Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gürcüstan Asiyanın Ön Qafqaz regionunda yerləşən; bəzən isə Şərqi Avropaya aid edilən ölkə.
| Gürcüstan coğrafiyası | |
|---|---|
| Qitə | Asiya/ Avropa |
| Region | Qafqaz |
| Koordinatlar | 42°00′ş.e., 43°30′ş.u |
| Sahə |
|
| Sahil xəttinin uzunluğu | 310 km |
| Sərhədlər | 1461 km (Ermənistan 164 km, Azərbaycan 322 km, Rusiya 723 km, Türkiyə 252 km) |
| Ən yüksək nöqtə | 5068 m |
| Ən alçaq nöqtə | 0 m Qara dəniz |
| Ən böyük çay | Kür çayı |
| Ən böyük göl | Paravani gölü |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Təbiət baxımından Gürcüstan olduqca rəngarəngdir. Buna səbəb onun coğrafi yerləşməsi və hündürlük zonallığıdır. Qafqaz regionuna aid bitki və heyvanlar aləmi ərazi quruluşu ilə əlaqədar olduqca zəngindir. Gürcüstan rütubətli Aralıq dənizi iqlim tipi ilə Xəzər və Aral dənizinin yerləşdiyi arid kontinental iqlim tipləri arasında qərarlaşır.
Ölkənin ümumi sahəsi 69,7 min km² təşkil edir. Hazırda ərazisinin tərkib hissəsini təşkil edən Abxaziya (8600 km²) və Cənubi Osetiya (3900 km²) onun nəzarətində deyildir.
Relyef
Ölkənin şimal hissəsini Böyük Qafqazın 4000–5000 m hündürlüyə malik zirvələri tutur. Ölkənin ən hündür nöqtələləri: (5068 m) və Kazbek (5033 m). Qafqaz dağları cavan dağlardır. Bu səbəbdən burada tektonik proseslər bü gündə davam edir. Gürcüstanın sahil xətti enir. Yüz il ərzində kolxida ovalığı 13 sm alçalır. Aktiv zona olduğundan zəlzələlər müşahidə edilir. Xüsusi ilə şərqində 5-7 bal gücündə zəlzələlər müşahidə edilir.
Qafqaz dağlarının tən ortası su ayrıcı rolunu oynayır. Burada Krestovı (2384 m) və Mamison (2829 m) aşırımları yerləşir. Əvvəllər buradan keçirdi (2006-ci ildə). Üstəlik iki yol və və ilə əlaqədar hazırda bağlıdır.
Yüksək dağlıq zonalarda buzlaqlar xarakterikdir. Qərbində kart məşhəlli suxurlar geniş yayılmiş, şərqində isə cavan vulkanik formalara rast gəlinir. Gürcüstanda 600-dən çox buzlaq vardır ki, onunda sahəsi 520 km² təşkil edir. Ən iri buzlaqlar Svanetiyada yerləşir. Ölkənin cənubunda Kiçik Qafqaz silsiləsi uzanır (2850 m). Böyük və Kiçik Qafqaz dağları arasında Kolxida ovalığı yerləşir. Ovalıq üçbucğı xatırladır. Ölkənin şərqində İberiya çökəkliyi yerləşir ki, buradan isə Kür çayı axır.
Ölkənin Qara dənizlə sahil boyu əraziləri dənizdən elədə hündürdə yerləşmir. Şərqində isə düzənliyin hündürlüyü 150 meytə qalxır. Ölkənin Pankis dərəsində Çeçen-Kistinlər yaşayır. Onlar Şimali Qafqaz çeçenlərinin qohum nümayəndələridir. İkinci Çeçenistan müharibəsi (1999—2000) dönəmində əraziyə çoxlu sayda qaçqın çeçenlər gəlmişdir.
Gürcüstanın cənub-qərbində Cənubi Gürcüstan (Cavaxetiya) vulkanik dağlığı yerləşir. Buradan axan çaylar dərin kanyonlar əmələ gətirmişdir. Maksimal hündürlük 3301 metrdir ().
Ölkənin əsas faydalı qazıntılarə (Çiatura), daş kömür (Tkibuli) və elədə böyük olmayan neft ehtiyatları. Ancaq ölkə ərazisində çoxlu sayda termal və mineral mənbələr vardır. Ölkədə 50-dən çox Kurort turizm bölgəsi vardır. Ən məşhuru Borjomi və Sxaltubodur.
