Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycanlıların tarixi məskunlaşma əraziləri — azərbaycanlıların Qafqazda və Orta Şərqdə tarixən yaşadığı ərazilər. Hal-hazırda azərbaycanlılar əsas olaraq Azərbaycan Respublikasında, İranda (Cənubi Azərbaycan), Qafqazda (Borçalı və Dağıstan) və Türkiyədə (İğdır və Qars illəri) yaşayırlar. Azərbaycan geomədəni regionunda Azərbaycan mədəniyyəti (Memarlıq, təsviri sənət, kino, mətbəx, milli rəqslər, milli geyimlər, ədəbiyyat, musiqi, mifologiya və teatr sənəti) və dili (Əlifba, orfoqrafiya və dialektlər) inkişaf etmişdir.
Tarixi yurdlar
Azərbaycan Respublikası
Azərbaycanlılar Azərbaycan əhalisinin əksəriyyətini təşkil edir. The World Factbook təşkilatının verdiyi məlumata görə 1999-cu ildə Azərbaycan əhalisinin 90.6%-i azərbaycanlılardan ibarət idi. 2009-cu ildə keçirilən Azərbaycan əhalisinin siyahıyaalınmasına əsasən Azərbaycan Respublikasında 8,172,809 azərbaycanlı (ölkə əhalisinin 91.6%-i) yaşayırdı.
İran
İran azərbaycanlıları və ya cənubi azərbaycanlılar İran Azərbaycanında yaşayan və ya əslən İran Azərbaycanından olan azərbaycanlılardır. İran azərbaycanlılarının sayı müxtəlif mənbələrə görə 15–35 milyon arasındadır, bu isə İran əhalisinin 18%–50%-ni təşkil edir.1957-ci ildə Moskvada nəşr edilmiş "Ön Asiya xalqları" kitabında 1956-cı il üçün verilən ehtimala əsasən "bütün İranda təxminən 4,000,000 nəfərədək etnik azərbaycanlı yaşayırdı." Bundan əlavə tayfa bölgüsünü saxlamış, köçəri və yarım köçəri həyat sürən və dil həmçinin mədəniyyət baxımından azərbaycanlılara yaxın olan tayfalara mənsub əhalinin sayı isə təxminən 700,000 nəfər (400,000 əfşar, 180,000 şahsevən, 75,000 qaradağlı 25,000 qacar və 20,000 qarapapaq) idi.
İran azərbaycanlıları əsasən İranın şimalında, qərbində və şərqində yaşayırlar. İran azərbaycanlıları Ərdəbil, Urmiya, Təbriz, Zəncan ostanlarının əksəriyyətini təşkil edirlər. Bütünlükdə isə farslardan sonra İranda yaşayan xalqlar içində sayca ən çoxdurlar.
Dağıstan
Dağıstan azərbaycanlıları Rusiya Federasiyasının Dağıstan Respublikasında yaşayan və yerli azsaylı xalq statusuna malikazərbaycanlılardır. 2010-cu ildə keçirilən Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınması əsasən rəsmi sayları 130,919 nəfər (Dağıstan əhalisinin 4,50%-i və ən böyük 6-cı etnik qrup) idi. Dağıstan azərbaycanlıları kompakt halda Dərbənd, Dağıstan İşıqları, Mahaçqala və Qızılyar şəhərlərində, Dərbənd, Tabasaran, Qızılyar, Məhərrəmkənd və Rutul rayonlarında yaşayırlar.
Borçalı
Borçalı Gürcüstanda yerləşən və əsasən azərbaycanlıların yaşadığı Aşağı Kartli (Kvemo-Kartli) diyarının tarixi adıdır. 2002-ci il Gürcüstan əhalisinin siyahıyaalınmasının yekunlarına əsasən diyarın ümumi əhalisi 497,530 nəfər olmuşdur. Onların 224,386 nəfəri (Kvemo-Kartli əhalisinin 45.1%-i) azərbaycanlı idi.
İğdır və Qars
Türkiyə azərbaycanlıları əsasən İğdır və Qars illərində yaşayan azərbaycanlılardır. 1990-cı ildə SSRİ–Türkiyə sərhədinin yaxınlığında 400,000-ə yaxın etnik azərbaycanlı yaşayırdı, ancaq başqa bir məlumatda Türkiyədə təkcə cəfəri məzhəbindən olan azərbaycanlıların sayının 1998-ci ildə təxminən 3,000,000 olduğu qeyd edilir. Britannika Ensiklopediyasının 2000-ci ildə aparılan təxmini hesablamalara görə Türkiyə əhalisinin 1%-ni etnik azərbaycanlılar təşkil edirdi. 2013-cü ildə Türkiyədə 800,000 azərbaycanlı yaşayırdı. Azərbaycanlılar hal-hazırda İğdır şəhərindəki ən böyük 1-ci, Qars ilində isə ən böyük 2-ci etnik qrupdurlar.
