Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Fransisko Paulino Ermenegildo Teodulo Franko Baamonde (isp. Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco Bahamonde; 4 dekabr 1892[…] – 20 noyabr 1975[…], Madrid) — İspaniya hərbi və dövlət xadimi, diktator, İspaniya vətəndaş müharibəsi illərində nasionalist hərbi üsyanın rəhbəri, 1939-1975-ci illərdə İspaniya krallığının regenti, kaudilyo (isp. Caudillo de España por la gracia de Dios — Tanrının etimadı ilə İspaniyanın Rəhbəri), İspaniya Nazirlər Şurasının Sədri, generallisimus. 1936-1939-cu illəri əhatə edən vətəndaş müharibəsində qələbə çalaraq hakimiyyəti ələ keçirmişdir.
| Fransisko Franko Baamonde | |
|---|---|
| Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco Bahamonde | |
 | |
 | |
| 1 aprel 1939 – 20 iyun 1975 | |
| Əvvəlki | Manuel Asanya |
| Sonrakı | I Xuan Karlos |
| |
| 5 fevral 1939 – 9 iyun 1973 | |
| Əvvəlki | Xuan Neqrin |
| Sonrakı | Luis Karrero Blanko |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco Bahamonde |
| Doğum tarixi | 4 dekabr 1892[…] |
| Vəfat tarixi | 20 noyabr 1975[…](82 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ürək çatışmazlığı |
| Partiya | Falanqa |
| Fəaliyyəti | zabit, hərbi qulluqçu, siyasətçi, rəhbər[d], ssenarist |
| Həyat yoldaşı | Karmen Polo |
| Uşağı | qızı: Mariya del Karmen |
| Dini | katolisizm |
| Hərbi xidmət | |
| Qoşun növü | İspaniya Silahlı Qüvvələri |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | generalisimus |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Gəncliyi
Franko ailəsinin ənənəsinə uyğun olaraq hərbi dənizçi olmaq istəyirdi. Lakin İspaniyanın 1898-ci il məğlubiyyəti nəticəsində bu sahədəki boş yerlərin sayında həddindən artıq azalma baş verdi. Buna görə də Franko Piyada Qoşun Akademiyasına yazıldı. Onun qardaşı Roman Franko isə məşhur aviator olmuşdur.
1910-cu ildə Toledodakı Piyada Qoşun Akademiyasını bitirdikdən sonra o, 2 il öz doğma şəhərindəki qarnizonda xidmət edir. Lakin ilk imkan düşən kimi Mərakeşə yollanır. Çünki İspaniyanın Afrikadakı bu yeni protektoratında xidmət döyüş təcrübəsi toplamağa və hərbi karyera qurmağa imkan verirdi.
Tezliklə Franko yaxşı zabit kimi reputasiya qazandı. O, Mərakeşdə cəmi 11 il qalır, əvvəl Yerli Müntəzəm Ordu sıralarında, sonra isə xidmət edir. 1912-1916-cı və 1920-1926-cı illərdə o, iştirak edir və leytenant rütbəsindən generaladək yüksəlir. 1916-cı ildə 23 yaşında ikən o, ispan ordusunda ən gənc mayor, 1926-cı ildə 33 yaşında isə ən gənc general olur. Elə həmin il Franko Madriddə yerləşən piyada qoşun briqadasının komandanı, 1928-ci ildə isə Saraqosadakı yenidən yaradılmış Hərbi Akademiyanın rəhbəri təyin edilir.
Hakimiyyətə doğru
1931-ci ildə demək olar ki, qan tökülmədən keçən inqilab nəticəsində monarxiya devrildi. Hakimiyyət respublikaçıların əlinə keçdi. Bu dövrdə Franko neytral qalaraq siyasətə qarışmırdı. 1931-ci il aprelin 15-də o, rəhbərlik etdiyi akademiyanın müdavimləri qarşısında çıxış edərkən demişdi: "Beləliklə, respublika elan olunub və hakimiyyət müvəqqəti hökumətin əlindədir, buna görə də nizam-intizamı gözləmək, sülhü qorumaq, xalqın düzgün yolda irəliləməsinə yardım etmək üçün öz sıralarımızı sıxlaşdırmaq bizim borcumuzdur".
