Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
Bu məqaləni lazımdır. |
Azərbaycanlıların soyqırımı günü — Azərbaycanda rəsmi qeyd edilən anım günüdür. Azərbaycanda martın 31-i azərbaycanlıların Soyqırımı Günü qeyd edilir. Azərbaycanlıların soyqırımı 200 il ermənilərin əli ilə müxtəlif xalqlar tərəfindən azərbaycanlılara qarşı bir qəddar siyasətdir.
Tarixi
Azərbaycanlılara qarşı iki əsr davam edən soyqırım düşünülmüş şəkildə genişmiqyaslı qanlı aksiya nəticəsində yüzlərlə yaşayış məntəqəsini yerlə-yeksan edib, minlərlə azərbaycanlını böyük qəddarlıqla qətlə yetirmişlər. Ermənilərin Azərbaycana qarşı uzun illər boyu apardığı ardıcıl etnik təmizləmə, soyqırım və təcavüzü nəticəsində minlərlə insan evindən-obasından didərgin düşmüşdür.
Soyqırım siyasətini həyata keçirmək üçün IV–XIX əsrlər ərzində öz dövlətlərinə malik olmayan ermənilər "Böyük Ermənistan" dövlətini yaratmaq üçün Rusiyanın imperiya siyasətindən alət kimi istifadə etmişdilər.
Azərbaycanın XIX–XX əsrlərdə baş verən bütün faciələri torpaqlarının zəbti ilə müşayiət olunaraq, ermənilərin azərbaycanlılara qarşı düşünülmüş, planlı surətdə həyata keçirdiyi soyqırımı siyasətinin ayrı-ayrı mərhələlərini təşkil etmişdir.
1813–1828-ci illər Rusiya ilə İran arasında gedən iki müharibənin (1804–1813, 1826–1828) sonunda imzalanmış Gülüstan (12 oktyabr 1813-cü il) və Türkmənçay (10 fevral 1828-ci il) müqavilələri Azərbaycan xalqının tarixində faciəvi rol oynamış və Azərbaycanın parçalanmasına gətirib çıxarmışdır. Azərbaycanın şimalı Rusiyanın, cənubu isə İranın idarəçiliyinə keçmişdir.
Əsrin əvvəllərində soyqırımlar
1905–1906 illərdə İrəvan və Gəncə quberniyalarının 200, Şuşa, Cəbrayıl və Zəngəzurun isə 75 azərbaycanlı kəndini ermənilər talan ediblər. Statistik məlumatlara əsasən demək olar ki, 1905–1907-ci illərdə baş verən hadiəsələrdən sonra azərbaycanlılara qarşı kütləvi repressiyalar gizli şəkildə aparılıb. 1916-cı ilin məlumatları göstərir ki, 1831-ci illə müqayisədə həmin il İrəvan quberniyasının 5 əyalətində əhalinin sayı 40 dəfə artaraq 14 min 300-dən 570 min nəfərədək yüksəlmişdir. Ancaq həmin zaman kəsiyində azərbaycanlıların sayı cəmi 4,6% artaraq 246 min 600 nəfər təşkil edib. Yaxud başqa bir nümunə, əgər 1886–1897-ci illərdə əhalinin mütləq artımı 40 min nəfər olubsa, 1905–1916-cı illərdə bu rəqəm cəmi 17 min nəfər olub. Halbuki hələ 1905-ci ildə 1886-cı illə müqayisədə əhalinin sayı 61 min nəfər çox olub. Bu rəqəmlər çar Rusiyasının idarəçiliyi dövründə erməni millətçilərinin şovinist siyasətini həyata keçirməsindən, "Türksüz Ermənistan" planının reallaşdırılması istiqamətində azərbaycanlıların qovulmasından xəbər verir.
1918–1920-ci illər Birinci dünya müharibəsindən sonra Rusiyada yaranmış vəziyyətdən istifadə edən ermənilər 1917-ci ildə baş vermiş fevral və oktyabr inqilablarından sonra öz istəklərinə bolşevizm bayrağı altında nail olmağa cəhd edirlər. Bakı Soveti əks-inqilabi elementlərlə mübarizə şüarı altında 1918-ci ilin əvvəllərindən başlayaraq bütün Bakı quberniyasında yaşayan azərbaycanlıların çıxarılması məqsədlərini güdən cinayətkar planın, reallaşdırılmasına başlayır. 1918-ci ilin mart-aprel aylarında isə qanlı hadisələr zirvə nöqtəsinə çatıb. O aylarda ermənilər tərəfindən törədilən cinayətlər azərbaycan xalqının yaddaşında silinməz iz qoyub. Təkcə milli mənsubiyyətinə görə minlərlə dinc azərbaycanlı məhv edilib. Ermənilər evləri yandırır, insaniarı diri-diri oda atırdılar. Onlar tərəfindən milli memarliq abidələri məktəblər, xəstəxanalar, məscidlər və digər tikililər dağıdılır Azərbaycanlıların soyqırımı xüsusi qəddarlıqla Bakı, Şamaxı Quba, Qarabağ, Zəngəzur, Naxçıvan, Lənkəran və Azərbaycanın digər ərazilərində həyata keçirilir. Bu torpaqlarda kütləvi qaydada dinc əhali qırılmış, kəndlər yandırılmış, milli mədəniyyət abidələri məhv edilmişdir.
