Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Antidot bir zəhərin təsirinin qarşısını alan və ya onu aradan qaldıran bir maddədir. Antidotlar öz aralarında iki böyük qrupa bölünürlər: ağız yolu ilə zəhərlənmələr zamanı udulmanı azaltmaq üçün istifadə olunanlar (regional antidotlar) və qan dövranına müxtəlif yollarla daxil olan zəhərlərə qarşı istifadə olunanlar (sistematik antidotlar).
Regional antidotlar
Mədə yuyulması işlərində son durulama suyu ilə qarışdırılaraq istifadə edilən ən çox yayılmış regional antidotlardan biri aktivləşdirilmiş kömür (Carbon Vegetale) hesab edilir. Bitki mənşəli kömürün əzilməsi ilə əldə edilən bu maddə çox kiçik hissələr formasında olduğu üçün onun zəhəri saxlama sahəsi xeyli artırılmışdır. Bağırsaqda sorulma xüsusiyyəti olmadığı üçün də orqanizmə heç bir zərəri yoxdur. Çox yüksək dozalarda da verilə bilər. 20 qram aktivləşdirilmiş kömürün 200 mililitr suda qarışdırılaraq verilməsi ən böyük faydanı təmin edilir. Aktivləşdirilmiş kömür bir çox zəhərlənmə proseslərində istifadə edilən məşhur antidotdur. Aktivləşdirilmiş kömürü sadəcə olaraq quru çörəyi yandırmaqla da əldə etmək mümkündür.
Kalium permanqanatın (KMnO4) 1/10.000-lik həll edilmiş məhlulu və ya tendur yodlu suyu, alkaloidlərlə olan zəhərlənmələr zamanı istifadə olunur. Bu iki antidot alkaloidləri oksidləşdirərək onları neytrallaşdırır.
Turşu və qələvi (əsas) maddələrlə olan zəhərlənmələr zamanı isə zəhəri dərhal zərərsizləşdirmək lazımdır. Çünki bunlar çox sayda qıcıqlandırıcı və xüsusi ilə də toxumaları məhv edən maddələrdirlər. Maqnezium südü (Mg(OH)2 kimi anturşular sulfat turşusu, azot turşusu və duzlu spirt kimi turşu maddələri ilə zəhərlənmələr zamanı onların təsirini zərərsizləşdirmək üçün istifadə olunur. Qələvi maddələr ilə zəhərlənmələr zamanı isə; sirkə, sirkə suyu və askorbin turşusu kimi turşu maddələrindən geniş formada istifadə olunur.
İon mübadilə edici bir qatran olan xolestiramin aspirin və asetaminofen kimi zəif turşu formasında olan preparatlar ilə olan zəhərlənmələr zamanı ağızdan verilir. Xolestiramin onları bağlayaraq, onların sorulmasına və sürətlə qana keçməsinə mane olur. Yumurta ağı, süd və qatıq kimi tərkibi zülalla olduqca zəngin olan maddələr civə və gümüş kimi ağır metal zəhərlənmələrinə qarşı istifadə edilən antidot kimi olduqca effektivdirlər.
Digər regional antidotlara isə gümüş nitrata qarşı natrium xloridi, yoda qarşı nişastanı, dəmirə qarşı isə natrium karbonatı, südü, qatığı, nişastanı nümunə göstərmək mümkündür.
Sistematik antidotlar
Onlar bədəndəki qan dövranına daxil olmuş olan zəhərlərə qarşı istifadə olunurlar. Antidotların üç qrupu vardır: kimyəvi, fizioloji və farmakoloji antidotlar.
Sistematik antidotların kimyəvi olanları ümumiyyətlə xelatlaşdırıcı maddələr (onlar zəhərlə siklik birləşmələr əmələ gətirirlər) hesab edilirlər. Bu formada əmələ gələn siklik maddəyə isə xelat deyilir. Xelatlar suda asanlıqla həll olunduqları üçün bədəndən də asanlıqla xaric olurlar. Xelasiya ilə baş vermiş olan zəhər effektini itirir və zəhərlənmə əlamətləri tədricən azalmağa və yox olmağa başlayır. Bu baxımdan da, zəhər qəbul edildikdən sonra nə qədər tez antidot verilsə, bu bir o qədər də yaxşıdır.
Xelatlaşdırıcı maddələrdən biri də dimerkaprol (British Anti Lewisite = BAL) hesab edilir. Ondan əsasən arsen və civəni birləşdirmək üçün istifadə edirlər. Qızıl, xrom və kadmium ilə olan zəhərlənmələrdə də effektivdir. Əzələ daxilinə yeridilir. Dimerkaptosuksin turşusu adlı törəmə bir forması isə ağızdan qəbul edilən bir antidot hesab edilir.
