Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalənin şübhə doğurur. |
Bu məqalə uyğun deyil. |
1988–1989-cu illərdə azərbaycanlıların deportasiyası — vahid mərkəzdən idarə olunduğu və həyata keçirildiyi üçün bu deportasiyasının mərhələləri, xarakteri bütün Ermənistan ərazisi üçün eyni idi: "Hər yanda birinci mərhələdə erməni quldur dəstələri polisin və rayon rəhbərlərinin nəzarəti və iştirakı ilə azərbaycanlı evlərinə basqın edir, onların çıxıb getməsini tələb edirdilər".
Haqqında
1988–1989-cu illərdə Qərbi Azərbaycanda (Ermənistan) azərbaycanlı işçilər iş yerlərinə, uşaqları isə məktəbə buraxılmır, dükan-bazarda azərbaycanlılara ərzaq və sairə satılmır, azərbaycanlıların işığı, telefonu, suyu, qazı kəsilir, onların həyat şəraiti dözülməz vəziyyətə gətirilirdi. Bu, əsl mənəvi, psixoloyi terror idi ki, tez-tez fiziki terrorla da əvəz olunurdu.
Çox vaxt ermənilər azərbaycanlı evlərinə əvvəlcə cüzi qiymət qoyur, sonra hədə-qorxu gəlir, bir şey çıxmayanda ev-eşiyini dağıdır, od vurub yandırırdılar. Beləcə rayonların azərbaycanlı kənd və məhəllələri ev-ev boşaldılır, erməniləşdirilirdi. Xüsusilə ermənilərin qat-qat çoxluq təşkil etdiyi kəndlərdə azərbaycanlıların vəziyyəti dözülməz idi. Adamlar səhərə qədər bel, yaba, balta və s. ilə silahlanır, tonqal yandırıb küçələrdə keşik çəkirdilər. Lakin noyabrın sonlarında ermənilər bütün Ermənistan üzrə azərbaycanlı kəndlərinin üzərinə qəti hücuma keçdilər. Bir həftənin içərisində bütün azərbaycanlı kəndləri boşaldıldı, mal-mülkləri əllərindən alındı, ələ keçənlər qətlə yetirildilər.
Azərbaycanlılar ayaqyalın, başıaçıq, qışın şaxtasında, qarında dağlara, meşələrə üz tutdular. Ölən öldü, donan dondu, ürəyi partlayanlar, ağlını itirənlər oldu… Bu, heç bir insanlıq qanununa sığmayan bir müsibət idi. Bu, tarix boyu qul olaraq yaşamış ermənilərin bütün insanlıqdan intiqam alması idi.
Nəticə
1988-ci ildə Qərbi Azərbaycan ərazisində 261 azərbaycanlı kənd və qəsəbəsi boşaldılıb ki, onlardan da xalis azərbaycanlılar yaşayan kənd və qəsəbələrin sayı 172-si, azərbaycanlılarla başqa millətlərin yanaşı yaşadığı qarışıq kənd və qəsəbələrin sayı isə 89-dur.
Bundan başqa daha 6 şəhərdə digər millətlərlə yanaşı, azərbaycanlılar da yaşamışlar. Bu yaşayış məntəqələrində isə soydaşlarımızın sayı 49 min 928 ailədə 250 min nəfər olub. Bu yaşayış məntəqələrinin adı və bu məntəqələrin demoqrafik göstəriciləri indiyə kimi heç bir mənbədə tam şəkildə verilməyib.
Həmçinin 1988–1989-cu illər soyqırımı zamanı Qərbi Azərbaycanda mövcud məlumatlara görə, 226 soydaşımız ermənilər tərəfindən öldürülüb, (güllələnib, qəsdən avtomobil qəzasına salınıb, dağ yollarında donub və s.) 400 nəfərdən çox adam bədən xəsarəti alıb. Bu da həmin illərdə ermənilər tərəfindən öldürülmüş və yaralanmış soydaşlarımızın tam siyahısı deyil. Əsas qaçqınlıq dövrü 1988-ci ilin noyabr-dekabr aylarına təsadüf etdiyindən soydaşlarımızın kolxozlarda olan illik əmək haqları da ermənilərə qalmış, bir çoxları dövlət banklarında olan əmanətlərini götürə bilməmiş, məcbur olub öz geniş bağ-bağçalarını, xüsusi evlərini Azərbaycanda dövlət binasında yaşayan ermənilərin 2–3 otaqlı mənzilləri ilə dəyişməli olmuşlar.
