Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zəncan — Azərbaycanın ən böyük mahallarından biri olan Xəmsə mahalının mərkəz şəhəridir. Şəhər dəniz səviyyəsindən 1600 m hündürlükdə yerləşir.
| Zəncan | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.638 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | +98 241 |
| Digər | |
| zanjan.ir | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Zəncanın ətrafında mis, qızıl, civə və sairə qiymətli yataqların olması digər tərəfdən Yaxın, habelə Orta Şərqlə mühüm ticarət yollarının üstündə yerləşməsi onun tarixən ictimai-iqtisadi yüksəlişinə şərait yaratmışdır. Mənbəyini alan Qızılüzən çayı ilə birləşən Xəmsə mahalını bol su ilə təmin edir. Zəncanda olan əkin yerləri, bağ və bostan sahələri bu çaydan başqa bir neçə kiçik çay vasitəsiylə də suvarılır.
Zəncan ərazisi qədim dövrlərdən özünün geniş çəmən əraziləri və otlaqları ilə məşhurdur. Olduqca böyük yeraltı və yerüstü sərvətlərə malik olan bu yerdə, yaşayış üçün lazım olan bütün nemətlər kifayət qədər mövcuddur. Zəncan ətrafında buğda, arpa, düyü və digər dənli bitkilərlə birlikdə müxtəlif növlü, habelə olduqca keyfiyyətli meyvələr də yetişdirilir.
Tarixi
Zəncan şəhərinin bina edilməsi tarixi hələlik dəqiq müəyyənləşdirilməmişdir. İran alimləri buna cəhd etməmişlər. Azərbaycan alimlərinin isə bu şəhərin tarixini yerindəcə araşdırmağa imkan verilməmişdir. Lakin bir sıra yazılı mənbələrdə bu şəhərin qədim adına təsadüf olunur. Belə ki, Ptolomey Atropatena ərazisində olan bir sıra qədim şəhərlərlə (Qazaka, Fraaspa, Fanaspa) yanaşı Aqnazana şəhərinin də adını çəkir. Aqnazana Zəncan şəhərinin qədim adıdır. Şəhər Atropatenanın müstəqilliyi, həmçinin Parfiya və Sasanilər dövlətindən asılılıq dövründə Azərbaycanın görkəmli şəhərlərindən olub.
Zəncan şəhəri ərəb işğalı dövründə də öz strateji əhəmiyyətini saxlaya bilmişdi. Şəhərin abadlığı və aktiv ticarət həyatı haqqında ərəb mənbələri qiymətli məlumatlar verirlər.
Ərəblər Babəkə qarşı vuruşarkən Zəncanın strateji mövqeyindən istifadə etmişlər. Bu dövrün ən mühüm ticarət yollarından biri Zəncan şəhərini Ərdəbil vasitəsiylə Muğan, Şabran və Dərbəndlə, digəri isə Ərdəbil vasitəsilə Bərzand, Varsan, Beyləqan, Bərdə, Gəncə, Tiflis şəhərləri ilə birləşdirirdi. Zəncanı Xəzər dənizi rayonları və Həmədanla birləşdirən yollar da əhəmiyyətli ticarət yolları idi.
Ərəb coğrafiyaşünası İstəxri yazır ki, Zəncandan Tus səhrasına bir, oradan Xunəyə bir , Xunədən Qızılüzən körpüsünə iki, oradan Ərdəbilə qədər olan yolun uzunluğu isə iki mərhələdir.
Azərbaycanın başqa qədim şəhərlərində olduğu kimi, Zəncanda da vaxtilə qala divarları olmuşdur. Həmin qala divarlarının qalıqları hazırda da qalmaqdadır.
Monqolların Azərbaycan yürüşü zamanı Zəncan şəhəri əvvəlki əhəmiyyətini itirir.Bu dövrdə Elxanilər tərəfindən Sultaniyyə şəhərinin salınması, istər-istəməz Zəncan şəhərinin ictimai-iqtisadi əhəmiyyətini azaldır.
