Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Anlayış
Vətəndaşlıq məfhumu hələ qədim Afina və Romada tətbiq olunmuşdur. Burada vətəndaşlıq azad insanlara məxsus idi. Orta əsrlərdə isə vətəndaşlıq məfhumu təbəəliklə əvəz olundu. Lakin sonrakı dövrlərdə burjua inqilabları ərəfəsində bu anlayış yenidən istifadə olunmağa başlandı. Qarşılıqlı hüquq və vəzifələr şəxs və dövlət arasındakı daimi siyasi və hüquqi əlaqədən irəli gəlir. Siyasi əlaqə, siyasi hakimiyyətin təşkilində vətəndaşın iştirakı və onun siyasi hüquq və azadlıqlara malik olması ilə izah olunmalıdır. Vətəndaşla dövlət arasındakı hüquqi əlaqə daimidir. Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər isə yalnız müvəqqəti hüquqi əlaqədə olur. Dövlət həm əcnəbiləri, həm də vətəndaşları müdafiə edir. Lakin vətəndaşları əcnəbilərdən onun dövlətlə siyasi əlaqəsinin olması fərqləndirir. Əcnəbilərin siyasi sahədə hüquqları məhdudlaşdırılır. Vətandaşlıq dedikdə, şəxsin dövlətə mənsubiyyəti, şəxslə dövlət arasında onların qarşılıqlı hüquq və vəzifələrində ifadə olunan daimi siyasi hüquqi əlaqə başa düşülür. Dövlətin ilkin və mühüm vəzifələrindən birini Konstitusiyada nəzərdə tutulan şəxsiyyətin konstitusion hüquqlarını və vəzifələrini qorumaqdan ibarətdir. Bu sahədə vətəndaşlıq mühüm yer tutur. Vətəndaşlıq dedikdə, şəxsin müvafiq dövlətə hüquqi mənsubiyyəti başa düşülür, yəni şəxsin dövlət tərəfindən Konstitusiya-hüquq münasibətlərinin tamhüquqlu subyekti kimi tanınması nəinki öz ölkələrində, həmçinin xarici ölkələrdə olduqda belə təsbit edir. Monarxiya quruluşu hökm sürən dövlətlərdə vətəndaşlıqdan fərqli olaraq "təbəə" sözləri işlədilir ki, bu da monarxa qarşı şəxsi formal sədaqəti ifadə edir. İdarəçilik formasından asılı olmayaraq hüquqi dövlətdə dövlətin yuriadikasiyası bütün vətəndaşlara şamil edilməklə onlar qarşısında geniş imkanlar açır. Konstitusiya və qanunlarda müəyyən olunan vəzifələr dövlət yuriodikasiyasında öz əksini tapır. Eyni zamanda, vətəndaşlar dövlətə münasibətdə bir sıra hüquqlara malikdirlər, ondan bu hüquqların müdafiəsini və qorunmasını tələb edə bilərlər. Hər bir ölkədə insanların əksər çoxluğu üçün vətəndaşlığın müəyyən olunması heç də mürəkkəb deyildir. Çünki, bu insanlar doğulduqları andan etibarən müvafiq dövlətin vətəndaşları olub ömürləri boyu bu hüquqi vəziyyəti daşıyırlar. Lakin müxtəlif səbəblər üzündən (milli münaqişələr, iqtisadiyyatın beynəlmiləl olması və s.) əhali kütləsinin bir tərəfdən digər tərəfə miqrasiya etməsi, bağlanılan nikahlar (müxtəlif dövlətlərin vətəndaşları arasında) bütün bunlar vətəndaşlığın əldə edilməsi, bərpası və dəyişdirilməsi üçün problemlər yaradır. Unitar idarəçilik forması olan dövlətlərdə vahid vətəndaşlıq mövcuddur. Federativ quruluşlu dövlətlərin çoxunda şəxs həm federativ dövlətin, həm də eyni zamanda federasiya subyektinin vətəndaşlığına mənsubdur. Bu şəxslərə nəinki federal qanunlar, həm də federasiya subyektinin qəbul etdiyi qanunlar şamil olunur. İstənilən dövlətdə elə insanlar yaşayır ki, onların statusu çoxluğun statusundan fərqlənir. Bu insanları vətəndaşlığı olmayan, ya daxarici vətəndaşlar kimi çağırırlar. Bəzi dövlətlərdə ikili vətəndaşlıq hökm sürür.
Azərbaycanda vətəndaşlıq hüququ
Vətəndaşlıq hüququ Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 52-ci maddəsində təsbit olunmuşdur. Burada göstərilir ki, Azərbaycan dövlətinə mənsub olan, onunla siyasi hüquqi bağlılığı, habelə qarşılıqlı hüquq və vəzifələri olan şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Azərbaycan Respublikası ərazisində və ya Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarıdan doğulmuş şəxs, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olan şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Eyni zamanda vətəndaşlıq hüququnun təminatı ilə əlaqədar olaraq Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 53-cü maddəsində göstərilir ki, Azərbaycan vətəndaşı heç bir halda, Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığından məhrum edilə bilməz, ikinci bir təminat heç bir halda Azərbaycan Respublikasından qovula və ya xarici dövlətə verilə bilməz.
İkili vətəndaşlıq
Bir sıra ölkələr vardır ki, onlarda ikili vətəndaşlıq hökm sürür. Rusiya Federasiyası ikili vətəndaşlığı olan ölkədir. Ikili vətəndaşlğın yaranması nikahla bağlı meydana çıxır. Məsələn, qadın xarici vətəndaşla ailə qurubsa, qanunla qadın və nikahdan doğulan uşaq da ərin mənsub olduğu ölkənin vətəndaşlığını qəbul etməlidir. Ikili vətəndaşlıqdan söhbət gedərkən həm hüquqlar, həm də vəzifələr geniş xarakter daşıyır. Bu zaman ikili vətəndaşlığı olan şəxslər hər iki ölkədə hüquq və azadlıqlara malik olub, hər iki dövlət qarşısında vəzifələr daşıyırlar(vergiləri ödəmək, hərbi xidmət və s.). Rusiya öz vətəndaşlarına federal qanuna və Rusiya ilə bağlanmış beynəlxalq müqavilələrə əsasən,ikilivətəndaşlıqda olmaq imkanı verir.bundan fərqli olaraq, "Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığı haqqında qanun"a əsasən yalnız Azərbaycan vətəndaşlığından danışılır.
Vətəndaşlıq prinsipləri
Azərbaycan Respublikasında vətəndaşlıq Konstitusiyada və qanunda müəyyən olunmuş prinsiplərə əsaslanır. Bu prinsiplərvətəndaşlıqla bağlı münasibətləri tənzimləyən, qanunvericilikdə müəyyən olunan müddəalardır. Azərbaycan Respublikasında vətəndaşlığının prinsiplərinə daxildir:
1.Vətəndaşlığın müstəqil müəyyən olunması. Bu prinsipin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, şəxslər özləri öz vətəndaşlıqlarını müəyyən edirlər. Şəxs istənilən vaxt vətəndaşlıqdan imtina edə bilər. "Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığı haqqında qanun"un V maddəsinə görə aşağıdakı şəxslər Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarıdır:
1)bu qanun qüvvəyə mindiyi günədək Azərbaycan Respublikasının qeydiyyatında olan vətəndaşlar;
2)1992-ci il yanvarın 1-dək vətəndaşlığı olmayan, lakin qeydiyyatda olan şəxslər. Burada şərt var. Həmin şəxslər qanun qüvvəyə mindiyi gündən bir il müddətində Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığına qəbul edilmək haqqında ərizə ilə müraciət etsinlər;
3)1988-ci ildən 1992-ci ilədək Azərbaycan ərazisində məskunlaşmış qaçqınlar;
4)Bu qanuna əsasən vətəndaşlıq əldə etmiş şəxslər.
