləri də var.
Çex dialektləri
1. bu dialekt özü həmçinin bir neçə qrupa bölünür (1a — şimal-şərq şivəsi, 1b — mərkəzi şivə, 1c — , 1d — cənub-şərq şivəsi)
2. dialekt qrupları
3. dialekt qrupları
4. dialekt qrupları (4a — sileziya-morav şivəsi, 4b — sileziya-polyak şivəsi)
5. əvvəllər almanların yaşadığı ərazilər
Çex dilinin dialektləri (çex. Nářečí češtiny) — əsasən kəndlərdə yaşayan çexlər arasında mövcuddur. Əsasən 4 dialekt qrupu mövcuddur: , və ya sadəcə Hanats, (Sileziya və ya Lyaş) və (bu dialekt qardaş slovaların şivələrinə çox bənzəyir)</ref>.
Həmçinin Çexlərin fərqli areallarda yaşaması səbəbindən, 4 əsas dialekt qrupu özü də bir neçə daha kiçik hissəyə bölünür:
- Çex dialektləri (česká nářečí, skupina česká)
- Mərkəzi (orta çex) dialekt (nářečí středočeská)
- Şimali-şərq çex dialekti (nářečí severovýchodočeská), bura həmçinin podkrkonoş (úseky podkrknošský a pojeśtědský), kladno (kladské nářečí) və litomişl (úsek litomyślský) şivələri də daxildir.
- Cənub-qərb çex dialekti (nářečí jihozápadočeská), bura Xod (domajlits) (úsek chodský (domažlický)) və dudleb (úsek doudlebský) şivələri daxildir.
- Cənub-şərq (nářečí jihovýchodočeská) və ya (přechodný pás česko-moravský) dialekti
- (středomoravská (hanácká) nářečí, skupina středomoravská (hanácká))
- Mərkəzi dialekt (typ centrálni)
- Dağlı dialekti (typ horský)
- Znoyem dialekti (typ znojemský)
- bura həmçinin çuhats dialektini (typ čuhácký) də aid etmək olar.
- (slezská (lašská) nářečí, skupina slezská (lašská))
- Opava dialekti (nářečí opavská (západní))
- Ostrav dialekti (nářečí ostravská (střední))
- Sileziya-Morav dialekti (nářečí slezskomoravská (jižní))
- Qarışıq çex-polyak bölgəsi (smíšená jazyková oblast česko-polská)
- (východomoravská (moravskoslovenská) nářečí, skupina východomoravská (moravskoslovenská))
- Slovak dialekti (nářečí slovácká), bura dolski şivəsini (úsek dolský) də əlavə etmək olar
- Valaş dialekti (nářečí valašská), bura keleç şivəsini (úsek kelečský) də əlavə etmək olar
Müqəddəslər
Çex mədəniyyəti bir çox müqəddəsi özündə birləşdirir, ilk növbədə Çexlərin himayədarı sayılan , Nepomuklu Yanın, Müqəddəs Adalbertin (və ya Voytexin), və ya (Anežka Česká) adlarını qeyd etmək olar.
-
![image]()
Müqəddəs Vatslavın Praqanın eyniadlı meydanında heykəli -
![image]()
Yan Nepomuklunun Praqadakı Karl körpüsü üzərində yerləşən heykəli -
![image]()
Müqəddəs Adalbertin heykəli, Vatslav meydanı, Praqa
Əlavə ədəbiyyat
- . "From ethnic group toward the modern nation: the Czech case". . 10 (1/2). 2004: 95–107. doi:10.1111/j.1354-5078.2004.00157.x.
- Berka, Petr and Palan, Ales and Stastny, Petr: Xenophobe's Guide to the Czechs, Oval Books, London, 2008
- : The Little and the Great Czech Nation, Cambridge University, 1996
Xarici keçidlər
- Official Czech website, links to multiple articles regarding the Czech people. 2007-05-13 at the Wayback Machine
- Çexlərin Milli memarlıq ənənələri
- Çex xalq mahnıları
- Çex xalq rəqləri
- Çex etnoqrafiyası və regionları
- Çex kulinariyası
İstinadlar
- This number is a lower estimate, as 2,742,669 people opted out declaring ethnicity in 2011.
- (PDF). 2012-01-31 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-12-17.
- "2004 survey". 2020-02-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-12-17.
- "Ethnic Origin (264), Single and Multiple Ethnic Origin Responses (3), Generation Status (4), Age Groups (10) and Sex (3) for the Population in Private Households of Canada, Provinces, Territories, Census Metropolitan Areas and Census Agglomerations, 2011 National Household Survey". 2018-12-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-17.
- http://portal.statistics.sk 2014-03-29 at the Wayback Machine Štatistický úrad SR
- "2006 census Data : View by Location". 2008-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-17.
- "Arxivlənmiş surət". 2014-02-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-18.