Respublikanın ilk illərində hakimiyyət əsasən populyar olmayan aqrar siyasət həyata keçirən solçu partiyaların əlində idi. Bundan əlavə antidini islahatlar həyata keçirildi, 1851-ci ildə Katolik Kilsəsi ilə bağlanmış konkordat ləğv edildi, katolisizm dövlət dini olmaqdan çıxarıldı, ruhanilərə hər cür ödəmələr 2 il müddətinə dayandırıldı, yenidən qadağan edildi, geniş yayılmış kilsə təhsili sistemi ləğv olundu, boşanma proseduru sadələşdirildi, bəzi monastırlar dağıdıldı. Cəmiyyətdə narazılıqlar, siyasiləşmə və radikallaşma kəskin şəkildə yüksəldi. Arxasında "İberiya Anarxistlər Federasiyası" (İAF) adlı anarxist təşkilatın dayandığı tətillər, bomba partlayışları ilə müşayiət olunan sui-qəsdlər və kəndlərdəki qanlı iğtişaşlar sonda hakimiyyət çevrilişi ilə nəticələndi. 1933-cü ildə sağ təmayüllü partiyalar hakimiyyətə gəldilər. "İki qırmızı il"dən sonra İspaniyada "iki qara il" başladı. Nəticədə ölkədə müxtəlif siyasi görüşlərə malik olan çoxsaylı yarımhərbi təşkilatlar formalaşmağa başladı. 1934-cü ildə Asturiyada şaxtaçıların anarxist üsyanı baş qaldırdı. Franko onun yatırılmasında iştirak etdi və tezliklə Mərakeşdəki ispan ordusunun baş komandanı təyin edildi. Lakin bir neçə ay sonra o, Böyük Baş Qərargah Rəisi vəzifəsini təhvil almaq üçün Madridə geri qayıtdı.
1936-cı ilin fevralında özündə sosialist, kommunist, anarxist və solçu burjua partiyalarını birləşdirən Xalq Cəbhəsi partiyaları seçkilərdə qələbə qazandılar. Onlar dərhal siyasi məhbusları azad etməyə, torpağı ələ keçirməyə, kilsə və monastırları dağıtmağa başladılar. Sonrakı bir neçə ayda hökumət get-gedə solçuların təsiri altına düşmüşdü.
Vətəndaş müharibəsi
1936-cı il iyulun 18-də İspaniyada Vətəndaş müharibəsi başladı. Sovet tarixçiləri bu hadisənin başlanmasına siqnal rolunu radio ilə yayımlanan şifrələnmiş "İspaniya üzərində buludsuz səma" sözləri olduğunu iddia etsələr də, ispan tarixçiləri bu faktı təsdiq etmirlər və belə bir fakt onlara məlum deyil. Hərbçilər bütün böyük şəhərlərdə qiyam qaldırdılar, lakin Madrid də daxil olmaqla bir neçə şəhərdə o tezliklə yatırıldı. Nəticədə sürətli qələbə əldə etmək mümkün olmadı. Hər iki tərəf öz siyasi rəqiblərinə qarşı kütləvi silahlı qarşıdurmaya başladı.
İlkin olaraq qiyamçıların rəhbəri Franko yox, Portuqaliyada sürgündə olan general idi. Lakin üsyanın başlanmasından iki gün sonra iyulun 20-də o, təyyarə qəzasında həlak oldu.
Respublikaçılar kömək üçün SSRİ-yə müraciət etdilər. Faşist İtaliyası və Almaniya isə nasionalistlərə yardım edirdi. SSRİ Daxili İşlər üzrə Xalq Komissarlığı (NKVD) və antifaşist adam toplamaq üçün fəaliyyətə başladılar. Frankonun tərəfində də müxtəlif ölkələrdən könüllülər döyüşürdülər.
