Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kaspilər (yun. Κάσπιοι Kaspioi, aram. kspy, erm. կասպք Kasp’k’, fars. کاسپین Kāspiān) — eramızdan əvvəl 1-ci minillikdə Xəzər dənizinin cənubunda və cənub-qərbində məskunlaşmış maldarlıqla məşğul olan tayfalarıdır. İlk dəfə V əsrdə Herodot tərəfindən qeyd edilmişdir. e.ə e. XI və XV məhəllələrdən (satrapiyalardan) olan Əhəmənilərin qolları kimi, saklarla yanaşı yaşayan bir qəbilə. Artıq e.ə. 1-ci əsrdə başqa etnik birləşmələrlə qarışdı. Tarixçilərin dediyinə görə, dəniz sahilinə yaxın yerləşən sak-massaget tayfaları kaspilər kimi adlanırdı. Alimlərin fikrincə, erkən antik dövrdə kadusilər "kaspilər "adı altında xatırlandırılır. Qeyd etmək lazımdır ki, hətta sonrakı dövrlərdə də " kadusilər mahalı" və "kaspilər mahalı" tarixçilər üçün fərq vermirdi. Buna görə də kadusilərin XI satraplığın bir hissəsi olduğunu güman etmək olar. Kaspilər adı ilə Kaspi dənizi də öz adını, eləcə də tarixi bölgələrdən biri olan Kaspiana adını almışdır. Qədimdə Albaniyaya aid olmayan bu ərazi indi Şimali Azərbaycana məxsusdur. III əsrdən bu ərazi Balasakan adı ilə məlumdur.
 |
| Dili |
|---|
| Kaspi dili |
| İrqi |
| Avropoid |
| Daxildir |
| İrandilli xalqlar |
| Əhatə edir |
| Atropatena, Baktriya, [en] , Paytakaran, Kaspiana |
| Mənşəyi |
| Skiflər, Massagetlər, Saklar |
| Qohum xalqlar |
| Alanlar, Gellər, Massagetlər, Skiflər, Sarmatlar, Kimmerlər, Amardlar, Savromatlar, Aorslar, Saklar, Midiyalılar, Maqlar, Kadusilər, Ariazantlar |
Etnonim
Seyran Vəliyev İvan Şopenə istinadən "Kaspi" sözün farsca "Atların yeri" mənasını verən Qa-asp kimi oxunmasını təklif edir. Kaspi dənizinin müasir adını qədim tayfalardan — Kaspilərdən (atçılar) alması da deyilir. Daha sonra qeyd olundu ki, kaspilərin ölkəsində çoxlu öküz və at sürüləri vardır. Ktesiyin məlumatlarından aydın olur ki, qədim Baktriyada çoxlu dəvələr olub ki, onlardan xüsusilə hərbi işlərdə istifadə olunurdu. O, kaspiləri təsvir edərək dedi ki, onların "çoxlu sayda dəvələri var, ən böyüyü [onların] ən böyük atları boydadır, [onların] qeyri-adi yaxşı yunları var. Onların yunları çox zərifdir, buna görə yumşaqlıqda milet yunundan geri qalmır. Kahinlər və kaspilərin ən varlıları və nüfuzluları onlardan paltar geyirlər". Başqa bir izahat isə kasp sözünün Qafqazı bəzən adlandırdığı kimi kas cəmliyindən əmələ gəldiyini göstərir.