Soydaşlarımızın fərdi təsərrüfatlarındakı əmlak da bütünlüklə ermənilər tərəfindən əvəzi ödənilmədən mənimsənilib. Qaçqın soydaşlarımıza məxsus bu əmlakın dəyəri Azərbaycan Qaçqınlar Cəmiyyətində torlanmış sənədlər əsasında təxmini hesablanaraq müəyyən olunub ki, təxminən ziyan 2,5 milyard ABŞ dolları təşkil edir. Kolxozlarda azərbaycanlılara məxsus olan 43789 baş iribuynuzlu, 454 660 baş xırda buynuzlu mal-qara, çoxsaylı ev quşları, arı ailələri, 170 mədəniyyət evi, 274 məktəb binası, 119 kitabxana, uşaq bağçaları, həkim məntəqələri, məscid binaları, 1381 yardımçı təsərrüfat tikintiləri, 2169 avtomaşın, 1976 traktor, 3132 kənd təsərrüfat texnikası, minlərlə hektar üzüm və meyvə bağları ermənilərə qaldı. Bunların hamısının dəyəri təxmini hesablamalarla 17,5 milyard ABŞ dolları təşkil edir.
Qaçqınlara dəyən ümumi maddi ziyan 20 milyard ABŞ dolları təşkil edir.
1988-ci ilə kimi qərbi Azərbaycandakı 261 azərbaycanlı yaşayış məntəqəsinin 500-ə yaxın qəbristanlığı (bu kəndlərin böyük əksəriyyəti qədim yaşayış məskənləri olduğundan onlarda yeni qəbristanlıqlarla yanaşı çox vaxt iki, üç, hətta 4–5 köhnə və qədim qəbristanlıq vardı) erməni tapdağı altında qaldı və həmin qəbristanlıqların əksəriyyəti yer üzündən silinib. Bəzilərinin yerində rark salınıb, bəzilərinin ərazisi şumlanaraq əkin sahəsinə çevrilib. Qədim Urud qəbristanlığının izini itirmək üçün üzərinə 2 metr hündürlüyündə torpaq verilib, həmin ərazi illər ötdükcə kol-kos sahəsinə çevrilib…"
Ermənistan azərbaycanlılarının 1988-ci il soyqırımı
Əsasən 1988-ci ilin noyabr-dekabr aylarında Ermənistanın azərbaycanlılar yaşayan kəndlərinin əhalisini sıxışdırması, kəndlərə ərzaq göndərilməməsi, elektrik xətlərinin kəsilməsi və silahlı basqınlar edilməsi nəticəsində Ermənistanı tərk edən ailələrə yollarda divan tutulmuş, əmlakları qarət edilmiş, özləri isə qətlə yetirilmişlər. Soyqırım Ermənistanda milli zəmində baş verən cinayətlərin əksəriyyəti əsasən azərbaycanlı əhalinin öz yaşayış məntəqələrini tərk etməyə məcbur olduqları vaxt baş vermişdi.
Soyqırım faktları
Müvafiq sənədlər və şahidlərin verdikləri ifadələr əsasında 1990-cı ildə Azərbaycan Qaçqınlar Cəmiyyətində tərtib edilmiş siyahıya əsasən, 1988–1990-cı illər ərzində Ermənistanda 216 nəfər azərbaycanlı vəhşicəsinə qətlə yetirilmiş və ya millətlərarası münaqişə zəminində baş vermiş hadisələr nəticəsində həlak olmuşdur. Həmin siyahıya əsasən, 52 nəfər aldığı xəsarət nəticəsində ölmüş, 34 nəfər işgəncə ilə öldürülmüş, 20 nəfər odlu silahla qətlə yetirilmiş, 15 nəfər yandırılmış, 8 nəfər maşınla vurulmuş, 9 nəfər yollarda qəzaya uğradılmış, 7 nəfər həkim qəsdi nəticəsində, 9 nəfər dəhşətli hisslərdən keçirdiyi infarkt nəticəsində ölmüş, 2 nəfər intihar etmiş, bir nəfər asılmış, 2 nəfər maşın partladılması nəticəsində, bir nəfəri elektrik cərəyanı ilə, bir nəfəri suda boğub öldürmüşdülər, 6 nəfər itkin düşmüş, 20 nəfər xəstəxanadan yoxa çıxmış, 48 nəfər isə dağlarda borana düşüb həlak olmuşlar.