Zəncan haqqında məlumat verərkən Həmdullah Qəzvini yazır: " Zəncan şəhərinin əsası Sasanilər sülaləsinin banisi Papakan tərəfindən qoyulmuşdur (Lakin bu fikrin tam əksinə olaraq hələ Atropatena dövründə Zəncan artıq sayılıb-seçilən şəhərlərdən biri idi). Vaxtilə Zəncan şəhərinin ətraf divarlarının uzunluğu 10000 addıma brabər idi. Lakin monqolların hücumundan sonra şəhər xeyli dağıdıldı. Zəncan şəhəri yüz para kəndə malik olmaqla 12000 dinar vergi verirmiş. Şəhər bol suya, müxtəlif meyvə ağaclarına malikdir. Burada üzüm, alma, keyfiyyətli pambıq və düyü yetişdirilir."
Görkəmli şəxslərdən , Usta və türbələri bu şəhərdədir.
Zəncan şəhəri XIV əsrin sonundan etibarən yenidən inkişaf etməyə başlayır. Belə ki, Əmir Teymur tərəfindən tutulduqdan sonra Sultaniyyə yavaş-yavaş öz iqtisadi əhəmiyyətini itirməyə başlayır. Elə həmin dövrdən etibarən də Zəncan ikinci həyatını yaşamağa başlayır. Şəhər Səfəvilərin hakimiyyəti dövründə də inkişaf edərək Azərbaycanın əsas ticarət mərkəzlərindən birinə çevrilir. XVII əsr səyyahları qeyd edirlər ki, Zəncan Azərbaycanın əsas ticarət yollarının kəsişdiyi nöqtə idi.
V.V.Bartoldun qeyd etdiyinə görə orta əsrlədə Zəncan şəhərinin 20000 əhalisi vardı.
XIX əsrin ortalarından başlayaraq isə Zəncan Babilər hərəkatının mərkəzinə çevrildi. Güney Azərbaycanın bir çox şəhərlərində olduğu kimi 1847-ci ildə Zəncan əhalisi də ümumxalq hərəkatına qoşularaq şəhər hakimini qovmuşdu.
1850-ci ildə İran dövlət qoşununun şəhəri mühasirəyə almasına baxmayaraq əhali inadla müqavimət göstərirdi. Lakin bir sıra səbəblər nəticəsində digər şəhərlərdə olduğu kimi burada da dövlət əlehinə qarşı baş vermiş xalq hərəkatı məğlubiyyətə uğradı.
Zəncan şəhəri həm də tarixi abidələrlə zəngindir və bu baxımdan da Azərbaycan tarixinin canlı səlnaməsidir. Şəhərdə yüzə yaxın karvansara, 20 hamam, 50-dən artıq məscid, çoxlu türbə və digər tarixi abidələr var.
Həmçinin bax
İstinadlar
- جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری (fars.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zencan Azerbaycanin en boyuk mahallarindan biri olan Xemse mahalinin merkez seheridir Seher deniz seviyyesinden 1600 m hundurlukde yerlesir Zencan36 40 sm e 48 29 s u Olke IranTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 1 638 mSaat qursagi UTC 03 30EhalisiEhalisi 430 871 nef 2016 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 98 241Digerzanjan irXeriteni goster gizle Zencan Vikianbarda elaqeli mediafayllar Zencanin etrafinda mis qizil cive ve saire qiymetli yataqlarin olmasi diger terefden Yaxin habele Orta Serqle muhum ticaret yollarinin ustunde yerlesmesi onun tarixen ictimai iqtisadi yukselisine serait yaratmisdir Menbeyini alan Qiziluzen cayi ile birlesen Xemse mahalini bol su ile temin edir Zencanda olan ekin yerleri bag ve bostan saheleri bu caydan basqa bir nece kicik cay vasitesiyle de suvarilir Zencan erazisi qedim dovrlerden ozunun genis cemen erazileri ve otlaqlari ile meshurdur Olduqca boyuk yeralti ve yerustu servetlere malik olan bu yerde yasayis ucun lazim olan butun nemetler kifayet qeder movcuddur Zencan etrafinda bugda arpa duyu ve diger denli bitkilerle birlikde muxtelif novlu habele olduqca keyfiyyetli meyveler de yetisdirilir TarixiZencan seherinin bina edilmesi tarixi helelik deqiq mueyyenlesdirilmemisdir Iran alimleri buna cehd etmemisler Azerbaycan alimlerinin ise bu seherin tarixini yerindece arasdirmaga imkan verilmemisdir Lakin bir sira yazili menbelerde bu