Dəniz
Gürcüstanın Qara dəniz sahilləri 310 km təşkil edir. Bunun 105 km hazırda Abxaziyanın nzarətindədir. Sahilləri az girintili-çıxıntılı olduğundan körfəz və yarımadalardan məhrumdur. Ən iri limanları Poti və Batumidir.
Hidroqrafiyası
Çay sistemləri hər yerdə eyni dərəc inkişaf etməmişdir.
Güurcüstan çayları iki hövzəyə aiddir: Qara dəniz (75%), Xəzər dənizi. Gürcüstan ərəzindən axaraq Xəzər dənizi hövzəsinə aid çaylar Kür çayının qollarını təşkil edir və Mingəçevir su anbarında toplanır. Qərbi Gürcüstanın Qara dənizə tökülən çayları vahid çay şəbəkəsi əmələ gətirmir. Bu istiqamətdən axan ən iri çarlar Rioni və İnquri çaylarıdır. Çaylar öz başlanğıclarını Qafqaz dağlarından götürdüründən iti axına malik olur. Düzənlikdə yataqları genişlənir, sürətləri isə azalır. Dağ çaylarının üzərində kaskad SES inşa edilmişdur. Gürcüstanda göllər elədə çoz dyildir. Onların çoxu Cavaxetiya orta dağlıq ərazisində rast gəlinir. Ən böyük gölü Paravani gölüdür.
İqlimi
Gürcüstanın iqlimi subtropik və rütubətli mülayimdir.
Bitkilər aləmi
Ölkə ərazisi bitki örtüyü baxımından olduqca zəngindir. Burada relikt bitkiləri olmuqca çuxdur. Buna misal kimi Rododendron, Şümşad, Prunus laurocerasus, xurma və s bitkilərin növlərini göstərmək olar.
Ölkə ərazisinin ⅓ hissəsini meşələr tutur. Əvvəllət Kolxida ovalığının hamısı, İberiya çökəkliyinin yarısını meşələr örtürdü. Ən çox yayılan ağac növləri palıd, Vələs, Şabalıd, Ağ şam, Fıstıq, küknar, şam və s-dir. 2800-3500 metr yüksəkliklərdə alp çəmənlikləri yayılmışdır.
Burada bir çox ağac növləri çay vadiləri boyunca massinlər əmələ gətirir: (Acarıstan), (Borjomi dərəsində), Eldar şamı (Şərqi Gürcüstanda). Kolxida ovalığında 200 min ha ərazidə bataqlıq yayılmışdır.
Heyvanlar aləmi
Gürcüstanın heyvanlar aləmidə zəngindir. Burada 11 000 növ onurğasız, 84 növ sirinsuda yayılmış balıq növü, 12 suda-quruda yaşayan, 52 növ quş, 3 növ tısbağa, 27 növ kərtənkələ, 23 növ ilan yaşayır. Sürünənlərdən 3 növ ilan və 12 növ kərtənkələ endemikdir. Ölkə ərazisində 109 növ məməli yaşayır.
Ən iri məməlilər: ayı, canavar, tülkü, nəcib maral, qaban. Bəbir isə nəsli kəsilmək üzrə olan növdür. Zolaqlı kaftar və ceyranıda eyni aqibət gözləyir. XX əsrdə Turan pələngi və adi monax suitisinin tamamən nəsli kəsilmişdir. Son zamanlar isə ölkəyə Amerika yenotu (Şimali Amerika) və yenotabənzər it (Uzaq Şərq) gətirilmişdir
Statuslu ərazilər
Sovet dönəmində 15 qoruq olmuşdur. Onlar arasında Laqodexi qoruğu, , və s. Borjomi qoruğu ərazisindən Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri keçir.
İstinadlar
- . 2010-03-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-23.
- . 2009-03-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-23.
- "Atlas — Xpeditions @ nationalgeographic.com". 2010-06-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-23.
- "Service Information". 2006-09-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-23.
- "Checklists of Lichens — Near and Middle East". 2011-06-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-23.
- Georgia may be considered to be in and/or Europe. The United Nations classification of world regions 2010-04-17 at the Wayback Machine places Georgia in Western Asia; the Central Intelligence Agency CIA World Factbook [1] 2015-10-16 at the Wayback Machine, National Geographic 2020-12-11 at the Wayback Machine, and Encyclopædia Britannica 2015-04-26 at the Wayback Machine also place Georgia in Asia. Conversely, numerous sources place Georgia in Europe such as the BBC [2] 2022-08-12 at the Wayback Machine, Oxford Reference Online [3] 2019-09-24 at the Wayback Machine, Merriam-Webster's Collegiate Dictionary 2008-02-01 at the Wayback Machine, and www.worldatlas.com 2018-02-04 at the Wayback Machine.
