Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Deratizasiya (fr. dératisation — məhv etmək ) — insanlara epidemioloji və iqtisadi ziyan verən gəmiricilərə qarşı aparılan mübarizə tədbiridir. Gəmiricilər İnsanlar arasında infeksiyon xəstəliklərin (taun, tulyaremiya, bruselyoz, qara yara, leptospiroz) daşıyıcı və gəmiriciləri rolunu oynayırlar.
Gəmiricilərin xalq təsərüfatına verdiyi zərər çox böyük və müxtəlifdir. Gəmiricilər qida məhsullarını yemi xarab edirlər, çirkləndirirlər və məhv edirlər.Bundan başqa kənd təsərrüfatında mədəni bitkilərin cücərtilərini qırırlar, hidrotexniki qurğuları, tikintiləri korlayırlar, telefon və elektirik xətlərini təcrid edən materialları və avadanlıqları çeynəyirlər, pozullar.
Gəmiricilərin məhv edilməsi tədbirləri, onların növündən və yaşadığı şəraitindən, yerindən aslıdır. (Şəhər, kənd, dəmir yolu və su nəqliyyatı, səhra şəraitində aparılan deratizasiya).
Şəhərlərdə və kənd yaşayış yerlərində deratizasiya müqavilələr şəklində aparılır. Müqavilələr müəssislərlə rayon, şəhər profilaktik dezinfeksiya və taun əleyhinə stansiya və onun şöbələri tərəfindən aparılır və Səhiyyə Nazirliyinin təsdiq etdiyi preuskurant əsasında həyata keçirilir.
İstifadə olunan sahələr
"Deratizasiya tədbirlərinin təşkili və aparılmasında" sanitariya qaydaları əhali yaşayan ərazidə binaların, tikililərin, həmçinin insanlar arasında xəstəlik törədicilərinin yayılmasında sinantrop gəmiricilərdən nəqliyyat vasitələrin mühavizəsinin tələblərini yerinə yetirir, deratizasiya tədbirlərinin təşkilində və aparılmasında və deratizasiya işlərinin yerinə yetirdikdə təhlükəsizliyi təmin edir.Sanitariya qaydaları müəssisə, təşkilat və idarə, fiziki şəxslər, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olanlara, vəzifəli şəxslərə vətəndaşlara, həmçinin sanitarepidemioloji xidmətin təşkilatçılarına, icra hakimiyyətinin təşkilatlarında obyektlər rəhbərliklərinə şamil olunur. Sanitariya qaydaları əhalinin sanitar-epidemioloji salamatlığı haqqında qanun əsasında hazırlanmışdır.
Ümumi qaydalar
Əhalinin yaşadığı ərazilərdə evlər və tikililər, insanların müvəqqəti qaldığı və ya əmək fəaliyyəti olan yerlər , yeraltı və yerüstü tikililər , həmçinin nəqliyat vasitələri gəmiricilərdən mühafizə tədbirləri həmişə diqqəti cəlb etməlidir. Bu sanitariya tələblərinin yerinə yetirilməsi obyektlərin gəmiricilərdən mühafizəsində mühəndis-inşaat, mühəndis-texniki, sanitariya-gigiyenik və deratizasiya tədbirlərinin kompleks aparılmasını təmin etməlidir, həmçinin sanitar qaydaların qoyduğu tədbirlərin yerinə yetirilməsidir. Bu sanitar qaydaların tələblərinin yerinə yetirilməsi binaların və qurğuların layihələşdirmədə, inşaatda, tikinti işlərində istifadəsində, gəmiricilərin məhv edilməsində mütləq lazımdır.
Gəmiricilərdən mühafizə tədbirlərinə cavabdeh mühəndis-inşaat və mühəndis-texniki obyektləri layihələndirilməlidir, bunları edənlər təmir və onların tikintisini yerinə yetirən təşkilatlardır.Konkret olaraq obyektlərin gəmiricilərdən mühafizəsini təmin etmək, bu obyektlərdən istifadə edən təşkilatlara tapşırılır. Vətəndaşların şəxsi evlərinin və qeyri- yaşayış binaların gəmiricilərdən mühafizəsində cavabdehlik vətəndaşların üzərinə düşür. Kompleks deratizasiya tədbirlərinin aparılmasında cavabdeh müqavilələr əsasında onu aparan təşkilatdır.Bu tədbirləri yerinə yetirmək üçün dövlət tərəfindən qoyulmuş qeyd əsasında icazəsi (lisenziyası) və bu iş fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərə icazə verilir.
Gəmiriciləri məhv etmək tədbirləri vətəndaşlar yaşadığı evin , binanın və onun yerləşdiyi ərazinin sahəsində aparılır. Gəmiricilər ilə mübarizdə insan üçün təhlükəsi olmayan tutan alətlərdən (tələ, tutan verşi və s.),həmçinin ixtisaslaşdırılmış deratizasiya maddələrdən istifadə olunur. Anbar binaları, bazalar və s. Doldurulmazdan əvvəl baxmalı. Əgər binada dağıntı və gəmiricilərin keçirilməsi üçün şərait varsa onu təmir etmək lazımdır.
Gəmiricilərin yuvalarının və onun yayılan yerlərinin məhv etmək üçün ən azı 3 aydan bir orada olan yeyinti məhsullarını, xammalların yerlərini dəyişmək məsləhətdir. Yeyinti və kənd təsərrüfatı məhsullarını istehsal edən müəssisələrdə, istismar edən nəqliyyat və başqa mexanizmlərin üzərində işlədilən və hazır məhsulların toplanan yerlərində gəmiricilərin olması yolverilməzdir. Yeralti tikintilərdə (daş kömür şaxtalarında, metropoliten və s.) qida qalintilarini bir yerə yığıb (əməkdaşların qida qəbul etdiyi yerlərdə) xüsusi qablara qoyub, vaxtlı- vaxtında yuxarı çıxarıb uzaqlaşdırmaq lazımdır. Yeyinti məhsullarının (şaxt yerlərə verilən yemək və s.) gəmiricilər tərəfindən yeyilə bilməyən qablarda saxlamaq ( termos,qutu) məsləhətdir.