Ermənistan
Ermənistan azərbaycanlıları, yerazlar və ya qərbi azərbaycanlılar, Qərbi Azərbaycan, yəni indiki Ermənistanda əsrlər boyu yaşamış etnik xalq sayılan azərbaycanlılardır. Vaxtilə bir neçə yüz min nəfərdən ibarət olan Ermənistanın azərbaycanlı icması 1988–1991-ci illərdən bəri mövcud deyil. Həmin illər Ermənistan azərbaycanlıları Dağlıq-Qarabağ münaqişəsinə görə təzyiqə məruz qalıb ölkəni tərk etməyə məcbur oldular. BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarı İdarəsinin məlumatına görə Ermənistanda hal-hazırda təxminən 30 nəfərdən bir neçə yüz nəfərə qədər azərbaycanlı yaşayır. Bunların çoxsu əyalətdə yaşayan ermənilərlə ailə qurmuş azərbaycanlı qadınlar və həmçinin yaşlı və xəstə olduğuna görə Ermənistanı tərk edə bilməyən insanlardır. Bəyan edilir ki, onların əksəriyyəti ayrıseçkiliyə məruz qalmamaq üçün adlarını dəyişmiş və kimliyini gizli saxlamağa məcburdurlar. 1828-ci ildən başlayıb 1988–1989-cu illərdə başa çatan deportasiya siyasəti nəticəsində indiki Ermənistan ərazisində 605-dən çox etnik azərbaycanlı kəndinin əhalisinin tərkibi "erməniləşdirilmişdir". Bundan əlavə olaraq, 1,500,000-dan çox azərbaycanlı indiki Ermənistandan qaçmış və 500,000-dən çox mülki şəxs həlak olmuşdur. 1916-cı ildə İrəvan quberniyasında azərbaycanlıların sayı 373,582 nəfər idi. Hal-hazırda həmin ərazidə etnik azərbaycanlı qalmayıb.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2008-07-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-18.
- "Azərbaycan xalqı". 2012-11-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-18.
- "Azerbaijan in Iran". 2009-05-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-18.
- "Joshua Project - Great Commission Status of the Azerbaijani People Cluster". 2013-11-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-18.
- Академии наук СССР. Институт этнографии имени Н.Н.Миклухо-Маклая. Народы мира. Этнографические очерки. Под общей редакцией профессора и члена-корреспондента АН СССР С. П. Толстова. Издательство Академии Наук СССР. Москва. 1957. Народы Передней Азии. Под Редакцией Н. А. Кислякова, А. И. Першица. Издательство Академии Наук СССР. Москва. 1957, стр. 284
- Академии наук СССР. Институт этнографии имени Н.Н.Миклухо-Маклая. Народы мира. Этнографические очерки. Под общей редакцией профессора и члена-корреспондента АН СССР С. П. Толстова. Издательство Академии Наук СССР. Москва. 1957. Народы Передней Азии. Под Редакцией Н. А. Кислякова, А. И. Першица. Издательство Академии Наук СССР. Москва. 1957, стр. 284-286
- İranda yaşayan Azərbaycanlı ve digər Türklərin sayı[ölü keçid]
- . 2010-12-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-18.
- "О коренных малочисленных народах Республики Дагестан". 2011-08-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-18.
- "Всероссийская перепись населения 2010 года. Национальный состав населения по регионам России". «». 2012-04-27 tarixində arxivləşdirilib.