- (PDF). 2016-04-17 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-12-18.
- "Population by religious belief and by municipality size groups". Czech Statistical Office. 2015-06-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-04-23.
- "Ethnologue - Slavic languages". www.ethnologue.com. 2012-01-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-03-16.
- Slav (people) 2007-10-21 at the Wayback Machine — Britannica Online Encyclopedia
- "Ethnic German Minorities in the Czech Republic, Poland and Slovakia". 2009-01-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-18.
- . 2013-10-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-12-18.
- "Czechs and Bohemians". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-18.
- Czech and Slovak roots in Vienna 2014-05-12 at the Wayback Machine, wieninternational.at
- The Czech ethnic minority in Romania 2008-12-19 at the Wayback Machine, 29-12-2004 - Radio Prague
- Government completes 13-year program to integrate Kazakh Czechs 2022-01-16 at the Wayback Machine, The Prague Post, October 31, 2007
- Czech politicians say restrictions on free movement of workers within EU should be removed 2009-01-26 at the Wayback Machine, Radio Prague
- "Population by denomination and sex: as measured by 1921, 1930, 1950, 1991 and 2001 censuses" (PDF) (Czech and English). Czech Statistical Office. 2011-02-21 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2010-03-09.
- "Scitani lidu, domu a bytu 2001". Czso.cz. 2012-05-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-11-19.
- (PDF) ( (çex.)). Czso.cz. 2015-02-21 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-11-19.
- (PDF) ( (çex.)). Czso.cz. 2013-11-04 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-11-19.
- O. Semino et al, The genetic legacy of paleolithic Homo sapiens sapiens in extant Europeans: a Y chromosome perspective, Science, vol. 290 (2000), pp. 1155-59.
- Tatiana M. Karafet, Fernando L. Mendez, Monica B. Meilerman, Peter A. Underhill, Stephen L. Zegura, and Michael F. Hammer (2008). New binary polymorphisms reshape and increase resolution of the human Y chromosomal haplogroup tree
- "Чех, Лех и Рус : В поисках мифических первопредков". istrodina.com. 2013-01-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2001.
- В поисках мифических первопредков славян Ноево потомство
- "Картина славянского мира: взгляд из Восточной Европы. Этногенетические легенды, догадки, протогипотезы XVI—начала XVIII века". ISBN . 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 1996.
- "Havel Assumes Czechoslovak Presidency". Los Angeled Times. 2016-03-08 tarixində . İstifadə tarixi: 21 December 2011.
- "Václav Havel - Radio Prague". 2009-06-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-18.
- Седов, 2002
- "Чешская кухня". 2015-03-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-22.
- Daniel Albright, ed., Modernism and Music: An Anthology of Sources (University of Chicago Press, 2004), 327
- Harper, Douglas. "Bohemian etymology". . November 2001. 2004-11-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-12-27.
- "CzechSite: Famous Czechs". 2022-01-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-17.
- "Antonin Panenka - the footballer Pele described as "either a genius or a madman" - 20-06-2007 10:19 UTC - Radio Prague". 2010-08-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-17.
- Josef, Ladislav. "Masopust's memory lingers on". 2007-12-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-02-01.
- "Чехи вошли в восьмерку самых красивых народов". 2022-01-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-21.
- "Political subdivision of Bohemia, Moravia and Silesia". 2009-01-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-18.
- . 2013-10-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-12-18.
- . 2008-01-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-12-18.
- "Czech". 2009-01-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-18.
- Short, 1993
- "Čeština po síti" (çex). 2012-09-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. (Yoxlanılıb 5 oktyabr 2012)
- "Naše řeč" (çex). 2012-12-13 tarixində arxivləşdirilib. (Yoxlanılıb 5 oktyabr 2012)
- Maurice, Edmund. The story of Bohemia from the earliest times to the fall of national independence in 1620;: With a short summary of later events. Fisher, Unwin. 1908.
- Mershman, Francis. "St. Wenceslaus". Kevin Knight. 2022-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-02-10.
- Krčmář, Luděk. . MultiMedia Activity. 2007-09-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-02-10.
- Attwater, Donald and Catherine Rachel John. The Penguin Dictionary of Saints. 3rd edition. New York: Penguin Books, 1993. .