Tibbi xidmətdən sonra sarğı və digər materialların gəmiricilər daxil ola bilən yerlərdə qablarda saxlanılması qadağandır, onları hər növbənin axırında məhv etmək lazımdır. Meyitxanalar rəflərlə təmin edilməlidirlər, ən aşağı rəf döşəmədən 50 sm hündürlükdə qurulmalıdır.Rəflərin ayaqları a işlənməli, gəmiricinin yuxarı çıxmasına mane olmalıdır.Suyun axını üçün dəlik dəyişilə bilən reşotkadan ( hər gözü 10X 10 sm)olmalıdır. Yaşayış evləri zibilldən ən azı gündə bir dəfə təmizləmək lazımdır.Konteynerlərə yığılan bərk iaşə qalıqları ən azı 2 gündə bir dəfə atılmalıdır.Həyətyanı ərazilərdəki zibilləri yığıb məhv etmək və ya gündəlik aparmaq lazımdır. Zibillərin yığılması üçün konteyner meydançaları və konteynerlərin qoyulduğu yerlər asfaltlanmalı,betonlanmalı və təmiz saxlanılmalı, 10 m radiusda yaşıllığı , iaşə və sənaye qalıqlarının olması məqsədəuyğun deyil.
Həyətyanı ərazilərdə saxılanılan qutular,yanacaq, ot, saman və s. Başqa materialları yerdən 25 sm hündürlükdə rəflərdə saxlamaq lazımdır. Evlərin damında və başqa tikililərin üstündə ot, saman və başqa yemlər saxlanıla bilər. Binalara yaxın ərazilər həmçinin bələdiyyə əraziləri (parklar , bağlar, qəbiristanlıq və s.) həmiş təmiz saxlanılmalı və alaq otlarından təmizlənilməlidir.
Deratizasiya aparan şəxs dezinfektor üçün divara,künclərə yaxınlaşmağa şərait olmalıdır. Anbar binalarında divar boyu keçidlər düzəltmək, ərzaq məhsulları yığılan sıralarda və başqa yüklər arasında məsafə 5–6 m , eni isə azı 70 sm olmalıdır. Deratizatorlar anbarların tam və bir hissəsinin (2 ayda bir dəfə ) boşalması haqqında rəhbərliyə xəbər vermək lazımdır. Nəqliyyat , , kənd təsərrüfatı və başqa spesifik kateqoriyaya malik olan obyektlərə əlavə sanitar-texniki təlabatın təmin edilməsi üçün sanitar qaydalara riaət olmalıdır. Sanitar – gigiyenik və texniki tədbirlərin dəqiq siyahısı, gəmiricilərlə mübarizədə deratizasiya işi aparılan təşkilat tərəfindən hazırlanır və sifarişçiyə təqdim olunur. (işin yerinə yetirilməsi vaxtı).
Deratizasiya tədbirlərini tələblərinini təşkilinə əsas tələblər
- Deratizasiya tədbirlərinə aiddir;
- Obyektin müayinəsi;
- Profilaktik qırıcı tədbirlər;
- Gəmiricilərin sayının azaldıması işləri.
Obyektlərin müayinəsində məqsəd gəmiricilərin tapılmasına, onların zərər verici fəaliyyətlərinin qiymətləndirilməsinə, o cümlədən gəmiricilərin törətdiyi xəstəliklərin baş verməsinə, gəmiricilərin yaşayış şəraitinin öyrənilməsinə, onların sayını, yerləşdirilməsini və populyasiya xarakterlərini öyrənməkdən ibarətdir.Bundan sonra gəmiricilərin sayının azaldılmasını və əhalinin xəstələnməsinin taktiki və strateji seçimini irəli sürməkdir.
Müayinəyə aiddir;
obyektlərə baxım, sorğu yolu ilməlumat toplamaq, gəmiricilərin sayını hesablamaq, görülən işləri qeyd etmək, gəmiricilər tutulduqdan sonra ixtisaslaşmış laboratoriyaya gətirmək, sifarişçi üçün obyektlərdə aşkar olunan gəmiricilərdən mühafizə üçün sanitariya və texniki tədbirlərin həyata keçirilməsi planı tərtib etməldir.Gəmiricilərin olmasını təyin etmək üçün ərazidə tikilmiş və tikilməmiş sahələr: müalicə, uşaq müəssisələri və yeyinti obyektləri iki ayda bir dəfədən az olmayaraq, qalanları rübdə bir dəfə (qalay-tikinti koperativləri, ərzaq məhsuları olmayan anbar binaları,avtodayanacaqlar, qəbiristanlıqlarda , zonalarında və s.) Müayinə zamanı tikintilərə və tikilməyən ərazilərə baxış, obyektiv metodlardan istifadə edərək gəmiricilərin hesablanmasını müəyyənləşdirmək, əsasən –iz meydanı və əlavə nəzarət tələsi, tələ yemi, gəmiricilərin tutulması, siçovulun yuvalarının tamponlanması.Gəmiricilərin və ya onarın təzə izlərini obyektiv metodla təyin edilməsi (5.4 bənd) qırıcılıq tədbirlərinin aparılma göstəricilərinə xidmət edir. Yaşayış məntəqələrindəki yaşayış zonalarında (parklar, bağlar və s.), həmçinin infeksiyanın təbii ocaqlarında epidemioloji göstəricilərə görə gəmiricilərə qırıcı tədbirlərin aparılmasıdır.Gəmiricilər yayılan obektlərdə vaxtaşırı profilaktik qırıcılıq tədbirlərini (uzun müddətli zəhərli nöqtələrin hazırlanması, miqrasiya edən gəmiricilərin azalması ) aparmaq lazımdır.