1918-ci ilin mart-aprelində Bakı, Şamaxı, Quba, Muğan və Lənkəranda ermənilər 30 mindən çox azərbaycanlını qətlə yetirmiş, 10 minlərlə insanı öz torpaqlarından qovmuşdur. Təkcə Bakıda 10 minə yaxın azərbaycanlı xüsusi qəddarlıqla öldürülüb, Şamaxıda 58 kənd dağıdılmış 7 min nəfər (1.653 qadın, 965 uşaq) məhv edilmişdir. Quba ərazisində 122, Qarabağın dağlıq hissəsində 150, Zəngəzurda 115, İrəvan quberniyasında 211, Qars əyalətində 92 kənd yerlə yeksan olunmuş; əhali üzərində yaş və cinsə məhəl qoymadan qətliam həyata keçirılmişdir. lrəvan azərbaycanlılarının çoxsaylı müraciətlərinin birində ("Aşxadavor" ("Əməkçi") qəzeti, 2 noyabr 1919-cu il) göstərilirdi ki, azərbaycanlıların bu tarixi şəhərində və onun ətrafında qısa zaman ərzində 88 kənd dağıdılmış, 1.920 ev yandırılmış, 131 min 970 nəfər isə öldürülmüşdür.
28 may 1918-ci ildə Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaradılması da qurbansız ötüşməyib. ADR-in Nazirlər Sovetinin sədri F. X. Xoyskinin xarici işlər naziri M. H. Hacınskiyə yazdığı məktubda deyilir: "Ermənilərlə biz bütün mübahisələrə son qoymuşuq. Onlar ultimatumu qəbul edib müharibə ilə qurtaracaqlar. Biz ermənilərə İrəvanı güzəştə getdik. Cənubi Qafqazda 3 suveren respublikanın yaranması və müttəfıqlərin köməyi ilə Ermənistan ərazisi 1 milyon 510 min nəfər əhali ilə (795 min erməni, 575 min müsəlman, 140 min digər xalqlar) 17 min 500 ingilis kvadrat mili həcmində olur. Bununla kifayətlənməyən ermənilər heç bir şeyə məhəl qoymadan "Böyük Ermənistan" ideyası ətrafında Gürcüstanın tərkibində olan Axalkalaki, Borçalı, Azərbaycanın Qarabağ, Naxçıvan, Gəncə quberniyasının cənub hissəsinə iddia irəli sürürlər.
Əsrin ortalarında soyqırımlar
1948–1953-cü illər Sovet hakimiyyəti illərində ermənilər adət etdikləri metodlarla azərbaycanlıların daimi yaşadıqları Ermənistan SSR-dən çıxarılmasını eləcə də qonşu respublikaların torpaqları hesabına öz ərazilərini böyütməkdə davam ediblər. 1943-cü ildə Tehranda keçirilən konfransda ermənilər İranda yaşayan ermənilərin Sovetlər Birliyinə köçürülməsinə icazə verilməsi xahişi ilə SSRİ xarici işlər naziri Molotova müraciət edirlər. Bu məsələdə Stalinin razılıq verməsi faktiki olaraq azərbaycanlıların 1948–1953-cü illərdə kütləvi şəkildə Ermənistandan deportasiya olunmasının əsasını qoyur.