2.Vahid vətəndaşlıq prinsipi . Bu prinsipin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, Azərbaycan Respublikası öz vətəndaşının digər dövlətlər arasında vətəndaşlıqdan irəli gələn öhdəliklərini tanımır, amma digər dövlətlərin vətəndaşlığını əldə etmək hüququnu tanıyır. Böyük dövlətlər çox vaxt ikili vətəndaşlıq prinsipini tanıyır. Məsələn, Rusiya Federasiyasının vətəndaçlıq haqqında qanunvericiliyi ikili vətəndaşlığı tanıyır. Amma o şərtlə ki, həmin dövlətlə Rusiya arasında müqavilə bağlansın. Xırda dövlətlər isə ikili vətəndaşlığı tanımır. Çünki onlar ehtiyat edirlər ki, bu, böyük dövlətlərin onların daxili işlərinə qarışmasına imkan yarada bilər.
3.Bərabər vətəndaşlıq prinsipi. Bu prinsipin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, vətəndaşlığın əldə edilməsi üsulundan və əldə olunması müddətindən asılı olmayaraq, bütün vətəndaşlar bərabərhüquqludurlar.
4. Vətəndaşlıqdan məhrumetmənin yolverilməzliyi prinsipi. Vətəndaşlıqdan məhrumetmə əslində insan və vətəndaş hüquqlarının məhdudlaşdırılması deməkdir. SSRİ dövründə cinayət törədən şəxs həm məhkum olunur, həm də vətəndaşlıqdan məhrum edilirdi. Amma indi bu Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 53-cü maddəsinə əsasən yolverilməzdir. Hazırda inkişaf ölkələrin bəzilərində vətəndaşlıqdan məhrumetməyə yolverilir. Məsələn, Almaniyada anadangəlmə vətəndaçlıq yox, naturalizasiya qaydasında vətəndaşlıq əldə edənlər vətəndaşlıqdan məhrum edilə bilər.
5. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının Azərbaycan Respublikası ərazisindən qovulmasınınvə ya xarici dövlətə verilməsinin yolverilməzliyi. Bu prinsip vətəndaşın dövlət hakimiyyətinin təzyiqindən qorunmasını ifadə edir. Heç kəs Azərbaycan Respublikası vətəndaşını dövlət ərazisindən qova bilməz. Cinayət məcəlləsinin 53-cü maddəsinə görə xarici dövlət ərazisində cinayət törətmiş Azərbaycan Respublikası vətəndaşı xarici dövlətə verilə bilməz.
6. Azərbaycan Respublikasının hüdudarından kənarda yaşayan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarına Azərbaycan Respublikasının himayəçilik prinsipi. Bu prinsip qismən formal xarakter daşıyır. Çünki yalnız böyük dövlətlər bu imkana malikdirlər. Faktiki olaraq, xırda dövlətlər böyük dövlətlər ərazisində yaşayan vətəndaşlarına himayəçilik eləyə bilmir. Azərbaycan isə xarici dövlətdə öz vətəndaşının hüquqlarının pozulması ilə əlaqədar həmin dövlətin Azərbaycan Resoublikası ərazisində yaşayan vətəndaşlarına qarşı adekvat tədbirlər görə bilər. Məsələn, xüsusi rejim müəyyən edə bilər. Yaxud da bununla əlaqədar diplomatik vasitələrdən istifadə edir, beynəlxalq insan hüquqlarını müdafiə təşkilatlarının yardımından istifadə edir.
7. Vətəndaşlığın saxlanması. Bu prinsipin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, şəxs Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda hansı müddətdə yaşamasından asılı olmayaraq, Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığını saxlayır.
8. Vətəndaşlıqla bağlı beynəlxalq normaların üstünlüyü. Yəni Azərbaycan Respublikası xarici dövlətlərlə vətəndaşlıqla əlaqədar müqavilələr bağlaya bilər. Bu müqavilələrlə milli hüquq arasında ziddiyyət yaranarsa, beynəlxalq müqaviləyə üstünlük verilir.
"Azərbaycan Respublikasınınvətəndaşlığı haqqında qanun"a görə, Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığı aşağıdakı qaydalarla yaranır:
- doğulduqda;
- vətəndaşlığı qəbul edildikdə;
- beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş hallar olduqda.
Vətəndaşlığın əldə edilməsi yolları
Filiasiya
Filiasiya — vətəndaşlığın anadangəlmə əldə edilməsidir. Burada iki prinsip var:
1) ius sanquini- qan hüququ;
2) ius soli- torpaq hüququ
Avropa dövlətlərində ius sanquini əsas götürülür. Yəni burada vətəndaşlıq şəxsin mənşəyi ilə əlaqələndirilir. Şəxs hansı dövlətin vətəndaşəndan doğulubsa həmin dövlətin vətəndaşı sayılır. Bu prinsip Roma hüququndan qalıb. Belə ki,Qədim Romada vətəndaşlardan törənən uşaqlar tamhüquqlu vətəndaş sayılırdılar. Hal –hazırda Avropa dövlətləri ilə yanaşı, bəzi Asiya dövlətlərində də bu prinsipdən istifadə olunur. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 52-ci maddəsinə görə, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarından doğulmuş şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşədır. Deməli, bizdə də ius sanquini əsas götürülür. Lakin Konstitusiya həmçinin ius solini vətəndaşlığın əldə olunmasıüsulu kimi tanıyır. Latın Amerikası, Kanada, ABŞ və s. ölkələrdəisə ius soli əsas prinsipdir.
Naturalizasiya
Naturalizasiya vətəndaşlığın şəxsi vəsadətlə əldə edilməsidir. Bu, bir qədər mürəkkəb qaydadır. Burada müxtəlif şərtlər var ki, onlara əsasən, şəxs dövlətin vətəndaşlığını əldə edir. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığını əldə etmək üçün şəxs:
- ən azı 5 il Azərbaycanda yaşamalı;
- Azərbaycan dilini bilməsi haqqında sənəd təqdim etməli;
- Azərbaycan dövlətinin mənafelərinə uyğun gəlməlidir.
Bu şərtlərin nəzərdə tutulmasını müsbət qiymətləndirmək olar. Belə ki, 5il Azərbaycanda daimi yaşama şərti ona görə müsbət cəhətdir ki, bu müddət ərzində şəxs haqqında kifayət qədər məlumat toplamaq olar. Azərbaycən dilini bilməsi də mühüm şərtdir. Çünki həmin şəxs dili bilməzsə,dövlət vəzifələrini tuta bilməz. Ukraynada bu şərtlə yanaşı qanunvericilikdən imtahan vermək də nəzərdə tutulub. Bu şərti məqsədəuyğun hesab etmək olar. Çünki vətəndaşın qanunu bilməsi vacibdir və belə prinsip var ki, qanunu bilməmək məsuliyyətdən azad etmir.