seherin qedim adina tesaduf olunur Bele ki Ptolomey Atropatena erazisinde olan bir sira qedim seherlerle Qazaka Fraaspa Fanaspa yanasi Aqnazana seherinin de adini cekir Aqnazana Zencan seherinin qedim adidir Seher Atropatenanin musteqilliyi hemcinin Parfiya ve Sasaniler dovletinden asililiq dovrunde Azerbaycanin gorkemli seherlerinden olub Zencan seheri ereb isgali dovrunde de oz strateji ehemiyyetini saxlaya bilmisdi Seherin abadligi ve aktiv ticaret heyati haqqinda ereb menbeleri qiymetli melumatlar verirler Erebler Babeke qarsi vurusarken Zencanin strateji movqeyinden istifade etmisler Bu dovrun en muhum ticaret yollarindan biri Zencan seherini Erdebil vasitesiyle Mugan Sabran ve Derbendle digeri ise Erdebil vasitesile Berzand Varsan Beyleqan Berde Gence Tiflis seherleri ile birlesdirirdi Zencani Xezer denizi rayonlari ve Hemedanla birlesdiren yollar da ehemiyyetli ticaret yollari idi Ereb cografiyasunasi Istexri yazir ki Zencandan Tus sehrasina bir oradan Xuneye bir Xuneden Qiziluzen korpusune iki oradan Erdebile qeder olan yolun uzunlugu ise iki merheledir Azerbaycanin basqa qedim seherlerinde oldugu kimi Zencanda da vaxtile qala divarlari olmusdur Hemin qala divarlarinin qaliqlari hazirda da qalmaqdadir Monqollarin Azerbaycan yurusu zamani Zencan seheri evvelki ehemiyyetini itirir Bu dovrde Elxaniler terefinden Sultaniyye seherinin salinmasi ister istemez Zencan seherinin ictimai iqtisadi ehemiyyetini azaldir Zencan haqqinda melumat vererken Hemdullah Qezvini yazir Zencan seherinin esasi Sasaniler sulalesinin banisi Papakan terefinden qoyulmusdur Lakin bu fikrin tam eksine olaraq hele Atropatena dovrunde Zencan artiq sayilib secilen seherlerden biri idi Vaxtile Zencan seherinin etraf divarlarinin uzunlugu 10000 addima braber idi Lakin monqollarin hucumundan sonra seher xeyli dagidildi Zencan seheri yuz para kende malik olmaqla 12000 dinar vergi verirmis Seher bol suya muxtelif meyve agaclarina malikdir Burada uzum alma keyfiyyetli pambiq ve duyu yetisdirilir Gorkemli sexslerden Usta ve turbeleri bu seherdedir Zencan seheri XIV esrin sonundan etibaren yeniden inkisaf etmeye baslayir Bele ki Emir Teymur terefinden tutulduqdan sonra Sultaniyye yavas yavas oz iqtisadi ehemiyyetini itirmeye baslayir Ele hemin dovrden etibaren de Zencan ikinci heyatini yasamaga baslayir Seher Sefevilerin hakimiyyeti dovrunde de inkisaf ederek Azerbaycanin esas ticaret merkezlerinden birine cevrilir XVII esr seyyahlari qeyd edirler ki Zencan Azerbaycanin esas ticaret yollarinin kesisdiyi noqte idi V V Bartoldun qeyd etdiyine gore orta esrlede Zencan seherinin 20000 ehalisi vardi XIX esrin ortalarindan baslayaraq ise Zencan Babiler herekatinin merkezine cevrildi Guney Azerbaycanin bir cox seherlerinde oldugu kimi 1847 ci ilde Zencan ehalisi de umumxalq herekatina qosularaq seher hakimini qovmusdu 1850 ci ilde Iran dovlet qosununun seheri muhasireye almasina baxmayaraq ehali inadla muqavimet gosterirdi Lakin bir sira sebebler neticesinde diger seherlerde oldugu kimi burada da dovlet elehine qarsi bas vermis xalq herekati meglubiyyete ugradi Zencan seheri hem de tarixi abidelerle zengindir ve bu baximdan da Azerbaycan tarixinin canli selnamesidir Seherde yuze yaxin karvansara 20 hamam 50 den artiq mescid coxlu turbe ve diger tarixi abideler var Hemcinin baxGuney Azerbaycan Guney Azerbaycan Milli Oyanis Herekati Movlana Himmeti EnguraniIstinadlarجمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری fars