Əsrin sonunda soyqırımlar
1988-ci ildən başlayaraq yenidənqurma, aşkarlıq prosesi anti-Azərbaycan əhval-ruhiyyəsinin və ərazi iddialarının yeni dalğasını yaratdı. 1945-ci ildə sınaqdan çıxarılmış guya Ermənistanla Qarabağın iqtisadi cəhətdən bir-birinə bağlı olması barədə əsassız iddialarla erməni millətçiləri azərbaycanlıları Ermənistandan qovmağa, Qarabağı isə Azərbaycandan ayırmağa başladılar. 1988-ci ildən başlayaraq kütləvi hədə qorxular, fıziki güc, ölüm, kəndlərin talan edilməsi yandırılması həyata keçirilir. Qukarkda baş verən qanlı hadisələr nəticəsində 70 nəfər öldürülür, onların 21-i qadın 6-sı uşaq olur. Vardenis rayonunda isə 40 nəfər öldürülür. Ermənistanın digər rayonlarından – Yerevan, Masis, Kalinino, Kadjaran, Qafan, Kirovakan, Qoris, Sisian, Amasiya və Alaverdidən 250 min azərbaycanlı öz ev-eşiyindən qovulur. 1905–1920-ci illərin tarixi yenidən təkrar olunur – qadın və uşaqlar, yaşlılar qarlı dağlar aşaraq, dona-dona, insani itkilər verə-verə öz xilaslarını Azərbaycanda axtarırdılar. Yenidən 1948–53-cü illərin tarixi təkrar olunur – İttifaqın mərkəzi hakimiyyətinin qərarları ilə azərbaycanlı qaçqınların Qarabağda yerləşdirilməsinə icazə verilmir, onlar özlərinə çadır şəhərciklərində sığınacaq tapırlar. 1991-ci il avqustun 8-də (18 fevral 1929-cu ildə Ermənistanın tərkibinə verilib) sonuncu azərbaycan kəndi Nüvədidən əhalinin çıxarılmasından sonra Ermənistan faktiki olaraq monomillətçi dövlətə çevrildi. "Türksüz Ermənistan" kimi daşnak ideyası reallaşdı.
1988-ci ildən sonra Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsi nəticəsində 7 rayon talan olundu, 1 milyona qədər adam doğma yurdundan didərgin düşdü.
Xocalı soyqırımı
Tarixən Azərbaycan xalqına qarşı soyqırım siyasəti həyata keçirən erməni millətçiləri öz vəhşi simalarını bir daha bütün dünyaya nümayiş etdirərək Xocalını yerlə-yeksan etdilər. 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə ölüm doğan o gecədə hələ də dəqiq olmayan məlumatlara görə, 613 nəfər xocalı şəhid oldu. Onlardan ancaq 335 nəfərinin meyidini dəfn etmək mümkün olub. 1275 nəfər dinc sakin girov götürülüb, onlardan 150 nəfərinin taleyi bu gün də məlum deyil.
Soyqırım hadisələrinə siyasi qiymət
Bu faktlardan göründüyü kimi, ermənilər öz şovinist məqsədlərinə çatmaq üçün beynəlxalq hüquq normalarına məhəl qoymadan bütün mümkün vasitə və metodlardan istifadə ediblər. Sovet hakimiyyəti illərində ermənilər adət etdikləri metodlarla azərbaycanlıların daimi yaşadıqları Ermənistan SSR-dən çıxarılmasını eləcə də qonşu respublikaların torpaqları hesabına öz ərazilərini böyütməkdə davam ediblər.
Azərbaycanın XIX–XX əsrlərdə baş verən bütün faciələri torpaqlarının zəbti ilə müşayiət olunaraq, ermənilərin azərbaycanlılara qarşı düşünülmüş, planlı surətdə həyata keçirdiyi soyqırımı siyasətinin ayrı-ayrı mərhələlərini təşkil etmişdir.
Bu hadisələrin yalnız birinə – 1918-ci il mart qırğınına siyasi qiymət vermək cəhdi göstərilmişdir. Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin varisi kimi Azərbaycan Respublikası bu gün onun axıra qədər həyata keçirə bilmədiyi qərarların məntiqi davamı olaraq soyqırım hadisələrinə siyasi qiymət vermək borcunu tarixin hökmü kimi qəbul edir.
31 Mart faciəsi tarixə qanlı bir ləkədir. Bu qanlı ləkə, bu faciə düşmənin üzündəki maskaların düşdüyü və canilərin bütün çılpaqlığı ilə ortaya töküldüyü gündə baş verib. Bu qanlı faciənin gözə çarpan obyektiv mənzərəsi sadəcə kökündən yıxılmaq istəyən böyük bir imreratorluğun çökməsindən ibarətdir.
Hər şeydən əvvəl, hamımızın birinci vəzəfəsi millətimizin üzərindən bu qanlı ləkəni silmək, onları tarix önündə təsvir etmək və bu qanlı ləkəni bir daha təkrar etməmək, onların murdar və maskalı üzlərinə çırpmaqdır. Milli intibah müsəlman Türk düşmənlərinin məzarı və ölümü olacaqdır.