- BBC [4] 2022-08-12 at the Wayback Machine, Oxford Reference Online [5] 2019-09-24 at the Wayback Machine, Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary 2008-02-01 at the Wayback Machine, www.worldatlas.com 2018-02-04 at the Wayback Machine.
- . 2012-06-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-23.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gurcustan Asiyanin On Qafqaz regionunda yerlesen bezen ise Serqi Avropaya aid edilen olke Gurcustan cografiyasiQite Asiya AvropaRegion QafqazKoordinatlar 42 00 s e 43 30 s uSahe 119 sahesine gore yeri 69 700 km 100 su 0 Sahil xettinin uzunlugu 310 kmSerhedler 1461 km Ermenistan 164 km Azerbaycan 322 km Rusiya 723 km Turkiye 252 km En yuksek noqte 5068 mEn alcaq noqte 0 m Qara denizEn boyuk cay Kur cayiEn boyuk gol Paravani golu Vikianbarda elaqeli mediafayllar Tebiet baximindan Gurcustan olduqca rengarengdir Buna sebeb onun cografi yerlesmesi ve hundurluk zonalligidir Qafqaz regionuna aid bitki ve heyvanlar alemi erazi qurulusu ile elaqedar olduqca zengindir Gurcustan rutubetli Araliq denizi iqlim tipi ile Xezer ve Aral denizinin yerlesdiyi arid kontinental iqlim tipleri arasinda qerarlasir Olkenin umumi sahesi 69 7 min km teskil edir Hazirda erazisinin terkib hissesini teskil eden Abxaziya 8600 km ve Cenubi Osetiya 3900 km onun nezaretinde deyildir RelyefOlkenin simal hissesini Boyuk Qafqazin 4000 5000 m hundurluye malik zirveleri tutur Olkenin en hundur noqteleleri 5068 m ve Kazbek 5033 m Qafqaz daglari cavan daglardir Bu sebebden burada tektonik prosesler bu gunde davam edir Gurcustanin sahil xetti enir Yuz il erzinde kolxida ovaligi 13 sm alcalir Aktiv zona oldugundan zelzeleler musahide edilir Xususi ile serqinde 5 7 bal gucunde zelzeleler musahide edilir Qafqaz daglarinin ten ortasi su ayrici rolunu oynayir Burada Krestovi 2384 m ve Mamison 2829 m asirimlari yerlesir Evveller buradan kecirdi 2006 ci ilde Ustelik iki yol ve ve ile elaqedar hazirda baglidir Yuksek dagliq zonalarda buzlaqlar xarakterikdir Qerbinde kart meshelli suxurlar genis yayilmis serqinde ise cavan vulkanik formalara rast gelinir Gurcustanda 600 den cox buzlaq vardir ki onunda sahesi 520 km teskil edir En iri buzlaqlar Svanetiyada yerlesir Olkenin cenubunda Kicik Qafqaz silsilesi uzanir 2850 m Boyuk ve Kicik Qafqaz daglari arasinda Kolxida ovaligi yerlesir Ovaliq ucbucgi xatirladir Olkenin serqinde Iberiya cokekliyi yerlesir ki buradan ise Kur cayi axir Olkenin Qara denizle sahil boyu erazileri denizden elede hundurde yerlesmir Serqinde ise duzenliyin hundurluyu 150 meyte qalxir Olkenin Pankis deresinde Cecen Kistinler yasayir Onlar Simali Qafqaz cecenlerinin qohum numayendeleridir Ikinci Cecenistan muharibesi 1999 2000 doneminde eraziye coxlu sayda qacqin cecenler gelmisdir Gurcustanin cenub qerbinde Cenubi Gurcustan Cavaxetiya vulkanik dagligi yerlesir Buradan axan caylar derin kanyonlar emele getirmisdir Maksimal hundurluk 3301 metrdir Olkenin esas faydali qazintilare Ciatura das komur Tkibuli ve elede boyuk olmayan neft ehtiyatlari Ancaq olke erazisinde coxlu sayda termal ve mineral menbeler vardir Olkede 50 den cox Kurort turizm bolgesi vardir En meshuru Borjomi ve Sxaltubodur DenizGurcustanin Qara deniz sahilleri 310 km teskil edir Bunun 105 km hazirda Abxaziyanin nzaretindedir Sahilleri az girintili cixintili oldugundan korfez ve yarimadalardan mehrumdur En iri limanlari Poti ve Batumidir HidroqrafiyasiCay sistemleri her yerde eyni derec inkisaf etmemisdir Guurcustan caylari iki hovzeye aiddir Qara deniz 75 Xezer