Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Allahverdi rayonu (1969–1995-ci illərdə Tumanyan rayonu) — Ermənistan SSR və Ermənistan Respublikası ərazisində mövcud olmuş rayon rayon. Mərkəzi Tumanyan şəhəri olmuşdur.
| Rayon | |
| Allahverdi rayonu | |
|---|---|
| İnzibati mərkəz | Tumanyan |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 9 sentyabr 1930 |
| Ləğv edilib | 11 aprel 1995 |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 36.179 (1989) nəfər |
 | |
Tarixi
Qərbi Azərbaycanın Loru mahalının Dağlıq Borçalı ərazisində yerləşirdi. Daha sonra Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasının tərkibində olmuşdur (1880-1921). 1930-cu il sentyabrın 9-da yaradılıb. 1969-cu il sentyabrın 19-na qədər Allahverdi rayonu, həmin tarixdən etibarən isə Tumanyan rayonu adlanıb. Ərazisi 1111 kv.km-dir. Rayon mərkəzi Tumanyan (1938-dən Allahverdi) şəhəridir. Rayon mərkəzindən İrəvan şəhərinə olan məsafə 191-km-dir. Rayon mərkəzindən Tona (dəyişdirilmiş adı Debed) çayı axıb gedir. 1988-ci ilə kimi Azərbaycan türklərinin yaşadıqları və həmin il tərk etməyə məcbur olduqları yaşayış yerləri: Böyük Ayrım, Kiçik Ayrım, ,, Manas, Mədən qəsəbəsi, Şamlıq, , Cilizə, Ağtala stansiya qəsəbəsi.
Tarixi yer adları
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin müxtəlif fərmanları ilə Allahverdi rayonu üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları:
| Qədim türk adı | İndiki adı | Dəyişdirilmə tarixi |
|---|---|---|
| Manas | Allahverdi rayonu | ... |
| Hacıdur | Tsaxkaşat | 03.01.1935 |
| Sədibağlı | Çkalov | 22.02.1939 |
| Uzunlar | Odzun | 30.09.1967 |
| Allahverdi rayonu | Tumanyan rayonu | 19.09.1969 |
| Qaçağan | Arevadzor | 25.01.1978 |
Tarixi
Tarixən Quqark əyalətinə daxil olmuşdur. Sonra (VIII-X əsrlərdə) Baqratilərin, Zakarianların, XI əsrdən sonra səlcuqların, monqol-tatarların tərkibinə daxil olmuş, XVIII əsrdə Nadir şah Əfşarın tabeliyi altında olmuşdur.
XIX əsr və XX əsrin əvvəllərində Tiflis quberniyasının Loru-Borçalı qəzasında, 1920-29 - cu illərdə Loru-Pəmbək qəzasının tərkibinə daxil olmuşdur. Borçalı çayının sahilində yerləşir. Qafqazın beş verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir.
Əhalisi
Əsas sakinləri azərbaycanlılar olmuşdur. Burada azərbaycanlılarla yanaşı, yunanlar və ermənilər də yaşamışdır. Ermənilər buraya 1828-ci ildən sonra köçürülmüşdür. 1831-ci ildə 24 nəfər azərbaycanlı, 1873 - cü ildə 143 nəfər azərbaycanlı, 70 nəfər erməni, 1886-cı ildə 132 nəfər azərbaycanlı, 46 nəfər erməni, 989 nəfər yunan, 1897-ci ildə 187 nəfər azərbaycanlı, 104 erməni, 1100 nəfər yunan yaşamışdır
1918-20-cı illərdə azərbaycanlılar öz doğma torpaqlarından ermənilər tərəfindən qovulmuşdur. 1920-ci il noyabrın 29-da indiki Ermənistanda sovet hökuməti qurulandan sonra azərbaycanlıların sağ qalanları geri qayıtmışlar. 1922-ci ildə 24 nəfər azərbaycanlı, 87 nəfər erməni, 1242 nəfər yunan, 1926-cı ildə 40 nəfər azərbaycanlı, 6563 nəfər erməni, 1500 nəfər yunan, 1931-ci ildə 272 nəfər azərbaycanlı, 538 nəfər erməni, 1351 nəfər yunan 1970-ci ildə 278 nəfər azərbaycanlı, 21835 nəfər erməni və yunan yaşamışdır.