SSRİ Prokurorluğunun hadisələrə münasibəti
1990-cı il avqustun 9-da Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Qaçqınlar cəmiyyətində tərtib edilən siyahını və digər faktları məktubla SSRİ Prokurorluğuna göndərmiş və Ermənistanda milli münaqişələr zəminində qətlə yetirilmiş azərbaycanlılar haqqında məlumat verməyi xahiş etmişdi. SSRİ Baş Prokurorunun müavini V.İ.Kvartsovun 4 oktyabr 1990-cı il tarixli cavab məktubunda deyilirdi:
"Sizin məktubunuzla əlaqədar olaraq bildirirəm ki, 1988–1989-cu illərdə Ermənistan SSR-də milli zəmində baş verən cinayət faktları üzrə 675 cinayət işi qaldırılmışdır, onlardan 283-ü istintaq aidiyyati üzrə Azərbaycana göndərilmişdir. Eyni zamanda, Azərbaycan SSR-dən Ermənistana təhqiqat üçün 138 cinayət işi daxil olmuşdur. 1989-cu il dekabrın 31-nə olan məlumata görə Ermənistanın hüquq-mühafizə orqanlarının icraatında olan bu qəbildən 530 cinayət işindən 200 iş üzrə cinayət açılmamış və istintaq dayandırılmışdır. 1988-ci ilin noyabr-dekabr aylarında Ermənistan ərazisində milli münasibətlərin kəskinləşməsi üzündən bir sıra rayonlarda qarət, yanğın və ictimai qayda-qanununa zidd olan digər hallarla müşayiət olunan kütləvi iğtişaşlar baş vermişdir… Bu hərəkətlər nəticəsində 21 nəfər öldürülmüş (20 azərbaycanlı və bir erməni), 4 nəfər sonradan ölümlə nəticələnmiş ağır bədən xəsarəti almışdır. Qətl hadisəsi üzrə 8 cinayət işi və zərərçəkənlərin ölümü ilə nəticələnmiş ağır bədən xəsarəti üzrə dörd işin istintaqı başa çatdırılaraq məhkəməyə göndərilmişdir. Əliyevlər barəsindəki cinayət işinə bəraət qazandırıcı əsaslar üzrə xitam verilmişdir, belə ki, istintaq bu qənaətə gəlmişdir ki, onun Mirzoyanı öldürməsi son zəruri müdafiə həddindən baş vermişdir. Bu qəbildən məhkəməyə göndərilən üç qətl və ağır bədən xəsarəti yetirilməsi üzrə iki cinayət işi üzrə günahkarlar müxtəlif müddətlərdə azadlıqdan məhrum edilmişlər. Bir neçə cinayət işi əlavə istintaqa qaytarılmışdır. Ermənistan prokuroruna tapşırılmışdır ki, bu işlər üzrə aparılan istintaqın tamlığını və obyektivliyini yoxlasın, onun başa çatdırılması üçün tədbirlər görsün. Günahkarların müəyyənləşdirilməməsi üzündən istintaqın xitam verilmiş işləri araşdırmaq və istintaqı təzələmək məsələsinin mümkünlüyünü öyrənmək tapşırığı da verilmişdir. Ermənistan məhkəmələrinə milli nifaq zəminində baş vermiş 91 müttəhim barəsində cəmisi 53 cinayət işi göndərilmişdir. 48 iş üzrə 82 nəfər mühakimə olunmuş, onlardan 30 nəfər müxtəlif müddətdə azadlıqdan məhrum edilmişdir. SSRİ Prokurorluğu cinayətlərin açılmasına nəzarət edir və zəruri kömək göstərir".