- "Республика Дагестан". Газета «Коммерсантъ». 21.05.2010. 2012-04-27 tarixində arxivləşdirilib.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycanlilarin tarixi meskunlasma erazileri azerbaycanlilarin Qafqazda ve Orta Serqde tarixen yasadigi eraziler Hal hazirda azerbaycanlilar esas olaraq Azerbaycan Respublikasinda Iranda Cenubi Azerbaycan Qafqazda Borcali ve Dagistan ve Turkiyede Igdir ve Qars illeri yasayirlar Azerbaycan geomedeni regionunda Azerbaycan medeniyyeti Memarliq tesviri senet kino metbex milli reqsler milli geyimler edebiyyat musiqi mifologiya ve teatr seneti ve dili Elifba orfoqrafiya ve dialektler inkisaf etmisdir Azerbaycan xalqinin hal hazirda yasadigi eraziler Azerbaycan Respublikasi Dagistan Gurcustan Iran Cenubi Azerbaycan ve Turkiye Igdir ili ve Qars ili Tarixi yurdlar2010 cu ilde Iran Islam Respublikasinda heyata kecirilen olke miqyasli sorguya esasen danisanlarin ana dili esasinda Iran azerbaycanlilarinin meskun olduqlari ostanlar ve hemin ostanlarda ehali icinde nisbetleri Azerbaycan Respublikasi Esas meqaleler Azerbaycan Azerbaycan ehalisi ve Azerbaycan erazisinde yasayan azsayli xalqlar Azerbaycanlilar Azerbaycan ehalisinin ekseriyyetini teskil edir The World Factbook teskilatinin verdiyi melumata gore 1999 cu ilde Azerbaycan ehalisinin 90 6 i azerbaycanlilardan ibaret idi 2009 cu ilde kecirilen Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasina esasen Azerbaycan Respublikasinda 8 172 809 azerbaycanli olke ehalisinin 91 6 i yasayirdi Iran Esas meqaleler Iran azerbaycanlilari Cenubi Azerbaycan ve Iran ehalisi Iran azerbaycanlilari ve ya cenubi azerbaycanlilar Iran Azerbaycaninda yasayan ve ya eslen Iran Azerbaycanindan olan azerbaycanlilardir Iran azerbaycanlilarinin sayi muxtelif menbelere gore 15 35 milyon arasindadir bu ise Iran ehalisinin 18 50 ni teskil edir 1957 ci ilde Moskvada nesr edilmis On Asiya xalqlari kitabinda 1956 ci il ucun verilen ehtimala esasen butun Iranda texminen 4 000 000 neferedek etnik azerbaycanli yasayirdi Bundan elave tayfa bolgusunu saxlamis koceri ve yarim koceri heyat suren ve dil hemcinin medeniyyet baximindan azerbaycanlilara yaxin olan tayfalara mensub ehalinin sayi ise texminen 700 000 nefer 400 000 efsar 180 000 sahseven 75 000 qaradagli 25 000 qacar ve 20 000 qarapapaq idi Iran azerbaycanlilari esasen Iranin simalinda qerbinde ve serqinde yasayirlar Iran azerbaycanlilari Erdebil Urmiya Tebriz Zencan ostanlarinin ekseriyyetini teskil edirler Butunlukde ise farslardan sonra Iranda yasayan xalqlar icinde sayca en coxdurlar Dagistan Esas meqaleler Dagistan azerbaycanlilari ve Rusiya ehalisiAzerbaycanlilarin yasadigi rayonlari sari rengde gosteren Dagistan xeritesi Dagistan azerbaycanlilari Rusiya Federasiyasinin Dagistan Respublikasinda yasayan ve yerli azsayli xalq statusuna malikazerbaycanlilardir 2010 cu ilde kecirilen Umumrusiya ehalinin siyahiya alinmasi esasen resmi saylari 130 919 nefer Dagistan ehalisinin 4 50 i ve en boyuk 6 ci etnik qrup idi Dagistan azerbaycanlilari kompakt halda Derbend Dagistan Isiqlari Mahacqala ve Qizilyar seherlerinde Derbend Tabasaran Qizilyar Meherremkend ve Rutul rayonlarinda yasayirlar Borcali esasen azerbaycanlilarin paylanmasi ile Gurcustanin inzibati xeritesi Esas meqaleler Borcali Gurcustan azerbaycanlilari ve Gurcustan ehalisi Borcali Gurcustanda yerlesen ve esasen azerbaycanlilarin yasadigi Asagi Kartli Kvemo Kartli diyarinin tarixi adidir 2002 ci il Gurcustan ehalisinin siyahiyaalinmasinin yekunlarina esasen diyarin umumi ehalisi 497 530 nefer olmusdur Onlarin 224 386 neferi Kvemo Kartli ehalisinin 45 1 i azerbaycanli idi Igdir ve Qars Esas meqaleler Igdir ili Qars ili Turkiye azerbaycanlilari ve Turkiye ehalisi Turkiye azerbaycanlilari esasen Igdir ve Qars illerinde yasayan