Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Praqmatika — dilçilik sahəsində bir tədqiqat istiqamətidir və insanların dilin istifadəsi zamanı mənaları kontekst daxilində necə yaratdıqlarını və başa düşdüklərini araşdırır. Praqmatika, dilin sırf qrammatik quruluşunu və ya sözlərin lüğəvi mənasını deyil, daha çox dilin konkret vəziyyətlərdə necə işlədiyini öyrənir. Yəni dilin real həyatdakı ünsiyyətdə hansı məqsədlə, hansı kontekstdə və necə istifadə olunduğunu təhlil edir.
Praqmatikanın əsas aspektləri
Praqmatika dilin mənasının başa düşülməsi üçün kontekstin vacibliyini vurğulayır. Kontekst dedikdə həm dilin danışıldığı məkan və zaman, həm də danışanların münasibətləri, niyyətləri və sosial şərait nəzərdə tutulur. Məsələn, eyni söz fərqli kontekstlərdə fərqli mənalar verə bilər. Məsələn, "Sizə zəng edəcəm" ifadəsi bir kontekstdə real zəng etməyi nəzərdə tuta bilər, başqa bir vəziyyətdə isə sadəcə bir formal vədlə ola bilər. Praqmatika çərçivəsində danışıq aktları nəzəriyyəsi vacib rol oynayır. Bu nəzəriyyə deyir ki, insanlar dil vasitəsilə təkcə məlumat ötürmür, həm də müəyyən hərəkətlər (aktlar) edirlər. Danışıq aktları üç əsas növə bölünür:Lokutiv akt, İllokutiv akt, Perlokutiv akt. Lokutiv akt sadəcə sözləri deməkdir. Məsələn, "qapını bağla". İllokutiv akt ilə danışanın hansısa məqsədi var. Məsələn, "qapını bağla" əmrdir. Perlokutiv akt cümlənin dinləyiciyə təsiridir. Məsələn, dinləyicinin qapını bağlaması. Praqmatika insanların niyyətlərini necə dilə gətirdiklərini araşdırır. Bəzən insanlar bir şeyi düz söyləmir, dolayısı ilə ifadə edirlər. Məsələn, "Bu otaq çox soyuqdur" cümləsi, əslində "Pəncərəni bağla" və ya "İstiliyi artır" kimi bir istəyin ifadəsi ola bilər. Burada danışanın niyyəti sözdə deyil, kontekstdə və ünsiyyətin məqsədində yatır. Ünsiyyət zamanı müəyyən cəmiyyətdaxili qaydalar və məhdudiyyətlər mövcuddur. Bu qaydalar danışanın nəyi deyə biləcəyini və nəyi deyə bilməyəcəyini müəyyən edir. Məsələn, bir insanın yaşına, sosial statusuna görə dilin istifadəsi dəyişir. Praqmatika, bu sosial və mədəni məhdudiyyətlərin dilə necə təsir etdiyini tədqiq edir. Praqmatikada implikatura anlayışı vacibdir. Bu, bir cümlənin lüğəvi mənası ilə yanaşı, dolayısı ilə hansı mənanı verdiyini ifadə edir. Məsələn, əgər kimsə soruşur "Nə vaxt evə gələcəksən?", cavabda "Saat 9-da çıxıram" cümləsi əslində "Mən saat 9-da evə gələcəyəm" kimi başa düşülə bilər. Burada dolayısı ilə verilən məna, sözlərin birbaşa mənasından daha əhəmiyyətlidir. Praqmatikanın bir digər sahəsi ünsiyyət zamanı danışanlar arasında ardıcıllığı və əlaqəni tənzimləyən qoşuluş qaydalarıdır. Bunlar: Keyfiyyət prinsipi (Səmimi və doğru olmaq), Kəmiyyət prinsipi (Kifayət qədər məlumat vermək), Əlaqə prinsipi (Verilən məlumatın müzakirə mövzusu ilə əlaqədar olması), Manner prinsipi (Aydın, qısa və anlaşıqlı olmaq).
Praqmatikanın gündəlik həyatda əhəmiyyəti
İnsanlar çox vaxt birbaşa deyil, dolayısı ilə nəsə deməyə üstünlük verirlər. Praqmatika bu cür dolaylı ifadələri təhlil edərək, danışanın həqiqi niyyətini başa düşməyə kömək edir. Müxtəlif mədəniyyətlərdə dilin istifadəsi ilə bağlı müxtəlif praqmatik qaydalar mövcuddur. Məsələn, bəzi mədəniyyətlərdə dolayısı ilə istək ifadə etmək daha uyğun görülür. Dilin praqmatik qaydalarını anlamaq, daha effektiv və anlaşılır ünsiyyət qurmağa kömək edir. Həmçinin ünsiyyətdə səhv anlaşmaların qarşısını almağa yardım edir. Beləliklə, praqmatika dilin mənalarının və istifadəsinin sosial və kontekstual baxımdan necə meydana gəldiyini araşdıran geniş bir sahədir və real həyatda dilin istifadəsini daha yaxşı başa düşməyə xidmət edir.