Gəmiricilərin bütün tikinti meydançalarında sayının azalması üçün tədbirlərin aparılması: ümumi əsas sahə (mənzil , dəhliz, divar şkafları, sanitariya qovşagı , mətbəx , pilləkənlər , xol və s.)və köməkçi sahə (zirzəmilər ,dam, zibilxana, qaraj, saray,istixana), həmçinin tikilməyən ərazi gəmiricilərin mübarizə tədbirləri normativ metodik sənədlər əsasında aparılmalıdır.Zoonoz infeksiyaların ocaqlarında deratizasiya işləri metodik məlumatlara əsasən aparılır.
Qablaşdırılmamış ərzaq məhsulları saxlanılan binalarda, zərərli örtüklərin istifadəsi qadağandır (Yapışan və tozlanan).Qablaşmamış ərzaq məhsullarının yaxınlarında səpgili zərərli maddələrin yerləşdirilməsi, istifadəsi qadağandır. tərəfindən zəif zədələnən ərzaq qabların (katdon qutu, kağız paketlər, kisələr və s.) yerləşdiyi yerlərdə rodentisit vasitələrindən istifadə edilir, rodentisitli bloklardan (parafində, mumda) xüsusi mühafizə koperativlərindən istifadə oluna bilər ki, gəmiricilər tərəfindən zəhərli maddələr daşındıqda yeyinti məhsullarına onlar düşməsin. Qeyri–sağlam epidemioloji situasiya baş verərsə intensiv profilaktiki qırıcılıq tədbirləri aparılır, lazım gəldikdə həmin obyektin fəaliyyəti müvəqqəti dayandırılır.Uşaq müəssisələrininlərinin gəmiricilərdən mühafizəsi üçün sanitar-profilaktiki və qırıcılıq tədbirləri həm uşaq obyektlərində və həm də onun ətrafindaki obyektlərdə gəmiricilərə qarşı tədbirlər aparılmalıdır.Bu işin aparılması üçün mütəxəssislər cəlb olunmalıdır.Uşaq obyektlərində deratizasiyada kimyəvi və fiziki vasitələrdən istifadə etməklə maksimal təhlükəsizlik tədbirlərini həyata keçirirlər. Uşaqların onlarla təmasda olamasına yol verməmək lazımdır.
Kəskin təsir edən zəhərlə və ya zəhərin hər hansı növü ilə toz şəklində işlətmək qadağandır; Binalara tələ yemlərini deratizasiya məqsədi ilə işlətdikdə zəhərli maddələri uşaqlardan uzağa, əlçatmaz yerlərə və ya onların o yerlərdə olmadığı vaxtlarda işlətmək olar.↵Zəhərli tələ yemlərini ancaq xüsusi tutumların üzərində yalnız gəmiricilərin istifadə edə biləcəyi tutumlarda yerləşdirmək olar. O maddələr qida məhsullarından, dərmanlardan və məişət əşyalarından kənar yerlərdə olmalıdır;
Zəhərli örtükləri yalnız xüsusi tutumların vertikal səthinə yerləşdirmək məsləhətdir.Tutumların tələ yemləri ilə örtüklərlə nömrələnmələrini təmin etmək, imzalayıb sifarişçiyə vermək, sonradan deratizasiya vasitələrinin qalıqlarını toplayıb utilizasiya etməkdir. Sonradan bütün gəmiricilərin cəsədləri toplanılır və diqqətlə yığışdırılır otaqlarda təmizlik işləri aparılır.
Gəmiricilərlə fiziki vasitələrlə mübarizədə (tələlər,verşlər,yapışqan və s. maddələr) bütün obyektlərdə istifadə edilir.Zibil kameralarında gəmiricilərin yüksək sayda olduğu zaman, intensiv deratizasiya işləri aparmaqla 24 saat müddətində zibil borusu bağlanılır, belə halda əhaliyə əvvəlcədən deratizasiyanın aparılması müddəti və təhlükəsizlik tədbirləri haqqında xəbər verilməlidir. Gəmiricilərin sayının azalmasına qırıcılıq işləri aparıldıqdan 3 ay sonra təminat vermək olar. Obyektlərin bütün sahələrində (tikilməmiş ərazilərlə birlikdə) iş sifarişçi tərəfindən obyektlərin sanitar və texniki tələbatına uyğun hesablanmalıdır. Deratizasiyanın keyfiyyətinə nəzarət 3 səviyyədə aparılır.
- Özünə nəzarət (detratizasiya aparanların gücü ilə);
- Daxili nəzarət (biriqadalarının və ya mütəxəsislərin gücü ilə );
- Ekspert nəzarət (digər təşkilatların gücü ilə).
Metodik sənədlər əsasında özünə nəzarət meydançaların və ya başqa nəzarət vasitələri ilə deratizasiya aparılan obyektlərdə paralel komplesk deratizasiya işlərinin aparılması. Daxili nəzarət deratizasiya işləri aparan təşkilatın rəhbərliyinin qərarı ilə deratizasiya tədbirlərinin tənzimlənməsi üçün aparılır. Ekspert nəzarəti deratizasiya tədbirlərini apardıqda ortaya çıxmış qeyri-standart sualların yerinə yetirilməsindən ibarətdir.
Deratizasiya vasitələrinin istifadəsində əsas qaydalar.
Deratizasiya vasitələrindən istifadə etdikdə hər bir vasitə üçün təsdiq edilmiş metodiki göstərişlərə dəqiq riayət edilməli, şəxsi və komunal gigiyena qaydalarına ,ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərinə və əməyin mühafizəsi və texniki təhlükəsizlik qaydalarının həyata keçirilməsinə fikir verilməlidir. Zəhərli deratizasiya rodentisit vasitələri ilə işləməyə ən az 18 yaşlı, xüsusi kurs keçmiş və texniki təhlükəsizlik qaydaları ilə tanış olmuş, nörmativ sənədlərə əsasən əks göstəriciləri olmayan şəxslər işə buraxlır.