Optasiya
Optasiya yaranmış ikili vətəndaşlıqdan birininin seçilməsidir. Optasiya bir şəxsin yaranmış ikili vətəndaşlığını müəyyən edir.
Transfert
Transfert ərazilər dəyişərkən, yəni bir dövlətdən digərinə keçərkən həmin ərazidə yaşayan əhalinin vətəndaşlığının müəyyən olunmasıdır. Transfert hamıya aid edilir.
Vətəndaşlığın bərpası(reinteqrasiya)
Yəni şəxs müəyyən səbəbdən öz vətəndaşlığını itirib, sonra bərpa etmək istəyirsə, vətəndaşlıq bərpa olunur. Reinteqrasiya naturalizasiyaya bənzəsə də irəli sürülən tələblərin sadəliyi ilə ondan fərqlənir. Naturalizasiya yeni vətəndaşlığın əldə olunmasıdır. Reinteqrasiya isə itirilmiş vətəndaşlığın bərpasıdır. Reinteqrasiya daha tez baş verir, şəxsin vəsadət qaldırması əsas götürülür. Naturalizasiyada isə artıq qeyd etdiyimiz kimi müxtəlif şərtlər var. Başqa ölkələrdə vətəndaşlığın müxtəlif əldə olunma üsulları var. Məsələn, 1992-ci ilə qədər Rusiya ərazisində yaşayan və işləyən şəxslər sonradan başqa ölkənin vətəndaşlığını qəbul edibsə, səfirlik vasitəsilə əvvəlki vətəndaşlığını bərpa edə bilərlər.
- arvadı Rusiya vətəndaşı olduqda;
- valideynləri keçmiş Rusiya vətəndaşı olduqda və şəxs Rusiyada ən azı 5 il yaşadıqda;
- totalitar dövrdə vətəndaşlıqdan məhrum edilmiş şəxs olduqda;
- vətəndaşlığını əvvəl qanunla itirmiş olduqda və s.
Vətəndaşlıq aşağıdakı üsullarla xətm oluna bilər:
1)vətəndaşlıqdan çıxma;
2)vətəndaşlığı itirmə və s.
Vətəndaşlıqdan çıxmaya denaturalizasiya da deyirlər. Bu zaman şəxs vətəndaşlıqdan çıxmaq barədə vəsatət qaldırır və prezidentin sərəncamı ilə vətəndaşlıqdan çıxır. Bununla vətəndadşlıq xətm olunur. Şəxs bu hərəkətlərinin səbəblərini göstərməlidir. Əgər şəxsin dövlət və ya hərbi xidmətlə bağlı öhdəlikləri varsa, onun vəsatəti qəbul olunmur. Bütün bunlar aradan qaldırılsa, şəxsin vəsatətinə baxılır. Əvvəlki qaninvericilikdə vətəndaşlığın itirilməsinin aşağıdakı halları göstərilirdi.
1)şəxs müvafiq orqanların xəbəri olmadan xarici ölkədə təhlükəsizlik, ədliyyə naziri və s. vəzifələrdə çalışarsa;
2)saxta sənəd olduqda;
3)5 il müddətinə konsul qeydiyatından keçmədikdə.
Amma indi bir hal var ki, o da vətəndaşlıq əldə olunarkən şəxsin bilə-bilə saxta sənəd təqdim etməsidir. Qanunvericilikdə şəxsin ölümü vətəndaşlığın xitamı kimi göstərilmir.
Vətəndaşlığın əldə olunması
Vətəndaşlıq haqqında qanunda vətəndaşlığın əldə edilməsinin dörd əsası müəyyənləşdirilmişdir. Bu əsaslar aşağıdakılardan ibarətdir:
1.Azərbaycan Respublikasının ərazisində və ya Azərbaycan vətəndaşından doğulduqda;
2.Respublika vətəndaşlığına qəbul edildikdə;
3.Beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş əsaslar olduqda;
4.Vətəndaşlıq haqqında qanunda nəzərdə tutulmuş əsaslar olduqda.
Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığına mənsubiyyət aşağıdakı qaydada müəyyənləşdirilmişdir: Vətəndaşlıq haqqında qanun qüvvəyə mindiyi günə kimi Azərbaycan Respublikasıvətəndaşlığında olmuş şəxslər, 1992-ci il yanvarın 1-dək Azərbaycan Respubikasının və ya başqa dövlətin vətəndaşı olmayan, lakin Azərbaycanda yaşayış yeri üzrə qeydiyyatda olan şəxslər, 1988-ci il yanvarın 1-dən 1992-ci il yanvarın 1-dək Azərbaycan ərazisində məskunlaşmış qaçqınlar və vətəndaşlıq haqqında qanuna müvafiq surətdə Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığını əldə etmiş şəxslər. 1988-ci ildən etibarən Azərbaycana pənah gətirmiş qaçqınlar tərk etdikləri dövlətlərə qayıtmaq hüququna malikdirlər. Həmin şəxslərə məcburi köçkünlər üçün nəzərdə tutulmuş güzəştlər şamil edilir. Vətəndaşlıq haqqında qanunun 12-ci maddəsində göstərilir ki, vətəndaşlığı olmayan şəxslərin Azərbaycan ərazisində doğulmuş uşağı Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Eyni hal valideynləri naməlum uşaqlara da şamil edilir. Qanunla hər iki valideyni naməlum olanuşaq Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığına qəbul üçün aşağıdakı qaydalar mövcuddur. Tələb olunur ki, Azərbaycan vətəndaşlığına qəbul olunmaq istəyən vətəndaşlığı olmayan və əcnəbi şəxslər son beş il ərzində Azərbaycan Respublikasının ərazisində yaşasın, eyni zamanda, Azərbaycan dövlət dilini bilmələri haqqında sənəd təqdim etsinlər. Bu şəxslərin Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığına qəbulu zamanı onların mənşəyindən, irqi və milli mənsubiyyətindən, cinsindən, təhsilindən, dilə münasibətindən, siyasi və başqa əqidələrindən asılı olmayaraq, vətəndaşlıq haqqında qanuna uyğun olaraq həyata keçirilir. Azərbaycan vətəndaşlığına qəbul olunmaq istəyən şəxs aşağıdakı hallarda rədd cavabı ala bilər. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasında təsbit olunmuş dövlət quruluşunu zorakılıqla dəyişdirməyə cəhd etdikdə, Azərbaycanın bütövlüyünü pozmağa çağırışlar etdikdə, dövlət təhlükəsizliyinə, ictimai asayişin qorunmasına, əhalinin sağlamlığına və mənəviyyatına ziyan vurduqda, irqi, dini, milli müstəsnalığı təbliğ etdikdə, terrorçuluq fəaliyyəti ilə əlaqədar olduqda. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığına qəbul Konstitusiyanın 109-cu maddəsinin 20-ci bəndinə müvafiq olaraq, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətinə daxildir. Bu o deməkdir ki, vətəndaşlıq məsələləri Prezident tərəfindən həll edilir. Azərbaycan vətəndaşlığına qəbul olunmaq istəyən şəxs vəsatət qaldırdıqdan sonra Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq dövlət rüsumu ödəyirlər. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığına bərpa olunarkən yenə də, vətəndaşlıq haqqında Azərbaycan Respublikası qanununun 14-cü maddəsinin 2-ci bəndində sadalanan məhdudiyyətlər nəzərə alınmaqla, məsələyə baxılır. Bir çox səbəblər üzündən əvvəllər Azərbaycan vətəndaşlığında olmuş və ya Azərbaycan vətəndaşlığına xitam verilmiş şəxslər, istənilən vaxt öz vətəndaşlıqlarını bərpa etmək üçün müraciət edə bilərlər.