- "Order of the Knights of the Cross with the Red Star - 757 years". 2016-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-18.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cexler ve ya Cex xalqi cex Cesi ˈtʃɛʃɪ arxaik teleffuzu cex Cechove ˈtʃɛxɔvɛː qerbi slavyan xalqi Cexiya Respublikasinin esas ehalisi Umumi sayi 12 milyona yaxindir Cexler slovak ve lujitsa dillerine cox yaxin slavyan dillerin qerbi slavyan qrupuna daxil olan cex dilinde danisirlar Cexler Cesi Hus Komenski Radetski Dvorjak Muxa Masarik Havel Umumi sayi9 12 mlnYasadigi erazilerCexiya 6 732 104ABS 1 462 000 including Kanada 94 805Italiya 80 000 90 000Birlesmis Kralliq 30 000 90 000Almaniya 20 000 50 000Slovakiya 30 367Argentina 38 000Avstraliya 21 196Avstriya 20 000Isvecre 20 000Ukrayna 11 000Fransa 10 731 1990 Xorvatiya 9 641 2011 Cili 8 600Israil 8 000Ispaniya 5 622 2006 Rusiya 5 000 6 000Braziliya 5 000 2012 Qazaxistan 1 000Serbiya 1 824 2011 Dilicex diliDiniateistler 59 katolikler 26 8 protestantlar 2 1 Qohum xalqlarslovaklar polyaklar Muasir dovrde cexler ehemiyyetli sayda Fransada Boyuk Britaniyada ABS de Slovakiyada Xorvatiyada Avstriyada ve Polsada yasayirlar Cex xalqinin ecdadlari hele qedim dovrden muasir Cexiyanin Bohemiya Moraviya ve Sileziya tarixi bolgelerinde meskunlasmisdirlar Cex sozunun menseyinin uzun bir tarixi var ve bunun elmi izahini ilk defe Yozef Dombrovski cehd gostermisdi Ehtimala gore cex sozu kiciltme menasini veren celovek ve celed sozlerin ve x sekilcisinin qedim slavyan on sekilcisi olan cel komeyi ile yaranmisdi yeni cex sozunun daxili formasi neslin bir uzvu menasini dasiyir TarixBir etnos kimi cexler bugunku Bohemiya Moraviya Sileziya ve qonsu erazilerde formalasiblar Cexlerin ecdadi olan slavyan tayfalari VI esrden bu erazilerde mesken alaraq qonsu kelt tayfalariyla qarismisdilar XIII esrin ikinci yarisi Cexiya erazilerine alman mulkedarlarinin boyuk miqyasda kocmesi ile seciyyelenir Muasir zamanda ecdadlari alman olan cexlerin umumi sayi en azi 100 mine yaxindir Cexiya torpaqlari Habsburq sulalesinin terkibinde olarken hakimiyyet protestantlari teqib edirdi Dini muharibelerden bezen cex xalqi 1546 1547 ci iller arasinda Habsburq sulalesine qarsi usyan qaldirdi lakin hakimiyyet bu herekati yatirmagi bacardi XX esrin evvellerinde cox sayda cexiyali vetendaslar is axtarmaq meqsedile ABS ye muhaciret etmisdiler Cikaqo seheri Praqa ve Vyanadan sonra cexlerin yasadiqlari 3 cu boyuk seher idi Birinci dunya muharibesi neticesinde Avstriya Macaristan Imperiyasinin yixilmasi ile 1918 ci ilin oktyabrindaCexoslovakiya Respublikasi adiyla musteqilliklerini elan etdiler Olkedeki Sudet bolgesinde alm Sudetenland etnik alman qruplarinin qiyamlari ve Almaniyanin tezyiqi ile Bohemya bolgesi almanlara verildi 1938 Bir il sonra Hitlerin emri ile alman ordusu Cexoslovakiyani isgal etdi Ikinci dunya muharibesinin sonunda Cexiya erazisinde yasayan butun sudet almanlari deportasiyaya meruz qalmisdi Banat ve Voliniyada yasayan 10 minlerce cexler ise bu erazilerden repatriasiya edilmisdi 1990 ci illerde Cexiya hakimiyyeti Qazaxistan ve Ruminiyada yasayan etnik cexlerin repatriasiyasina calisirdi Cexiya Respublikasi 1 may 2004 cu ilde Avropa Birliyine daxil olmusdur ki bu da Cexiya vetendaslarina birliye daxil olan diger olkelerde calismaga genis imkanlar yaratdiDin Bohemiya krallarinin serdabeleri mehz burada yerlesir XX esrin birinci yarisina qeder Cexiyada enenevi olaraq xristianliq ustunluk teskil edirdi birinci novbede katolisizm Muasir zamanda Cexiyada dindarlarin faizle sayi ehemiyyetli derecede azalib ve indi Cexiya dine en az inanan olkeler sirasindadir 1991 2011 ci iller arasinda katoliklerin sayi 40 den 10 e protestantlarin ise 3 7 den 0 8 e qeder azalmisdir Cexiyanin 2011 ci il ehalinin siyahiyaalmasi olkenin 34 2 ehalisinin umumilikde ateist oldugu ve daha 45 2 bu suala cavab vermekden imtina etdiyi melum olmusdu Olkede dindarlarin sayi 1991 ci ilin siyahiyaalma neticeleri 2001 ci ilin siyahiyaalma neticeleri 2011 ci ilin siyahiyaalma neticeleriEhalinin