Ermənistan azərbaycanlılarının 1988-ci il soyqırımı qurbanlarının siyahısı
- Əliyev Abbas Xasməmməd oğlu (1912–1988) — işgəncə ilə (Ayrım kənd sakini)
- Haqverdiyev Haqverdi Hatəm oğlu (1934–1988) — işgəncə ilə (Ayrım kənd sakini)
- Məmmədov Rəhman Əli oğlu (1985–1988) — həkim qəsdi (Cıl kənd sakini)
- Məmmədov Tofiq Alik oğlu (1988 – 1988) — ayaq altda (Allahverdi rayonu sakini)
| Qafan rayonu üzrə | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| № | soyadı, adı, atasının adı | doğum tarixi | yaşayış məntəqəsi | ölüm tarixi | ölüm səbəbi |
| 1 | Novruzova Gülnar Allahverdi qızı | 1964 | Gığı | 1988 | döyülüb sonra ölüb |
| 2 | Məmmədov Şirin İslam oğlu | 1940 | Qacaran şəh. | 1988 | borana düşüb |
| 3 | Əliyev Vüsal Əlirza oğlu | 1965 | — | 1988 | hadisədən infarkt |
| 4 | Ziyadov Cəmil Bəhmən oğlu | 1958 | Gomaran | 1988 | maşınla vurulub |
| 5 | İsmayılova Məhruzə Xudu qızı | 1947 | Qafan şəh. | 1988 | hadisədən infarkt |
| 6 | Babayeva Firuzə Həsən qızı | 1920 | Sünik | 1988 | döyülüb sonra ölüb |
| 7 | Mehdiyev Vüsal Xudayar oğlu | 1934 | Qaraçimən | 1988 | döyülmüş, infarkt |
- Əbdürrəhmanov Vahid Həmid oğlu (1970–1989) — xəsarət nəticəsində (Kuybışev kənd sakini)
- Əmiraslanov Qədir Nəbi oğlu (1966–1988) — xəstəxanada yoxa çıxıb (Kirov kənd sakini)
- Əsgərov Həmid Məmməd oğlu (1946–1988) — itkin düşüb (Cəlaloğlu sakini)
- Xəlilov Şərif Cabbar oğlu (1947–1988) — başı kəsilib (Kuybışev kənd sakini)
- Xəlilova Gilas Rüstəm qızı (1930–1988) — başı kəsilib (Kuybışev kənd sakini)
- İsgəndərov Təmraz Yusif oğlu (1928–1988) — güllə ilə (Kuybışev kənd sakini)
- Mustafayeva Bəsti İsrafil qızı (1934 – 30 dekabr, 1988) — diri-diri yandırılıb (Gərgər kənd sakini)
- Yusifova Sarıgül Qurban qızı (1968–1988) — işgəncə ilə (Qoğos kənd sakini)
Xarici keçidlər
- Həbib Rəhimoğlu. (az.). west-land.az. 2013-12-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13.03.2014.
- (az.). contact.az. 2012 Dekabr 08 (Bazar) 13:38:38. 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13.03.2014.
- Mənbələr azərbaycanlıların 1905–1906-cı illər soyqırımı haqqında[ölü keçid]
- Azərbaycan Türklərinin Qərbi Azərbaycandan derortasiyası 2016-03-05 at the Wayback Machine
İstinadlar
- Nazim Mustafa. (az.). xalqqazeti.com. 10.12.2013 13:01. 2016-03-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13.03.2014.
- Azərbaycan Elmlər Akademiyası Milli Münasibətlər İnstitutu. Vaqif Arzumanlı, Nazim Mustafa. Tarixin qara səhifələri. Deportasiya. Soyqırım. Qaçqınlıq. 2022-08-03 at the Wayback Machine. Bakı, "Qartal" nəşriyyatı, 1998. səh. 112–113.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar muzakirelerde istirak edesiniz Bu meqale stil kitabcasina uygun deyil Xahis olunur meqalede duzelisler apararaq onu stil kitabcasina uygunlasdirin 1988 1989 cu illerde azerbaycanlilarin deportasiyasi vahid merkezden idare olundugu ve heyata kecirildiyi ucun bu deportasiyasinin merheleleri xarakteri butun Ermenistan erazisi ucun eyni idi Her yanda birinci merhelede ermeni quldur desteleri polisin ve rayon rehberlerinin nezareti ve istiraki ile azerbaycanli evlerine basqin edir onlarin cixib getmesini teleb edirdiler Haqqinda1988 1989 cu illerde Qerbi Azerbaycanda Ermenistan azerbaycanli isciler is yerlerine usaqlari ise mektebe buraxilmir dukan bazarda azerbaycanlilara erzaq ve saire satilmir azerbaycanlilarin isigi telefonu suyu qazi kesilir onlarin heyat seraiti