Vətəndaşlığa xitam verilməsi
Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığına xitam verilməsi əsasları aşağıdakı dörd halda nəzərdə tutulmuşdur:
1.Azərbaycan vətəndaşlığından çıxmaq nəticəsində;
2.Azərbaycan vətəndaşlığını itirmək nəticəsində;
3.Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş əsaslar olduqda;
4.Azərbaycan vətəndaşlığı haqqında qanunda nəzərdə tutulmuş digər əsaslar olduqda.
Azərbaycan vətəndaşlığından çıxma dedikdə, respublika vətəndaşı tərəfindən vətəndaşlıqdan çıxma barədə vəsatət qaldırma başa düşülür. Respublika vətəndaşlığından çıxmaq barədə vəsatət qaldıran şəxsin dövlət qarşısında icra edilməmiş öhdəlikləri və ya hüquqi və fiziki şəxslərin mənafeyi ilə bağlı olan əmlak öhdəlikləri varsa, vətəndaşlıqdan çıxmaq barədə vəsatət rədd edilə bilər. Müttəhim kimi cinayət məsuliyyətinə cəlb edilən şəxs, yaxud onun barəsində qanuni qüvvəyə minmiş və icra edilməli olan məhkəmə hökmü olan şəxs vətəndaşlıqdan çıxmaq vəsatət qaldırarsa, buna yol verilmir. Vətəndaşlıqdan çıxma Azərbaycan Respublikasının dövlət təhlükəsişliyi mənafelərinə ziddirsə, həmin hallar aradan qalxana qədər vətəndaşlıqdan çıxmağa yol verilmir. Azərbaycan vətəndaşlığından çıxmaq istəyən hər kəs müvafiq qaydada və məbləğdə dövlət rüsumu ödəməlidir. Əgər şəxs Azərbaycan vətəndaşlığını əldə edərkən məlumatlərı saxtalaşdırmışsa və ya saxta sənəd təqdim etmişsə, həmin şəxs Azərbaycan vətəndaşlığını itirir.
Valideynlərin vətəndaşlığı dəyişdikdə və övladlığa götürüldükdə uşaqların vətəndaşlığı
Valideynlərin vətəndaşlığı dəyişdikdə, yəni hər iki valideyn Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etdikdə onların 14 yaşına çatmamış uşaqları da Azərbaycan vətəndaşlığlnı əldə etmiş olur. Azərbaycan ərazisində yaşayan uşağın hər iki valideyni və ya yeganə valideyni vətəndaşlıqdan çıxarsa və bu səbəbdən uşaq üzərində Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarının qəyyumluğu və himayəçiliyi müəyyən edilmişsə və valideynlər uşağın böyüdülməsində iştirak etmirsə, valideynlərin, qəyyumun və himayəçinin vəsaiti ilə uşaq Azərbaycan vətəndaşlığını saxlayır. Əgər valideynlərdən biri Azərbaycan vətəndaşlığını əldə etmiş şəxsdirsə, digəri isə xaricidirsə, uşaq Azərbaycan vətəndaşlığını əldə etmiş valideynin vəsatəti və xarici valideynin razılığı ilə Azərbaycan vətəndaşlığını əldə edir. Azərbaycandan kənarda yaşayan uşağın valideynlərindən biri Azərbaycan vətəndaşlığını əldə etmişsə, ikinci valideyni isə vətəndaşlığı olmayan şəxsdirsə, belə halda uşaq Azərbaycan vətəndaşlığını əldə etmiş valideynin vəsatəti və ikinci valideynin razılığı ilə Azərbaycan vətəndaşlığını əldə edə bilər. Valideynlərdən birinin Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığına xitam verilərsə, ikinci valideyn Azərbaycan vətəndaşlığında qalırsa, belə halda uşaq Azərbaycan vətəndaşlığını saxlayır. Əgər Azərbaycan vətəndaşlığından çıxmış valideyn vəsatət qaldırarsa və ikinci vətəndaşlıqda qalan valideyn razılıq verərsə, uşağın Azərbaycan vətəndaşlığından çıxmasına icazə verilə bilər. Uşaqlar övladlığa götürüldükdə Azərbaycan vətəndaşlığını əldə etmə əsasları aşağıdakılardan ibarətdir. Əgər əcnəbi uşağı Azərbaycan vətəndaşları övladlığa götürülərsə, övladlığa götürülən uşaq Azərbaycan vətəndaşlığı əldə edir. Eyni qayda vətəndaşlığı olmayan uşağın Azərbaycan vətəndaşları tərəfindən övladlığa götürülməsi zamanı da tətbiq olunur. Əcnəbi uşağı övladlığa götürən ər-arvaddan biri Azərbaycan vətəndaşıdırsa, digəri isə vətəndaşlığı olmayan şəxsdirsə belə halda, övladlığa götürülən uşaq Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığını əldə edir. Göstərilən halda, vətəndaşlığı olmayan ərin və ya arvadın bu məsələdə razılığı qanunla nəzərdə tutulmamışdır. Bu ondan irəli gəlir ki, övladlığa görürən ər və ya arvadın birinin heç bir ölkəyə vətəndaşlıq mənsubiyyəti yoxdur. Əgər əcnəbi uşağı övladlığa götürən ər və ya arvadın biri Azərbaycan vətəndaşı, digəri isə əcnəbidirsə, belə halda uşağın Azərbaycan vətəndaşlığını əldə etməsi övladlığa götürənlərin qarşılıqlı razılığı ilə həyata keçirilə bilər. Vətəndaşlığı olmayan uşağı övladlığa götürən ər və ya arvaddan biri Azərbaycan vətəndaşı, digəri isə vətəndaşlığı olmayan şəxs olarsa, belə halda həmin uşaq Azərbaycan vətəndaşlığını əldə etmiş olur. İkinci halda, vətəndaşlığı olmayan uşağı övladlığa götürən ər və ya arvaddan biri azərbaycan vətəndaşı, digəri isə əcnəbidirsə, belə halda uşağın Azərbaycan vətəndaşlığını əldə etməsi üçün uşağı övladlığa götürənlərin qarşılıqlı razılığı tələb olunur. Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər tərəfindən övladlığa götürüldükdə, uşaqlarının vətəndaşlığının müəyyən edilməsi əsasları aşağıdakölardan ibarətdir. Azərbaycan Respublikasında olan uşaq əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər tərəfindən övladlığa götürüldükdə, onların hər ikisinin vəsatəti əsasında uşağın Azərbaycan vətəndaşlığına xitam verilir. Azərbaycan vətəndaşı olan uşağı övladlığa götürən ər və ya arvaddan biri Azərbaycan vətəndaşı, digəri isə əcnəbidirsə belə halda uşaq Azərbaycan vətəndaşlığını saxlayır. Əgər ər və ya arvad vəsatət qaldırarlarsa, uşaq Azərbaycan vətəndaşlığından çıxa bilər. Azərbaycan vətəndaşı olan uşağı övladlığa götürən ər və ya arvadın hər ikisi vətəndaşlığı olmayan şəxsdirsə, yaxud biri Azərbaycan vətəndaşıdırsa, digəri isə vətəndaşlığı olmayan şəxsdirsə həmin uşaq Azərbaycan vətəndaşlığını saxlayır. Uşaqların vətəndaşlığının dəyişilməsi onların razılığının zəruriliyi vətəndaşlıq haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun 19–25-ci maddəsinə əsasən, 14–18 yaşınadək həyata keçirilə bilər. Vətəndaşlıqla bağlı beynəlxalq hüquq normalarının Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığı haqqında qanunu arasında müəyyən ziddiyyət yaranarsa, beynəlxalq müqavilələr tətbiq olunur.