Zəhərli vasitələrlə hamilə və uşaq əmizdirən anaların işləməsi qadağandır.Rodentisitlə əlaqəli bütün işlər, o cümlədən , onların qablaşdırılması, cəlbedicilər hazırlanması, obyektlərin (ocaqların) işlənməsi, mütləq pambıq və ya sukon parçadan tikilmiş xüsusi geyimlərdə , əlcəkldə və mühafizə ayaqqabında, gözün və nəfəs orqanlarının mühafizəsi üçün fərdi mühafizə vasitələrindən mütləq istifadə edərək işləmək lazımdır.
Nəfəs orqanlarının tozdan qorunması üçün toz əleyhinə respiratorlardan "Astra","F-62 Ş", "Lepestok" tipli, qaz əmələ gətirən vasitələrdə — universal tipli respiratorlardan "RU-60m" (DÜİST 17268–74), "RPY-67" (DÜİST 124–004-74), patronlarından və ya filtirli əleyhqazlardan istifadə olunur.
Əl dərisinin tozvari vasitələrdən mühafizəsi üçün pambıq əlcəkdən, maye ilə işlədikdə tekniki rezin əlcəkdən istifadə olunması məsləhət görülür.Tibbi (anatomik və ya cərrahiyyə) əlcəklərdən istifadə etdikdə onların yararlılığına diqqət etmək, əgər əlcək nəm olarsa və ya təsadüfən rodentisit vasitələri düşərsə, o zaman onu quru və təmiz əlcəklə dəyişmək lazımdır.
Gözlərə rodentisit vasitələrinin düşməməsi üçün "RO-3"və ya "ZN" tipli hemetik eynəklərdən istifadə olunmalıdır və paylaşdırıldıqda qaşıqdan, xətəngazdan istifadə etmək lazımdır ki, zəhər əlin dəri hissəsi ilə təmasda olmasın. Xüsusi fərdi mühafizə (XFM) geyimlər, xüsusi ayrılmış, təbii və düzəldilmiş ventilyasiya sistemi olan otaqlarda şkaflarda saxlanılmalıdır. Evdə həmçinin şəxsi geyimləri rodentisitlə bir yerdə saxlamaq qəti qadağandır. Bütün tədbirlər rodentisitlə çirklənmiş xüsusi geyimlərin zərərsizləşdirilməsi, işdə istifadə olunan nəqliyyat vasitələrinin , bağlamaların, qabların zərərsizləşdirilməsi XFM geyimlərdə otaqdan kənarda və ya xüsusi otaqlarda (axımlı – sorucu ventilyasiya ) zərərsizləşdirilir.
Rodentisitlə işlədikdən sonra xüsusi geyimi çırpmaq,qurutmaq lazımdır. Xüsusi geyimlərin yuyulması və təmiri rəhbərliyin nəzarəti altında aparılır. Çirklənməsindən asılı olaraq ən az həftədə bir dəfə yuyulmalı (hansı vasitələrlə çirklənməsini göstərməklə). Xüsusi geyimləri evdə və bu içlərə yararsız otaqlarda yumaq olmaz. Rodentisitlə işlədikdə hər 45–50 dəq sonra 10–15 dəqiqə tənəffüs olmalıdır. Bu vaxt xüsusi geyim və nəfəs orqanları və göz üçün olan XFM geyimlərini çıxarıb təmiz havada olmaq lazımdır. Bütün rodentisitli vasitələrlə işlədikdə şəxsi gigiyena qaydalarına əməl etmək lazımdır.
Yemək , içmək və siqaret çəkmək qadağandır.Rodentisidin və ondan hazırlanmış vasitələrin, dəriyə, ağıza və gözə düşməsinə imkan verməmək. Əgər əməkdaşların əllərində yara, cizilma və dəri qıcıqlanması varsa o işə buraxılmır. İşdən sonra əllər, üz və bədənin açıq hissələri mütləq sabun və su ilə təmiz yuyulmalı və ağızı su ilə yaxalamaq, iş növbəsi qurtardıqdan sonra gigiyenik duş qəbul etmək lazımdır. Deratizasiya işi aparan şəxslər, gəmiricilər vasitəsi ilə necə infeksiya mənbəyi kimi o xəstəliklərə yoluxmamaq üçün həyata keçirməlidirlər:
xüsusi geyimlə işləməli;
gəmiriciləri əlcək geyilmiş əllə, korsangenlə və s. götürmək;
gəmiricilərin dişləməsindən , onların ekskrimentlərindən dəriyə və qidaya düşməsinə yol verməmək;
böyrək sindromlu hemorragik qızdırma və başqa aerogen yolla yoluxa bilən infeksiya ocaqlarında respiratorlardan istifadə olunmalıdır;
transmissiv infeksiya baş vermiş xəstəlik ocaqlarında keçici həşəratlardan qorunmaq tədbirlərini həyata keçirmək;
Gəmiricilərlə və onların ekskrimentləri ilə əllə və onların ekskrimetləri ilə əlaqədə olduqda rəsmi icazə verilmiş dəriantiseptiklərindən istifadə edilməlidir ( 70 % -li etil spirti, 0,5 %-li xloramin məhlulu və başqaları). Yüksək riskli obyektlərdə dezinfektorlar qrup və ya briqada ilə işləməli, ən azı 2 nəfər xüsusi hallarda (şaxtalarda və s.) ən azı 4 nəfər oranı yaxşı tanıyan şəxslərin müşayəti ilə aparılmalı.
Rodentisitli vasitələr xarici görünüşü ilə ərzaq məhsullarından, yemdən,ev əşyalarından, uşaq oyuncaqlarından, dərman preparatlarından fərqlənirlər.Bu isə vəsaitin rənglənməsi, formasının dəyişilməsi, xüsusi qablaşma və markalanma (nişanlama) yolu ilə həll edilə bilər. Zəhərli cəlbediciləri hazırladıqda parçalanmamış günəbaxan tumlarından və ya başqa ərzaqlardan, insanları özünə cəlb edənlərdən istifadə etmək qadağandır. ixtisaslaşmış xidmət deratizasiya üçün örtük və ya cəlbedici yemlər hazırladıqda xüsusi avadanlıqları olan otaqlarda – lobaratoriyalarda hazırlanmalıdır.