İstinadlar
- Mey, Ceykob L. Praqmatika: İcmal // Qəhvəyi, E. K.; Anderson, Anne (redaktorlar ). Dil və dilçilik ensiklopediyası (2nd). Amsterdam: Elsevier. 2006. 51–62. doi:10.1016/B0-08-044854-2/00306-0. ISBN .
- Kim, Daejin; Holl, Coan Kelli. "İkinci dildə praqmatik səriştənin inkişafında interaktiv kitab oxuma proqramının rolu". Müasir Dil Jurnalı. 86 (3). 2002: 332–348. doi:10.1111/1540-4781.00153. JSTOR 1192847.
- Takimoto, Masahiro. "Dil öyrənənlərin praqmatik səriştəsinin inkişafına deduktiv və induktiv təlimin təsiri". Müasir Dil Jurnalı. 92 (3). 2008: 369–386. doi:10.1111/j.1540-4781.2008.00752.x. JSTOR 25173064.
- Koike, Deyl Aprel. "Praqmatik səriştə və böyüklər üçün L2 əldə edilməsi: Dillərarası nitq aktları". Müasir Dil Jurnalı. 73 (3). 1989: 279–289. doi:10.1111/j.1540-4781.1989.tb06364.x. JSTOR 327002.
- İsrail, Maykl. Qütbün qrammatikası: Praqmatika, həssaslıq və tərəzi məntiqi. Kembric: Kembric Universitet Nəşriyyatı. 2011. səh. 10.
- Kryuqer, Paul R. Mənanın təhlili: Semantika və praqmatikaya giriş (2nd). Berlin: Language Science Press. 2019-01-12. 12, 141. doi:10.5281/ZENODO.2538330. ISBN .
- Coppock, Elizabet; Champollion, Lucas. Formal semantikaya dəvət (PDF) (2019). 2019. səh. 37. 2020-09-07 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-01.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Praqmatika dilcilik sahesinde bir tedqiqat istiqametidir ve insanlarin dilin istifadesi zamani menalari kontekst daxilinde nece yaratdiqlarini ve basa dusduklerini arasdirir Praqmatika dilin sirf qrammatik qurulusunu ve ya sozlerin lugevi menasini deyil daha cox dilin konkret veziyyetlerde nece islediyini oyrenir Yeni dilin real heyatdaki unsiyyetde hansi meqsedle hansi kontekstde ve nece istifade olundugunu tehlil edir DilcilikDunya dilleriFonologiya Morfologiya Sintaksis Semantika Praqmatika Koqnitiv dilcilik Generativ linqvistikaDeskriptiv linqvistikaAntropoloji linqvistika Tekamul linqvistikasi etimologiya Fonetika SosiolinqvistikaTetbiqi dilcilikKomputer dilciliyi Kriminalistika Dilin menimsenilmesi Dil qiymetlendirmesi Dil inkisafi Antropoloji linqvistika PsixolinqvistikaDigerleriEdebiyyat Dunya dilleribrPraqmatikanin esas aspektleriPraqmatika dilin menasinin basa dusulmesi ucun kontekstin vacibliyini vurgulayir Kontekst dedikde hem dilin danisildigi mekan ve zaman hem de danisanlarin munasibetleri niyyetleri ve sosial serait nezerde tutulur Meselen eyni soz ferqli kontekstlerde ferqli menalar vere biler Meselen Size zeng edecem ifadesi bir kontekstde real zeng etmeyi nezerde tuta biler basqa bir veziyyetde ise sadece bir formal vedle ola biler Praqmatika cercivesinde danisiq aktlari nezeriyyesi vacib rol oynayir Bu nezeriyye deyir ki insanlar dil vasitesile tekce melumat oturmur hem de mueyyen hereketler aktlar edirler Danisiq aktlari uc esas nove bolunur Lokutiv akt Illokutiv akt Perlokutiv akt Lokutiv akt sadece sozleri demekdir Meselen qapini bagla Illokutiv akt ile danisanin hansisa meqsedi var Meselen qapini bagla emrdir Perlokutiv akt cumlenin dinleyiciye tesiridir Meselen dinleyicinin qapini baglamasi Praqmatika insanlarin niyyetlerini nece dile getirdiklerini arasdirir Bezen insanlar bir seyi duz soylemir