Əgər tərəflərdən biri bu müharibəni "faşizm və reaksiyaya qarşı mübarizə" kimi göstərirdisə, digəri bunu "qırmızı ordulara qarşı xaç yürüşü" kimi təqdim edirdi. Franko Mussolini və Hitlerdən fərqli olaraq katolik idi və bu amil onlar arasındakı münasibətlərdə sonradan "çat" yaranmasına səbəb oldu.
Üç il davam edən vətəndaş müharibəsi nəticəsində nasionalistlər qələbə qazandılar. Müharibənin sonlarına yaxın həm respublikaçıların SSRİ ilə, həm də Frankonun Almaniya və İtaliya ilə münasibətlərində soyuqluq yarandı.
Müharibənin başa çatmasına yarım il qalmış interbriqadalar buraxıldı və İspaniyadan çıxarıldı, sovet hərbi mütəxəssisləri də həmçinin. Franko da öz növbəsində alman "Kondor" Legionuna öz vətəninə qayıtmağı təklif etdi. Çünki, hamının gözlədiyi dünya müharibəsi ərəfəsində Franko qərb ölkələrinə münasibətdə neytral qalmağı üstün tuturdu.
İkinci dünya müharibəsi dövründə
 Əlaqəli mövzular İstiqamətlər Doktrinalar Təşkilatlar Faşist liderlər Faşist dövlətlər |
İtaliya və Almaniya Frankoya göstərdikləri yardımın müqabilində elə də çox şey əldə etmədilər. Düzdür onlar qonşuluqlarında kommunist dövlətinin qurulması təhlükəsindən qurtuldular, lakin İspaniya "faşist oxu"na qoşulmadı və SSRİ-yə qarşı döyüşmək üçün Şərq cəbhəsinə Mavi diviziyanın göndərilməsini çıxmaqla İkinci dünya müharibəsi ərzində demək olar ki, neytral qaldı. Hitlerlə şəxsi görüşməsində Franko Cəbəllütariqin ələ keçirilməsi planında iştirak etməkdən imtina etdi. Lakin SSRİ-nin İspaniyada respublikaçılara dəstək verməsinə cavab olaraq o, Mavi diviziya adlanan qoşun hissəsinin bu ölkəyə qarşı hərbi əməliyyatlarda iştirak etməsinə razı oldu. Mussolini rejiminin devrilməsindən sonra Franko bu qoşunları geri çağırdı. Nəticə olaraq müharibədən sonra Franko rejimi çökmədi, lakin bir müddət ABŞ və SSRİ-nin təzyiqi ilə beynəlxalq aləmdən təcrid olundu.
Franko Hitlerin tələblərinə baxmayaraq İspaniyada antisemit qanunvericilik aktları qəbul etmədi. Bu həmin dövrdə İspaniyada yaşayan və digər ölkələrdən qaçan 60 mindən artıq yəhudinin həyatını xilas etdi. Bu səbəbdən müasir İsrail tarixşünaslığı Frankoya simpatiya ilə yanaşır.
Müəllif Riçard Bassetin versiyasına görə Frankonun neytrallığı Çörçillin Franko və onun generallarının İsveçrədəki bank hesablarına köçürdüyü pulların nəticəsidir.
Müharibədən sonra
Soyuq müharibənin başlamasından sonra SSRİ-nin BMT-də rolu azaldı və 50-ci illərin əvvəllərində Franko rejimi ilə diplomatik əlaqələr qurulmasına başlandı. Hələ İkinci dünya müharibəsinin gedişində Franko faşist partiyasının, səlahiyyətlərini məhdudlaşdırdı, müharibədən sonra isə partiya əsasən sosial məsələlərlə məşğul olurdu. Həm də bu partiya adını dəyişərək Milli Hərəkat partiyası adını aldı. Frankonun təşəbbüsü ilə milli barışıq siyasətinin əsası qoyuldu, vətəndaş müharibəsində bütün həlak olanlara abidə ucaldıldı. Lakin siyasi rəqiblərə qarşı repressiyalar onun ölümünədək davam etdi.