konfessionaliq mensubiyyetine gore bolunme 2011 Din Say Roma katolikleri 1 083 899 10 3Cex qardaslarin Yevangelik kilsesi 51 916 0 5Cexoslovak hussit kilsesi 39 276 0 4Ateistler 3 612 804 34 2Cavab vermekden imtina etdiler 4 774 323 45 2Dindar ozunu basqa dini inancla mueyyen etdi 292 347 2 7Dindar ozunu her hansi bir dini inancla mueyyen etmedi 707 649 6 7GenetikaCexlerin Y xromosomun DNT haploqrupuna serqi ve qerbi Avropa xususiyyetleri irsen kecmisdir Genetik olaraq cexlerin 34 2 R1a Y DNT haploqrupuna aid edilir 2000 ci il arasdirmalarina esasen mueyyen edilmisdir ki cex ve slovak kisilerin 35 6 german ve kelt xalqlari arasinda yayilmis R1b haploqrupuna mensubdur Bu haploqrup hele E E 16 500 il bundan evvel Merkezi Asiyada yaranmisdi Gorkemli xadimlerMifologiya Cex xalqinin yaranmasi haqda bir sira efsaneler movcuddur Onlarin icerisinde en meshuru 3 slavyan qardasi muasir Polsanin Cexiyanin ve Rusiyanin esasini qoyan Lex Cex ve Rus efsanesidir Versiyalardan birine gore 3 qardas birge ov etmeye cixirlar lakin onlarin her biri ferqli istiqametde ova getmeye ozune qerar verir Rus serqe yonelir Cex qerb istiqametine caparaq Bohemiya etrafindaki Rjip dagina catir Lex ise simala gedir Az kecmeden Lex oz yuvasini qoruyan ag rengli qartali gorur Mehz gorduyu bu yerde o gelecek dovletinin paytaxtini Hnezno seherinin esasini qoyur Beyaz qartali ise Lex oz dovletin simvoluna cevirir Praqali Kozmanin XII esrin evvelinde yazilmis Cexiya selnamesinde Bohemiyaya Cex uluatasinin basciligi altinda slavyan tayfalarinin gelisi haqqinda melumatlar vardir Lex ve Cex qardaslari muasir Qerbi Slavyan dovletleri olan Lexiyanin Polsa ve Bohemiyanin esasini qoymusdular 1506 Lex Cex ve Rus adli 3 palid agaci Rogalin Polsa Cex soyadlari Nisbeten az sayda adlardan texminen 250 ad movcuddur ferqli olaraq cexlerin 10 minden cox soyadi vardir Cex soyadlari sinqulyar ve pluralda prijmeni mensece ingilis ve ya rus soyadlarina cox benzeyir Onlar meselen bir cox aspektleri eks etdire biler kiminse ecdadlarinin sexsi xarakteristikasina gore meselen Maly kicik Vesely sen gumrah Zelezny demir pesesine gore Kovar demirci Kolar teker duzelden Sedlak torpaq mulkedari Koci faytoncu arabaci qohum adina gore Marek Mark David Elias Elias heyvan adlarina gore Liska tulku Zajic dovsan Jelinek maral balasi Jezek kirpi Kocourek pisik balasi qus adlarina gore Sokol sahin Cermak qara qizilquyruq Kalous asio Sykora ariqusu Holub goyercin Cap leylek bitki adlarina gore Konvalinka inciciceyi Ruzicka kicik qizilgul Fiala benovse Javor qayinagaci xususile meyve ve terevez adlarina gore Jahoda ciyelek Hruska armud Cibulka sogan qida ve erzaq adlarina gore Oliva Zeytun Makovec Xasxas tortu Slanina bekon etnik menseyine gore Slezak Sileziyali Moravec Moraviyali Nemec Alman hemcinin sifet seklinde Rosicky Rositseli Nepomucky Nepomuklu adeten sade kecmis zamanda bas veren hadiselere gore Musil o idi Pospisil o telesirdi Zdrazil o qiymetini qaldirdi Hrabal o gullelendi esya adlarina gore Prochazka gezinti Chalupa kottec ev Svacina qelyanalti Kucera sac qivrimi ve basqalariTarixi sexsiyyetler Cexiya krallari icerisinde Muqeddes Roma Imperiyasinin bascisi Imperator IV Karlin adi tarixde cox meshurdur Karl Praqa seherini imperiya paytaxtina cevirdi O Praqada genis tikinti ve insaat isleri ile de mesgul olurdu Onun xatirine bir sira tikililere onun adini vermisdiler Bunlarin icerisinde Karl Universitetini Karl korpusunun adini qeyd etmek olar Seherin etrafinda yerlesen Karlsteyn qesri ve alman memari Peter Parlerin yonetimi altinda insa etdirilen Muqeddes Vit Katedrali onun himayesi altinda tamamlandi Diger taninmislar sirasinda protestantligin atasi Quscular herekatinin bascisi Yan Qusun pedaqogika elminin banisi Yan Komenskinin ve Husitlerin serkerdesi Cex xalqinin milli qehremani kimi tarixi sexsiyyetlerin adlarini qeyd etmek olar Muasir siyasetciler Muasir siyasetciler sirasinda cex yazicisi dramaturq dissident insan huquqlari mudafiecisi ve dovlet xadimi Cexoslovakiyanin doqquz ve sonuncu 1989 1992 Cexiyanin