Azərbaycanlılar 1988-ci ildə ermənilər tərəfindən qovulmuşlar. Yunanlar filiz mədənlərində işləmək üçün bura 1790-cı ildə gəlmişdir. Toponim borçalı türk tayfasına mənsub allahverdi etnonimi adı əsasında əmələ gəlmişdir
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 19.IX.1969 - cu il fərmanı ilə adı dəyişdirilib Tumanyan (erməni yazıçısı Hovanes Tumanyan) qoyulmuşdur.
- Vahid Novruzov - Beynəlxalq Ekoenergetika Akademiyasının həqiqi üzvü, iqtisad elmləri doktoru, Professor (2000)
İstinadlar
- . Archived from the original on 2014-12-22. İstifadə tarixi: 29 iyul 2015..
- Алаверди // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 211.
- Ермәнистан ССР хәритәси // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. IV ҹилд: Елдәҝәз—Итабира. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1980. С. 96–97.
- Туманјан Һовһанес // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. IX ҹилд: Спутник—Фронтон. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1986. С. 370.
- Qorqodyan Z. 1831-1931-ci illərdə Sovet Ermənistanının əhalisi, İrəvan, "Melkonyan fond", 1932, 188 səh.
- İbrahim Bayramov, QƏRBİ AZƏRBAYCANIN TÜRK MƏNŞƏLİ TOPONİMLƏRİBAKI – "Elm" - 2002
Xarici keçidlər
- Qərbi Azərbaycan: azərbaycanlılara qarşı genosid demoqrafik statistika güzgüsündə 2015-11-16 at the Wayback Machine
- Qərbi Azərbaycanın türk mənşəlli toponimləri 2014-09-04 at the Wayback Machine
- Vandalizm: tarixi adlara qarşı soyqırımı. Bakı, "Təhsil", 2006, 92 səh.[ölü keçid]
- İndiki Ermənistan qədim türk yurdu idi[ölü keçid]
- Qərbi Azərbaycan ərazilərində yer adlarının soyqırımı[ölü keçid]
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Tumanyan deqiqlesdirme Allahverdi rayonu 1969 1995 ci illerde Tumanyan rayonu Ermenistan SSR ve Ermenistan Respublikasi erazisinde movcud olmus rayon rayon Merkezi Tumanyan seheri olmusdur RayonAllahverdi rayonuInzibati merkez TumanyanTarixi ve cografiyasiYaradilib 9 sentyabr 1930Legv edilib 11 aprel 1995EhalisiEhalisi 36 179 1989 neferAllahverdi rayonunun Uzunlar kendi erazisinde qafqaz albanlarina mexsus qedim Uzunlar mebedi TarixiQerbi Azerbaycanin Loru mahalinin Dagliq Borcali erazisinde yerlesirdi Daha sonra Tiflis quberniyasinin Borcali qezasinin terkibinde olmusdur 1880 1921 1930 cu il sentyabrin 9 da yaradilib 1969 cu il sentyabrin 19 na qeder Allahverdi rayonu hemin tarixden etibaren ise Tumanyan rayonu adlanib Erazisi 1111 kv km dir Rayon merkezi Tumanyan 1938 den Allahverdi seheridir Rayon merkezinden Irevan seherine olan mesafe 191 km dir Rayon merkezinden Tona deyisdirilmis adi Debed cayi axib gedir 1988 ci ile kimi Azerbaycan turklerinin yasadiqlari ve hemin il terk etmeye mecbur olduqlari yasayis yerleri Boyuk Ayrim Kicik Ayrim Manas Meden qesebesi Samliq Cilize Agtala stansiya qesebesi Tarixi yer adlariErmenistan SSR Ali Soveti Reyaset Heyetinin muxtelif fermanlari ile Allahverdi rayonu uzre deyisdirilmis tarixi yer adlari Qedim turk adi Indiki adi Deyisdirilme tarixiManas Allahverdi rayonu Hacidur Tsaxkasat 03 01 1935Sedibagli Ckalov 22 02 1939Uzunlar