Mənbə
http://migration.gov.az/ http://www.azerbaijan.az/ Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin AnlayisVetendasliq mefhumu hele qedim Afina ve Romada tetbiq olunmusdur Burada vetendasliq azad insanlara mexsus idi Orta esrlerde ise vetendasliq mefhumu tebeelikle evez olundu Lakin sonraki dovrlerde burjua inqilablari erefesinde bu anlayis yeniden istifade olunmaga baslandi Qarsiliqli huquq ve vezifeler sexs ve dovlet arasindaki daimi siyasi ve huquqi elaqeden ireli gelir Siyasi elaqe siyasi hakimiyyetin teskilinde vetendasin istiraki ve onun siyasi huquq ve azadliqlara malik olmasi ile izah olunmalidir Vetendasla dovlet arasindaki huquqi elaqe daimidir Ecnebiler ve vetendasligi olmayan sexsler ise yalniz muveqqeti huquqi elaqede olur Dovlet hem ecnebileri hem de vetendaslari mudafie edir Lakin vetendaslari ecnebilerden onun dovletle siyasi elaqesinin olmasi ferqlendirir Ecnebilerin siyasi sahede huquqlari mehdudlasdirilir Vetandasliq dedikde sexsin dovlete mensubiyyeti sexsle dovlet arasinda onlarin qarsiliqli huquq ve vezifelerinde ifade olunan daimi siyasi huquqi elaqe basa dusulur Dovletin ilkin ve muhum vezifelerinden birini Konstitusiyada nezerde tutulan sexsiyyetin konstitusion huquqlarini ve vezifelerini qorumaqdan ibaretdir Bu sahede vetendasliq muhum yer tutur Vetendasliq dedikde sexsin muvafiq dovlete huquqi mensubiyyeti basa dusulur yeni sexsin dovlet terefinden Konstitusiya huquq munasibetlerinin tamhuquqlu subyekti kimi taninmasi neinki oz olkelerinde hemcinin xarici olkelerde olduqda bele tesbit edir Monarxiya qurulusu hokm suren dovletlerde vetendasliqdan ferqli olaraq tebee sozleri isledilir ki bu da monarxa qarsi sexsi formal sedaqeti ifade edir Idarecilik formasindan asili olmayaraq huquqi dovletde dovletin yuriadikasiyasi butun vetendaslara samil edilmekle onlar qarsisinda genis imkanlar acir Konstitusiya ve qanunlarda mueyyen olunan vezifeler dovlet yuriodikasiyasinda oz eksini tapir Eyni zamanda vetendaslar dovlete munasibetde bir sira huquqlara malikdirler ondan bu huquqlarin mudafiesini ve qorunmasini teleb ede bilerler Her bir olkede insanlarin ekser coxlugu ucun vetendasligin mueyyen olunmasi hec de murekkeb deyildir Cunki bu insanlar dogulduqlari andan etibaren muvafiq dovletin vetendaslari olub omurleri boyu bu huquqi veziyyeti dasiyirlar Lakin muxtelif sebebler uzunden milli munaqiseler iqtisadiyyatin beynelmilel olmasi ve s ehali kutlesinin bir terefden diger terefe miqrasiya etmesi baglanilan nikahlar muxtelif dovletlerin vetendaslari arasinda butun bunlar vetendasligin elde edilmesi berpasi ve deyisdirilmesi ucun problemler yaradir Unitar idarecilik formasi olan dovletlerde vahid vetendasliq movcuddur Federativ quruluslu dovletlerin coxunda sexs hem federativ dovletin hem de eyni zamanda federasiya subyektinin vetendasligina mensubdur Bu sexslere neinki federal qanunlar hem de federasiya subyektinin qebul etdiyi qanunlar samil olunur Istenilen dovletde ele insanlar yasayir ki onlarin statusu coxlugun statusundan ferqlenir Bu insanlari vetendasligi olmayan ya daxarici vetendaslar kimi cagirirlar Bezi dovletlerde ikili vetendasliq hokm surur Azerbaycanda vetendasliq huququEsas meqale Azerbaycan vetendasligi Vetendasliq huququ Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasinin 52 ci maddesinde tesbit olunmusdur Burada gosterilir ki Azerbaycan dovletine mensub olan onunla siyasi huquqi bagliligi habele qarsiliqli huquq ve vezifeleri olan sexs Azerbaycan Respublikasinin vetendasidir Azerbaycan Respublikasi erazisinde ve ya Azerbaycan Respublikasinin vetendaslaridan dogulmus sexs Azerbaycan Respublikasinin vetendasi olan sexs Azerbaycan Respublikasinin vetendasidir Eyni zamanda vetendasliq huququnun teminati ile elaqedar olaraq Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasinin 53 cu maddesinde gosterilir ki Azerbaycan vetendasi hec bir halda Azerbaycan Respublikasi vetendasligindan mehrum edile bilmez ikinci bir teminat hec bir halda Azerbaycan Respublikasindan qovula ve ya xarici dovlete verile bilmez Ikili vetendasliqBir sira olkeler vardir ki onlarda ikili vetendasliq hokm surur Rusiya Federasiyasi ikili vetendasligi olan olkedir Ikili vetendaslgin yaranmasi nikahla bagli meydana cixir Meselen qadin xarici vetendasla aile qurubsa qanunla qadin ve nikahdan dogulan usaq da erin mensub oldugu olkenin vetendasligini qebul etmelidir Ikili vetendasliqdan sohbet gederken hem huquqlar hem de vezifeler genis xarakter dasiyir Bu zaman ikili vetendasligi olan sexsler her iki olkede huquq ve azadliqlara malik olub her iki dovlet qarsisinda vezifeler dasiyirlar vergileri odemek herbi xidmet ve s Rusiya oz vetendaslarina federal qanuna ve Rusiya ile baglanmis beynelxalq muqavilelere esasen ikilivetendasliqda olmaq imkani verir bundan ferqli olaraq Azerbaycan Respublikasinin vetendasligi haqqinda qanun a esasen yalniz Azerbaycan vetendasligindan danisilir Vetendasliq prinsipleriAzerbaycan Respublikasinda vetendasliq Konstitusiyada ve qanunda mueyyen olunmus prinsiplere esaslanir Bu prinsiplervetendasliqla bagli munasibetleri tenzimleyen qanunvericilikde mueyyen olunan muddealardir Azerbaycan Respublikasinda vetendasliginin prinsiplerine daxildir 1 Vetendasligin musteqil mueyyen olunmasi Bu prinsipin mahiyyeti ondan ibaretdir ki sexsler ozleri oz vetendasliqlarini mueyyen edirler Sexs istenilen vaxt vetendasliqdan imtina ede biler Azerbaycan Respublikasinin vetendasligi haqqinda qanun un V maddesine gore asagidaki sexsler Azerbaycan Respublikasi vetendaslaridir 1 bu qanun quvveye mindiyi gunedek Azerbaycan Respublikasinin qeydiyyatinda