Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nobel Alfred Bernxard (isv. Alfred Bernhard Nobel; 21 oktyabr 1833[…] – 10 dekabr 1896[…], San-Remo, İtaliya) — İsveç mühəndis kimyaçısı. Dinamiti kəşf etmiş, tüstüsüz barıtın tərkibini tapmışdır. Təbiətcə sülhpərvər və ixtiraçı olan isveçli kimyaçı Alfred Nobel dinamiti ixtira etmişdir. Lakin bütün müharibələrə son verəcəyini düşündüyü bu ixtira başqaları tərəfindən son dərəcə ölümcül məhsul kimi görüldü. 1888-ci ildə Alfredin qardaşı Lüdviq vəfat etdiyi zaman, bir fransız qəzeti səhvən Alfredi ölüm taciri adlandıran nekroloq yayımlamışdı. Belə dəhşətli epitafiya ilə tarixdə qalmaq istəməyən Nobel qohumlarını təccübləndirən və məşhur Nobel mükafatlarını təsis edən vəsiyyət qoymuşdur.
| Alfred Nobel | |
|---|---|
| isv. Alfred Nobel | |
 | |
| Doğum tarixi | 21 oktyabr 1833[…] |
| Vəfat tarixi | 10 dekabr 1896[…](63 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | beyin qansızması[d] |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | kimyaçı, sənayeçi, xeyriyyəçi, fotoqraf, mühəndis |
| Mükafatları |      |
| Üzvlüyü | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Alfred Nobel 21 oktyabr 1833-cü ildə İsveçin Stokholm şəhərində anadan olmuşdur. Alfred Nobel Emmanuel Nobelin 3-cü oğlu olmuşdur. 1842-ci ildə Alfredin 9 yaşı olanda, anası (Andritta Alsell) və qardaşları (Robert və Lüdviq) 5 ili öncə Rusiyanın Peterburq şəhərinə getmiş atası Emmanuelin yanına köçmüşdülər. Növbəti il Alfredin kiçik qardaşı Emil dünyaya gəlmişdi. Memar, inşaatçı və ixtiraçı olan Emmanuel Nobel Peterburqda maşın mağazası açmış və tezliklə müdafiə silahlarının istehsalı ilə bağlı Rusiya hökuməti ilə olan müqavilələr sayəsində böyük uğur qazanmışdı. Atasının uğurları sayəsində Alfred 16 yaşına qədər evdə təhsil almışdı. O, professor N. N. Zinindən kimyanı oyrənməyə başlamışdır. Lakin bir çoxları Alfred Nobeli əsasən öz-özünü maarifləndirmiş bir adam hesab edirlər. Təhsilli bir kimyaçı olmaqla yanaşı, Alfred ədəbiyyatı çox sevirdi və ingilis, alman, fransız, isveç və rus dillərini mükəmməl bilirdi. Həyatının son illərində "Nemezida" adlı yeganə faciə pyesi də yazmışdır.
Alfred, həmçinin həyatının 2 ilini səyahətlərdə keçirmişdi. O, vaxtının çoxunu Parisdə laboratoriyada işləməklə keçirmişdi, lakin, həmçinin Birləşmiş Ştatlara da səyahət etmişdi. Alfred Bernard Nobel London Kral Cəmiyyətinin və İsveç Elmlər Akademiyasının üzvü olmuşdur. O, kommersiya fəaliyyəti ilə də məşğul olmuş, dinamit istehsal edən iki iri trest: Latın və Anqlosaks trestlərini təşkil etmişdir.
Baxmayaraq ki, Alfred dinamitin kəşfi ilə məşhurlaşmışdı, əksər insanlar Alfred Nobeli yaxından tanımırdı. O, qeyri-səmimilik və nümayişi xoşlamayan, sakit təbiətli bir adam idi. Onun çox az dostu var idi və heç vaxt ailə həyatı qurmamışdı. Alfred dinamitin məhv edici gücünü bildiyi halda, onun sülh müjdəçisi olduğuna inanırdı. Alfred dünya sülh müdafiəçisi Berta von Sutnerə belə demişdi: "Mənim zavodlarım sənin iclaslarından daha tez müharibəyə son qoya bilər. 2 ordunun 1 saniyədə bir-birini məhv edə biləcəyi gün gəldiyində, bütün sivil dövlətlər müharibədən geri çəkiləcək və öz qoşunlarını təxliyə edəcəklər."