Mənşəyi
1971-ci ildə [en] Misirdən aramey papiruslarında tapdığı onomastik məlumatları kaspilərlə bağlı dərc etdirdi. Bu məlumat əsasında belə qənaətə gəlmək olar ki kaspilər ya İran mənşəli, ya da İranın güclü təsiri altında olan xalqdır. Kaspilərin adlarının çoxu İran mənşəlidir. Əvvəllər kaspilərin mənşəyi mübahisələrə səbəb olurdu. Bir sıra tədqiqatçılar xəzərləri Hind-Avropadan əvvəlki tayfa hesab edirlər. Məsələn, Ernst Herzfeld onları eramızdan əvvəl II minilliyə aid İran dağlarının kassitləri ilə eyniləşdirdi, məlum dillərin heç birinə aid olmayan bir dildə danışan.İqor Dyakonov kaspilərin kassitlərlə qohum hesab edirdi. Lakin Riçard Nelson Fray kassitlərin və kaspilərin eyniləşdirilməsinə qarşı çıxdı. Onlar haqqında məlumatlar qədim və erməni mənbələrində olması qeyd edilib.Herodot yunanlara qarşı yürüşə çıxan fars padşahı I Kserksin qoşunlarını təsvir edərkən çox maraqlı məişət təfərrüatlarını verir: "İskit tayfası olan sakların başlarında qalın keçədən düzəldilmiş sivri papaqlar vardı, düz dayanırdı; şalvar geyinmiş, yerli yayları, qısa qılıncları və nəhayət, baltaları, saqarları vardı. Baktriyalılara və saklara I Daranın oğlu Quştāsp başçılıq edirdi. Kaspilər yun xitonlar (sisirlər) geyinmişdilər, yerli qamış yayları və akinakeləri (qısa əyri qılınclar) vardı. Sarangilər boyalı paltarlarda yürüş etdilər; ayaqqabıları dizlərinə qədər; onların yayları və nizələri midiyalılarınkı kimi idi.[en] qeyd etniyinə görə kadusilər və kaspilər İskit mənşəli barbar xalq olublar.
Antonina Nadiradzenin fikrincə, Kaspi dənizi müasir adını vaxtilə sahillərində yaşamış skif mənşəli kaspilərin adından yaranmışdır.[ru] deyir ki "pamir sakları əslində qədim kaspirlərin bir hissəsi idi".[ru] 15-ci satrapiyanın kaspilərini Aral dənizinin şərqində yerləşdirirdi. Onun fikrincə, bu kaspilər Soqdiananın yanında olan, I Daranın hakimiyyətinin altında olan saklarla eyni tayfadır. Yunan tarixçiləri Aral dənizinin şərqindəki bu sakları massaget və dah, dəniz sahilinə yaxın oturanları isə kaspilər kimi adlandırırdılar. Həmçin yunanlar kaspiləri massagetlər adı altrında, yəni "böyük saklar" kimi adlandırırdılar.
Kaspilərin adətləri
[ru] fikrincə, "maqlar sərgiləmə adətini kaspilərdən və ya orta Asiya tayfalarından götürmüşlər. Bəzi tədqiqatçılar maqların özlərini sak mənşəli tayfa hesab edirlər".[ru] bu haqda yazırdı: "Maqlar ölülərini heyvanlar tərəfindən parçalanması üçün qoyub getmək adəti, şübhəsiz ki, Xəzər dənizinin cənub sahilində yaşamış qədim kaspilərin dəfn üsuluna gedib çıxır". Və sonra [ru] Strabondan sitat gətirir: "Yetmiş yaşdan yuxarı insanları acından öldürən kaspilər uzaqdan müşahidə apararaq onları səhralara aparırlar: əgər mərhum quşlar tərəfindən xərəkdən sürüklənərsə, o, mübarək sayılır, amma əgərheyvanlar və ya itlər tərəfindən, o daha az (hörmətli), əgər heç kim tərəfindən, o, bədbəxt sayılır ".[ru] kaspilərin skif adətləri haqqında yazmışdır.
Kaspilər itləri də insanlar kimi "ər qəbirləri"ndə eyni şərəflə basdırılır. Ümumi qəbul edilmiş qaydalara əsasən itlərin basdırılması Baktriya arxeologiyasına məlumdur və "Videvdat" tərəfindən təmin edilir. Son Tunc dövrünə aid Cənubi Tacikistan dağ məskənlərinin mədəniyyətinə çevrilmiş Neolit Hissar mədəniyyətinin arxeologiyasında, eləcə də onlara yaxın Kəşmirin Burzaxom mədəniyyəti arxeologiyasında yuxarıda haqqında deyilənlərin hamısına rast gəlinir.[en] kaspilərin Ekbatanda balıq satdıqlarını və bəzi gözəl balıq məhsulları da hazırladığlarını qeyd etmişdi.İqrar Əliyev onların "dəvələrə yükləyib Ekbatana "duzlu və qurudulmuş balıq" gətiriməyini qeyd etmişdi.Atropatena zəngin faunaya malik idi. Qaradağ və Talış meşələrində, həmçinin Zaqros dağlarında cüyür, maral, qaban, pələng, bəbir, canavar çoxlu sayda yaşayırdı. Ədəbiyyatda "siçanların yerli şər" olduğu kaspilərin gəmiricilərlə necə mübarizə aparması haqqında məlumatlar qorunub saxlanılmışdır.