- 26 mart 1998-ci ildə "Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında" Azərbaycan Respublikası prezidenti H. Əliyevin "31 Mart Azərbaycanlıların soyqırımı Günü" kimi qeyd olunması üçün xüsusi fərmanı olmuşdur.
- 28 mart 2006-cı ildə Azərbaycan Respublikası prezidenti İ. Əliyevin "31 Mart Azərbaycanlıların soyqırımı Günü" münasibətilə Azərbaycan xalqına müraciəti olmuşdur.
Bir daha soyqırımı qurbanlarının əziz xatirəsini dərin hüzn və ehtiramla yad edir, Allahdan onlara rəhmət, yaxınlarına səbir diləyir, xalqımıza səadət, ümummilli vəzifələrimizin həlli yolunda uğurlar arzulayırıq
Azərbaycanlıların soyqırımı günü Hollandiyada
Niderland krallığında fəaliyyət göstərən Beniluks Azərbaycanlıları Konqresinin və onun nəzdindəki Azərbaycan-Hollandiya Həmrəylik Cəmiyyətinin təşəbbüsü ilə Rotterdam şəhərində 31 mart–Azərbaycanlıların soyqırımı günü ilə bağlı 2009-cu ilin mart ayında etiraz aksiyası keçirilib.
Tədbirə Azərbaycan və Türk icmalarının, habelə Polşa diasporunun nümayəndələri qatılıblar. Aksiyada iştirak etmiş 150-ə yaxın gənc ön hissəsində Azərbaycanın xəritəsinin və işğal olunmuş ərazilərimizin, arxa hissəsində isə soyqırım qurbanlarının sayının göstərildiyi ağ köynəklər geyinib, başlarına mavi papaq qoyublar. Etiraz aksiyasına toplaşanlar holland dilində ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri soyqırımı pisləyən şüarlar səsləndiriblər. Həmin gün azərbaycanlılara qarşı törədilmiş soyqırım barədə ətraflı məlumatın əks olunduğu Holland dilində hazırlanmış 10 minə yaxın vərəqə yerli sakinlər arasında paylanıb.
Azərbaycanlıların soyqırımı günü Türkiyədə
Türkiyənin İzmir şəhərinin mərkəzi Konak Meydanında 31 mart azərbaycanlıların soyqırımı günü ilə əlaqədar 2009-cu ildə etiraz aksiyası keçirilib.
Aksiya Türkiyədə fəaliyyət göstərən Azərbaycan Mədəniyyət Evi və Həmrəylik Cəmiyyəti, İzmir universitetlərində təhsil alan azərbaycanlı tələbələr tərəfindən təşkil olunub. Aksiyada 31 mart soyqırımını əks etdirən fotoşəkillər nümayiş etdirilib və broşürlər paylanıb. Aksiyanın sonunda bəyanat qəbul edilib.
31 mart azərbaycanlıların Soyqırım Günü ilə bağlı Türkiyə Azərbaycan Dərnəkləri Federasiyası da bəyamat yayıb. Bəyanat müəllifləri 31 mart soyqırımını törədənlər, onlara dəstək verənlər və tarixi saxtalaşdırıb ikili standartlardan çıxış edən etməni diasporunun yalanlarına alət olanları nifrətlə qınadıqlarını bildiriblər.
Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ABŞ-də
Nevada ştatının qubernatoru Cim Qibbons 31 mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü münasibətilə ştat ərazisində matəm elan edib (2009). APA-nın ABŞ bürosunun məlumatına görə, bu, ABŞ tarixində Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü münasibətilə matəm elan olunmasına dair ilk haldır.
Qubernator Amerika Azərbaycanlıları Şəbəkəsi (USAN) vasitəsilə qubernator ona ünvanlanan onlarla məktuba cavab olaraq tariximizin qanlı səhifəsinə həsr olunan bəyanat yayıb. USAN-nin icraçı direktoru Adil Bağırovun APA-ya verdiyi məlumata görə adı çəkilən bəyanatın ərsəyə gəlməsində təşkilatın Nevada ştatı üzrə fəalı Bob Güneyin böyük xidməti olub. Bəyanatda ermənilərin 1918-ci il mart ayında Bakı və Azərbaycanın digər şəhərlərində on minlərlə mülki azərbaycanlının qətlə yetirilməsi münasibətilə başsağlığı verilir. Qubernator məktubunda həmçinin qeyd edib ki, onun ölkəsi Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyır və rəsmi Vaşinqton Dağlıq Qarabağı Azərbaycanın ayrılmaz ərazisi sayır.