dozulmez veziyyete getirilirdi Bu esl menevi psixoloyi terror idi ki tez tez fiziki terrorla da evez olunurdu Cox vaxt ermeniler azerbaycanli evlerine evvelce cuzi qiymet qoyur sonra hede qorxu gelir bir sey cixmayanda ev esiyini dagidir od vurub yandirirdilar Belece rayonlarin azerbaycanli kend ve mehelleleri ev ev bosaldilir ermenilesdirilirdi Xususile ermenilerin qat qat coxluq teskil etdiyi kendlerde azerbaycanlilarin veziyyeti dozulmez idi Adamlar sehere qeder bel yaba balta ve s ile silahlanir tonqal yandirib kucelerde kesik cekirdiler Lakin noyabrin sonlarinda ermeniler butun Ermenistan uzre azerbaycanli kendlerinin uzerine qeti hucuma kecdiler Bir heftenin icerisinde butun azerbaycanli kendleri bosaldildi mal mulkleri ellerinden alindi ele kecenler qetle yetirildiler Azerbaycanlilar ayaqyalin basiaciq qisin saxtasinda qarinda daglara meselere uz tutdular Olen oldu donan dondu ureyi partlayanlar aglini itirenler oldu Bu hec bir insanliq qanununa sigmayan bir musibet idi Bu tarix boyu qul olaraq yasamis ermenilerin butun insanliqdan intiqam almasi idi Netice1988 ci ilde Qerbi Azerbaycan erazisinde 261 azerbaycanli kend ve qesebesi bosaldilib ki onlardan da xalis azerbaycanlilar yasayan kend ve qesebelerin sayi 172 si azerbaycanlilarla basqa milletlerin yanasi yasadigi qarisiq kend ve qesebelerin sayi ise 89 dur Bundan basqa daha 6 seherde diger milletlerle yanasi azerbaycanlilar da yasamislar Bu yasayis menteqelerinde ise soydaslarimizin sayi 49 min 928 ailede 250 min nefer olub Bu yasayis menteqelerinin adi ve bu menteqelerin demoqrafik gostericileri indiye kimi hec bir menbede tam sekilde verilmeyib Hemcinin 1988 1989 cu iller soyqirimi zamani Qerbi Azerbaycanda movcud melumatlara gore 226 soydasimiz ermeniler terefinden oldurulub gullelenib qesden avtomobil qezasina salinib dag yollarinda donub ve s 400 neferden cox adam beden xesareti alib Bu da hemin illerde ermeniler terefinden oldurulmus ve yaralanmis soydaslarimizin tam siyahisi deyil Esas qacqinliq dovru 1988 ci ilin noyabr dekabr aylarina tesaduf etdiyinden soydaslarimizin kolxozlarda olan illik emek haqlari da ermenilere qalmis bir coxlari dovlet banklarinda olan emanetlerini goture bilmemis mecbur olub oz genis bag bagcalarini xususi evlerini Azerbaycanda dovlet binasinda yasayan ermenilerin 2 3 otaqli menzilleri ile deyismeli olmuslar Soydaslarimizin ferdi teserrufatlarindaki emlak da butunlukle ermeniler terefinden evezi odenilmeden menimsenilib Qacqin soydaslarimiza mexsus bu emlakin deyeri Azerbaycan Qacqinlar Cemiyyetinde torlanmis senedler esasinda texmini hesablanaraq mueyyen olunub ki texminen ziyan 2 5 milyard ABS dollari teskil edir Kolxozlarda azerbaycanlilara mexsus olan 43789 bas iribuynuzlu 454 660 bas xirda buynuzlu mal qara coxsayli ev quslari ari aileleri 170 medeniyyet evi 274 mekteb binasi 119 kitabxana usaq bagcalari hekim menteqeleri mescid binalari 1381 yardimci teserrufat tikintileri 2169 avtomasin 1976 traktor 3132 kend teserrufat texnikasi minlerle hektar uzum ve meyve baglari ermenilere qaldi Bunlarin hamisinin deyeri texmini hesablamalarla 17 5 milyard ABS dollari teskil edir Qacqinlara deyen umumi maddi ziyan 20 milyard ABS dollari teskil edir 1988 ci ile kimi qerbi Azerbaycandaki 261 azerbaycanli yasayis menteqesinin 500 e yaxin qebristanligi bu kendlerin boyuk ekseriyyeti qedim yasayis meskenleri oldugundan onlarda yeni