Laboratoriyanın ayrıca giriş qapısı olmalıdır. Ora və qonşu otaqlara kəskin ərzaqdan fərqli iyli, o cümlədən dezinfeksiya və dezinseksiya vasitələrinin gətirilməsi qadağandır. Zəhərli materiyallarla bütün işlər – tələ yeminin hazırlanması, qablaşdırılması – laborotoriyada sorucu şkaflarda aparılmalıdır. Laborotoryadan kənarda zərərli cəlbedici yemin hazırlanması qadağandır.
Laborotoriyada qida məhsullarının saxlanması, qidanın qəbulu, kənar şəxslərin və ev heyvanlarının olması qəti qadağandır. Sənədlərin yazılması, paltarın dəyişilməsi laborotioriyadan kənarda və ya xüsusi ayrılmış otaqlarda aparılır.
İstinadlar
- *Qasımov,M.S- Sahibkarlar üçün sanitariya və gigiyena qaydalar İ.Ə.Ağayev, X.N.Xələfli, F.Ş.Tağıyeva. "Epidemiologiya"Bakı, "Şərq-Qərb" Nəşriyyat Evi, 2012, 728 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Deratizasiya fr deratisation mehv etmek insanlara epidemioloji ve iqtisadi ziyan veren gemiricilere qarsi aparilan mubarize tedbiridir Gemiriciler Insanlar arasinda infeksiyon xesteliklerin taun tulyaremiya bruselyoz qara yara leptospiroz dasiyici ve gemiricileri rolunu oynayirlar Gemiricilerin xalq teserufatina verdiyi zerer cox boyuk ve muxtelifdir Gemiriciler qida mehsullarini yemi xarab edirler cirklendirirler ve mehv edirler Bundan basqa kend teserrufatinda medeni bitkilerin cucertilerini qirirlar hidrotexniki qurgulari tikintileri korlayirlar telefon ve elektirik xetlerini tecrid eden materiallari ve avadanliqlari ceyneyirler pozullar Gemiricilerin mehv edilmesi tedbirleri onlarin novunden ve yasadigi seraitinden yerinden aslidir Seher kend demir yolu ve su neqliyyati sehra seraitinde aparilan deratizasiya Seherlerde ve kend yasayis yerlerinde deratizasiya muqavileler seklinde aparilir Muqavileler muessislerle rayon seher profilaktik dezinfeksiya ve taun eleyhine stansiya ve onun sobeleri terefinden aparilir ve Sehiyye Nazirliyinin tesdiq etdiyi preuskurant esasinda heyata kecirilir Istifade olunan saheler Deratizasiya tedbirlerinin teskili ve aparilmasinda sanitariya qaydalari ehali yasayan erazide binalarin tikililerin hemcinin insanlar arasinda xestelik toredicilerinin yayilmasinda sinantrop gemiricilerden neqliyyat vasitelerin muhavizesinin teleblerini yerine yetirir deratizasiya tedbirlerinin teskilinde ve aparilmasinda ve deratizasiya islerinin yerine yetirdikde tehlukesizliyi temin edir Sanitariya qaydalari muessise teskilat ve idare fiziki sexsler sahibkarliq fealiyyeti ile mesgul olanlara vezifeli sexslere vetendaslara hemcinin sanitarepidemioloji xidmetin teskilatcilarina icra hakimiyyetinin teskilatlarinda obyektler rehberliklerine samil olunur Sanitariya qaydalari ehalinin sanitar epidemioloji salamatligi haqqinda qanun esasinda hazirlanmisdir Umumi qaydalarEhalinin yasadigi erazilerde evler ve tikililer insanlarin muveqqeti qaldigi ve ya emek fealiyyeti olan yerler yeralti ve yerustu tikililer hemcinin neqliyat vasiteleri gemiricilerden muhafize tedbirleri hemise diqqeti celb etmelidir Bu sanitariya teleblerinin yerine yetirilmesi obyektlerin gemiricilerden muhafizesinde muhendis insaat muhendis texniki sanitariya gigiyenik ve deratizasiya tedbirlerinin kompleks aparilmasini temin etmelidir hemcinin sanitar qaydalarin qoydugu tedbirlerin yerine yetirilmesidir Bu sanitar qaydalarin teleblerinin yerine yetirilmesi binalarin ve qurgularin layihelesdirmede insaatda tikinti islerinde istifadesinde gemiricilerin mehv edilmesinde mutleq lazimdir Gemiricilerden muhafize tedbirlerine cavabdeh muhendis insaat ve muhendis texniki obyektleri layihelendirilmelidir bunlari edenler temir ve onlarin tikintisini yerine yetiren teskilatlardir Konkret olaraq obyektlerin gemiricilerden muhafizesini temin etmek bu obyektlerden istifade eden teskilatlara tapsirilir Vetendaslarin sexsi evlerinin ve qeyri yasayis binalarin gemiricilerden muhafizesinde cavabdehlik vetendaslarin uzerine dusur Kompleks deratizasiya tedbirlerinin aparilmasinda cavabdeh muqavileler esasinda onu aparan teskilatdir Bu tedbirleri yerine yetirmek ucun dovlet terefinden qoyulmus qeyd esasinda icazesi lisenziyasi ve bu is fealiyyeti ile mesgul olan huquqi ve fiziki sexslere icaze verilir Gemiricileri mehv etmek tedbirleri vetendaslar yasadigi evin binanin ve onun yerlesdiyi erazinin sahesinde aparilir Gemiriciler ile mubarizde insan ucun tehlukesi olmayan tutan aletlerden tele tutan versi ve s hemcinin ixtisaslasdirilmis deratizasiya maddelerden istifade olunur Anbar binalari bazalar ve s Doldurulmazdan evvel baxmali Eger binada daginti ve gemiricilerin kecirilmesi ucun serait varsa onu temir etmek lazimdir Gemiricilerin yuvalarinin ve onun yayilan yerlerinin mehv etmek