Elmi fəaliyyəti
Qayıtdıqdan sonra Alfred atasının zavodunda işləməyə başladı. O, 1859-cu ilə, atası müflis olana qədər burada işləmişdir. Az sonra Alfred 1862-ci ilin yayında nitroqiliserin ilə təcrübələr aparmağa və ilk partlayışlarını həyata keçirməyə başlamışdı. Yalnız bir il sonra (1863, oktyabr) Alfred öz partladıcısı, "Nobel alışqanı" üçün İsveç patenti almışdı. Öz ixtirası vasitəsilə atasına kömək etmək üçün İsveçə qayıdan Alfred Stokholm yaxınlığında yerləşən Helenburqda nitroqliserin istehsal etmək üçün kiçik zavod təsis etdi. Təəssüf ki, nitroqliserinlə işləmək çox çətin və təhlükəlidir. 1864-cü ildə Alfredin zavodu partlamış və bir sıra insan, o cümlədən Alfredin kiçik qardaşı Emil həlak olmuşdu. Partlayış Alfredin qarşısını ala bilmədi və sadəcə 1 ay içərisində o, nitroqliserin istehsal edən digər zavodlar təsis etdi. 1867-ci ildə Alfred yeni və idarəsi daha təhlükəsiz olan dinamit ixtira etmişdi.
Nobel Azərbaycanda
Nobel və qardaşları Krım müharibəsinə cəlb olunmuş çar ordusu üçün silah istehsal etməyə başlayırlar. Əvvəlcə Azərbaycana Robert gəlir. O, tüfəng qundağı üçün qoz ağacı (bəzi mənbələrə görə dəmirağac) axtara-axtara Lənkərandan Bakıya gəlir və orada qaynayıb-qarışan bir şəhər görür. Robert Nobel Bakıda neftlə bağlı geniş biznes imkanları görür və qardaşlarını burada şirkət açmağa inandırır. 1875-ci ildə Nobel qardaşları Bakıda "Tovarişestvo Neftyanoqo Proizvodstva Bratyev Nobel" – Nobel Qardaşları şirkətini yaradırlar. Az müddətdə Nobel qardaşları Abşeronun bir sıra neft mədənlərinin sahibi olur, zavodlar alır və xeyli kapitala yiyələnirlər.
Lakin Rusiyada proletar inqilabından sonra bolşeviklər Bakı neftinə can atırdılar. 1920-ci ilin aprel ayında onlar Bakıya daxil olur və neft sənayesini milliləşdirirlər. Nobel qardaşlarının milyonları, əlbəttə ki, batmır. Çünki pullar xarici banklara yatırılırdı. Hal-hazırda məhz həmin pullar "Nobel mükafatı" formasında müxtəlif sahədə mühüm kəşf və ixtiraları olan alimlərə təqdim olunur. Nobel mükafatının məbləği təxminən 1.300.000$ (bir milyon üç yüz min ABŞ dolları)-na bərabərdir.
Ölümü
Alfred sağlığında sülh görmədi. Kimyaçı və ixtiraçı Alfred Nobel 10 dekabr 1886-cı ildə İtaliyada beyin qanamasından dünyasını dəyişdi. Bir sıra dəfn xidməti həyata keçirildikdən və Alfred Nobelin cəsədi yandırıldıqdan sonra, onun vəsiyyətnaməsi oxundu. Hər kəs çox təəccüblənmişdi.
Vəsiyyətnaməsi
Alfred Nobel sağlığında bir neçə vəsiyyətnamə yazmışdı, lakin sonuncusu təxminən ölümündən 1 il əvvəl, 27 noyabr 1885-ci ildə yazılmışdı. Nobel son vəsiyyətində varidatının təxminən 94 faizini "il ərzində bəşəriyyətə böyük töhfələr vermiş şəxslər" üçün 5 mükafatın (fizika, kimya, fiziologiya yaxud tibb, ədəbiyyat və sülh) təsisinə ayırmışdı. Baxmayaraq ki, Nobel vəsiyyətnaməsində mükafatlar üçün çox möhtəşəm planlar teklif etmişdi, vəsiyyətnamə ilə bağlı bir sıra problem yaşandı. Alfred Nobelin qohumları elə təəccüblənmişdilər ki, bir çoxu vəsiyyətnaməyə etiraz etmək istədi.