denizi Gurcustan erezinden axaraq Xezer denizi hovzesine aid caylar Kur cayinin qollarini teskil edir ve Mingecevir su anbarinda toplanir Qerbi Gurcustanin Qara denize tokulen caylari vahid cay sebekesi emele getirmir Bu istiqametden axan en iri carlar Rioni ve Inquri caylaridir Caylar oz baslangiclarini Qafqaz daglarindan goturdurunden iti axina malik olur Duzenlikde yataqlari genislenir suretleri ise azalir Dag caylarinin uzerinde kaskad SES insa edilmisdur Gurcustanda goller elede coz dyildir Onlarin coxu Cavaxetiya orta dagliq erazisinde rast gelinir En boyuk golu Paravani goludur IqlimiGurcustanin iqlimi subtropik ve rutubetli mulayimdir Bitkiler alemiOlke erazisi bitki ortuyu baximindan olduqca zengindir Burada relikt bitkileri olmuqca cuxdur Buna misal kimi Rododendron Sumsad Prunus laurocerasus xurma ve s bitkilerin novlerini gostermek olar Olke erazisinin hissesini meseler tutur Evvellet Kolxida ovaliginin hamisi Iberiya cokekliyinin yarisini meseler orturdu En cox yayilan agac novleri palid Veles Sabalid Ag sam Fistiq kuknar sam ve s dir 2800 3500 metr yuksekliklerde alp cemenlikleri yayilmisdir Burada bir cox agac novleri cay vadileri boyunca massinler emele getirir Acaristan Borjomi deresinde Eldar sami Serqi Gurcustanda Kolxida ovaliginda 200 min ha erazide bataqliq yayilmisdir Heyvanlar alemiGurcustanin heyvanlar alemide zengindir Burada 11 000 nov onurgasiz 84 nov sirinsuda yayilmis baliq novu 12 suda quruda yasayan 52 nov qus 3 nov tisbaga 27 nov kertenkele 23 nov ilan yasayir Surunenlerden 3 nov ilan ve 12 nov kertenkele endemikdir Olke erazisinde 109 nov memeli yasayir En iri memeliler ayi canavar tulku necib maral qaban Bebir ise nesli kesilmek uzre olan novdur Zolaqli kaftar ve ceyranida eyni aqibet gozleyir XX esrde Turan pelengi ve adi monax suitisinin tamamen nesli kesilmisdir Son zamanlar ise olkeye Amerika yenotu Simali Amerika ve yenotabenzer it Uzaq Serq getirilmisdirStatuslu erazilerSovet doneminde 15 qoruq olmusdur Onlar arasinda Laqodexi qorugu ve s Borjomi qorugu erazisinden Baki Tbilisi Ceyhan neft kemeri kecir Istinadlar 2010 03 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 23 2009 03 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 23 Atlas Xpeditions nationalgeographic com 2010 06 10 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 23 Service Information 2006 09 17 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 23 Checklists of Lichens Near and Middle East 2011 06 06 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 23 Georgia may be considered to be in and or Europe The United Nations classification of world regions 2010 04 17 at the Wayback Machine places Georgia in Western Asia the Central Intelligence Agency CIA World Factbook 1 2015 10 16 at the Wayback Machine National Geographic 2020 12 11 at the Wayback Machine and Encyclopaedia Britannica 2015 04 26 at the Wayback Machine also place Georgia in Asia Conversely numerous sources place Georgia in Europe such as the BBC 2 2022 08 12 at the Wayback Machine Oxford Reference Online 3 2019 09 24 at the Wayback Machine Merriam Webster s Collegiate Dictionary 2008 02 01 at the Wayback Machine and www worldatlas com 2018 02 04 at the Wayback Machine BBC 4 2022 08 12 at the Wayback Machine Oxford Reference Online 5 2019 09 24 at the Wayback Machine Merriam Webster s Collegiate Dictionary 2008 02 01 at the Wayback Machine www worldatlas com 2018 02 04 at the Wayback Machine 2012 06 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 23 Hemcinin bax