azerbaycanlilardir 1990 ci ilde SSRI Turkiye serhedinin yaxinliginda 400 000 e yaxin etnik azerbaycanli yasayirdi ancaq basqa bir melumatda Turkiyede tekce ceferi mezhebinden olan azerbaycanlilarin sayinin 1998 ci ilde texminen 3 000 000 oldugu qeyd edilir Britannika Ensiklopediyasinin 2000 ci ilde aparilan texmini hesablamalara gore Turkiye ehalisinin 1 ni etnik azerbaycanlilar teskil edirdi 2013 cu ilde Turkiyede 800 000 azerbaycanli yasayirdi Azerbaycanlilar hal hazirda Igdir seherindeki en boyuk 1 ci Qars ilinde ise en boyuk 2 ci etnik qrupdurlar Ermenistan Esas meqaleler Ermenistan azerbaycanlilari Ermenistan azerbaycanlilarinin siyahisi Azerbaycanlilarin deportasiyasi 1988 1989 veErmenistan SSR de 1962 ci il statistikasina gore azerbaycanlilarin yasadigi eraziler Ermenistan azerbaycanlilari yerazlar ve ya qerbi azerbaycanlilar Qerbi Azerbaycan yeni indiki Ermenistanda esrler boyu yasamis etnik xalq sayilan azerbaycanlilardir Vaxtile bir nece yuz min neferden ibaret olan Ermenistanin azerbaycanli icmasi 1988 1991 ci illerden beri movcud deyil Hemin iller Ermenistan azerbaycanlilari Dagliq Qarabag munaqisesine gore tezyiqe meruz qalib olkeni terk etmeye mecbur oldular BMT nin Qacqinlar uzre Ali Komissari Idaresinin melumatina gore Ermenistanda hal hazirda texminen 30 neferden bir nece yuz nefere qeder azerbaycanli yasayir Bunlarin coxsu eyaletde yasayan ermenilerle aile qurmus azerbaycanli qadinlar ve hemcinin yasli ve xeste olduguna gore Ermenistani terk ede bilmeyen insanlardir Beyan edilir ki onlarin ekseriyyeti ayriseckiliye meruz qalmamaq ucun adlarini deyismis ve kimliyini gizli saxlamaga mecburdurlar 1828 ci ilden baslayib 1988 1989 cu illerde basa catan deportasiya siyaseti neticesinde indiki Ermenistan erazisinde 605 den cox etnik azerbaycanli kendinin ehalisinin terkibi ermenilesdirilmisdir Bundan elave olaraq 1 500 000 dan cox azerbaycanli indiki Ermenistandan qacmis ve 500 000 den cox mulki sexs helak olmusdur 1916 ci ilde Irevan quberniyasinda azerbaycanlilarin sayi 373 582 nefer idi Hal hazirda hemin erazide etnik azerbaycanli qalmayib Hemcinin baxAzerbaycanlilar Azerbaycan diasporu Efqanistan qizilbaslari Azerbaycan linqvistik ve medeni muhiti Azerbaycan medeni tesiri Istinadlar Arxivlenmis suret 2008 07 30 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 18 Azerbaycan xalqi 2012 11 12 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 18 Azerbaijan in Iran 2009 05 15 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 18 Joshua Project Great Commission Status of the Azerbaijani People Cluster 2013 11 04 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 18 Akademii nauk SSSR Institut etnografii imeni N N Mikluho Maklaya Narody mira Etnograficheskie ocherki Pod obshej redakciej professora i chlena korrespondenta AN SSSR S P Tolstova Izdatelstvo Akademii Nauk SSSR Moskva 1957 Narody Perednej Azii Pod Redakciej N A Kislyakova A I Pershica Izdatelstvo Akademii Nauk SSSR Moskva 1957 str 284 Akademii nauk SSSR Institut etnografii imeni N N Mikluho Maklaya Narody mira Etnograficheskie ocherki Pod obshej redakciej professora i chlena korrespondenta AN SSSR S P Tolstova Izdatelstvo Akademii Nauk SSSR Moskva 1957 Narody Perednej Azii Pod Redakciej N A Kislyakova A I Pershica Izdatelstvo Akademii Nauk SSSR Moskva 1957 str 284 286 Iranda yasayan Azerbaycanli ve diger Turklerin sayi olu kecid 2010 12 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 04 18 O korennyh malochislennyh narodah Respubliki Dagestan 2011 08 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 04 18 Vserossijskaya perepis naseleniya 2010 goda Nacionalnyj sostav naseleniya po regionam Rossii 2012 04 27 tarixinde arxivlesdirilib Respublika Dagestan Gazeta Kommersant 21 05 2010 2012 04 27 tarixinde arxivlesdirilib