ucun en azi 3 aydan bir orada olan yeyinti mehsullarini xammallarin yerlerini deyismek meslehetdir Yeyinti ve kend teserrufati mehsullarini istehsal eden muessiselerde istismar eden neqliyyat ve basqa mexanizmlerin uzerinde isledilen ve hazir mehsullarin toplanan yerlerinde gemiricilerin olmasi yolverilmezdir Yeralti tikintilerde das komur saxtalarinda metropoliten ve s qida qalintilarini bir yere yigib emekdaslarin qida qebul etdiyi yerlerde xususi qablara qoyub vaxtli vaxtinda yuxari cixarib uzaqlasdirmaq lazimdir Yeyinti mehsullarinin saxt yerlere verilen yemek ve s gemiriciler terefinden yeyile bilmeyen qablarda saxlamaq termos qutu meslehetdir Tibbi xidmetden sonra sargi ve diger materiallarin gemiriciler daxil ola bilen yerlerde qablarda saxlanilmasi qadagandir onlari her novbenin axirinda mehv etmek lazimdir Meyitxanalar reflerle temin edilmelidirler en asagi ref dosemeden 50 sm hundurlukde qurulmalidir Reflerin ayaqlari a islenmeli gemiricinin yuxari cixmasina mane olmalidir Suyun axini ucun delik deyisile bilen resotkadan her gozu 10X 10 sm olmalidir Yasayis evleri zibillden en azi gunde bir defe temizlemek lazimdir Konteynerlere yigilan berk iase qaliqlari en azi 2 gunde bir defe atilmalidir Heyetyani erazilerdeki zibilleri yigib mehv etmek ve ya gundelik aparmaq lazimdir Zibillerin yigilmasi ucun konteyner meydancalari ve konteynerlerin qoyuldugu yerler asfaltlanmali betonlanmali ve temiz saxlanilmali 10 m radiusda yasilligi iase ve senaye qaliqlarinin olmasi meqsedeuygun deyil Heyetyani erazilerde saxilanilan qutular yanacaq ot saman ve s Basqa materiallari yerden 25 sm hundurlukde reflerde saxlamaq lazimdir Evlerin daminda ve basqa tikililerin ustunde ot saman ve basqa yemler saxlanila biler Binalara yaxin eraziler hemcinin belediyye erazileri parklar baglar qebiristanliq ve s hemis temiz saxlanilmali ve alaq otlarindan temizlenilmelidir Deratizasiya aparan sexs dezinfektor ucun divara kunclere yaxinlasmaga serait olmalidir Anbar binalarinda divar boyu kecidler duzeltmek erzaq mehsullari yigilan siralarda ve basqa yukler arasinda mesafe 5 6 m eni ise azi 70 sm olmalidir Deratizatorlar anbarlarin tam ve bir hissesinin 2 ayda bir defe bosalmasi haqqinda rehberliye xeber vermek lazimdir Neqliyyat kend teserrufati ve basqa spesifik kateqoriyaya malik olan obyektlere elave sanitar texniki telabatin temin edilmesi ucun sanitar qaydalara riaet olmalidir Sanitar gigiyenik ve texniki tedbirlerin deqiq siyahisi gemiricilerle mubarizede deratizasiya isi aparilan teskilat terefinden hazirlanir ve sifarisciye teqdim olunur isin yerine yetirilmesi vaxti Deratizasiya tedbirlerini teleblerinini teskiline esas telebler Deratizasiya tedbirlerine aiddir Obyektin muayinesi Profilaktik qirici tedbirler Gemiricilerin sayinin azaldimasi isleri Obyektlerin muayinesinde meqsed gemiricilerin tapilmasina onlarin zerer verici fealiyyetlerinin qiymetlendirilmesine o cumleden gemiricilerin toretdiyi xesteliklerin bas vermesine gemiricilerin yasayis seraitinin oyrenilmesine onlarin sayini yerlesdirilmesini ve populyasiya xarakterlerini oyrenmekden ibaretdir Bundan sonra gemiricilerin sayinin azaldilmasini ve ehalinin xestelenmesinin taktiki ve strateji secimini ireli surmekdir Muayineye aiddir obyektlere baxim sorgu yolu ilmelumat toplamaq gemiricilerin sayini hesablamaq gorulen isleri qeyd etmek gemiriciler tutulduqdan sonra ixtisaslasmis laboratoriyaya getirmek sifarisci ucun obyektlerde askar olunan gemiricilerden muhafize ucun sanitariya ve texniki tedbirlerin heyata kecirilmesi plani tertib etmeldir Gemiricilerin olmasini teyin etmek ucun erazide tikilmis ve tikilmemis saheler mualice usaq muessiseleri ve yeyinti obyektleri iki ayda bir defeden az olmayaraq qalanlari rubde bir defe qalay tikinti koperativleri erzaq mehsulari olmayan anbar binalari avtodayanacaqlar qebiristanliqlarda zonalarinda ve s Muayine zamani tikintilere ve tikilmeyen erazilere baxis obyektiv metodlardan istifade ederek gemiricilerin hesablanmasini mueyyenlesdirmek esasen iz meydani ve elave nezaret telesi tele yemi gemiricilerin tutulmasi sicovulun yuvalarinin tamponlanmasi Gemiricilerin ve ya onarin teze izlerini obyektiv metodla teyin edilmesi 5 4 bend qiriciliq tedbirlerinin aparilma gostericilerine xidmet edir Yasayis menteqelerindeki yasayis zonalarinda parklar baglar ve s hemcinin infeksiyanin tebii ocaqlarinda epidemioloji gostericilere gore gemiricilere qirici tedbirlerin aparilmasidir Gemiriciler yayilan obektlerde vaxtasiri profilaktik qiriciliq tedbirlerini uzun muddetli zeherli noqtelerin hazirlanmasi miqrasiya eden gemiricilerin azalmasi aparmaq lazimdir Gemiricilerin butun tikinti