Çox geniş olaraq yayılmış olan bir maddə də kalsium disodium etilendiamin tetra sirkə turşusudur (CaNa2EDTA). 5%-lik dekstroza məhluluna əlavə edilərək venadaxili istifadə edilir. Bu maddə xüsusilə də qurğuşun zəhərlənmələrinə, həmçinin də sink və manqan zəhərlənmələrinə qarşı geniş bir formada istifadə olunur.
Qurğuşun zəhərlənmələri zamanı istifadə edilən ikinci ən effektiv maddə isə penisilin parçalandığı zaman əmələ gələn penisilamindir. Bu bir amin turşusu hesab edilir. Həmçinin də, civə ilə zəhərlənmələr zamanı xüsusilə N-asetil penisilamin törəməsi çox effektivdir.
Desferrioksamin dəmiri bağlayan xelatlaşdırıcı bir maddə hesab edilir. Həm ağızdan, həm də şprislə istifadə edilə bilər.
Fizioloji antidotlar isə, zəhərin təsiri ilə orqanın pozulmuş fəaliyyətini yenidən bərpa edən maddələrdirlər. Məsələn, vasokonstriktor maddələr ilə olan zəhərlənmələr zamanı fizioloji antidot kimi vazodilatator preparatından istifadə olunur.
Farmakoloji antidotlar isə öz növbələrində daha mürəkkəb təsir göstərən maddələrdirlər. Onlar daha tez təsir göstərirlər. Bunlardan biri də orqanofosfat (həşərat zəhəri) ilə baş verən zəhərlənmələr zamanı istifadə olunan atropindir. Zəhərlənmələr zamanı ağız quruyana qədər atropin maddəsi verilir. Həmçinin karbamat (məsələn, Bayqon) zəhərlənməsində də atropindən istifadə olunur. Morfin zəhərlənmələri zamanı isə venadaxilindən nalokson adlı maddə və ya dərialtından nalorfin adlı maddə yeridilir. Bunlar verildiyi zaman nəfəsalma yaxşılaşır və morfinin digər təsirləri də sürətlə yox olmağa başlayır.
Həddindən artıq antikoaqulyant (qan laxtalanmasının qarşısını alan maddə) qəbul edildiyi zaman K vitamini, dəm qazı ilə zəhərlənmələr zamanı oksigen, antifriz zəhərlənmələri zamanı etil spirti, heparin üçün isə protamin turşusu qeyd edilə bilən digər antidotlardırlar.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Antidot bir zeherin tesirinin qarsisini alan ve ya onu aradan qaldiran bir maddedir Antidotlar oz aralarinda iki boyuk qrupa bolunurler agiz yolu ile zeherlenmeler zamani udulmani azaltmaq ucun istifade olunanlar regional antidotlar ve qan dovranina muxtelif yollarla daxil olan zeherlere qarsi istifade olunanlar sistematik antidotlar Regional antidotlarMede yuyulmasi islerinde son durulama suyu ile qarisdirilaraq istifade edilen en cox yayilmis regional antidotlardan biri aktivlesdirilmis komur Carbon Vegetale hesab edilir Bitki menseli komurun ezilmesi ile elde edilen bu madde cox kicik hisseler formasinda oldugu ucun onun zeheri saxlama sahesi xeyli artirilmisdir Bagirsaqda sorulma xususiyyeti olmadigi ucun de orqanizme hec bir zereri yoxdur Cox yuksek dozalarda da verile biler 20 qram aktivlesdirilmis komurun 200 mililitr suda qarisdirilaraq verilmesi en boyuk faydani temin edilir Aktivlesdirilmis komur bir cox zeherlenme proseslerinde istifade edilen meshur antidotdur Aktivlesdirilmis komuru sadece olaraq quru coreyi yandirmaqla da elde etmek mumkundur Kalium permanqanatin KMnO4 1 10 000 lik hell edilmis mehlulu ve ya tendur yodlu suyu alkaloidlerle olan zeherlenmeler zamani istifade olunur Bu iki antidot alkaloidleri oksidlesdirerek onlari neytrallasdirir Tursu ve qelevi esas maddelerle olan zeherlenmeler zamani ise zeheri derhal zerersizlesdirmek lazimdir Cunki bunlar cox sayda qiciqlandirici ve xususi ile de toxumalari mehv eden maddelerdirler Maqnezium sudu Mg OH 2 kimi antursular sulfat tursusu azot tursusu ve duzlu spirt kimi tursu maddeleri ile zeherlenmeler zamani onlarin tesirini zerersizlesdirmek ucun istifade olunur