qebristanliqlarla yanasi cox vaxt iki uc hetta 4 5 kohne ve qedim qebristanliq vardi ermeni tapdagi altinda qaldi ve hemin qebristanliqlarin ekseriyyeti yer uzunden silinib Bezilerinin yerinde rark salinib bezilerinin erazisi sumlanaraq ekin sahesine cevrilib Qedim Urud qebristanliginin izini itirmek ucun uzerine 2 metr hundurluyunde torpaq verilib hemin erazi iller otdukce kol kos sahesine cevrilib Ermenistan azerbaycanlilarinin 1988 ci il soyqirimiEsasen 1988 ci ilin noyabr dekabr aylarinda Ermenistanin azerbaycanlilar yasayan kendlerinin ehalisini sixisdirmasi kendlere erzaq gonderilmemesi elektrik xetlerinin kesilmesi ve silahli basqinlar edilmesi neticesinde Ermenistani terk eden ailelere yollarda divan tutulmus emlaklari qaret edilmis ozleri ise qetle yetirilmisler Soyqirim Ermenistanda milli zeminde bas veren cinayetlerin ekseriyyeti esasen azerbaycanli ehalinin oz yasayis menteqelerini terk etmeye mecbur olduqlari vaxt bas vermisdi Soyqirim faktlariMuvafiq senedler ve sahidlerin verdikleri ifadeler esasinda 1990 ci ilde Azerbaycan Qacqinlar Cemiyyetinde tertib edilmis siyahiya esasen 1988 1990 ci iller erzinde Ermenistanda 216 nefer azerbaycanli vehsicesine qetle yetirilmis ve ya milletlerarasi munaqise zemininde bas vermis hadiseler neticesinde helak olmusdur Hemin siyahiya esasen 52 nefer aldigi xesaret neticesinde olmus 34 nefer isgence ile oldurulmus 20 nefer odlu silahla qetle yetirilmis 15 nefer yandirilmis 8 nefer masinla vurulmus 9 nefer yollarda qezaya ugradilmis 7 nefer hekim qesdi neticesinde 9 nefer dehsetli hisslerden kecirdiyi infarkt neticesinde olmus 2 nefer intihar etmis bir nefer asilmis 2 nefer masin partladilmasi neticesinde bir neferi elektrik cereyani ile bir neferi suda bogub oldurmusduler 6 nefer itkin dusmus 20 nefer xestexanadan yoxa cixmis 48 nefer ise daglarda borana dusub helak olmuslar SSRI Prokurorlugunun hadiselere munasibeti1990 ci il avqustun 9 da Azerbaycan Respublikasi Ali Soveti Qacqinlar cemiyyetinde tertib edilen siyahini ve diger faktlari mektubla SSRI Prokurorluguna gondermis ve Ermenistanda milli munaqiseler zemininde qetle yetirilmis azerbaycanlilar haqqinda melumat vermeyi xahis etmisdi SSRI Bas Prokurorunun muavini V I Kvartsovun 4 oktyabr 1990 ci il tarixli cavab mektubunda deyilirdi Sizin mektubunuzla elaqedar olaraq bildirirem ki 1988 1989 cu illerde Ermenistan SSR de milli zeminde bas veren cinayet faktlari uzre 675 cinayet isi qaldirilmisdir onlardan 283 u istintaq aidiyyati uzre Azerbaycana gonderilmisdir Eyni zamanda Azerbaycan SSR den Ermenistana tehqiqat ucun 138 cinayet isi daxil olmusdur 1989 cu il dekabrin 31 ne olan melumata gore Ermenistanin huquq muhafize orqanlarinin icraatinda olan bu qebilden 530 cinayet isinden 200 is uzre cinayet acilmamis ve istintaq dayandirilmisdir 1988 ci ilin noyabr dekabr aylarinda Ermenistan erazisinde milli munasibetlerin keskinlesmesi uzunden bir sira rayonlarda qaret yangin ve ictimai qayda qanununa zidd olan diger hallarla musayiet olunan kutlevi igtisaslar bas vermisdir Bu hereketler neticesinde 21 nefer oldurulmus 20 azerbaycanli ve bir ermeni 4 nefer sonradan olumle neticelenmis agir beden xesareti almisdir Qetl hadisesi uzre 8 cinayet isi ve zerercekenlerin olumu ile neticelenmis agir beden xesareti uzre dord isin istintaqi basa catdirilaraq mehkemeye gonderilmisdir Eliyevler baresindeki cinayet isine beraet qazandirici esaslar uzre