1950-ci illərin ortalarından İspaniyanı Avropanın kasıb ölkələri sırasından inkişaf etmiş ölkələr sırasına çıxaran "ispan iqtisadi möcüzəsi" başladı. Uzun müddət İspaniya Yaponiyadan sonra inkişaf tempinə görə dünyada ikinci yeri tuturdu. 1947-ci ildən İspaniya kral vəzifəsinin vakant olduğu monarxiya hesab olunurdu. Franko qərar verdi ki, onun ölümündən sonra şahzadə Xuan Karlos kral olacaq və bu 1975-ci ildə baş verdi.
1973-cü ildə Franko hökumətin rəhbəri vəzifəsindən ayrıldı və yerini admiral Luis Karrero Blankoya təhvil verdi. Lakin yeni rəhbər həmin il ETA terrorçuları tərəfindən öldürüldü. Franko isə uzun müddət müalicədə qaldı, üstəlik hesab olunur ki, onun ömrünü süni şəkildə uzadırmışlar ki, o, 1975-ci il noyabrın 20-də ölüm ildönümündə vəfat etsin. Fransisko Franko (isp. Valle de los Caídos) dəfn olunmuşdur.
Ailəsi, şəxsi həyatı
Franko 2 kitabın müəllifidir: İspan Əcnəbi Legionunda xidmətdən bəhs edən "Bir bölüyün gündəliyi" (1922) və Hayme de Andrade təxəllüsü altında yazdığı ailə xronikasından bəhs edən "Nəsil" (1940). Onun sevimli məşğuliyyəti ova getmək, ömrünün sonlarına yaxın isə televizora baxmaq idi.
Frankonun vəfatından sonra onun həyat yoldaşı Karmen Poloya hersoginya titulu verildi. Frankonun Karmen Polodan bir qızı vardır (Mariya del Karmen).
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Payne S. G. Francisco Franco // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Франко Франсиско // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
Xarici keçidlər
- Fransisko Franko haqqında Britannika məqaləsi
- Xoakin Arraras.Fransisko Franko: insan və zaman
- Hedda Qarza. Fransisko Franko (bioqrafiya)
- Дамс Хельмут Гюнтер. «Франсиско Франко. Солдат и глава государства»
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Fransisko Paulino Ermenegildo Teodulo Franko Baamonde isp Francisco Paulino Hermenegildo Teodulo Franco Bahamonde 4 dekabr 1892 20 noyabr 1975 Madrid Ispaniya herbi ve dovlet xadimi diktator Ispaniya vetendas muharibesi illerinde nasionalist herbi usyanin rehberi 1939 1975 ci illerde Ispaniya kralliginin regenti kaudilyo isp Caudillo de Espana por la gracia de Dios Tanrinin etimadi ile Ispaniyanin Rehberi Ispaniya Nazirler Surasinin Sedri generallisimus 1936 1939 cu illeri ehate eden vetendas muharibesinde qelebe calaraq hakimiyyeti ele kecirmisdir Fransisko Franko BaamondeFrancisco Paulino Hermenegildo Teodulo Franco BahamondeIspaniyanin dovlet bascisi kaudilyo Ispaniya kralinin regenti1 aprel 1939 20 iyun 1975EvvelkiManuel AsanyaSonrakiI Xuan KarlosIspaniyanin 68 ci bas naziri5 fevral 1939 9 iyun 1973EvvelkiXuan NeqrinSonrakiLuis Karrero BlankoSexsi melumatlarDogum adi Francisco Paulino Hermenegildo Teodulo Franco BahamondeDogum tarixi 4 dekabr 1892 1892 12 04 Vefat tarixi 20 noyabr 1975 1975 11 20 82 yasinda Vefat yeri Madrid Madrid vilayeti d IspaniyaVefat sebebi urek catismazligiPartiya FalanqaFealiyyeti zabit herbi qulluqcu siyasetci rehber d ssenaristHeyat yoldasi Karmen PoloUsagi qizi Mariya del KarmenDini katolisizmHerbi xidmetQosun novu Ispaniya Silahli QuvveleriDoyusler Ispaniya vetendas muharibesiRutbesi generalisimus Vikianbarda elaqeli mediafayllarGencliyiFranko ailesinin enenesine uygun