Xatırladaq ki, bundan əvvəl ABŞ-də bir çox qubernator və şəhər merləri 28 may – Respublika Günü, 18 Oktyabr – Milli Müstəqillik Günü münasibətilə yerli azərbaycanlılara təbrik məktubları yollayıblar. Həmin məktublarda Azərbaycanın ərazi bütövlüyü tanınıb və Ermənistanın işğalçı dövlət olduğu qeyd olunub. USAN həmçinin Amerika kitabxanalarına Azərbaycan həqiqətləri haqqında bir çox akademik kitablar yollayıb.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Azerbaycanlilarin soyqirimi gunu Azerbaycanda resmi qeyd edilen anim gunudur Azerbaycanda martin 31 i azerbaycanlilarin Soyqirimi Gunu qeyd edilir Azerbaycanlilarin soyqirimi 200 il ermenilerin eli ile muxtelif xalqlar terefinden azerbaycanlilara qarsi bir qeddar siyasetdir TarixiEsas meqale Mart soyqirimi Azerbaycanlilara qarsi iki esr davam eden soyqirim dusunulmus sekilde genismiqyasli qanli aksiya neticesinde yuzlerle yasayis menteqesini yerle yeksan edib minlerle azerbaycanlini boyuk qeddarliqla qetle yetirmisler Ermenilerin Azerbaycana qarsi uzun iller boyu apardigi ardicil etnik temizleme soyqirim ve tecavuzu neticesinde minlerle insan evinden obasindan didergin dusmusdur Soyqirim siyasetini heyata kecirmek ucun IV XIX esrler erzinde oz dovletlerine malik olmayan ermeniler Boyuk Ermenistan dovletini yaratmaq ucun Rusiyanin imperiya siyasetinden alet kimi istifade etmisdiler Azerbaycanin XIX XX esrlerde bas veren butun facieleri torpaqlarinin zebti ile musayiet olunaraq ermenilerin azerbaycanlilara qarsi dusunulmus planli suretde heyata kecirdiyi soyqirimi siyasetinin ayri ayri merhelelerini teskil etmisdir 1813 1828 ci iller Rusiya ile Iran arasinda geden iki muharibenin 1804 1813 1826 1828 sonunda imzalanmis Gulustan 12 oktyabr 1813 cu il ve Turkmencay 10 fevral 1828 ci il muqavileleri Azerbaycan xalqinin tarixinde facievi rol oynamis ve Azerbaycanin parcalanmasina getirib cixarmisdir Azerbaycanin simali Rusiyanin cenubu ise Iranin idareciliyine kecmisdir Esrin evvellerinde soyqirimlar1905 1906 illerde Irevan ve Gence quberniyalarinin 200 Susa Cebrayil ve Zengezurun ise 75 azerbaycanli kendini ermeniler talan edibler Statistik melumatlara esasen demek olar ki 1905 1907 ci illerde bas veren hadieselerden sonra azerbaycanlilara qarsi kutlevi repressiyalar gizli sekilde aparilib 1916 ci ilin melumatlari gosterir ki 1831 ci ille muqayisede hemin il Irevan quberniyasinin 5 eyaletinde ehalinin sayi 40 defe artaraq 14 min 300 den 570 min neferedek yukselmisdir Ancaq hemin zaman kesiyinde azerbaycanlilarin sayi cemi 4 6 artaraq 246 min 600 nefer teskil edib Yaxud basqa bir numune eger 1886 1897 ci illerde ehalinin mutleq artimi 40 min nefer olubsa 1905 1916 ci illerde bu reqem cemi 17 min nefer olub Halbuki hele 1905 ci ilde 1886 ci ille muqayisede ehalinin sayi 61 min nefer cox olub Bu reqemler car Rusiyasinin idareciliyi dovrunde ermeni milletcilerinin sovinist siyasetini heyata kecirmesinden Turksuz Ermenistan planinin reallasdirilmasi istiqametinde azerbaycanlilarin qovulmasindan xeber verir 1918 1920 ci iller Birinci dunya muharibesinden sonra Rusiyada yaranmis veziyyetden istifade eden ermeniler 1917 ci ilde bas vermis fevral ve oktyabr inqilablarindan sonra oz isteklerine bolsevizm bayragi altinda nail olmaga cehd edirler Baki Soveti eks inqilabi elementlerle mubarize suari altinda 1918 ci ilin evvellerinden baslayaraq butun Baki quberniyasinda yasayan azerbaycanlilarin cixarilmasi meqsedlerini guden cinayetkar planin reallasdirilmasina baslayir 