birinci prezidenti Vatslav Havelin adini qeyd etmek olar Cexiyanin hazirki 3 cu Prezidenti Milos Zemandir Cex diasporuMadlen Olbrayt ABS nin ilk qadin dovlet katibi siyasetci Praqa seherinde anadan olmusdur Birinci dunya muharibesinden sonra cex diasporunun sayi artir bu artim Avropaya ABS ye muhaciret eden cexlerin hesabina olur Xaricde yasayan cexlerin en boyuk diasporu Amerika Birlesmis Statlarindadir Ilk cex diasporu XIII esrde Ukraynanin Volin vilayetinde ve 1600 cu illerde Lvov seheri etrafinda formalasmisdi Volin bolgesine cexlerin ikinci miqrasiya dalgasi 1868 1880 ci illerde bas vermisdi ve bunun sebebi de Ukraynada bas veren senaye inqilabi idi O zaman Volin bolgesine 16 min cex muhaciret etmisdi Ikinci dunya muharibesinden sonra cexlerin bir coxu dogma vetenlerine qayitmisdilar Bolgede yasayan cexlerin qalanlari ise Cernobil qezasindan sonra Cexiyaya repotriasiyaya razi oldular Madlen Olbrayt ABS nin ilk qadin dovlet katibi siyasetci Yehuda Bauer Israilli Holokost tarixcisi ve alim Cexiyada dogulmus avstraliyali balet reqscisi xoreoqraf ve rejissoru Boyuk Britaniya televiziya aktrisasi 1916 1939 cu iller arasinda Birlesmis Statlarinin Ali Mehkemesinde calismisdi Tomas Cek kimya sahesi uzre Nobel mukaati laureati Milos Forman Cex Amerika rejissoru yazici professor kecmis Cexoslovakiyadan muhaciret etmisdi fransali filosof ve yazici oyuncu mesqci pesekar Amerika futbolunun pionerlerinden idi Qrinvic Villeycde Nyu York yasamis cexiyali anarxist Slavyan tayfalarin Cexiya erazisine kocmesiLanqobardlarin 568 ci ilde Merkezi Avropani terk ederek Simali Italiya erazisine kocmesi neticesinde praqa korcak qruplu slavyan tayfalari Laba cayinin yuxari vadisine kocerek muasir Bohemiya erazisinde meskunlasirlar Mehz onlar erken Orta esrler cex tayfalarinin esasini qoyurlar Cexiya erazisinde yasamis qedim slavyan tayfalari Cexlerin asagidaki tayfalari melum idi Cexler Cesi Orta Cexiya erazisi ve cayinin her iki sahili Litomerici cex tayfalarindan simalda Labanin sag sahilinde Decane litomerjiclerden simalda Labanin sag sahilinde Lemuzi dyecanlardan qerbde Labanin sol sahilinde Lucane cexlerden simmal qerbde asagi vadisinde Sedlicane lucanlardan qerbde orta axarinda Hbane sedlicanlardan qerbde simal axarinda Tuhost ve ya Domazlici Qerbi Cexiya erazisi Doudlebove Cenubi Cexiya Zlicane cexlerden serqde Psovane cexlerden simal qerbde Labanin sag sahilinde Xorvatlar Charvatci psovlardan simal qerbde Charvati xorvatlardan ve zlicanlardan serqde Cex tayfalarindan cenub serqde Moravlar meskunlasmisdi Moravane Simal serq erazilerinde ise Sileziyanin slavyan tayfalari yasayirdi Bunlar Slezane Dedosane Bobrane ve Trebovane idi Milli geyimleri Kroye Kroye cex Kroje tek halda kroy Cexlerin ve Slovaklarin milli geyiminin umumi adi Milli geyimde xususen de basa baglanan yayliqlarda qotik uslubun guclu tesiri hiss olunur Geyimin nefis bukusleri ve krujeva yaxaliqlari intibah dovrunu simvolize edir Barokko uslubunda yubkalardan baslayaraq ince slavyan motivleriyle tikilmis naxislara kimi butun bu milli qeyimin numuneleri cex ve slovak enenelerinin nece zengin oldugunu gosterir Cutluk enenevi Bohemiya kroyunda Praxensko bolgesi Horatsko bolgesinden olan kroye milli geyimi Cexiya Vlcnovdan olan cutluk enenevi Morav kroyesinde Morav Vallaxiyasindan olan kroye Slovaklarin milli geyimi Slovakiyanin kroy geyimiCexlerin metbexiCex metbexi Cexiyanin tarixi ve enenelerile cox six baglidir Xorekler kohne slavyan reseptlere uygun bisirilir ve tez tez Almaniya kimi qonsu olkelerin tesiri neticesinde bir qeder deyisdirilir Uzun muddet erzinde Cexiya Avstriya ve Macaristan hokmranligi altinda olub ki bu da olkenin metbexine ehemiyyetli derecede tesir gosterib Cexiyanin metbexinde hemcinin Slovakiya Bavariya ve ya Sileziya kimi qonsu olke ve bolgelerin de tesirini duymaq asandir Cexiya metbexinin en xarakterik xorekleri icerisinde bismis donuz budu cex Recene veprove koleno knedlikler ferqli sorbalar cex Polevky ve cex utopenci tursuya qoyulus sosisler ve ya spikackalar qeyd etmek olar Qarnirler