olaraq herbi denizci olmaq isteyirdi Lakin Ispaniyanin 1898 ci il meglubiyyeti neticesinde bu sahedeki bos yerlerin sayinda heddinden artiq azalma bas verdi Buna gore de Franko Piyada Qosun Akademiyasina yazildi Onun qardasi Roman Franko ise meshur aviator olmusdur 1910 cu ilde Toledodaki Piyada Qosun Akademiyasini bitirdikden sonra o 2 il oz dogma seherindeki qarnizonda xidmet edir Lakin ilk imkan dusen kimi Merakese yollanir Cunki Ispaniyanin Afrikadaki bu yeni protektoratinda xidmet doyus tecrubesi toplamaga ve herbi karyera qurmaga imkan verirdi Tezlikle Franko yaxsi zabit kimi reputasiya qazandi O Merakesde cemi 11 il qalir evvel Yerli Muntezem Ordu siralarinda sonra ise xidmet edir 1912 1916 ci ve 1920 1926 ci illerde o istirak edir ve leytenant rutbesinden generaladek yukselir 1916 ci ilde 23 yasinda iken o ispan ordusunda en genc mayor 1926 ci ilde 33 yasinda ise en genc general olur Ele hemin il Franko Madridde yerlesen piyada qosun briqadasinin komandani 1928 ci ilde ise Saraqosadaki yeniden yaradilmis Herbi Akademiyanin rehberi teyin edilir Hakimiyyete dogru1931 ci ilde demek olar ki qan tokulmeden kecen inqilab neticesinde monarxiya devrildi Hakimiyyet respublikacilarin eline kecdi Bu dovrde Franko neytral qalaraq siyasete qarismirdi 1931 ci il aprelin 15 de o rehberlik etdiyi akademiyanin mudavimleri qarsisinda cixis ederken demisdi Belelikle respublika elan olunub ve hakimiyyet muveqqeti hokumetin elindedir buna gore de nizam intizami gozlemek sulhu qorumaq xalqin duzgun yolda irelilemesine yardim etmek ucun oz siralarimizi sixlasdirmaq bizim borcumuzdur Respublikanin ilk illerinde hakimiyyet esasen populyar olmayan aqrar siyaset heyata keciren solcu partiyalarin elinde idi Bundan elave antidini islahatlar heyata kecirildi 1851 ci ilde Katolik Kilsesi ile baglanmis konkordat legv edildi katolisizm dovlet dini olmaqdan cixarildi ruhanilere her cur odemeler 2 il muddetine dayandirildi yeniden qadagan edildi genis yayilmis kilse tehsili sistemi legv olundu bosanma proseduru sadelesdirildi bezi monastirlar dagidildi Cemiyyetde naraziliqlar siyasilesme ve radikallasma keskin sekilde yukseldi Arxasinda Iberiya Anarxistler Federasiyasi IAF adli anarxist teskilatin dayandigi tetiller bomba partlayislari ile musayiet olunan sui qesdler ve kendlerdeki qanli igtisaslar sonda hakimiyyet cevrilisi ile neticelendi 1933 cu ilde sag temayullu partiyalar hakimiyyete geldiler Iki qirmizi il den sonra Ispaniyada iki qara il basladi Neticede olkede muxtelif siyasi goruslere malik olan coxsayli yarimherbi teskilatlar formalasmaga basladi 1934 cu ilde Asturiyada saxtacilarin anarxist usyani bas qaldirdi Franko onun yatirilmasinda istirak etdi ve tezlikle Merakesdeki ispan ordusunun bas komandani teyin edildi Lakin bir nece ay sonra o Boyuk Bas Qerargah Reisi vezifesini tehvil almaq ucun Madride geri qayitdi 1936 ci ilin fevralinda ozunde sosialist kommunist anarxist ve solcu burjua partiyalarini birlesdiren Xalq Cebhesi partiyalari seckilerde qelebe qazandilar Onlar derhal siyasi mehbuslari azad etmeye torpagi ele kecirmeye kilse ve monastirlari dagitmaga basladilar Sonraki bir nece ayda hokumet get gede solcularin tesiri altina dusmusdu Vetendas