Kaspilərin adları
Kaspilərin e.ə. VI əsrə (dəqiq e.ə. 525-ci il) aid şəxs adlarının bir çoxu izah edilmişdir. Elefantina papiruslarında tapılan xəzərlərin adları: Atarlı, Baqazuşta, Bazu, Barbari, Bef Vayavabil, Darga, Inbulia, Misdai, Pulliyan, Ubli (Wabil), Hayhe, Şatibara, Şatibarzana. Baqazuşta adı E. Krelinqə görə, midiya dilindən gəlir və "Allahdan razı olan" kimi tərcümə olunur. Baqazuşta Bazunun oğlu idi və atasınadın adı Bazu da İran adıdır, çünki o, iranca "əl" sözünü bildirir.
Varisləri
Iqor Dyakonov talış dilinin qədim Midiya dialektlərindən biri olduğuna inanan Boris Millerin fikri ilə razılaşır. Eyni zamanda, o, yeni bir fərziyyə irəli sürür: talışların qədim əcdadlarını kaspilər adlandrır.
İstinadlar
- Yunanlar kaspiləri massagetlər adı altrında, yəni "böyük saklar" kimi adlandırırdılar. // Доватур А.И., Каллистов Д.П., Шишова И.А. Народы нашей страны в "Истории" Геродота 2023-07-24 at the Wayback Machine / Пашуто В.Т. — Москва: Наука, 1982. — С. 196-197. — 454 с.
- Robert H. Hewsen. The Geography of Ananias of Širak: Ašxarhacʻoycʻ, the Long and the Short Recensions. — Reichert, 1992. — P. 254.
- Еремян С. Т. Страна "Махелония" надписи Кааба-н Зардушт. ВДИ, 1964, № 4.
- Сборник. Евразийское пространство: Звук, слово, образ. — Litres, 2017–09–05. — С. 323. — 585 с. Kaspi sözü talışca "Ka-köpuk, spi-ağ" yəni ağ köpuk mənasına gəlir. Qədim kadusilər Kaspi sözünü dənizə aid ediblər..— ISBN 978-5-457-36438-7.
- Велиев, Сейран Сулейман оглы. Древний, древний Азербайджан: историко-географические очерки. — Баку: Гянджлик, 1983. — С. 4. — 148 с.
- Grelot P., "Notes d’onomastique sur les textes araméens d’Egypte, " Semitica 21, 1971, esp. pp. 101–17, noted by Rüdiger.
- Herzfeld E., The Persian Empire, (Wiesbaden) 1968:195–99, noted by Rüdiger.
- Дьяконов И. М. История Мидии: От древнейших времен до конца IV в. до н. э., Москва — Ленинград, 1956, с. 103–138
- Фрай Р. "Наследие Ирана", с. 95
- Новосельцев А. П. , Пашуто В. Т., Черепнин Л. В. Пути развития феодализма. — Наука, 1972. — С. 41.
- Сысоев В.М. Краткий очерк истории Азербайджана (северного). 2021-11-25 at the Wayback Machine — Баку: Наркомпрос АССР. Азербайджанский археологический комитет, 1925. — С. 11. — 143 с.
- John Eadie. Early Oriental History: Comprising the Histories of Egypt, Assyria, Persia, Lydia, Phrygia, and Phoenicia 2022-05-24 at the Wayback Machine. — London: J. J. Griffin, 1852. — 283 p. — 448 pages
- Надирадзе, Антонина Александровна. Развитие и размещение рыбной промышленности Дагестана в дореволюционный период 2022-05-21 at the Wayback Machine. — Махачкала: Дагест. филиал АН СССР. Отд. экономики, 1969. — 12 с. — 198 с.
- Пьянков Игорь Васильевич — Античные авторы о Средней Азии и Скифии (критический обзор работ Дж. Р. Гардинер-Гардена) //Вестник древней истории 2022-05-21 at the Wayback Machine. № 4 — Москва: Наука, 1994 — С. 194. — 240 с.
- Доватур А.И., Каллистов Д.П., Шишова И.А. Народы нашей страны в "Истории" Геродота / Пашуто В.Т. — Москва: Наука, 1982. — С. 196–197. — 454 с.