Vəsiyyətnamənin quruluşunda Fransada vəsiyyətnaməyə etiraz etməyə səbəb ola biləcək rəsmi nöqsanlar var idi. Alfredin qanuni yaşayış yerinin hansı ölkə olması naməlum idi. O, 9 yaşına qədər İsveç vətəndaşı olmuşdu, lakin sonralar Rusiya, Fransa və İtaliyada bu ölkələrin vətəndaşı olmadan yaşamışdı. Nobel ölümündən sonra İsveçdə dəfn edilməsi üçün planlar hazırlamışdı. Vəsiyyətnamə və əmlakın hansı ölkənin qanunları ilə idarə edilməsini yaşadığı yer müəyyənləşdirəcəkdi. Əgər Fransadırsa, vəsiyyətnamə qəbul edilməyə və vergi götürülə bilərdi. Nobel sülh mükafatını Norveç Stortinqinin (Parlamentinin) seçməsini istəmişdi, buna görə də bir çoxları onu vətənpərvər olmamaqda günahlandırdı. Bu mükafatları həyata keçirəcək fond helə də mövcud deyildi və təsis olunmalı idi. Vəsiyyətnamədə bildirilməmişdi ki, ilin qalibi olmayacağı təqdirdə nə edilməlidir. Alfredin vəsiyyətnaməsindəki natamamlıqlar və digər maneələr nəticəsində Nobel fondunun təsisinə və ilk mükafatın təqdim olunmasına qədər maneələrlə dolu 5 il kecmişdi.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- "Alfred Nobel | Mixail Boltovskinin məqaləsi"
Ədəbiyyat
- Nobel. Nobellər və Bakı nefti. Bakı, 2010, səh.188.
- M. Mirzəyev. Nobelçi fiziklər. Bakı, 2004. səh. 8
- Lundström R. Alfred B Nobel. S. 97.
- Jakob och Johannes kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/SSA/0008/C I a/21 (1828-1844), bildid: C0054707_00124. S. 174.
- Alfred B Nobel (швед.). 1917.
- Alfred Nobel 1833-1896Established the Nobel Prizes "for the Greatest Benefit to Mankind".
- Alfred Nobel Timeline (ing.). Nobel Foundation.
- Nobel, ALFRED BERNHARD // . Svenskagravar.se.
- Sten nr 66 – Alfred Nobel. Norra begravningsplatsen.se.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nobel Alfred Bernxard isv Alfred Bernhard Nobel 21 oktyabr 1833 10 dekabr 1896 San Remo Italiya Isvec muhendis kimyacisi Dinamiti kesf etmis tustusuz baritin terkibini tapmisdir Tebietce sulhperver ve ixtiraci olan isvecli kimyaci Alfred Nobel dinamiti ixtira etmisdir Lakin butun muharibelere son vereceyini dusunduyu bu ixtira basqalari terefinden son derece olumcul mehsul kimi goruldu 1888 ci ilde Alfredin qardasi Ludviq vefat etdiyi zaman bir fransiz qezeti sehven Alfredi olum taciri adlandiran nekroloq yayimlamisdi Bele dehsetli epitafiya ile tarixde qalmaq istemeyen Nobel qohumlarini teccublendiren ve meshur Nobel mukafatlarini tesis eden vesiyyet qoymusdur Alfred Nobelisv Alfred NobelDogum tarixi 21 oktyabr 1833 1833 10 21 Vefat tarixi 10 dekabr 1896 1896 12 10 63 yasinda Vefat yeri San Remo ItaliyaVefat sebebi beyin qansizmasi d Defn yeri Norra beqravninqsplatsen d Fealiyyeti kimyaci senayeci xeyriyyeci fotoqraf muhendisMukafatlariUzvluyu Isvec Kral Elmler Akademiyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAlfred Nobel 21 oktyabr 1833 cu ilde Isvecin Stokholm seherinde anadan olmusdur Alfred Nobel Emmanuel Nobelin 3 cu oglu olmusdur 1842 ci ilde Alfredin 9 yasi olanda anasi Andritta Alsell ve qardaslari Robert ve Ludviq 5 ili once Rusiyanin Peterburq seherine getmis atasi Emmanuelin yanina kocmusduler Novbeti il Alfredin