muharibesiEsas meqale Ispaniya vetendas muharibesi 1936 ci il iyulun 18 de Ispaniyada Vetendas muharibesi basladi Sovet tarixcileri bu hadisenin baslanmasina siqnal rolunu radio ile yayimlanan sifrelenmis Ispaniya uzerinde buludsuz sema sozleri oldugunu iddia etseler de ispan tarixcileri bu fakti tesdiq etmirler ve bele bir fakt onlara melum deyil Herbciler butun boyuk seherlerde qiyam qaldirdilar lakin Madrid de daxil olmaqla bir nece seherde o tezlikle yatirildi Neticede suretli qelebe elde etmek mumkun olmadi Her iki teref oz siyasi reqiblerine qarsi kutlevi silahli qarsidurmaya basladi Ilkin olaraq qiyamcilarin rehberi Franko yox Portuqaliyada surgunde olan general idi Lakin usyanin baslanmasindan iki gun sonra iyulun 20 de o teyyare qezasinda helak oldu Respublikacilar komek ucun SSRI ye muraciet etdiler Fasist Italiyasi ve Almaniya ise nasionalistlere yardim edirdi SSRI Daxili Isler uzre Xalq Komissarligi NKVD ve antifasist adam toplamaq ucun fealiyyete basladilar Frankonun terefinde de muxtelif olkelerden konulluler doyusurduler Eger tereflerden biri bu muharibeni fasizm ve reaksiyaya qarsi mubarize kimi gosterirdise digeri bunu qirmizi ordulara qarsi xac yurusu kimi teqdim edirdi Franko Mussolini ve Hitlerden ferqli olaraq katolik idi ve bu amil onlar arasindaki munasibetlerde sonradan cat yaranmasina sebeb oldu Uc il davam eden vetendas muharibesi neticesinde nasionalistler qelebe qazandilar Muharibenin sonlarina yaxin hem respublikacilarin SSRI ile hem de Frankonun Almaniya ve Italiya ile munasibetlerinde soyuqluq yarandi Muharibenin basa catmasina yarim il qalmis interbriqadalar buraxildi ve Ispaniyadan cixarildi sovet herbi mutexessisleri de hemcinin Franko da oz novbesinde alman Kondor Legionuna oz vetenine qayitmagi teklif etdi Cunki haminin gozlediyi dunya muharibesi erefesinde Franko qerb olkelerine munasibetde neytral qalmagi ustun tuturdu Ikinci dunya muharibesi dovrundeFasizm Fasizmin simvolu sayilan fassiyali qartal motivi Elaqeli movzular Milletcilik Vetenperverlik Totalitarizm Militarizm Sovinizm Rasizm Antikommunizm Populizm Korporatizm Irredentizm Sosial darvinizm Istiqametler Italyan fasizmi Nasizm Peronizm Neofasizm Neonasizm Doktrinalar Mein Kampf Teskilatlar Partiyalar Milli Fasist Partiyasi Cumhuriyyetci Fasist Partiyasi Nasional Sosialist Alman Fehle Partiyasi Ustaslar Demir Qvardiya Silahli birlesmeler Qara koynekliler Sturmabteilung Schutzstaffel Hitlerjugend Gestapo Metbuat yayim orqanlari Il Popolo d Italia Fasist liderler Benito Mussolini Adolf Hitler Fransisko Franko Yon Antonesku Antoniu Salazar Xuan Peron Ante Pavelic Fasist dovletler Ucuncu Reyx Italiya Sosial Respublikasi Franko Ispaniyasi Antonesku Ruminiyasi Boyuk Albaniya Musteqil Xorvatiya Dovleti baxredakte Italiya ve Almaniya Frankoya gosterdikleri yardimin muqabilinde ele de cox sey elde etmediler Duzdur onlar qonsuluqlarinda kommunist dovletinin qurulmasi tehlukesinden qurtuldular lakin Ispaniya fasist oxu na qosulmadi ve SSRI ye qarsi doyusmek ucun Serq cebhesine Mavi diviziyanin gonderilmesini cixmaqla Ikinci dunya muharibesi erzinde demek olar ki neytral qaldi Hitlerle sexsi gorusmesinde Franko Cebellutariqin ele kecirilmesi planinda istirak etmekden