- Юрий Рапопорт. Из истории религии древнего Хорезма (оссуарии) 2021-11-30 at the Wayback Machine. — Наука, 1971. — С. 24. — 142 с
- Струве В. В. Родина зороастризма // Советское востоковедение. Т. V. 2021-11-30 at the Wayback Machine — Москва: Академия наук СССР, 1948. — С. 31. — 338 с.
- Василий Васильевич Струве. Этюды по истории Северного Причерноморья, Кавказа и Средней Азии. 2021-11-30 at the Wayback Machine — Изд-во "Наука, " Ленинградское отд-ние, 1968. — С. 144. — 366 с.
- Василий Васильевич Латышев. Извѣстія древних писателей греческих и латинских о Скиѳіи и Кавказѣ. — Тип. Императорской академіи наук, 1890. — С. 153. — 970 с.
- Валерии П. Никоноров. Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. — Ин-т истории материальной культуры РАН 2021-11-30 at the Wayback Machine, 2005. — С. 364. — 410 с. — ISBN 978-5-201-01233-5.
- Claudius Aelianus, d. ca 235, De natura animalium. Philostratus, d. mid-3rd cent., Life of Apollonius of Tyana (Vita Apollonii). Ammianus Marcellinus (Amm. Marc.), fl. ca. 390, Res gestae. 2022-06-28 at the Wayback Machine
- Играр Алиев. Очерк истории Атропатены 2021-11-30 at the Wayback Machine. —Баку: Азернешр, 1989. — 10 с. — 159 с.
- Играр Алиев. Очерк истории Атропатены. —Баку: Азернешр, 1989. — 6 с. — 159 с.
- Меликов Р. С. Каспии — воины и кораблестроители. ДАН Азерб, СССР, № 5
- М. А. Дандамаев, В. Г. Глуконин. Культура и экономика древнего Ирана. — М. "Наука", 1980–05–03. — С. 303. — 419 с.
- Сейран Велиев. Qădimdăn qădim Azărbaycanım: tarixi-coğrafi oçerkler. — Azărbaycan Dövlăt Năşriyyatı, 1995. — С. 23. — 120 с.
- Меликов Р. Этническая картина Азербайджана в эпоху ахеменидского владычества (VI–IV вв. до н.э.). — Баку: Нурлан, 2003. — С. 98–99. — 200 с.
- Севортян Э. В. Этимологический словаоь тюркских языков.. Том I, М., 1974; том II, М, 1978; том III, М., 1982 , I, 287
- Радлов В. В. Опыт словаря тюркских наречий, т. I–IV , IV, 2, 1669
- Бернштам А. Очерк истории гуннов. Л., 1951, 235
- Артамонов М. И. История Хазар. Л., 1962 , 61
- Артамонов М. И. История Хазар. Л., 1962 , 25
- Артамонов М. И. История Хазар. Л., 1962 , 204
- Артамонов М. И. История Хазар. Л., 1962 , 424
- История Туркменской ССР, том 1, Ашхабад, 1955 , 70
- Артамонов М. И. История Хазар. Л., 1962 , 280
- Советская тюркология № 1. — Баку: АН СССР; АН Азербайджанской ССР, 1990. — С. 54. — 112 с.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kaspiler yun Kaspioi Kaspioi aram kspy erm կասպք Kasp k fars کاسپین Kaspian eramizdan evvel 1 ci minillikde Xezer denizinin cenubunda ve cenub qerbinde meskunlasmis maldarliqla mesgul olan tayfalaridir Ilk defe V esrde Herodot terefinden qeyd edilmisdir e e e XI ve XV mehellelerden satrapiyalardan olan Ehemenilerin qollari kimi saklarla yanasi yasayan bir qebile Artiq e e 1 ci esrde basqa etnik birlesmelerle qarisdi Tarixcilerin dediyine gore deniz sahiline yaxin yerlesen sak massaget tayfalari kaspiler kimi adlanirdi Alimlerin fikrince erken antik dovrde kadusiler kaspiler adi altinda xatirlandirilir Qeyd etmek lazimdir ki hetta sonraki dovrlerde de kadusiler mahali ve kaspiler mahali tarixciler ucun ferq vermirdi Buna gore de kadusilerin XI satrapligin bir hissesi oldugunu guman etmek olar Kaspiler adi ile Kaspi denizi de oz adini elece de tarixi bolgelerden biri