olan vetendaslar 2 1992 ci il yanvarin 1 dek vetendasligi olmayan lakin qeydiyyatda olan sexsler Burada sert var Hemin sexsler qanun quvveye mindiyi gunden bir il muddetinde Azerbaycan Respublikasi vetendasligina qebul edilmek haqqinda erize ile muraciet etsinler 3 1988 ci ilden 1992 ci iledek Azerbaycan erazisinde meskunlasmis qacqinlar 4 Bu qanuna esasen vetendasliq elde etmis sexsler 2 Vahid vetendasliq prinsipi Bu prinsipin mahiyyeti ondan ibaretdir ki Azerbaycan Respublikasi oz vetendasinin diger dovletler arasinda vetendasliqdan ireli gelen ohdeliklerini tanimir amma diger dovletlerin vetendasligini elde etmek huququnu taniyir Boyuk dovletler cox vaxt ikili vetendasliq prinsipini taniyir Meselen Rusiya Federasiyasinin vetendacliq haqqinda qanunvericiliyi ikili vetendasligi taniyir Amma o sertle ki hemin dovletle Rusiya arasinda muqavile baglansin Xirda dovletler ise ikili vetendasligi tanimir Cunki onlar ehtiyat edirler ki bu boyuk dovletlerin onlarin daxili islerine qarismasina imkan yarada biler 3 Beraber vetendasliq prinsipi Bu prinsipin mahiyyeti ondan ibaretdir ki vetendasligin elde edilmesi usulundan ve elde olunmasi muddetinden asili olmayaraq butun vetendaslar beraberhuquqludurlar 4 Vetendasliqdan mehrumetmenin yolverilmezliyi prinsipi Vetendasliqdan mehrumetme eslinde insan ve vetendas huquqlarinin mehdudlasdirilmasi demekdir SSRI dovrunde cinayet toreden sexs hem mehkum olunur hem de vetendasliqdan mehrum edilirdi Amma indi bu Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasinin 53 cu maddesine esasen yolverilmezdir Hazirda inkisaf olkelerin bezilerinde vetendasliqdan mehrumetmeye yolverilir Meselen Almaniyada anadangelme vetendacliq yox naturalizasiya qaydasinda vetendasliq elde edenler vetendasliqdan mehrum edile biler 5 Azerbaycan Respublikasi vetendaslarinin Azerbaycan Respublikasi erazisinden qovulmasininve ya xarici dovlete verilmesinin yolverilmezliyi Bu prinsip vetendasin dovlet hakimiyyetinin tezyiqinden qorunmasini ifade edir Hec kes Azerbaycan Respublikasi vetendasini dovlet erazisinden qova bilmez Cinayet mecellesinin 53 cu maddesine gore xarici dovlet erazisinde cinayet toretmis Azerbaycan Respublikasi vetendasi xarici dovlete verile bilmez 6 Azerbaycan Respublikasinin hududarindan kenarda yasayan Azerbaycan Respublikasi vetendaslarina Azerbaycan Respublikasinin himayecilik prinsipi Bu prinsip qismen formal xarakter dasiyir Cunki yalniz boyuk dovletler bu imkana malikdirler Faktiki olaraq xirda dovletler boyuk dovletler erazisinde yasayan vetendaslarina himayecilik eleye bilmir Azerbaycan ise xarici dovletde oz vetendasinin huquqlarinin pozulmasi ile elaqedar hemin dovletin Azerbaycan Resoublikasi erazisinde yasayan vetendaslarina qarsi adekvat tedbirler gore biler Meselen xususi rejim mueyyen ede biler Yaxud da bununla elaqedar diplomatik vasitelerden istifade edir beynelxalq insan huquqlarini mudafie teskilatlarinin yardimindan istifade edir 7 Vetendasligin saxlanmasi Bu prinsipin mahiyyeti ondan ibaretdir ki sexs Azerbaycan Respublikasinin hududlarindan kenarda hansi muddetde yasamasindan asili olmayaraq Azerbaycan Respublikasi vetendasligini saxlayir 8 Vetendasliqla bagli beynelxalq normalarin ustunluyu Yeni Azerbaycan Respublikasi xarici dovletlerle vetendasliqla elaqedar muqavileler baglaya biler Bu muqavilelerle milli huquq arasinda ziddiyyet yaranarsa beynelxalq muqavileye ustunluk verilir Azerbaycan Respublikasininvetendasligi haqqinda qanun a gore Azerbaycan Respublikasi vetendasligi asagidaki qaydalarla yaranir dogulduqda vetendasligi qebul edildikde beynelxalq muqavilelerde nezerde tutulmus hallar olduqda Vetendasligin elde edilmesi yollariFiliasiya Filiasiya vetendasligin anadangelme elde edilmesidir Burada iki prinsip var 1 ius sanquini qan huququ 2 ius soli torpaq huququ Avropa dovletlerinde ius sanquini esas goturulur Yeni burada vetendasliq sexsin menseyi ile elaqelendirilir Sexs hansi dovletin vetendasendan dogulubsa hemin dovletin vetendasi sayilir Bu prinsip Roma huququndan qalib Bele ki Qedim Romada vetendaslardan torenen usaqlar tamhuquqlu vetendas sayilirdilar Hal hazirda Avropa dovletleri ile yanasi bezi Asiya dovletlerinde de bu prinsipden istifade olunur Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasinin 52 ci maddesine gore Azerbaycan Respublikasinin vetendaslarindan dogulmus sexs Azerbaycan Respublikasinin vetendasedir Demeli bizde de ius sanquini esas goturulur Lakin Konstitusiya hemcinin ius solini vetendasligin elde olunmasiusulu kimi taniyir Latin Amerikasi Kanada ABS ve s olkelerdeise ius soli esas prinsipdir Naturalizasiya Naturalizasiya vetendasligin sexsi vesadetle elde edilmesidir Bu bir qeder murekkeb qaydadir Burada muxtelif sertler var ki onlara esasen sexs dovletin vetendasligini elde edir Azerbaycan Respublikasinin vetendasligini elde etmek ucun sexs en azi 5 il Azerbaycanda yasamali Azerbaycan dilini bilmesi haqqinda sened teqdim etmeli Azerbaycan dovletinin menafelerine uygun gelmelidir Bu sertlerin nezerde tutulmasini musbet qiymetlendirmek olar Bele ki 5il Azerbaycanda daimi yasama serti ona gore musbet cehetdir ki bu muddet erzinde sexs haqqinda kifayet qeder melumat toplamaq olar Azerbaycen dilini bilmesi de muhum sertdir Cunki hemin sexs dili bilmezse dovlet vezifelerini tuta bilmez Ukraynada bu sertle yanasi qanunvericilikden imtahan vermek de nezerde tutulub Bu serti meqsedeuygun hesab etmek olar Cunki vetendasin qanunu bilmesi vacibdir ve bele prinsip var ki qanunu bilmemek mesuliyyetden azad etmir Optasiya Optasiya yaranmis ikili vetendasliqdan birininin secilmesidir