kicik qardasi Emil dunyaya gelmisdi Memar insaatci ve ixtiraci olan Emmanuel Nobel Peterburqda masin magazasi acmis ve tezlikle mudafie silahlarinin istehsali ile bagli Rusiya hokumeti ile olan muqavileler sayesinde boyuk ugur qazanmisdi Atasinin ugurlari sayesinde Alfred 16 yasina qeder evde tehsil almisdi O professor N N Zininden kimyani oyrenmeye baslamisdir Lakin bir coxlari Alfred Nobeli esasen oz ozunu maariflendirmis bir adam hesab edirler Tehsilli bir kimyaci olmaqla yanasi Alfred edebiyyati cox sevirdi ve ingilis alman fransiz isvec ve rus dillerini mukemmel bilirdi Heyatinin son illerinde Nemezida adli yegane facie pyesi de yazmisdir Alfred hemcinin heyatinin 2 ilini seyahetlerde kecirmisdi O vaxtinin coxunu Parisde laboratoriyada islemekle kecirmisdi lakin hemcinin Birlesmis Statlara da seyahet etmisdi Alfred Bernard Nobel London Kral Cemiyyetinin ve Isvec Elmler Akademiyasinin uzvu olmusdur O kommersiya fealiyyeti ile de mesgul olmus dinamit istehsal eden iki iri trest Latin ve Anqlosaks trestlerini teskil etmisdir Baxmayaraq ki Alfred dinamitin kesfi ile meshurlasmisdi ekser insanlar Alfred Nobeli yaxindan tanimirdi O qeyri semimilik ve numayisi xoslamayan sakit tebietli bir adam idi Onun cox az dostu var idi ve hec vaxt aile heyati qurmamisdi Alfred dinamitin mehv edici gucunu bildiyi halda onun sulh mujdecisi olduguna inanirdi Alfred dunya sulh mudafiecisi Berta von Sutnere bele demisdi Menim zavodlarim senin iclaslarindan daha tez muharibeye son qoya biler 2 ordunun 1 saniyede bir birini mehv ede bileceyi gun geldiyinde butun sivil dovletler muharibeden geri cekilecek ve oz qosunlarini texliye edecekler Elmi fealiyyetiQayitdiqdan sonra Alfred atasinin zavodunda islemeye basladi O 1859 cu ile atasi muflis olana qeder burada islemisdir Az sonra Alfred 1862 ci ilin yayinda nitroqiliserin ile tecrubeler aparmaga ve ilk partlayislarini heyata kecirmeye baslamisdi Yalniz bir il sonra 1863 oktyabr Alfred oz partladicisi Nobel alisqani ucun Isvec patenti almisdi Oz ixtirasi vasitesile atasina komek etmek ucun Isvece qayidan Alfred Stokholm yaxinliginda yerlesen Helenburqda nitroqliserin istehsal etmek ucun kicik zavod tesis etdi Teessuf ki nitroqliserinle islemek cox cetin ve tehlukelidir 1864 cu ilde Alfredin zavodu partlamis ve bir sira insan o cumleden Alfredin kicik qardasi Emil helak olmusdu Partlayis Alfredin qarsisini ala bilmedi ve sadece 1 ay icerisinde o nitroqliserin istehsal eden diger zavodlar tesis etdi 1867 ci ilde Alfred yeni ve idaresi daha tehlukesiz olan dinamit ixtira etmisdi Nobel AzerbaycandaNobel ve qardaslari Krim muharibesine celb olunmus car ordusu ucun silah istehsal etmeye baslayirlar Evvelce Azerbaycana Robert gelir O tufeng qundagi ucun qoz agaci bezi menbelere gore demiragac axtara axtara Lenkerandan Bakiya gelir ve orada qaynayib qarisan bir seher gorur Robert Nobel Bakida neftle bagli genis biznes imkanlari gorur ve qardaslarini burada sirket acmaga inandirir 1875 ci ilde Nobel qardaslari Bakida Tovarisestvo Neftyanoqo Proizvodstva Bratyev Nobel Nobel Qardaslari sirketini yaradirlar Az muddetde Nobel qardaslari Abseronun