olan Kaspiana adini almisdir Qedimde Albaniyaya aid olmayan bu erazi indi Simali Azerbaycana mexsusdur III esrden bu erazi Balasakan adi ile melumdur Kaspiler DiliKaspi diliIrqiAvropoidDaxildirIrandilli xalqlarEhate edirAtropatena Baktriya en Paytakaran KaspianaMenseyiSkifler Massagetler SaklarQohum xalqlarAlanlar Geller Massagetler Skifler Sarmatlar Kimmerler Amardlar Savromatlar Aorslar Saklar Midiyalilar Maqlar Kadusiler AriazantlarEtnonimSeyran Veliyev Ivan Sopene istinaden Kaspi sozun farsca Atlarin yeri menasini veren Qa asp kimi oxunmasini teklif edir Kaspi denizinin muasir adini qedim tayfalardan Kaspilerden atcilar almasi da deyilir Daha sonra qeyd olundu ki kaspilerin olkesinde coxlu okuz ve at suruleri vardir Ktesiyin melumatlarindan aydin olur ki qedim Baktriyada coxlu develer olub ki onlardan xususile herbi islerde istifade olunurdu O kaspileri tesvir ederek dedi ki onlarin coxlu sayda develeri var en boyuyu onlarin en boyuk atlari boydadir onlarin qeyri adi yaxsi yunlari var Onlarin yunlari cox zerifdir buna gore yumsaqliqda milet yunundan geri qalmir Kahinler ve kaspilerin en varlilari ve nufuzlulari onlardan paltar geyirler Basqa bir izahat ise kasp sozunun Qafqazi bezen adlandirdigi kimi kas cemliyinden emele geldiyini gosterir Menseyi1971 ci ilde en Misirden aramey papiruslarinda tapdigi onomastik melumatlari kaspilerle bagli derc etdirdi Bu melumat esasinda bele qenaete gelmek olar ki kaspiler ya Iran menseli ya da Iranin guclu tesiri altinda olan xalqdir Kaspilerin adlarinin coxu Iran menselidir Evveller kaspilerin menseyi mubahiselere sebeb olurdu Bir sira tedqiqatcilar xezerleri Hind Avropadan evvelki tayfa hesab edirler Meselen Ernst Herzfeld onlari eramizdan evvel II minilliye aid Iran daglarinin kassitleri ile eynilesdirdi melum dillerin hec birine aid olmayan bir dilde danisan Iqor Dyakonov kaspilerin kassitlerle qohum hesab edirdi Lakin Ricard Nelson Fray kassitlerin ve kaspilerin eynilesdirilmesine qarsi cixdi Onlar haqqinda melumatlar qedim ve ermeni menbelerinde olmasi qeyd edilib Herodot yunanlara qarsi yuruse cixan fars padsahi I Kserksin qosunlarini tesvir ederken cox maraqli meiset teferruatlarini verir Iskit tayfasi olan saklarin baslarinda qalin keceden duzeldilmis sivri papaqlar vardi duz dayanirdi salvar geyinmis yerli yaylari qisa qilinclari ve nehayet baltalari saqarlari vardi Baktriyalilara ve saklara I Daranin oglu Qustasp basciliq edirdi Kaspiler yun xitonlar sisirler geyinmisdiler yerli qamis yaylari ve akinakeleri qisa eyri qilinclar vardi Sarangiler boyali paltarlarda yurus etdiler ayaqqabilari dizlerine qeder onlarin yaylari ve nizeleri midiyalilarinki kimi idi en qeyd etniyine gore kadusiler ve kaspiler Iskit menseli barbar xalq olublar Antonina Nadiradzenin fikrince Kaspi denizi muasir adini vaxtile sahillerinde yasamis skif menseli kaspilerin adindan yaranmisdir ru deyir ki pamir saklari eslinde qedim kaspirlerin bir hissesi idi ru 15 ci satrapiyanin kaspilerini Aral denizinin serqinde yerlesdirirdi Onun fikrince bu kaspiler Soqdiananin yaninda olan I Daranin hakimiyyetinin altinda olan saklarla eyni tayfadir Yunan tarixcileri Aral denizinin serqindeki bu saklari massaget ve dah deniz sahiline yaxin oturanlari ise kaspiler kimi adlandirirdilar Hemcin yunanlar kaspileri massagetler