Optasiya bir sexsin yaranmis ikili vetendasligini mueyyen edir Transfert Transfert eraziler deyiserken yeni bir dovletden digerine kecerken hemin erazide yasayan ehalinin vetendasliginin mueyyen olunmasidir Transfert hamiya aid edilir Vetendasligin berpasi reinteqrasiya Yeni sexs mueyyen sebebden oz vetendasligini itirib sonra berpa etmek isteyirse vetendasliq berpa olunur Reinteqrasiya naturalizasiyaya benzese de ireli surulen teleblerin sadeliyi ile ondan ferqlenir Naturalizasiya yeni vetendasligin elde olunmasidir Reinteqrasiya ise itirilmis vetendasligin berpasidir Reinteqrasiya daha tez bas verir sexsin vesadet qaldirmasi esas goturulur Naturalizasiyada ise artiq qeyd etdiyimiz kimi muxtelif sertler var Basqa olkelerde vetendasligin muxtelif elde olunma usullari var Meselen 1992 ci ile qeder Rusiya erazisinde yasayan ve isleyen sexsler sonradan basqa olkenin vetendasligini qebul edibse sefirlik vasitesile evvelki vetendasligini berpa ede bilerler arvadi Rusiya vetendasi olduqda valideynleri kecmis Rusiya vetendasi olduqda ve sexs Rusiyada en azi 5 il yasadiqda totalitar dovrde vetendasliqdan mehrum edilmis sexs olduqda vetendasligini evvel qanunla itirmis olduqda ve s Vetendasliq asagidaki usullarla xetm oluna biler 1 vetendasliqdan cixma 2 vetendasligi itirme ve s Vetendasliqdan cixmaya denaturalizasiya da deyirler Bu zaman sexs vetendasliqdan cixmaq barede vesatet qaldirir ve prezidentin serencami ile vetendasliqdan cixir Bununla vetendadsliq xetm olunur Sexs bu hereketlerinin sebeblerini gostermelidir Eger sexsin dovlet ve ya herbi xidmetle bagli ohdelikleri varsa onun vesateti qebul olunmur Butun bunlar aradan qaldirilsa sexsin vesatetine baxilir Evvelki qaninvericilikde vetendasligin itirilmesinin asagidaki hallari gosterilirdi 1 sexs muvafiq orqanlarin xeberi olmadan xarici olkede tehlukesizlik edliyye naziri ve s vezifelerde calisarsa 2 saxta sened olduqda 3 5 il muddetine konsul qeydiyatindan kecmedikde Amma indi bir hal var ki o da vetendasliq elde olunarken sexsin bile bile saxta sened teqdim etmesidir Qanunvericilikde sexsin olumu vetendasligin xitami kimi gosterilmir Vetendasligin elde olunmasiVetendasliq haqqinda qanunda vetendasligin elde edilmesinin dord esasi mueyyenlesdirilmisdir Bu esaslar asagidakilardan ibaretdir 1 Azerbaycan Respublikasinin erazisinde ve ya Azerbaycan vetendasindan dogulduqda 2 Respublika vetendasligina qebul edildikde 3 Beynelxalq muqavilelerde nezerde tutulmus esaslar olduqda 4 Vetendasliq haqqinda qanunda nezerde tutulmus esaslar olduqda Azerbaycan Respublikasi vetendasligina mensubiyyet asagidaki qaydada mueyyenlesdirilmisdir Vetendasliq haqqinda qanun quvveye mindiyi gune kimi Azerbaycan Respublikasivetendasliginda olmus sexsler 1992 ci il yanvarin 1 dek Azerbaycan Respubikasinin ve ya basqa dovletin vetendasi olmayan lakin Azerbaycanda yasayis yeri uzre qeydiyyatda olan sexsler 1988 ci il yanvarin 1 den 1992 ci il yanvarin 1 dek Azerbaycan erazisinde meskunlasmis qacqinlar ve vetendasliq haqqinda qanuna muvafiq suretde Azerbaycan Respublikasi vetendasligini elde etmis sexsler 1988 ci ilden etibaren Azerbaycana penah getirmis qacqinlar terk etdikleri dovletlere qayitmaq huququna malikdirler Hemin sexslere mecburi kockunler ucun nezerde tutulmus guzestler samil edilir Vetendasliq haqqinda qanunun 12 ci maddesinde gosterilir ki vetendasligi olmayan sexslerin Azerbaycan erazisinde dogulmus usagi Azerbaycan Respublikasinin vetendasidir Eyni hal valideynleri namelum usaqlara da samil edilir Qanunla her iki valideyni namelum olanusaq Azerbaycan Respublikasinin vetendasidir Azerbaycan Respublikasinin vetendasligina qebul ucun asagidaki qaydalar movcuddur Teleb olunur ki Azerbaycan vetendasligina qebul olunmaq isteyen vetendasligi olmayan ve ecnebi sexsler son bes il erzinde Azerbaycan Respublikasinin erazisinde yasasin eyni zamanda Azerbaycan dovlet dilini bilmeleri haqqinda sened teqdim etsinler Bu sexslerin Azerbaycan Respublikasinin vetendasligina qebulu zamani onlarin menseyinden irqi ve milli mensubiyyetinden cinsinden tehsilinden dile munasibetinden siyasi ve basqa eqidelerinden asili olmayaraq vetendasliq haqqinda qanuna uygun olaraq heyata kecirilir Azerbaycan vetendasligina qebul olunmaq isteyen sexs asagidaki hallarda redd cavabi ala biler Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasinda tesbit olunmus dovlet qurulusunu zorakiliqla deyisdirmeye cehd etdikde Azerbaycanin butovluyunu pozmaga cagirislar etdikde dovlet tehlukesizliyine ictimai asayisin qorunmasina ehalinin saglamligina ve meneviyyatina ziyan vurduqda irqi dini milli mustesnaligi teblig etdikde terrorculuq fealiyyeti ile elaqedar olduqda Azerbaycan Respublikasinin vetendasligina qebul Konstitusiyanin 109 cu maddesinin 20 ci bendine muvafiq olaraq Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin selahiyyetine daxildir Bu o demekdir ki vetendasliq meseleleri Prezident terefinden hell edilir Azerbaycan vetendasligina qebul olunmaq isteyen sexs vesatet qaldirdiqdan sonra Azerbaycan Respublikasinin qanunvericiliyine uygun olaraq dovlet rusumu odeyirler Azerbaycan Respublikasinin vetendasligina berpa olunarken yene de vetendasliq haqqinda Azerbaycan Respublikasi qanununun 14 cu maddesinin 2 ci bendinde sadalanan mehdudiyyetler nezere alinmaqla meseleye baxilir Bir cox sebebler uzunden evveller Azerbaycan vetendasliginda olmus ve ya Azerbaycan vetendasligina xitam verilmis sexsler istenilen vaxt oz vetendasliqlarini berpa etmek ucun muraciet ede bilerler Vetendasliga xitam verilmesiAzerbaycan Respublikasi vetendasligina xitam verilmesi esaslari asagidaki