Odzun 30 09 1967Allahverdi rayonu Tumanyan rayonu 19 09 1969Qacagan Arevadzor 25 01 1978TarixiTarixen Quqark eyaletine daxil olmusdur Sonra VIII X esrlerde Baqratilerin Zakarianlarin XI esrden sonra selcuqlarin monqol tatarlarin terkibine daxil olmus XVIII esrde Nadir sah Efsarin tabeliyi altinda olmusdur XIX esr ve XX esrin evvellerinde Tiflis quberniyasinin Loru Borcali qezasinda 1920 29 cu illerde Loru Pembek qezasinin terkibine daxil olmusdur Borcali cayinin sahilinde yerlesir Qafqazin bes verstlik xeritesinde qeyd edilmisdir EhalisiEsas sakinleri azerbaycanlilar olmusdur Burada azerbaycanlilarla yanasi yunanlar ve ermeniler de yasamisdir Ermeniler buraya 1828 ci ilden sonra kocurulmusdur 1831 ci ilde 24 nefer azerbaycanli 1873 cu ilde 143 nefer azerbaycanli 70 nefer ermeni 1886 ci ilde 132 nefer azerbaycanli 46 nefer ermeni 989 nefer yunan 1897 ci ilde 187 nefer azerbaycanli 104 ermeni 1100 nefer yunan yasamisdir 1918 20 ci illerde azerbaycanlilar oz dogma torpaqlarindan ermeniler terefinden qovulmusdur 1920 ci il noyabrin 29 da indiki Ermenistanda sovet hokumeti qurulandan sonra azerbaycanlilarin sag qalanlari geri qayitmislar 1922 ci ilde 24 nefer azerbaycanli 87 nefer ermeni 1242 nefer yunan 1926 ci ilde 40 nefer azerbaycanli 6563 nefer ermeni 1500 nefer yunan 1931 ci ilde 272 nefer azerbaycanli 538 nefer ermeni 1351 nefer yunan 1970 ci ilde 278 nefer azerbaycanli 21835 nefer ermeni ve yunan yasamisdir Azerbaycanlilar 1988 ci ilde ermeniler terefinden qovulmuslar Yunanlar filiz medenlerinde islemek ucun bura 1790 ci ilde gelmisdir Toponim borcali turk tayfasina mensub allahverdi etnonimi adi esasinda emele gelmisdir Ermenistan SSR Ali Soveti Reyaset Heyetinin 19 IX 1969 cu il fermani ile adi deyisdirilib Tumanyan ermeni yazicisi Hovanes Tumanyan qoyulmusdur Vahid Novruzov Beynelxalq Ekoenergetika Akademiyasinin heqiqi uzvu iqtisad elmleri doktoru Professor 2000 Istinadlar Archived from the original on 2014 12 22 Istifade tarixi 29 iyul 2015 Alaverdi Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 211 Ermәnistan SSR hәritәsi Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә IV ҹild Eldәҝәz Itabira Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1980 S 96 97 Tumanјan Һovһanes Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә IX ҹild Sputnik Fronton Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1986 S 370 Qorqodyan Z 1831 1931 ci illerde Sovet Ermenistaninin ehalisi Irevan Melkonyan fond 1932 188 seh Ibrahim Bayramov QERBI AZERBAYCANIN TURK MENSELI TOPONIMLERIBAKI Elm 2002Xarici kecidlerQerbi Azerbaycan azerbaycanlilara qarsi genosid demoqrafik statistika guzgusunde 2015 11 16 at the Wayback Machine Qerbi Azerbaycanin turk menselli toponimleri 2014 09 04 at the Wayback Machine Vandalizm tarixi adlara qarsi soyqirimi Baki Tehsil 2006 92 seh olu kecid Indiki Ermenistan qedim turk yurdu idi olu kecid Qerbi Azerbaycan erazilerinde yer adlarinin soyqirimi olu kecid Hemcinin baxQerbi Azerbaycan Azerbaycanlilarin Qerbi Azerbaycandan deportasiyasi Ermeni ehalisinin tarixi miqrasiyasi