1918 ci ilin mart aprel aylarinda ise qanli hadiseler zirve noqtesine catib O aylarda ermeniler terefinden toredilen cinayetler azerbaycan xalqinin yaddasinda silinmez iz qoyub Tekce milli mensubiyyetine gore minlerle dinc azerbaycanli mehv edilib Ermeniler evleri yandirir insaniari diri diri oda atirdilar Onlar terefinden milli memarliq abideleri mektebler xestexanalar mescidler ve diger tikililer dagidilir Azerbaycanlilarin soyqirimi xususi qeddarliqla Baki Samaxi Quba Qarabag Zengezur Naxcivan Lenkeran ve Azerbaycanin diger erazilerinde heyata kecirilir Bu torpaqlarda kutlevi qaydada dinc ehali qirilmis kendler yandirilmis milli medeniyyet abideleri mehv edilmisdir 1918 ci ilin mart aprelinde Baki Samaxi Quba Mugan ve Lenkeranda ermeniler 30 minden cox azerbaycanlini qetle yetirmis 10 minlerle insani oz torpaqlarindan qovmusdur Tekce Bakida 10 mine yaxin azerbaycanli xususi qeddarliqla oldurulub Samaxida 58 kend dagidilmis 7 min nefer 1 653 qadin 965 usaq mehv edilmisdir Quba erazisinde 122 Qarabagin dagliq hissesinde 150 Zengezurda 115 Irevan quberniyasinda 211 Qars eyaletinde 92 kend yerle yeksan olunmus ehali uzerinde yas ve cinse mehel qoymadan qetliam heyata kecirilmisdir lrevan azerbaycanlilarinin coxsayli muracietlerinin birinde Asxadavor Emekci qezeti 2 noyabr 1919 cu il gosterilirdi ki azerbaycanlilarin bu tarixi seherinde ve onun etrafinda qisa zaman erzinde 88 kend dagidilmis 1 920 ev yandirilmis 131 min 970 nefer ise oldurulmusdur 28 may 1918 ci ilde Azerbaycan Demokratik Respublikasinin yaradilmasi da qurbansiz otusmeyib ADR in Nazirler Sovetinin sedri F X Xoyskinin xarici isler naziri M H Hacinskiye yazdigi mektubda deyilir Ermenilerle biz butun mubahiselere son qoymusuq Onlar ultimatumu qebul edib muharibe ile qurtaracaqlar Biz ermenilere Irevani guzeste getdik Cenubi Qafqazda 3 suveren respublikanin yaranmasi ve muttefiqlerin komeyi ile Ermenistan erazisi 1 milyon 510 min nefer ehali ile 795 min ermeni 575 min muselman 140 min diger xalqlar 17 min 500 ingilis kvadrat mili hecminde olur Bununla kifayetlenmeyen ermeniler hec bir seye mehel qoymadan Boyuk Ermenistan ideyasi etrafinda Gurcustanin terkibinde olan Axalkalaki Borcali Azerbaycanin Qarabag Naxcivan Gence quberniyasinin cenub hissesine iddia ireli sururler Esrin ortalarinda soyqirimlar1948 1953 cu iller Sovet hakimiyyeti illerinde ermeniler adet etdikleri metodlarla azerbaycanlilarin daimi yasadiqlari Ermenistan SSR den cixarilmasini elece de qonsu respublikalarin torpaqlari hesabina oz erazilerini boyutmekde davam edibler 1943 cu ilde Tehranda kecirilen konfransda ermeniler Iranda yasayan ermenilerin Sovetler Birliyine kocurulmesine icaze verilmesi xahisi ile SSRI xarici isler naziri Molotova muraciet edirler Bu meselede Stalinin raziliq vermesi faktiki olaraq azerbaycanlilarin 1948 1953 cu illerde kutlevi sekilde Ermenistandan deportasiya olunmasinin esasini qoyur Esrin sonunda soyqirimlar1988 ci ilden baslayaraq yenidenqurma askarliq prosesi anti Azerbaycan ehval ruhiyyesinin ve erazi iddialarinin yeni dalgasini yaratdi 1945 ci ilde sinaqdan cixarilmis guya Ermenistanla Qarabagin iqtisadi cehetden bir birine bagli olmasi barede esassiz iddialarla ermeni milletcileri azerbaycanlilari Ermenistandan qovmaga Qarabagi ise Azerbaycandan ayirmaga basladilar 1988 ci ilden baslayaraq kutlevi hede qorxular fiziki guc olum kendlerin talan edilmesi yandirilmasi heyata kecirilir Qukarkda bas veren qanli hadiseler neticesinde 70 nefer