adi altrinda yeni boyuk saklar kimi adlandirirdilar Kaspilerin adetleri ru fikrince maqlar sergileme adetini kaspilerden ve ya orta Asiya tayfalarindan goturmusler Bezi tedqiqatcilar maqlarin ozlerini sak menseli tayfa hesab edirler ru bu haqda yazirdi Maqlar olulerini heyvanlar terefinden parcalanmasi ucun qoyub getmek adeti subhesiz ki Xezer denizinin cenub sahilinde yasamis qedim kaspilerin defn usuluna gedib cixir Ve sonra ru Strabondan sitat getirir Yetmis yasdan yuxari insanlari acindan olduren kaspiler uzaqdan musahide apararaq onlari sehralara aparirlar eger merhum quslar terefinden xerekden suruklenerse o mubarek sayilir amma egerheyvanlar ve ya itler terefinden o daha az hormetli eger hec kim terefinden o bedbext sayilir ru kaspilerin skif adetleri haqqinda yazmisdir Kaspiler itleri de insanlar kimi er qebirleri nde eyni serefle basdirilir Umumi qebul edilmis qaydalara esasen itlerin basdirilmasi Baktriya arxeologiyasina melumdur ve Videvdat terefinden temin edilir Son Tunc dovrune aid Cenubi Tacikistan dag meskenlerinin medeniyyetine cevrilmis Neolit Hissar medeniyyetinin arxeologiyasinda elece de onlara yaxin Kesmirin Burzaxom medeniyyeti arxeologiyasinda yuxarida haqqinda deyilenlerin hamisina rast gelinir en kaspilerin Ekbatanda baliq satdiqlarini ve bezi gozel baliq mehsullari da hazirladiglarini qeyd etmisdi Iqrar Eliyev onlarin develere yukleyib Ekbatana duzlu ve qurudulmus baliq getirimeyini qeyd etmisdi Atropatena zengin faunaya malik idi Qaradag ve Talis meselerinde hemcinin Zaqros daglarinda cuyur maral qaban peleng bebir canavar coxlu sayda yasayirdi Edebiyyatda sicanlarin yerli ser oldugu kaspilerin gemiricilerle nece mubarize aparmasi haqqinda melumatlar qorunub saxlanilmisdir Kaspilerin adlariKaspilerin e e VI esre deqiq e e 525 ci il aid sexs adlarinin bir coxu izah edilmisdir Elefantina papiruslarinda tapilan xezerlerin adlari Atarli Baqazusta Bazu Barbari Bef Vayavabil Darga Inbulia Misdai Pulliyan Ubli Wabil Hayhe Satibara Satibarzana Baqazusta adi E Krelinqe gore midiya dilinden gelir ve Allahdan razi olan kimi tercume olunur Baqazusta Bazunun oglu idi ve atasinadin adi Bazu da Iran adidir cunki o iranca el sozunu bildirir VarisleriIqor Dyakonov talis dilinin qedim Midiya dialektlerinden biri olduguna inanan Boris Millerin fikri ile razilasir Eyni zamanda o yeni bir ferziyye ireli surur talislarin qedim ecdadlarini kaspiler adlandrir IstinadlarYunanlar kaspileri massagetler adi altrinda yeni boyuk saklar kimi adlandirirdilar Dovatur A I Kallistov D P Shishova I A Narody nashej strany v Istorii Gerodota 2023 07 24 at the Wayback Machine Pashuto V T Moskva Nauka 1982 S 196 197 454 s Robert H Hewsen The Geography of Ananias of Sirak Asxarhacʻoycʻ the Long and the Short Recensions Reichert 1992 P 254 Eremyan S T Strana Maheloniya nadpisi Kaaba n Zardusht VDI 1964 4 Sbornik Evrazijskoe prostranstvo Zvuk slovo obraz Litres 2017 09 05 S 323 585 s Kaspi sozu talisca Ka kopuk spi ag yeni ag kopuk menasina gelir Qedim kadusiler Kaspi sozunu denize aid edibler ISBN 978 5 457 36438 7 Veliev Sejran Sulejman ogly Drevnij drevnij Azerbajdzhan istoriko geograficheskie ocherki Baku Gyandzhlik 1983 S 4 148 s Grelot P Notes d onomastique sur les textes arameens d Egypte Semitica 21 1971 esp pp 101 17 noted