Qelevi maddeler ile zeherlenmeler zamani ise sirke sirke suyu ve askorbin tursusu kimi tursu maddelerinden genis formada istifade olunur Ion mubadile edici bir qatran olan xolestiramin aspirin ve asetaminofen kimi zeif tursu formasinda olan preparatlar ile olan zeherlenmeler zamani agizdan verilir Xolestiramin onlari baglayaraq onlarin sorulmasina ve suretle qana kecmesine mane olur Yumurta agi sud ve qatiq kimi terkibi zulalla olduqca zengin olan maddeler cive ve gumus kimi agir metal zeherlenmelerine qarsi istifade edilen antidot kimi olduqca effektivdirler Diger regional antidotlara ise gumus nitrata qarsi natrium xloridi yoda qarsi nisastani demire qarsi ise natrium karbonati sudu qatigi nisastani numune gostermek mumkundur Sistematik antidotlarOnlar bedendeki qan dovranina daxil olmus olan zeherlere qarsi istifade olunurlar Antidotlarin uc qrupu vardir kimyevi fizioloji ve farmakoloji antidotlar Sistematik antidotlarin kimyevi olanlari umumiyyetle xelatlasdirici maddeler onlar zeherle siklik birlesmeler emele getirirler hesab edilirler Bu formada emele gelen siklik maddeye ise xelat deyilir Xelatlar suda asanliqla hell olunduqlari ucun bedenden de asanliqla xaric olurlar Xelasiya ile bas vermis olan zeher effektini itirir ve zeherlenme elametleri tedricen azalmaga ve yox olmaga baslayir Bu baximdan da zeher qebul edildikden sonra ne qeder tez antidot verilse bu bir o qeder de yaxsidir Xelatlasdirici maddelerden biri de dimerkaprol British Anti Lewisite BAL hesab edilir Ondan esasen arsen ve civeni birlesdirmek ucun istifade edirler Qizil xrom ve kadmium ile olan zeherlenmelerde de effektivdir Ezele daxiline yeridilir Dimerkaptosuksin tursusu adli toreme bir formasi ise agizdan qebul edilen bir antidot hesab edilir Cox genis olaraq yayilmis olan bir madde de kalsium disodium etilendiamin tetra sirke tursusudur CaNa2EDTA 5 lik dekstroza mehluluna elave edilerek venadaxili istifade edilir Bu madde xususile de qurgusun zeherlenmelerine hemcinin de sink ve manqan zeherlenmelerine qarsi genis bir formada istifade olunur Qurgusun zeherlenmeleri zamani istifade edilen ikinci en effektiv madde ise penisilin parcalandigi zaman emele gelen penisilamindir Bu bir amin tursusu hesab edilir Hemcinin de cive ile zeherlenmeler zamani xususile N asetil penisilamin toremesi cox effektivdir Desferrioksamin demiri baglayan xelatlasdirici bir madde hesab edilir Hem agizdan hem de sprisle istifade edile biler Fizioloji antidotlar ise zeherin tesiri ile orqanin pozulmus fealiyyetini yeniden berpa eden maddelerdirler Meselen vasokonstriktor maddeler ile olan zeherlenmeler zamani fizioloji antidot kimi vazodilatator preparatindan istifade olunur Farmakoloji antidotlar ise oz novbelerinde daha murekkeb tesir gosteren maddelerdirler Onlar daha tez tesir gosterirler Bunlardan biri de orqanofosfat heserat zeheri ile bas veren zeherlenmeler zamani istifade olunan atropindir Zeherlenmeler zamani agiz quruyana qeder atropin maddesi verilir Hemcinin karbamat meselen Bayqon zeherlenmesinde de atropinden istifade olunur Morfin zeherlenmeleri zamani ise venadaxilinden nalokson adli madde ve ya derialtindan nalorfin adli madde yeridilir Bunlar verildiyi zaman nefesalma yaxsilasir ve morfinin diger tesirleri de suretle yox olmaga baslayir Heddinden artiq antikoaqulyant qan laxtalanmasinin qarsisini alan madde qebul edildiyi zaman K vitamini dem qazi ile zeherlenmeler zamani oksigen antifriz zeherlenmeleri zamani etil spirti heparin ucun ise protamin tursusu qeyd edile bilen diger antidotlardirlar