oldurulur onlarin 21 i qadin 6 si usaq olur Vardenis rayonunda ise 40 nefer oldurulur Ermenistanin diger rayonlarindan Yerevan Masis Kalinino Kadjaran Qafan Kirovakan Qoris Sisian Amasiya ve Alaverdiden 250 min azerbaycanli oz ev esiyinden qovulur 1905 1920 ci illerin tarixi yeniden tekrar olunur qadin ve usaqlar yaslilar qarli daglar asaraq dona dona insani itkiler vere vere oz xilaslarini Azerbaycanda axtarirdilar Yeniden 1948 53 cu illerin tarixi tekrar olunur Ittifaqin merkezi hakimiyyetinin qerarlari ile azerbaycanli qacqinlarin Qarabagda yerlesdirilmesine icaze verilmir onlar ozlerine cadir seherciklerinde siginacaq tapirlar 1991 ci il avqustun 8 de 18 fevral 1929 cu ilde Ermenistanin terkibine verilib sonuncu azerbaycan kendi Nuvediden ehalinin cixarilmasindan sonra Ermenistan faktiki olaraq monomilletci dovlete cevrildi Turksuz Ermenistan kimi dasnak ideyasi reallasdi 1988 ci ilden sonra Ermenistanin Azerbaycan torpaqlarini isgal etmesi neticesinde 7 rayon talan olundu 1 milyona qeder adam dogma yurdundan didergin dusdu Xocali soyqirimiTarixen Azerbaycan xalqina qarsi soyqirim siyaseti heyata keciren ermeni milletcileri oz vehsi simalarini bir daha butun dunyaya numayis etdirerek Xocalini yerle yeksan etdiler 1992 ci il fevralin 25 den 26 na kecen gece olum dogan o gecede hele de deqiq olmayan melumatlara gore 613 nefer xocali sehid oldu Onlardan ancaq 335 neferinin meyidini defn etmek mumkun olub 1275 nefer dinc sakin girov goturulub onlardan 150 neferinin taleyi bu gun de melum deyil Soyqirim hadiselerine siyasi qiymetBu faktlardan gorunduyu kimi ermeniler oz sovinist meqsedlerine catmaq ucun beynelxalq huquq normalarina mehel qoymadan butun mumkun vasite ve metodlardan istifade edibler Sovet hakimiyyeti illerinde ermeniler adet etdikleri metodlarla azerbaycanlilarin daimi yasadiqlari Ermenistan SSR den cixarilmasini elece de qonsu respublikalarin torpaqlari hesabina oz erazilerini boyutmekde davam edibler Azerbaycanin XIX XX esrlerde bas veren butun facieleri torpaqlarinin zebti ile musayiet olunaraq ermenilerin azerbaycanlilara qarsi dusunulmus planli suretde heyata kecirdiyi soyqirimi siyasetinin ayri ayri merhelelerini teskil etmisdir Bu hadiselerin yalniz birine 1918 ci il mart qirginina siyasi qiymet vermek cehdi gosterilmisdir Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin varisi kimi Azerbaycan Respublikasi bu gun onun axira qeder heyata kecire bilmediyi qerarlarin mentiqi davami olaraq soyqirim hadiselerine siyasi qiymet vermek borcunu tarixin hokmu kimi qebul edir 31 Mart faciesi tarixe qanli bir lekedir Bu qanli leke bu facie dusmenin uzundeki maskalarin dusduyu ve canilerin butun cilpaqligi ile ortaya tokulduyu gunde bas verib Bu qanli facienin goze carpan obyektiv menzeresi sadece kokunden yixilmaq isteyen boyuk bir imreratorlugun cokmesinden ibaretdir Her seyden evvel hamimizin birinci vezefesi milletimizin uzerinden bu qanli lekeni silmek onlari tarix onunde tesvir etmek ve bu qanli lekeni bir daha tekrar etmemek onlarin murdar ve maskali uzlerine cirpmaqdir Milli intibah muselman Turk dusmenlerinin mezari ve olumu olacaqdir 26 mart 1998 ci ilde Azerbaycanlilarin soyqirimi haqqinda Azerbaycan Respublikasi prezidenti H Eliyevin 31 Mart Azerbaycanlilarin soyqirimi Gunu kimi qeyd olunmasi ucun xususi fermani olmusdur 28 mart 2006 ci ilde Azerbaycan Respublikasi prezidenti I Eliyevin 31 Mart Azerbaycanlilarin soyqirimi Gunu munasibetile Azerbaycan xalqina muracieti olmusdur