olduqca muxtelifdir kartof bisirilmis qizardilmis fri portlenmis kelem Cexler qirmizi kelemle qizardilmis qaz etini esl delikates sayirlar Pive ucun sevimli qelyanaltilar Hermelin Olomouts pendirleri ve xususile cex Smazeny syr Hise verilmis mal eti cex svickova na smetane Qizardilmis donuz eti knedlik ve kelem ile cex Vepro knedlo zelo Hazirlanmis trdelnik cex Trdelnik Meshur pivesi BexerovkaCexler haqqda maraqli faktlarYehudi esilli Cexiyali avanqard bestekar Ervin Sulhoff cex Ervin Schulhoff 1919 cu ilde Erotik sonata yazmisdi Bu musiqi bu gune kimi butun festivallarda seslenir Faktiki olaraq sonata cinsi elaqe zamani qadinin ah cekmeyinin ve nefesinin imitaiyasidir Rusiyada tarakanlari prusak adlandirirdilar Bu ad Prusiya dovletinin adindan goturulmusdu Bele hal Cexiyada da movcud idi Cex dilinde tarakanlar svab deyilir bu da muasir Bavariya bundeslandin terkibinde olan Svabiya erazisinin adindan yaranmisdi Orta esrlerde muasir Cexiyanin Bohemiya vilayetinde cox sayda qaraci yasayirdi ve buna gore de sonradan Fransa erazisine kocen qaracilari fr bohemien yeni bohemiyali adlandirmaga basladilar Qaracilarin xaotik ve ekssentrik heyat terzi Fransada yasayan yaradici elitani muqayise ucun esas oldu Mehz ona gore de muasir zamanda yaradici tebeqeli insanlari bogema adlandirirlar Robot termini ilk defe cex yazicisi Karel Capek terefinden meiset diline getirilmisdi Eslinde Capek oz pyesinde insanabenzer mexanizmleri labor adlandirmaq isteyirdi latin dilinden tercumede labor is demekdir amma qardasi Yozefin mesleheti ile Capek onu deyiserek robot sozu ile evezleyir Hemcinin onu da qeyd etmek lazimdir ki robot neologizmine yaxin robota sozu cex dilinde adi is deyil agir katorqa isi menasini verir Idmancilar Idman novleri arasinda Cexiyada en cox tennis futbol buzustu hokkey ve yungul atletika meshurdur Tennis Petra Kvitova Futbol Pavel Nedved Antonin Panenka Tomas Rositski Karel Poborski Patrik Berger Petr Cex Hokkey Yungul atletika Incesenet Musiqi Cexlerin musiqi folkloru reqs havalari skocna sousedka furiant ve s ile zengindir Xalq mahnilari birsesli olub reqslerle six baglidir Cex klassik musiqisinin banisi Bedrjix Smetana milli musiqi medeniyyeti ve dunya musiqi seneti nailiyyetlerini uzvi suretde elaqelendirmis milli realist senetin inkisafina tesir gostermisdir Cex musiqisinin dunya sohreti qazanmasinda yaradiciligi xususi ehemiyyet kesb edir XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde gorkemli bestekarlardan L Yanacek Y Forster V Novak Y Suk ve b fealiyyet gostermisler Edebiyyat Cex yazili edebiyyatinin ilk numuneleri dini negmeler jitiyeler efsaneler ve s IX esrde qedim slavyan dilinde yaranmisdir XI esrin sonlarinda kilsenin tezyiqi ile latin dili hakim oldu XIII esrin sonu XIV esrde cex dilinde dunyevi edebiyyat inkisafa basladi satirik didaktik ve cengaver edebiyyat yayildi S Flyaskanin Yeni dunya eseri Hus muharibeleri 1419 1434 Cexlerin edebiyyatina vetenperverlik ideyalari getirdi Y Hus Y Jelivski P Helcitski Katolik kilsenin teqibi XVI XVII esrlerde Cex edebiyyatinin inkisafini lengitdi Humanist pedaqoq Yan Komenski muhaciretde yasayib yaratmaga mecbur oldu Buna baxmayaraq Cexlerin edebiyyati suretle inkisaf ederek dunya sohreti qazanir Sair Yaroslav Seyfert edebiyyat uzre Nobel mukafatina layiq gorulmusdu Yaroslav Hasek Karel Capek kimi yazicilarin eserleri bestseller olmusdu Incesenet numayendeleri icerisinde hemcinin kinorejissor Milos Forman ve fotoqraf de adini qeyd etmek olar Cexiya oz gozel qadinlari ve kisileri ile secilir Cexiyanin bir cox modelleri dunya sohreti qazanmisdi Onlarin icerisinde Qadin fotomodelleri Kisi fotomodelleri Tomas SkoloudikAntonin Dvorjak Bedrix Smetana Milos Forman Tomas SkoloudikCografiyaCexiya 3 tarixi bolgeni Bohemiya Moraviya ve Cex Sileziyasini ozunde birlesdirir bu gun olke 14 rayona bolunur Bu torpaqlarin her birinde bir birinden ferqlenen medeniyyet movcutdur Ehalinin resmi dili cex dilidir bundan basqa cex dilinin mueyyen yerli dialektleri de var Bohemiya MoraviyaCex dialektleri Cex