bir sira neft medenlerinin sahibi olur zavodlar alir ve xeyli kapitala yiyelenirler Lakin Rusiyada proletar inqilabindan sonra bolsevikler Baki neftine can atirdilar 1920 ci ilin aprel ayinda onlar Bakiya daxil olur ve neft senayesini millilesdirirler Nobel qardaslarinin milyonlari elbette ki batmir Cunki pullar xarici banklara yatirilirdi Hal hazirda mehz hemin pullar Nobel mukafati formasinda muxtelif sahede muhum kesf ve ixtiralari olan alimlere teqdim olunur Nobel mukafatinin meblegi texminen 1 300 000 bir milyon uc yuz min ABS dollari na beraberdir OlumuAlfred sagliginda sulh gormedi Kimyaci ve ixtiraci Alfred Nobel 10 dekabr 1886 ci ilde Italiyada beyin qanamasindan dunyasini deyisdi Bir sira defn xidmeti heyata kecirildikden ve Alfred Nobelin cesedi yandirildiqdan sonra onun vesiyyetnamesi oxundu Her kes cox teeccublenmisdi VesiyyetnamesiAlfred Nobel sagliginda bir nece vesiyyetname yazmisdi lakin sonuncusu texminen olumunden 1 il evvel 27 noyabr 1885 ci ilde yazilmisdi Nobel son vesiyyetinde varidatinin texminen 94 faizini il erzinde beseriyyete boyuk tohfeler vermis sexsler ucun 5 mukafatin fizika kimya fiziologiya yaxud tibb edebiyyat ve sulh tesisine ayirmisdi Baxmayaraq ki Nobel vesiyyetnamesinde mukafatlar ucun cox mohtesem planlar teklif etmisdi vesiyyetname ile bagli bir sira problem yasandi Alfred Nobelin qohumlari ele teeccublenmisdiler ki bir coxu vesiyyetnameye etiraz etmek istedi Vesiyyetnamenin qurulusunda Fransada vesiyyetnameye etiraz etmeye sebeb ola bilecek resmi noqsanlar var idi Alfredin qanuni yasayis yerinin hansi olke olmasi namelum idi O 9 yasina qeder Isvec vetendasi olmusdu lakin sonralar Rusiya Fransa ve Italiyada bu olkelerin vetendasi olmadan yasamisdi Nobel olumunden sonra Isvecde defn edilmesi ucun planlar hazirlamisdi Vesiyyetname ve emlakin hansi olkenin qanunlari ile idare edilmesini yasadigi yer mueyyenlesdirecekdi Eger Fransadirsa vesiyyetname qebul edilmeye ve vergi goturule bilerdi Nobel sulh mukafatini Norvec Stortinqinin Parlamentinin secmesini istemisdi buna gore de bir coxlari onu vetenperver olmamaqda gunahlandirdi Bu mukafatlari heyata kecirecek fond hele de movcud deyildi ve tesis olunmali idi Vesiyyetnamede bildirilmemisdi ki ilin qalibi olmayacagi teqdirde ne edilmelidir Alfredin vesiyyetnamesindeki natamamliqlar ve diger maneeler neticesinde Nobel fondunun tesisine ve ilk mukafatin teqdim olunmasina qeder maneelerle dolu 5 il kecmisdi Hemcinin baxNobel mukafati Nobel mukafati laureatlarinin siyahisi Nobel mukafati laureati qadinlarin siyahisi Nobel Mukafati MuzeyiXarici kecidler Alfred Nobel Mixail Boltovskinin meqalesi EdebiyyatNobel Nobeller ve Baki nefti Baki 2010 seh 188 M Mirzeyev Nobelci fizikler Baki 2004 seh 8Lundstrom R Alfred B Nobel S 97 Jakob och Johannes kyrkoarkiv Fodelse och dopbocker SE SSA 0008 C I a 21 1828 1844 bildid C0054707 00124 S 174 Alfred B Nobel shved 1917 Alfred Nobel 1833 1896Established the Nobel Prizes for the Greatest Benefit to Mankind Alfred Nobel Timeline ing Nobel Foundation Nobel ALFRED BERNHARD Svenskagravar se Sten nr 66 Alfred Nobel Norra begravningsplatsen se