Bir daha soyqirimi qurbanlarinin eziz xatiresini derin huzn ve ehtiramla yad edir Allahdan onlara rehmet yaxinlarina sebir dileyir xalqimiza seadet umummilli vezifelerimizin helli yolunda ugurlar arzulayiriqAzerbaycanlilarin soyqirimi gunu HollandiyadaNiderland kralliginda fealiyyet gosteren Beniluks Azerbaycanlilari Konqresinin ve onun nezdindeki Azerbaycan Hollandiya Hemreylik Cemiyyetinin tesebbusu ile Rotterdam seherinde 31 mart Azerbaycanlilarin soyqirimi gunu ile bagli 2009 cu ilin mart ayinda etiraz aksiyasi kecirilib Tedbire Azerbaycan ve Turk icmalarinin habele Polsa diasporunun numayendeleri qatiliblar Aksiyada istirak etmis 150 e yaxin genc on hissesinde Azerbaycanin xeritesinin ve isgal olunmus erazilerimizin arxa hissesinde ise soyqirim qurbanlarinin sayinin gosterildiyi ag koynekler geyinib baslarina mavi papaq qoyublar Etiraz aksiyasina toplasanlar holland dilinde ermenilerin azerbaycanlilara qarsi toretdikleri soyqirimi pisleyen suarlar seslendiribler Hemin gun azerbaycanlilara qarsi toredilmis soyqirim barede etrafli melumatin eks olundugu Holland dilinde hazirlanmis 10 mine yaxin vereqe yerli sakinler arasinda paylanib Azerbaycanlilarin soyqirimi gunu TurkiyedeTurkiyenin Izmir seherinin merkezi Konak Meydaninda 31 mart azerbaycanlilarin soyqirimi gunu ile elaqedar 2009 cu ilde etiraz aksiyasi kecirilib Aksiya Turkiyede fealiyyet gosteren Azerbaycan Medeniyyet Evi ve Hemreylik Cemiyyeti Izmir universitetlerinde tehsil alan azerbaycanli telebeler terefinden teskil olunub Aksiyada 31 mart soyqirimini eks etdiren fotosekiller numayis etdirilib ve brosurler paylanib Aksiyanin sonunda beyanat qebul edilib 31 mart azerbaycanlilarin Soyqirim Gunu ile bagli Turkiye Azerbaycan Dernekleri Federasiyasi da beyamat yayib Beyanat muellifleri 31 mart soyqirimini toredenler onlara destek verenler ve tarixi saxtalasdirib ikili standartlardan cixis eden etmeni diasporunun yalanlarina alet olanlari nifretle qinadiqlarini bildiribler Azerbaycanlilarin Soyqirimi Gunu ABS deNevada statinin qubernatoru Cim Qibbons 31 mart Azerbaycanlilarin Soyqirimi Gunu munasibetile stat erazisinde matem elan edib 2009 APA nin ABS burosunun melumatina gore bu ABS tarixinde Azerbaycanlilarin Soyqirimi Gunu munasibetile matem elan olunmasina dair ilk haldir Qubernator Amerika Azerbaycanlilari Sebekesi USAN vasitesile qubernator ona unvanlanan onlarla mektuba cavab olaraq tariximizin qanli sehifesine hesr olunan beyanat yayib USAN nin icraci direktoru Adil Bagirovun APA ya verdiyi melumata gore adi cekilen beyanatin erseye gelmesinde teskilatin Nevada stati uzre feali Bob Guneyin boyuk xidmeti olub Beyanatda ermenilerin 1918 ci il mart ayinda Baki ve Azerbaycanin diger seherlerinde on minlerle mulki azerbaycanlinin qetle yetirilmesi munasibetile bassagligi verilir Qubernator mektubunda hemcinin qeyd edib ki onun olkesi Azerbaycanin erazi butovluyunu taniyir ve resmi Vasinqton Dagliq Qarabagi Azerbaycanin ayrilmaz erazisi sayir Xatirladaq ki bundan evvel ABS de bir cox qubernator ve seher merleri 28 may Respublika Gunu 18 Oktyabr Milli Musteqillik Gunu munasibetile yerli azerbaycanlilara tebrik mektublari yollayiblar Hemin mektublarda Azerbaycanin erazi butovluyu taninib ve Ermenistanin isgalci dovlet oldugu qeyd olunub USAN hemcinin Amerika kitabxanalarina Azerbaycan heqiqetleri haqqinda bir cox akademik kitablar yollayib Hemcinin baxAzerbaycanin dovlet bayramlari ve xususi gunleri Xocali soyqirimi gunu Qara YanvarXarici kecidler