dilinin dialektleri 1 bu dialekt ozu hemcinin bir nece qrupa bolunur 1a simal serq sivesi 1b merkezi sive 1c 1d cenub serq sivesi 2 dialekt qruplari 3 dialekt qruplari 4 dialekt qruplari 4a sileziya morav sivesi 4b sileziya polyak sivesi 5 evveller almanlarin yasadigi eraziler Cex dilinin dialektleri cex Nareci cestiny esasen kendlerde yasayan cexler arasinda movcuddur Esasen 4 dialekt qrupu movcuddur ve ya sadece Hanats Sileziya ve ya Lyas ve bu dialekt qardas slovalarin sivelerine cox benzeyir lt ref gt Hemcinin Cexlerin ferqli areallarda yasamasi sebebinden 4 esas dialekt qrupu ozu de bir nece daha kicik hisseye bolunur Cex dialektleri ceska nareci skupina ceska Merkezi orta cex dialekt nareci stredoceska Simali serq cex dialekti nareci severovychodoceska bura hemcinin podkrkonos useky podkrknossky a pojestedsky kladno kladske nareci ve litomisl usek litomyslsky siveleri de daxildir Cenub qerb cex dialekti nareci jihozapadoceska bura Xod domajlits usek chodsky domazlicky ve dudleb usek doudlebsky siveleri daxildir Cenub serq nareci jihovychodoceska ve ya prechodny pas cesko moravsky dialekti stredomoravska hanacka nareci skupina stredomoravska hanacka Merkezi dialekt typ centralni Dagli dialekti typ horsky Znoyem dialekti typ znojemsky bura hemcinin cuhats dialektini typ cuhacky de aid etmek olar dd slezska lasska nareci skupina slezska lasska Opava dialekti nareci opavska zapadni Ostrav dialekti nareci ostravska stredni Sileziya Morav dialekti nareci slezskomoravska jizni Qarisiq cex polyak bolgesi smisena jazykova oblast cesko polska vychodomoravska moravskoslovenska nareci skupina vychodomoravska moravskoslovenska Slovak dialekti nareci slovacka bura dolski sivesini usek dolsky de elave etmek olar Valas dialekti nareci valasska bura kelec sivesini usek kelecsky de elave etmek olarMuqeddeslerCex medeniyyeti bir cox muqeddesi ozunde birlesdirir ilk novbede Cexlerin himayedari sayilan Nepomuklu Yanin Muqeddes Adalbertin ve ya Voytexin ve ya Anezka Ceska adlarini qeyd etmek olar Muqeddes Vatslavin Praqanin eyniadli meydaninda heykeli Yan Nepomuklunun Praqadaki Karl korpusu uzerinde yerlesen heykeli Muqeddes Adalbertin heykeli Vatslav meydani PraqaElave edebiyyat From ethnic group toward the modern nation the Czech case 10 1 2 2004 95 107 doi 10 1111 j 1354 5078 2004 00157 x Berka Petr and Palan Ales and Stastny Petr Xenophobe s Guide to the Czechs Oval Books London 2008 The Little and the Great Czech Nation Cambridge University 1996Xarici kecidlerVikianbarda Cexler ile elaqeli mediafayllar var Official Czech website links to multiple articles regarding the Czech people 2007 05 13 at the Wayback Machine Cexlerin Milli memarliq eneneleri Cex xalq mahnilari Cex xalq reqleri Cex etnoqrafiyasi ve regionlari Cex kulinariyasiIstinadlarThis number is a lower estimate as 2 742 669 people opted out declaring ethnicity in 2011 PDF 2012 01 31 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 12 17 2004 survey 2020 02 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 12 17 Ethnic Origin 264 Single and Multiple Ethnic Origin Responses 3 Generation Status 4 Age Groups 10 and Sex 3 for the Population in Private Households of Canada Provinces Territories Census Metropolitan Areas and Census Agglomerations 2011 National Household Survey 2018 12 24 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 17 http portal statistics sk 2014 03 29 at the Wayback Machine Statisticky urad SR 2006 census Data View by Location 2008 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 17 Arxivlenmis suret 2014 02 08 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 18 PDF 2016 04 17 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 12 18 Population by religious belief and by municipality size groups Czech Statistical Office 2015 06 27 tarixinde Istifade tarixi 2012 04 23 Ethnologue Slavic languages www ethnologue com 2012 01 11 tarixinde Istifade tarixi 2011 03 16 Slav people 2007 10 21 at the Wayback Machine Britannica Online Encyclopedia Ethnic German Minorities in the