imtina etdi Lakin SSRI nin Ispaniyada respublikacilara destek vermesine cavab olaraq o Mavi diviziya adlanan qosun hissesinin bu olkeye qarsi herbi emeliyyatlarda istirak etmesine razi oldu Mussolini rejiminin devrilmesinden sonra Franko bu qosunlari geri cagirdi Netice olaraq muharibeden sonra Franko rejimi cokmedi lakin bir muddet ABS ve SSRI nin tezyiqi ile beynelxalq alemden tecrid olundu Franko Hitlerin teleblerine baxmayaraq Ispaniyada antisemit qanunvericilik aktlari qebul etmedi Bu hemin dovrde Ispaniyada yasayan ve diger olkelerden qacan 60 minden artiq yehudinin heyatini xilas etdi Bu sebebden muasir Israil tarixsunasligi Frankoya simpatiya ile yanasir Muellif Ricard Bassetin versiyasina gore Frankonun neytralligi Corcillin Franko ve onun generallarinin Isvecredeki bank hesablarina kocurduyu pullarin neticesidir Muharibeden sonraFransisko Franko ve ABS prezidenti Dvayt Eyzenhaver 1959 cu il Soyuq muharibenin baslamasindan sonra SSRI nin BMT de rolu azaldi ve 50 ci illerin evvellerinde Franko rejimi ile diplomatik elaqeler qurulmasina baslandi Hele Ikinci dunya muharibesinin gedisinde Franko fasist partiyasinin selahiyyetlerini mehdudlasdirdi muharibeden sonra ise partiya esasen sosial meselelerle mesgul olurdu Hem de bu partiya adini deyiserek Milli Herekat partiyasi adini aldi Frankonun tesebbusu ile milli barisiq siyasetinin esasi qoyuldu vetendas muharibesinde butun helak olanlara abide ucaldildi Lakin siyasi reqiblere qarsi repressiyalar onun olumunedek davam etdi 1950 ci illerin ortalarindan Ispaniyani Avropanin kasib olkeleri sirasindan inkisaf etmis olkeler sirasina cixaran ispan iqtisadi mocuzesi basladi Uzun muddet Ispaniya Yaponiyadan sonra inkisaf tempine gore dunyada ikinci yeri tuturdu 1947 ci ilden Ispaniya kral vezifesinin vakant oldugu monarxiya hesab olunurdu Franko qerar verdi ki onun olumunden sonra sahzade Xuan Karlos kral olacaq ve bu 1975 ci ilde bas verdi 1973 cu ilde Franko hokumetin rehberi vezifesinden ayrildi ve yerini admiral Luis Karrero Blankoya tehvil verdi Lakin yeni rehber hemin il ETA terrorculari terefinden olduruldu Franko ise uzun muddet mualicede qaldi ustelik hesab olunur ki onun omrunu suni sekilde uzadirmislar ki o 1975 ci il noyabrin 20 de olum ildonumunde vefat etsin Fransisko Franko isp Valle de los Caidos defn olunmusdur Ailesi sexsi heyatiFranko 2 kitabin muellifidir Ispan Ecnebi Legionunda xidmetden behs eden Bir boluyun gundeliyi 1922 ve Hayme de Andrade texellusu altinda yazdigi aile xronikasindan behs eden Nesil 1940 Onun sevimli mesguliyyeti ova getmek omrunun sonlarina yaxin ise televizora baxmaq idi Frankonun vefatindan sonra onun heyat yoldasi Karmen Poloya hersoginya titulu verildi Frankonun Karmen Polodan bir qizi vardir Mariya del Karmen IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Payne S G Francisco Franco Encyclopaedia Britannica ing Franko Fransisko Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Xarici kecidlerVikianbarda Fransisko Franko ile elaqeli mediafayllar var Fransisko Franko haqqinda Britannika meqalesi Xoakin Arraras Fransisko Franko insan ve zaman Hedda Qarza Fransisko Franko bioqrafiya Dams Helmut Gyunter Fransisko Franko Soldat i glava gosudarstva