by Rudiger Herzfeld E The Persian Empire Wiesbaden 1968 195 99 noted by Rudiger Dyakonov I M Istoriya Midii Ot drevnejshih vremen do konca IV v do n e Moskva Leningrad 1956 s 103 138 Fraj R Nasledie Irana s 95 Novoselcev A P Pashuto V T Cherepnin L V Puti razvitiya feodalizma Nauka 1972 S 41 Sysoev V M Kratkij ocherk istorii Azerbajdzhana severnogo 2021 11 25 at the Wayback Machine Baku Narkompros ASSR Azerbajdzhanskij arheologicheskij komitet 1925 S 11 143 s John Eadie Early Oriental History Comprising the Histories of Egypt Assyria Persia Lydia Phrygia and Phoenicia 2022 05 24 at the Wayback Machine London J J Griffin 1852 283 p 448 pages Nadiradze Antonina Aleksandrovna Razvitie i razmeshenie rybnoj promyshlennosti Dagestana v dorevolyucionnyj period 2022 05 21 at the Wayback Machine Mahachkala Dagest filial AN SSSR Otd ekonomiki 1969 12 s 198 s Pyankov Igor Vasilevich Antichnye avtory o Srednej Azii i Skifii kritiches kij obzor rabot Dzh R Gardiner Gardena Vestnik drevnej istorii 2022 05 21 at the Wayback Machine 4 Moskva Nauka 1994 S 194 240 s Dovatur A I Kallistov D P Shishova I A Narody nashej strany v Istorii Gerodota Pashuto V T Moskva Nauka 1982 S 196 197 454 s Yurij Rapoport Iz istorii religii drevnego Horezma ossuarii 2021 11 30 at the Wayback Machine Nauka 1971 S 24 142 s Struve V V Rodina zoroastrizma Sovetskoe vostokovedenie T V 2021 11 30 at the Wayback Machine Moskva Akademiya nauk SSSR 1948 S 31 338 s Vasilij Vasilevich Struve Etyudy po istorii Severnogo Prichernomorya Kavkaza i Srednej Azii 2021 11 30 at the Wayback Machine Izd vo Nauka Leningradskoe otd nie 1968 S 144 366 s Vasilij Vasilevich Latyshev Izvѣstiya drevnih pisatelej grecheskih i latinskih o Skiѳii i Kavkazѣ Tip Imperatorskoj akademii nauk 1890 S 153 970 s Valerii P Nikonorov Centralnaya Aziya ot Ahemenidov do Timuridov arheologiya istoriya etnologiya kultura In t istorii materialnoj kultury RAN 2021 11 30 at the Wayback Machine 2005 S 364 410 s ISBN 978 5 201 01233 5 Claudius Aelianus d ca 235 De natura animalium Philostratus d mid 3rd cent Life of Apollonius of Tyana Vita Apollonii Ammianus Marcellinus Amm Marc fl ca 390 Res gestae 2022 06 28 at the Wayback Machine Igrar Aliev Ocherk istorii Atropateny 2021 11 30 at the Wayback Machine Baku Azerneshr 1989 10 s 159 s Igrar Aliev Ocherk istorii Atropateny Baku Azerneshr 1989 6 s 159 s Melikov R S Kaspii voiny i korablestroiteli DAN Azerb SSSR 5 M A Dandamaev V G Glukonin Kultura i ekonomika drevnego Irana M Nauka 1980 05 03 S 303 419 s Sejran Veliev Qădimdăn qădim Azărbaycanim tarixi cografi ocerkler Azărbaycan Dovlăt Năsriyyati 1995 S 23 120 s Melikov R Etnicheskaya kartina Azerbajdzhana v epohu ahemenidskogo vladychestva VI IV vv do n e Baku Nurlan 2003 S 98 99 200 s Sevortyan E V Etimologicheskij slovao tyurkskih yazykov Tom I M 1974 tom II M 1978 tom III M 1982 I 287 Radlov V V Opyt slovarya tyurkskih narechij t I IV IV 2 1669 Bernshtam A Ocherk istorii gunnov L 1951 235 Artamonov M I Istoriya Hazar L 1962 61 Artamonov M I Istoriya Hazar L 1962 25 Artamonov M I Istoriya Hazar L 1962 204 Artamonov M I Istoriya Hazar L 1962 424 Istoriya Turkmenskoj SSR tom 1 Ashhabad 1955 70 Artamonov M I Istoriya Hazar L 1962 280 Sovetskaya tyurkologiya 1 Baku AN SSSR AN Azerbajdzhanskoj SSR 1990 S 54 112 s