Czech Republic Poland and Slovakia 2009 01 26 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 18 2013 10 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 12 18 Czechs and Bohemians 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 18 Czech and Slovak roots in Vienna 2014 05 12 at the Wayback Machine wieninternational at The Czech ethnic minority in Romania 2008 12 19 at the Wayback Machine 29 12 2004 Radio Prague Government completes 13 year program to integrate Kazakh Czechs 2022 01 16 at the Wayback Machine The Prague Post October 31 2007 Czech politicians say restrictions on free movement of workers within EU should be removed 2009 01 26 at the Wayback Machine Radio Prague Population by denomination and sex as measured by 1921 1930 1950 1991 and 2001 censuses PDF Czech and English Czech Statistical Office 2011 02 21 tarixinde PDF Istifade tarixi 2010 03 09 Scitani lidu domu a bytu 2001 Czso cz 2012 05 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 11 19 PDF cex Czso cz 2015 02 21 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 11 19 PDF cex Czso cz 2013 11 04 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 11 19 O Semino et al The genetic legacy of paleolithic Homo sapiens sapiens in extant Europeans a Y chromosome perspective Science vol 290 2000 pp 1155 59 Tatiana M Karafet Fernando L Mendez Monica B Meilerman Peter A Underhill Stephen L Zegura and Michael F Hammer 2008 New binary polymorphisms reshape and increase resolution of the human Y chromosomal haplogroup tree Cheh Leh i Rus V poiskah mificheskih pervopredkov istrodina com 2013 01 26 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2001 V poiskah mificheskih pervopredkov slavyan Noevo potomstvo Kartina slavyanskogo mira vzglyad iz Vostochnoj Evropy Etnogeneticheskie legendy dogadki protogipotezy XVI nachala XVIII veka ISBN 5 85803 063 7 2022 03 25 tarixinde Istifade tarixi 1996 Havel Assumes Czechoslovak Presidency Los Angeled Times 2016 03 08 tarixinde Istifade tarixi 21 December 2011 Vaclav Havel Radio Prague 2009 06 24 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 18 Sedov 2002 Cheshskaya kuhnya 2015 03 18 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 22 Daniel Albright ed Modernism and Music An Anthology of Sources University of Chicago Press 2004 327 Harper Douglas Bohemian etymology November 2001 2004 11 04 tarixinde Istifade tarixi 2008 12 27 CzechSite Famous Czechs 2022 01 11 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 17 Antonin Panenka the footballer Pele described as either a genius or a madman 20 06 2007 10 19 UTC Radio Prague 2010 08 11 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 17 Josef Ladislav Masopust s memory lingers on 2007 12 22 tarixinde Istifade tarixi 2008 02 01 Chehi voshli v vosmerku samyh krasivyh narodov 2022 01 27 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 21 Political subdivision of Bohemia Moravia and Silesia 2009 01 04 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 18 2013 10 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 12 18 2008 01 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 12 18 Czech 2009 01 26 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 18 Short 1993 Cestina po siti cex 2012 09 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Yoxlanilib 5 oktyabr 2012 Nase rec cex 2012 12 13 tarixinde arxivlesdirilib Yoxlanilib 5 oktyabr 2012 Maurice Edmund The story of Bohemia from the earliest times to the fall of national independence in 1620 With a short summary of later events Fisher Unwin 1908 Mershman Francis St Wenceslaus Kevin Knight 2022 09 29 tarixinde Istifade tarixi 2008 02 10 Krcmar Ludek MultiMedia Activity 2007 09 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 02 10 Attwater Donald and Catherine Rachel John The Penguin Dictionary of Saints 3rd edition New York Penguin Books 1993 ISBN 0 14 051312 4 Order of the Knights of the Cross with the Red Star 757 years 2016 03 03 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 18