meydancalarinda sayinin azalmasi ucun tedbirlerin aparilmasi umumi esas sahe menzil dehliz divar skaflari sanitariya qovsagi metbex pillekenler xol ve s ve komekci sahe zirzemiler dam zibilxana qaraj saray istixana hemcinin tikilmeyen erazi gemiricilerin mubarize tedbirleri normativ metodik senedler esasinda aparilmalidir Zoonoz infeksiyalarin ocaqlarinda deratizasiya isleri metodik melumatlara esasen aparilir Qablasdirilmamis erzaq mehsullari saxlanilan binalarda zererli ortuklerin istifadesi qadagandir Yapisan ve tozlanan Qablasmamis erzaq mehsullarinin yaxinlarinda sepgili zererli maddelerin yerlesdirilmesi istifadesi qadagandir terefinden zeif zedelenen erzaq qablarin katdon qutu kagiz paketler kiseler ve s yerlesdiyi yerlerde rodentisit vasitelerinden istifade edilir rodentisitli bloklardan parafinde mumda xususi muhafize koperativlerinden istifade oluna biler ki gemiriciler terefinden zeherli maddeler dasindiqda yeyinti mehsullarina onlar dusmesin Qeyri saglam epidemioloji situasiya bas vererse intensiv profilaktiki qiriciliq tedbirleri aparilir lazim geldikde hemin obyektin fealiyyeti muveqqeti dayandirilir Usaq muessiselerininlerinin gemiricilerden muhafizesi ucun sanitar profilaktiki ve qiriciliq tedbirleri hem usaq obyektlerinde ve hem de onun etrafindaki obyektlerde gemiricilere qarsi tedbirler aparilmalidir Bu isin aparilmasi ucun mutexessisler celb olunmalidir Usaq obyektlerinde deratizasiyada kimyevi ve fiziki vasitelerden istifade etmekle maksimal tehlukesizlik tedbirlerini heyata kecirirler Usaqlarin onlarla temasda olamasina yol vermemek lazimdir Keskin tesir eden zeherle ve ya zeherin her hansi novu ile toz seklinde isletmek qadagandir Binalara tele yemlerini deratizasiya meqsedi ile isletdikde zeherli maddeleri usaqlardan uzaga elcatmaz yerlere ve ya onlarin o yerlerde olmadigi vaxtlarda isletmek olar Zeherli tele yemlerini ancaq xususi tutumlarin uzerinde yalniz gemiricilerin istifade ede bileceyi tutumlarda yerlesdirmek olar O maddeler qida mehsullarindan dermanlardan ve meiset esyalarindan kenar yerlerde olmalidir Zeherli ortukleri yalniz xususi tutumlarin vertikal sethine yerlesdirmek meslehetdir Tutumlarin tele yemleri ile ortuklerle nomrelenmelerini temin etmek imzalayib sifarisciye vermek sonradan deratizasiya vasitelerinin qaliqlarini toplayib utilizasiya etmekdir Sonradan butun gemiricilerin cesedleri toplanilir ve diqqetle yigisdirilir otaqlarda temizlik isleri aparilir Gemiricilerle fiziki vasitelerle mubarizede teleler versler yapisqan ve s maddeler butun obyektlerde istifade edilir Zibil kameralarinda gemiricilerin yuksek sayda oldugu zaman intensiv deratizasiya isleri aparmaqla 24 saat muddetinde zibil borusu baglanilir bele halda ehaliye evvelceden deratizasiyanin aparilmasi muddeti ve tehlukesizlik tedbirleri haqqinda xeber verilmelidir Gemiricilerin sayinin azalmasina qiriciliq isleri aparildiqdan 3 ay sonra teminat vermek olar Obyektlerin butun sahelerinde tikilmemis erazilerle birlikde is sifarisci terefinden obyektlerin sanitar ve texniki telebatina uygun hesablanmalidir Deratizasiyanin keyfiyyetine nezaret 3 seviyyede aparilir Ozune nezaret detratizasiya aparanlarin gucu ile Daxili nezaret biriqadalarinin ve ya mutexesislerin gucu ile Ekspert nezaret diger teskilatlarin gucu ile Metodik senedler esasinda ozune nezaret meydancalarin ve ya basqa nezaret vasiteleri ile deratizasiya aparilan obyektlerde paralel komplesk deratizasiya islerinin aparilmasi Daxili nezaret deratizasiya isleri aparan teskilatin rehberliyinin qerari ile deratizasiya tedbirlerinin tenzimlenmesi ucun aparilir Ekspert nezareti deratizasiya tedbirlerini apardiqda ortaya cixmis qeyri standart suallarin yerine yetirilmesinden ibaretdir Deratizasiya vasitelerinin istifadesinde esas qaydalar Deratizasiya vasitelerinden istifade etdikde her bir vasite ucun tesdiq edilmis metodiki gosterislere deqiq riayet edilmeli sexsi ve komunal gigiyena qaydalarina etraf muhitin muhafizesi tedbirlerine ve emeyin muhafizesi ve texniki tehlukesizlik qaydalarinin heyata kecirilmesine fikir verilmelidir Zeherli deratizasiya rodentisit vasiteleri ile islemeye en az 18 yasli xususi kurs kecmis ve texniki tehlukesizlik qaydalari ile tanis olmus normativ senedlere esasen eks gostericileri olmayan sexsler ise buraxlir Zeherli vasitelerle hamile ve usaq emizdiren analarin islemesi qadagandir Rodentisitle elaqeli butun isler o cumleden onlarin qablasdirilmasi celbediciler hazirlanmasi obyektlerin ocaqlarin islenmesi mutleq pambiq ve ya sukon parcadan tikilmis xususi geyimlerde elceklde ve muhafize ayaqqabinda gozun ve nefes orqanlarinin muhafizesi ucun ferdi muhafize vasitelerinden