xitam verilmisdir bele ki istintaq bu qenaete gelmisdir ki onun Mirzoyani oldurmesi son zeruri mudafie heddinden bas vermisdir Bu qebilden mehkemeye gonderilen uc qetl ve agir beden xesareti yetirilmesi uzre iki cinayet isi uzre gunahkarlar muxtelif muddetlerde azadliqdan mehrum edilmisler Bir nece cinayet isi elave istintaqa qaytarilmisdir Ermenistan prokuroruna tapsirilmisdir ki bu isler uzre aparilan istintaqin tamligini ve obyektivliyini yoxlasin onun basa catdirilmasi ucun tedbirler gorsun Gunahkarlarin mueyyenlesdirilmemesi uzunden istintaqin xitam verilmis isleri arasdirmaq ve istintaqi tezelemek meselesinin mumkunluyunu oyrenmek tapsirigi da verilmisdir Ermenistan mehkemelerine milli nifaq zemininde bas vermis 91 muttehim baresinde cemisi 53 cinayet isi gonderilmisdir 48 is uzre 82 nefer muhakime olunmus onlardan 30 nefer muxtelif muddetde azadliqdan mehrum edilmisdir SSRI Prokurorlugu cinayetlerin acilmasina nezaret edir ve zeruri komek gosterir Ermenistan azerbaycanlilarinin 1988 ci il soyqirimi qurbanlarinin siyahisiAllahverdi rayonu Eliyev Abbas Xasmemmed oglu 1912 1988 isgence ile Ayrim kend sakini Haqverdiyev Haqverdi Hatem oglu 1934 1988 isgence ile Ayrim kend sakini Memmedov Rehman Eli oglu 1985 1988 hekim qesdi Cil kend sakini Memmedov Tofiq Alik oglu 1988 1988 ayaq altda Allahverdi rayonu sakini Qafan rayonu Qafan rayonu uzre soyadi adi atasinin adi dogum tarixi yasayis menteqesi olum tarixi olum sebebi1 Novruzova Gulnar Allahverdi qizi 1964 Gigi 1988 doyulub sonra olub2 Memmedov Sirin Islam oglu 1940 Qacaran seh 1988 borana dusub3 Eliyev Vusal Elirza oglu 1965 1988 hadiseden infarkt4 Ziyadov Cemil Behmen oglu 1958 Gomaran 1988 masinla vurulub5 Ismayilova Mehruze Xudu qizi 1947 Qafan seh 1988 hadiseden infarkt6 Babayeva Firuze Hesen qizi 1920 Sunik 1988 doyulub sonra olub7 Mehdiyev Vusal Xudayar oglu 1934 Qaracimen 1988 doyulmus infarktCelaloglu rayonu Ebdurrehmanov Vahid Hemid oglu 1970 1989 xesaret neticesinde Kuybisev kend sakini Emiraslanov Qedir Nebi oglu 1966 1988 xestexanada yoxa cixib Kirov kend sakini Esgerov Hemid Memmed oglu 1946 1988 itkin dusub Celaloglu sakini Xelilov Serif Cabbar oglu 1947 1988 basi kesilib Kuybisev kend sakini Xelilova Gilas Rustem qizi 1930 1988 basi kesilib Kuybisev kend sakini Isgenderov Temraz Yusif oglu 1928 1988 gulle ile Kuybisev kend sakini Mustafayeva Besti Israfil qizi 1934 30 dekabr 1988 diri diri yandirilib Gerger kend sakini Yusifova Sarigul Qurban qizi 1968 1988 isgence ile Qogos kend sakini Xarici kecidlerHebib Rehimoglu az west land az 2013 12 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 03 2014 az contact az 2012 Dekabr 08 Bazar 13 38 38 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 03 2014 Menbeler azerbaycanlilarin 1905 1906 ci iller soyqirimi haqqinda olu kecid Azerbaycan Turklerinin Qerbi Azerbaycandan derortasiyasi 2016 03 05 at the Wayback MachineIstinadlar Nazim Mustafa az xalqqazeti com 10 12 2013 13 01 2016 03 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 03 2014 Azerbaycan Elmler Akademiyasi Milli Munasibetler Institutu Vaqif Arzumanli Nazim Mustafa Tarixin qara sehifeleri Deportasiya Soyqirim Qacqinliq 2022 08 03 at the Wayback Machine Baki Qartal nesriyyati 1998 seh 112 113 Hemcinin baxAzerbaycanlilarin ilkin qacqinliq dovru Azerbaycanlilarin Soyqirimi Gunu Ermenistan azerbaycanlilari Azerbaycanlilarin Ermenistandan deportasiyasi