dolayisi ile ifade edirler Meselen Bu otaq cox soyuqdur cumlesi eslinde Pencereni bagla ve ya Istiliyi artir kimi bir isteyin ifadesi ola biler Burada danisanin niyyeti sozde deyil kontekstde ve unsiyyetin meqsedinde yatir Unsiyyet zamani mueyyen cemiyyetdaxili qaydalar ve mehdudiyyetler movcuddur Bu qaydalar danisanin neyi deye bileceyini ve neyi deye bilmeyeceyini mueyyen edir Meselen bir insanin yasina sosial statusuna gore dilin istifadesi deyisir Praqmatika bu sosial ve medeni mehdudiyyetlerin dile nece tesir etdiyini tedqiq edir Praqmatikada implikatura anlayisi vacibdir Bu bir cumlenin lugevi menasi ile yanasi dolayisi ile hansi menani verdiyini ifade edir Meselen eger kimse sorusur Ne vaxt eve geleceksen cavabda Saat 9 da cixiram cumlesi eslinde Men saat 9 da eve geleceyem kimi basa dusule biler Burada dolayisi ile verilen mena sozlerin birbasa menasindan daha ehemiyyetlidir Praqmatikanin bir diger sahesi unsiyyet zamani danisanlar arasinda ardicilligi ve elaqeni tenzimleyen qosulus qaydalaridir Bunlar Keyfiyyet prinsipi Semimi ve dogru olmaq Kemiyyet prinsipi Kifayet qeder melumat vermek Elaqe prinsipi Verilen melumatin muzakire movzusu ile elaqedar olmasi Manner prinsipi Aydin qisa ve anlasiqli olmaq Praqmatikanin gundelik heyatda ehemiyyetiInsanlar cox vaxt birbasa deyil dolayisi ile nese demeye ustunluk verirler Praqmatika bu cur dolayli ifadeleri tehlil ederek danisanin heqiqi niyyetini basa dusmeye komek edir Muxtelif medeniyyetlerde dilin istifadesi ile bagli muxtelif praqmatik qaydalar movcuddur Meselen bezi medeniyyetlerde dolayisi ile istek ifade etmek daha uygun gorulur Dilin praqmatik qaydalarini anlamaq daha effektiv ve anlasilir unsiyyet qurmaga komek edir Hemcinin unsiyyetde sehv anlasmalarin qarsisini almaga yardim edir Belelikle praqmatika dilin menalarinin ve istifadesinin sosial ve kontekstual baximdan nece meydana geldiyini arasdiran genis bir sahedir ve real heyatda dilin istifadesini daha yaxsi basa dusmeye xidmet edir IstinadlarMey Ceykob L Praqmatika Icmal Qehveyi E K Anderson Anne redaktorlar Dil ve dilcilik ensiklopediyasi 2nd Amsterdam Elsevier 2006 51 62 doi 10 1016 B0 08 044854 2 00306 0 ISBN 978 0 08 044854 1 Kim Daejin Holl Coan Kelli Ikinci dilde praqmatik seristenin inkisafinda interaktiv kitab oxuma proqraminin rolu Muasir Dil Jurnali 86 3 2002 332 348 doi 10 1111 1540 4781 00153 JSTOR 1192847 Takimoto Masahiro Dil oyrenenlerin praqmatik seristesinin inkisafina deduktiv ve induktiv telimin tesiri Muasir Dil Jurnali 92 3 2008 369 386 doi 10 1111 j 1540 4781 2008 00752 x JSTOR 25173064 Koike Deyl Aprel Praqmatik seriste ve boyukler ucun L2 elde edilmesi Dillerarasi nitq aktlari Muasir Dil Jurnali 73 3 1989 279 289 doi 10 1111 j 1540 4781 1989 tb06364 x JSTOR 327002 Israil Maykl Qutbun qrammatikasi Praqmatika hessasliq ve terezi mentiqi Kembric Kembric Universitet Nesriyyati 2011 seh 10 Kryuqer Paul R Menanin tehlili Semantika ve praqmatikaya giris 2nd Berlin Language Science Press 2019 01 12 12 141 doi 10 5281 ZENODO 2538330 ISBN 978 3 96110 136 8 Coppock Elizabet Champollion Lucas Formal semantikaya devet PDF 2019 2019 seh 37 2020 09 07 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 01 01