mutleq istifade ederek islemek lazimdir Nefes orqanlarinin tozdan qorunmasi ucun toz eleyhine respiratorlardan Astra F 62 S Lepestok tipli qaz emele getiren vasitelerde universal tipli respiratorlardan RU 60m DUIST 17268 74 RPY 67 DUIST 124 004 74 patronlarindan ve ya filtirli eleyhqazlardan istifade olunur El derisinin tozvari vasitelerden muhafizesi ucun pambiq elcekden maye ile isledikde tekniki rezin elcekden istifade olunmasi meslehet gorulur Tibbi anatomik ve ya cerrahiyye elceklerden istifade etdikde onlarin yararliligina diqqet etmek eger elcek nem olarsa ve ya tesadufen rodentisit vasiteleri duserse o zaman onu quru ve temiz elcekle deyismek lazimdir Gozlere rodentisit vasitelerinin dusmemesi ucun RO 3 ve ya ZN tipli hemetik eyneklerden istifade olunmalidir ve paylasdirildiqda qasiqdan xetengazdan istifade etmek lazimdir ki zeher elin deri hissesi ile temasda olmasin Xususi ferdi muhafize XFM geyimler xususi ayrilmis tebii ve duzeldilmis ventilyasiya sistemi olan otaqlarda skaflarda saxlanilmalidir Evde hemcinin sexsi geyimleri rodentisitle bir yerde saxlamaq qeti qadagandir Butun tedbirler rodentisitle cirklenmis xususi geyimlerin zerersizlesdirilmesi isde istifade olunan neqliyyat vasitelerinin baglamalarin qablarin zerersizlesdirilmesi XFM geyimlerde otaqdan kenarda ve ya xususi otaqlarda aximli sorucu ventilyasiya zerersizlesdirilir Rodentisitle isledikden sonra xususi geyimi cirpmaq qurutmaq lazimdir Xususi geyimlerin yuyulmasi ve temiri rehberliyin nezareti altinda aparilir Cirklenmesinden asili olaraq en az heftede bir defe yuyulmali hansi vasitelerle cirklenmesini gostermekle Xususi geyimleri evde ve bu iclere yararsiz otaqlarda yumaq olmaz Rodentisitle isledikde her 45 50 deq sonra 10 15 deqiqe teneffus olmalidir Bu vaxt xususi geyim ve nefes orqanlari ve goz ucun olan XFM geyimlerini cixarib temiz havada olmaq lazimdir Butun rodentisitli vasitelerle isledikde sexsi gigiyena qaydalarina emel etmek lazimdir Yemek icmek ve siqaret cekmek qadagandir Rodentisidin ve ondan hazirlanmis vasitelerin deriye agiza ve goze dusmesine imkan vermemek Eger emekdaslarin ellerinde yara cizilma ve deri qiciqlanmasi varsa o ise buraxilmir Isden sonra eller uz ve bedenin aciq hisseleri mutleq sabun ve su ile temiz yuyulmali ve agizi su ile yaxalamaq is novbesi qurtardiqdan sonra gigiyenik dus qebul etmek lazimdir Deratizasiya isi aparan sexsler gemiriciler vasitesi ile nece infeksiya menbeyi kimi o xesteliklere yoluxmamaq ucun heyata kecirmelidirler xususi geyimle islemeli gemiricileri elcek geyilmis elle korsangenle ve s goturmek gemiricilerin dislemesinden onlarin ekskrimentlerinden deriye ve qidaya dusmesine yol vermemek boyrek sindromlu hemorragik qizdirma ve basqa aerogen yolla yoluxa bilen infeksiya ocaqlarinda respiratorlardan istifade olunmalidir transmissiv infeksiya bas vermis xestelik ocaqlarinda kecici heseratlardan qorunmaq tedbirlerini heyata kecirmek Gemiricilerle ve onlarin ekskrimentleri ile elle ve onlarin ekskrimetleri ile elaqede olduqda resmi icaze verilmis deriantiseptiklerinden istifade edilmelidir 70 li etil spirti 0 5 li xloramin mehlulu ve basqalari Yuksek riskli obyektlerde dezinfektorlar qrup ve ya briqada ile islemeli en azi 2 nefer xususi hallarda saxtalarda ve s en azi 4 nefer orani yaxsi taniyan sexslerin musayeti ile aparilmali Rodentisitli vasiteler xarici gorunusu ile erzaq mehsullarindan yemden ev esyalarindan usaq oyuncaqlarindan derman preparatlarindan ferqlenirler Bu ise vesaitin renglenmesi formasinin deyisilmesi xususi qablasma ve markalanma nisanlama yolu ile hell edile biler Zeherli celbedicileri hazirladiqda parcalanmamis gunebaxan tumlarindan ve ya basqa erzaqlardan insanlari ozune celb edenlerden istifade etmek qadagandir ixtisaslasmis xidmet deratizasiya ucun ortuk ve ya celbedici yemler hazirladiqda xususi avadanliqlari olan otaqlarda lobaratoriyalarda hazirlanmalidir Laboratoriyanin ayrica giris qapisi olmalidir Ora ve qonsu otaqlara keskin erzaqdan ferqli iyli o cumleden dezinfeksiya ve dezinseksiya vasitelerinin getirilmesi qadagandir Zeherli materiyallarla butun isler tele yeminin hazirlanmasi qablasdirilmasi laborotoriyada sorucu skaflarda aparilmalidir Laborotoryadan kenarda zererli celbedici yemin hazirlanmasi qadagandir Laborotoriyada qida mehsullarinin saxlanmasi qidanin qebulu kenar sexslerin ve ev heyvanlarinin olmasi qeti qadagandir Senedlerin yazilmasi paltarin deyisilmesi laborotioriyadan kenarda ve ya xususi ayrilmis otaqlarda aparilir Istinadlar Qasimov M S Sahibkarlar ucun sanitariya ve gigiyena qaydalar I E Agayev X N Xelefli F S Tagiyeva Epidemiologiya Baki Serq Qerb Nesriyyat Evi 2012 728 seh