dord halda nezerde tutulmusdur 1 Azerbaycan vetendasligindan cixmaq neticesinde 2 Azerbaycan vetendasligini itirmek neticesinde 3 Azerbaycan Respublikasinin beynelxalq muqavilelerde nezerde tutulmus esaslar olduqda 4 Azerbaycan vetendasligi haqqinda qanunda nezerde tutulmus diger esaslar olduqda Azerbaycan vetendasligindan cixma dedikde respublika vetendasi terefinden vetendasliqdan cixma barede vesatet qaldirma basa dusulur Respublika vetendasligindan cixmaq barede vesatet qaldiran sexsin dovlet qarsisinda icra edilmemis ohdelikleri ve ya huquqi ve fiziki sexslerin menafeyi ile bagli olan emlak ohdelikleri varsa vetendasliqdan cixmaq barede vesatet redd edile biler Muttehim kimi cinayet mesuliyyetine celb edilen sexs yaxud onun baresinde qanuni quvveye minmis ve icra edilmeli olan mehkeme hokmu olan sexs vetendasliqdan cixmaq vesatet qaldirarsa buna yol verilmir Vetendasliqdan cixma Azerbaycan Respublikasinin dovlet tehlukesisliyi menafelerine ziddirse hemin hallar aradan qalxana qeder vetendasliqdan cixmaga yol verilmir Azerbaycan vetendasligindan cixmaq isteyen her kes muvafiq qaydada ve meblegde dovlet rusumu odemelidir Eger sexs Azerbaycan vetendasligini elde ederken melumatleri saxtalasdirmissa ve ya saxta sened teqdim etmisse hemin sexs Azerbaycan vetendasligini itirir Valideynlerin vetendasligi deyisdikde ve ovladliga goturuldukde usaqlarin vetendasligiValideynlerin vetendasligi deyisdikde yeni her iki valideyn Azerbaycan vetendasligini qebul etdikde onlarin 14 yasina catmamis usaqlari da Azerbaycan vetendasliglni elde etmis olur Azerbaycan erazisinde yasayan usagin her iki valideyni ve ya yegane valideyni vetendasliqdan cixarsa ve bu sebebden usaq uzerinde Azerbaycan Respublikasinin vetendaslarinin qeyyumlugu ve himayeciliyi mueyyen edilmisse ve valideynler usagin boyudulmesinde istirak etmirse valideynlerin qeyyumun ve himayecinin vesaiti ile usaq Azerbaycan vetendasligini saxlayir Eger valideynlerden biri Azerbaycan vetendasligini elde etmis sexsdirse digeri ise xaricidirse usaq Azerbaycan vetendasligini elde etmis valideynin vesateti ve xarici valideynin raziligi ile Azerbaycan vetendasligini elde edir Azerbaycandan kenarda yasayan usagin valideynlerinden biri Azerbaycan vetendasligini elde etmisse ikinci valideyni ise vetendasligi olmayan sexsdirse bele halda usaq Azerbaycan vetendasligini elde etmis valideynin vesateti ve ikinci valideynin raziligi ile Azerbaycan vetendasligini elde ede biler Valideynlerden birinin Azerbaycan Respublikasi vetendasligina xitam verilerse ikinci valideyn Azerbaycan vetendasliginda qalirsa bele halda usaq Azerbaycan vetendasligini saxlayir Eger Azerbaycan vetendasligindan cixmis valideyn vesatet qaldirarsa ve ikinci vetendasliqda qalan valideyn raziliq vererse usagin Azerbaycan vetendasligindan cixmasina icaze verile biler Usaqlar ovladliga goturuldukde Azerbaycan vetendasligini elde etme esaslari asagidakilardan ibaretdir Eger ecnebi usagi Azerbaycan vetendaslari ovladliga goturulerse ovladliga goturulen usaq Azerbaycan vetendasligi elde edir Eyni qayda vetendasligi olmayan usagin Azerbaycan vetendaslari terefinden ovladliga goturulmesi zamani da tetbiq olunur Ecnebi usagi ovladliga goturen er arvaddan biri Azerbaycan vetendasidirsa digeri ise vetendasligi olmayan sexsdirse bele halda ovladliga goturulen usaq Azerbaycan Respublikasinin vetendasligini elde edir Gosterilen halda vetendasligi olmayan erin ve ya arvadin bu meselede raziligi qanunla nezerde tutulmamisdir Bu ondan ireli gelir ki ovladliga goruren er ve ya arvadin birinin hec bir olkeye vetendasliq mensubiyyeti yoxdur Eger ecnebi usagi ovladliga goturen er ve ya arvadin biri Azerbaycan vetendasi digeri ise ecnebidirse bele halda usagin Azerbaycan vetendasligini elde etmesi ovladliga goturenlerin qarsiliqli raziligi ile heyata kecirile biler Vetendasligi olmayan usagi ovladliga goturen er ve ya arvaddan biri Azerbaycan vetendasi digeri ise vetendasligi olmayan sexs olarsa bele halda hemin usaq Azerbaycan vetendasligini elde etmis olur Ikinci halda vetendasligi olmayan usagi ovladliga goturen er ve ya arvaddan biri azerbaycan vetendasi digeri ise ecnebidirse bele halda usagin Azerbaycan vetendasligini elde etmesi ucun usagi ovladliga goturenlerin qarsiliqli raziligi teleb olunur Ecnebiler ve vetendasligi olmayan sexsler terefinden ovladliga goturuldukde usaqlarinin vetendasliginin mueyyen edilmesi esaslari asagidakolardan ibaretdir Azerbaycan Respublikasinda olan usaq ecnebiler ve vetendasligi olmayan sexsler terefinden ovladliga goturuldukde onlarin her ikisinin vesateti esasinda usagin Azerbaycan vetendasligina xitam verilir Azerbaycan vetendasi olan usagi ovladliga goturen er ve ya arvaddan biri Azerbaycan vetendasi digeri ise ecnebidirse bele halda usaq Azerbaycan vetendasligini saxlayir Eger er ve ya arvad vesatet qaldirarlarsa usaq Azerbaycan vetendasligindan cixa biler Azerbaycan vetendasi olan usagi ovladliga goturen er ve ya arvadin her ikisi vetendasligi olmayan sexsdirse yaxud biri Azerbaycan vetendasidirsa digeri ise vetendasligi olmayan sexsdirse hemin usaq Azerbaycan vetendasligini saxlayir Usaqlarin vetendasliginin deyisilmesi onlarin raziliginin zeruriliyi vetendasliq haqqinda Azerbaycan Respublikasi Qanununun 19 25 ci maddesine esasen 14 18 yasinadek heyata kecirile biler Vetendasliqla bagli beynelxalq huquq normalarinin Azerbaycan Respublikasinin vetendasligi haqqinda qanunu arasinda mueyyen ziddiyyet yaranarsa beynelxalq muqavileler tetbiq olunur Menbehttp migration gov az http www azerbaijan az Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiyasi