Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İmadəddin Nəsimi (tam adı: Şeyx Əli ibn Seyid Məhəmməd İmadəddin Nəsimi) 1369, Şamaxı, Təbriz, Bağdad, Hələb, Şiraz və ya Diyarbəkir – 1419, Hələb) — Azərbaycan şairi, mütəfəkkir. "İmadəddin Nəsimi" adı ilə məşhurdur. İlk təhsilini Şamaxıda almış, dövrün elmlərini, dinlərin tarixini, məntiq, riyaziyyat və astronomiyanı öyrənmişdir.
| İmadəddin Nəsimi | |
|---|---|
| az-əbcəd. سئید علی عمادالدّین نسیمی | |
 Nəsiminin Mikayıl Abdullayev tərəfindən çəkilmiş bədii portreti (1973) | |
| Doğum adı | Seyid Əli İmadəddin Nəsimi |
| Doğum tarixi | 1369 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı |
| Əsərlərinin dili | Azərbaycan dili, ərəb dili, fars dili |
| Tanınmış əsərləri |
|
 İmadəddin Nəsimi Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı ilə İmadəddin Nəsimi Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısına daxil edilmişdir.
Həyatı
Nəsiminin həyatı haqqında çox geniş məlumat mövcud deyil. Mənbələrin əksəriyyəti onun adını İmadəddin kimi göstərir, ancaq Nəsiminin əsl adının Əli və Ömər olduğunu qeyd edən mənbələr də vardır. Bir çox tədqiqatçılar onun Şamaxıda, başqaları isə Bursada,Urmiyada, Təbrizdə, Bakıda, Diyarbəkirdə və hətta Şirazda anadan olduğunu iddia edirlər.
Şairin atası Şirvanda yaxşı tanınan şəxsiyyətlərdən idi. Nəsiminin bir qardaşı da olub. Onun Şamaxıda yaşadığı, təxəllüsü ilə şeirlər yazdığı və hazırda bu adla tanınan qədim qəbiristanlıqda basdırıldığı məlumdur. İslamdan sonrakı dövrdə Şamaxı iri mədəniyyət mərkəzlərindən birinə çevrilmişdi. Burada çoxlu məktəb, mədrəsə, bütün Şərqdə məşhur olan şeir və musiqi məclisləri fəaliyyət göstərirdi, zəngin ictimai və şəxsi kitabxanalar mövcud idi. Paytaxtdan bir qədər kənarda, Məlhəm adlanan yerdə məşhur şair Xaqani Şirvaninin əmisi — alim və həkim Kafiəddin tərəfindən yaradılmış tibb akademiyası da fəaliyyət göstərirdi. Nəsiminin məktəb illəri belə bir mühitdə keçib.
Nəsimi dövrünün görkəmli ariflərindən müvafiq elmlərdən təhsil aldıqdan sonra hürufi Fəzlullah Nəiminin xidmətinə girmiş, onun tərbiyə və təlimlərindən bəhrələnmişdir. Səfərlərinin hamısında özünün şeyx mürşidi Nəimi ilə yol yoldaşı olmuş və onun qızı ilə ailə qurmuşdur.
Şairin əsərlərinin təhlili göstərir ki, Nəsimi Şamaxıda o dövrün ən yaxşı universitetlərinin tələbinə cavab verəcək bir dərəcədə kamil təhsil ala bilib. O, və qədim yunan fəlsəfəsini, habelə ədəbiyyatını dərindən mənimsəmiş, İslamın və xristianlığın əsaslarına yaxından bələd olmuş, tibb, astronomiya və astrologiya, riyaziyyat və məntiq elmlərinə dərindən yiyələnmişdi. O, dilləri elə yaxşı öyrənmişdi ki, Azərbaycan, fars və ərəb dillərində eyni dərəcədə gözəl şeirlər yaza bilirdi. Onun azərbaycanca şeirlərinin dili həm zənginliyi, həm də xalq nitqinə yaxınlığı ilə seçilir, atalar sözləri, zərb-məsəllər, hikmətli sözlər burada çoxluq təşkil edir. Nəsiminin rübailəri Azərbaycan xalq şeiri nümunələri olan bayatılara çox yaxındır.
Nəsiminin poeziyasında Azərbaycanın, eləcə də digər Şərq ölkələrinin məşhur alim və şairlərinin adları tez-tez xatırlanır. Bunlardan İbn Sinanı, Xaqanini, Nizamini, Fələkini, Mənsur Həllacı, Fəzlüllah Nəimini, Şeyx Mahmud Şəbüstərini, Övhədi Marağayini və başqalarını göstərmək olar.
Hürufilər Əmir Teymur tərəfindən ciddi təzyiqlərə məruz qaldığı bir vaxtda Nəsimi vətəndən didərgin düşüb, İraq, Türkiyə, Suriyada yaşamağa məcbur olub. Hürufilik təlimi əsasında irəli sürdüyü panteist ideyaları üstündə Hələb şəhərində edam olunub. Nəsiminin edamı haqqında yazır: "O, hürufilərin şeyxidir, Hələbdə sakin idi, tərəfdarları çoxaldı, bidəti artdı, iş o yerə çatdı ki, sultan onun öldürülməsini əmr etdi, boynu vuruldu, dərisi soyuldu, çarmıxa çəkildi".
Nəsimi öz ideyalarını peşəkar filosof kimi ayrıca traktatlarda bitkin sistemdə verməyib, çünki Miyanəcinin, İbn Ərəbinin geniş əhatəli sufi-fəlsəfi əsərlərindən sonra bu məzmunda traktatlar yazmağa o zaman bəlkə də ehtiyac duyulmurdu. Hürufiliyin nəzəri əsaslarına gəldikdə, Nəiminin əsərlərində o artıq işlənib hazırlanmışdı.
Yaradıcılığı
Nəsimi dilin zənginliklərindən qəzəllərində özünəməxsus bir ustalıqla istifadə edir. Bəzən şair şeirlərini yalnız xitab və ifadəli təkrarlar üzərində qurur. Filosof-şairin poeziyası çox tez bir zamanda Orta Asiya, Türkiyə və İran xalqları arasında populyarlıq qazanır. Mənsur Həllacla birlikdə onun adı öz əqidəsi uğrunda qeyri-adi sədaqət və cəsurluq rəmzinə çevrilir. Onun əsərləri bir çox dillərə çevrilir və həmin dillərdə yazıb-yaradan şairlər onu təqlid edirlər. Nəsiminin şeirlərini xalq arasında avazla oxumaq və onun hürufi ideyalarını təbliğ etmək üstündə bir çoxları əzablara qatlaşır, hətta canlarından da keçirlər.
Yaradıcılığının ilk dövrlərində Nəsimi də ustadı Nəimi kimi sufizm mövqeyində dayanır və tanınmış sufi şeyxi Şiblinin təlimini davam etdirir. Bu mərhələdə şair öz əsərlərini "Hüseyni", "Seyid Hüseyni", "Seyid" təxəllüsləri ilə yazır. Lakin X əsrin sufi İran filosof-şairi Mənsur Həllacın təlimi Nəsiminin ruhuna daha yaxın idi. İlk dəfə məhz o demişdi ki, "Mən Allaham!"(Ənəl həqq) Bu cür küfr sayılan fikirlərinə görə Mənsur Həllac daim təqiblərə məruz qalmış və nəhayət, öz ömrünü dar ağacında başa vurmuşdu. Əqidəsi uğrunda bu cür fədakarlıq göstərməyə hazır olan Nəsimi də Mənsura heyran kəsilmiş və öz əsərlərində onu tərənnüm etmişdi. Maraqlıdır ki, şair hürufi təlimini qəbul etdikdən sonra da Həllaca vurğunluğundan qalmamışdı. Bu sözləri müəyyən mənada Nəsiminin uzun müddət sadiq qaldığı sufi fəlsəfəsi haqda da söyləmək olar. Bununla əlaqədar olaraq, Zümrüd Quluzadə yazır: "Nəsimi yaradıcılığının mərkəzində lirik qəhrəmanın aşiq olduğu, onu yüksəldən, kamilləşdirən və öz nuruna qərq edən gözəl-Allah dayanır. İnsan üçün ən yüksək, ülvi duyğu həmin sevgilinin vüsalına yetişmək, ona qovuşmaq, onda əriyib yox olmaqdır. Şair yazır ki, eşqi günah sayanların sözlərinə baxmayaraq, o, bu yoldan çəkinməyəcək. Çünki yalnız bu yol insanı tanrıya, həqiqətə çatdıra bilər." Daha sonra oxuyuruq: "Lakin tədricən Nəsiminin dünyagörüşündə sufilik hürufiliklə əvəz olunur. Bu, hər şeydən öncə şairin panteist görüşlərindəki dəyişiklikdə əks olunur. Bu görüşlərin əsasında artıq eşq və sərxoşluq deyil, hərf, ağıl dayanmağa başlayır. Bu zamandan etibarən Nəsimi fəlsəfədə Nəiminin yaratdığı hürufiliyə tapınır və onun əsas müddəalarını təbliğ edir. Ancaq Nəsiminin təbliğ etdiyi hürufilik heç də Nəiminin yaratdığı təlimin eynilə təkrarı deyil."
Qeyd etmək lazımdır ki, Nəsiminin divanı Azərbaycanda 1972-ci ildə Həmid Məhəmmədzadə tərəfindən çap olunmuş və İranda da bir dəfə "Gecə qaranlığında Simurq" adı ilə Seyid Əli Salehinin təşəbbüsü, 1968-ci ildə Hüseyn Ahi, 1980-ci ildə Foruği nəşriyyatı vasitəsi və 1972-ci ildə isə Nəşri Nei tərəfindən Cəlal Pendərinin səyi ilə çap edilmişdir.
AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun direktor müavini, filologiya üzrə elmlər doktoru Paşa Kərimov Ankara Milli Kitabxanasından böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin anadilli divanının iki nüsxəsinin surətini əldə edib. 83 vərəqdən ibarət birinci divan aydın nəsx xətti ilə köçürülüb. 308 vərəqdən ibarət olan ikinci divan da səliqəli və gözəl xətlə yazılıb. Qeyd edək ki, bu divan Nəsiminin əlyazma divanları içərisində ən irihəcmlilərdəndir. Divanın əvvəlində "Divani-həzrəti-Seyyid Nəsimi qəddəsə sirülhül-əziz" ("Həzrət Seyid Nəsiminin (qəbri pak olsun) divanı") sözləri yazılıb. Buraya 711 qəzəl, 6 tərcibənd, 3 məsnəvi, 9 müstəzad, 5 müxəmməs, 603 rübai, 3 qitə daxildir. Diqqəti cəlb edən cəhət odur ki, bu nüsxədə Nəsiminin əlyazma və mətbu divanlarında rast gəlmədiyimiz bir sıra şeirlər vardır. Mənbələrdə şairin heç bir müxəmməsinə rast gəlmədiyimiz halda, burada onun 5 müxəmməsi verilib. O da bildirilir ki, bu şeirlər hürufiliyi yaymaq məqsədilə Nəsiminin nüfuzundan istifadə edən, onun adından əsərlər yazan hürufilərə də məxsus ola bilər. Həmçinin 2019-cu ildə AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun direktor müavini, filologiya elmləri doktoru Paşa Kərimov böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsimi divanının-lirik şeirlər toplusunun Ankaranın Milli Kitabxanasında saxlanan iki əlyazma nüsxəsinin sürətini əldə edib. Bu nüsxələr şairin "Hüseyni" təxəllüsü ilə yazdığı şeirlərin olması ilə diqqəti cəlb edir. 105 vərəqdən ibarət birinci əlyazmanın başlığı "Divani-Həzrət Seyyid-Nəsimi" kimi getsə də, buradakı şeirlərin çoxu "Hüseyni" təxəllüsü ilə yazılıb. 124 vərəqdən ibarət ikinci əlyazma divanında isə şairin həm Nəsimi, həm də Hüseyni təxəllüsü ilə yazdığı şeirləri vardır.
Nəsimi divanının sürətləri yeni əldə edilmiş nüsxələri şairin yaradıcılığının tədqiqi baxımından böyük maraq kəsb edir.
Qeyd etmək yerinə düşər ki, İmadəddin Nəsiminin əlyazma nüsxələri dünyanın bir çox kitabxana və muzeylərində qorunub saxlanır. Qardaş ölkə Türkiyənin kitabxana və əlyazma mərkəzlərində Nəsiminin əsərlərinin 170-dək əlyazması mövcuddur. Bununla yanaşı, şairə aid edilən bir çox nəsr əsərləri mövcuddur ki, onların xüsusi tədqiqata ehtiyacı var. AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun dissertantı Nəzrin Atabəylinin Türkiyədə İmadəddin Nəsiminin əlyazma nüsxələri ilə bağlı apardığı tədqiqat zamanı məlum olub ki, Türkiyənin müxtəlif əlyazma mərkəzlərində Nəsimi "Divan"ının 80-dən çox əlyazma nüsxəsi saxlanılır. Onların sırasında Manisa, Amasya, Ərzurum, İzmir, Diyarbəkir, Balıkəsir, İstanbul, Ankara və s. yerlərdə saxlanılan nüsxələri qeyd etmək olar. Tədqiqat zamanı onlardan bir neçəsinin fotosurəti əldə edilib.
Türkiyədə Nəsimi əlyazmaları ən çox İstanbul və Ankara şəhərlərində qorunur. Nəsimi əsərlərinin Ankara nüsxələri şəhər Milli Kitabxanasının nadir kitablar və əlyazmalar şöbəsində qorunur. Burada müxtəlif kolleksiyalarda Nəsimi "Divan"ının 20-yə yaxın əlyazma nüsxəsi saxlanılır. Ankara Milli Kitabxanasında qorunan Nəsimi "Divan"ının ən qədimi 1536-cı ildə köçürülən nüsxədir. Katibi məlum olmayan bu əlyazma 81 vərəqdən ibarətdir. Bu nüsxədə şairə aid Azərbaycan dilində 223 qəzəl, 54 rübai və tuyuq, 2 tərcibənd və 1 müstəzad yer alır. Burada qorunan digər nüsxə isə ən çox qəzəl və rübailərin yer alması ilə fərqlənir. Köçürülmə tarixi və katibi məlum olmayan bu nüsxə 137 vərəqdən ibarətdir. Həmin nüsxədə şairin 2 məsnəvisi, 528 qəzəli, 226 rübaisi və 1 müstəzadı yer alıb. Ankara Milli Kitabxanasında qorunan digər bir "Divan" isə 256 vərəqdən ibarətdir. Bu nüsxə Adnan Ötükən Xalq Kitabxanası kolleksiyasına aiddir. 1603-cü ildə köçürülüb, katibi məlum deyil. Əlyazmada Nəsimiyə aid Azərbaycan dilində çox sayda qəzəl, minacat, nət, tərcibənd, qəsidə, tərkibbənd, məsnəvi, rübai və s. yer alıb. Bəzi vərəqləri itib. İstanbul kitabxana və muzeylərində Nəsimiyə aid 35-dən çox əlyazma nüsxəsi saxlanılır. Bunlar əsasən Topqapı Sarayı Muzeyi, İstanbul Millət Kitabxanası, İstanbul Şəhər Bələdiyyəsi Atatürk Kitabxanası, İstanbul Süleymaniyyə Əlyazma Əsərlər Kitabxanası, İstanbul Universiteti Əlyazma Əsərlər Kitabxanası və digər zəngin əlyazma xəzinələridir. İnstitutun dissertantı Nəzrin Atabəyli qeyd edib ki, İstanbul kitabxanasında türkcə divanlar kolleksiyasında qorunan və 1487-ci ildə köçürülmüş nüsxənin katibi məlum deyil. Əlyazma nüsxəsi 171 vərəqdən ibarətdir. İstanbulda saxlanılan digər əlyazma isə vərəq sayına (223 vərəq) görə irihəcmli nüsxələrdən hesab edilir.
Özbəkistanın Daşkənd şəhərində elmi ezamiyyətdə olan Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun əməkdaşı, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Kərimulla Məmmədzadə Özbəkistan Elmlər Akademiyasının Əbu Reyhan Biruni adına Şərqşünaslıq İnstitutunda araşdırmalar aparmışdır. Araşdırmalar zamanı məlum olub ki, Əbu Reyhan Biruni adına Şərqşünaslıq İnstitutunda azərbaycanlı müəlliflərə aid 230-dan çox əlyazma saxlanılır. Bu əlyazmalar içində İmadəddin Nəsimiyə aid 4 əlyazma nüsxəsi də vardır.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq sərəncamı ilə 2019-cu ildə Böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin (1369–1417) 650 illik yubileyi qeyd edilir. İmadəddin Nəsimi Azərbaycanın şairi, dövrünün görkəmli mütəfəkkiri olmuşdur. Nəsiminin yaradıcılığı Azərbaycan dili və ədəbiyyatının inkişafında mühüm bir mərhələdir.
Şairin sağlığında əsərləri Azərbaycan, Yaxın Şərq, İraq, Suriya, Orta Asiyada geniş yayılmışdı. Nəsimi sadəcə Azərbaycan ədəbiyyatına deyil, 15-ci əsrdən etibarən bütün türk ədəbiyyatına güclü təsir göstərmişdir. Şairin əsərləri əlyazmalar şəklində dünyanın bir sıra kitabxanalarında saxlanılır.
Şairin əsərləri dönə-dönə çap edilmiş, barəsində tədqiqat əsərləri yazılmışdır. UNESCO-nun qərarı ilə Nəsiminin anadan olmasının 600 illiyi dünya miqyasında geniş qeyd edilmişdir.
Xatirəsi
Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Dilçilik İnstitutuna Nəsiminin adı verilmişdir.
15 noyabr 2018-ci ildə Azərbaycan prezidenti növbəti ildə İmadəddin Nəsiminin 650 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında sərəncam imzalamışdır.
19 noyabr 2018-ci ildə Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunda Nəsiminin büstünün açılış mərasimi olub.
10 may 2019-cu ildə Xaçmazdakı "Çənlibel" parkında İmadəddin Nəsiminin abidəsinin və yeni inşa olunan 35 metr hündürlükdəki "Saatlar qülləsi"nin açılışı olub.
2019-cu ildə Kiyevdə Nəsiminin heykəltaraş Seyfəddin Qurbanov tərəfindən hazırlanan heykəli ucaldılıb.
3 iyun 2019-cu ildə İmadəddin Nəsiminin 650 illiyi ilə əlaqədar Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı Mars və Yupiter planetlərinin arasında yerləşən 1995 UN2 asteroidinə Nəsiminin adını verdi.
2019-cu ildə Türkiyənin Xəzinə və Maliyyə Nazirliyinin zərbxanası Azərbaycan səfirliyinin təşəbbüsü ilə şairin 650 illiyinə həsr olunan xatirə pulları buraxıb.
Qeydlər
- Azərbaycandilli mənbələrdə İmaməddin Nəsimi kimi də qeyd olunur.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- "İmadəddin Nəsiminin 650 illik yubileyinə həsr olunan sərgi açılıb". 2021-04-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-02.
- "Rumıniyanın Amosnews agentliyi İmaməddin Nəsimi barədə məqalə yayıb". 2019-06-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-02.
- "İmaməddin Nəsimi". 2019-12-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-02.
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2022-03-08 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-02.
- """Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları"nın və "Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı"nın təsdiq edilməsi haqqında" [[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı" (az.). nk.gov.az. 2019-05-11. 2020-11-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-13.
- "Səid Nəfi-si, 1355/335
- "Paşa Kərimov Ankara Milli Kitabxanasından yaradıcılığında Nəsiminin güclü təsiri olan, XVI əsrdə yaşamış osmanlı şairi Heyrətinin divanının surətini əldə edib". 2021-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-14.
- "Paşa Kərimov Tehranın Mulis kitabxanasından böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin anadilli divanının – lirik şeirlər toplusunun yeni əlyazma nüsxəsinin surətini əldə edib". 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-09-08.
- "Paşa Kərimov Ankara Milli Kitabxanasından böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin anadilli divanının iki nüsxəsinin surətini əldə edib". 2019-01-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-19.
- "Paşa Kərimov Türkiyədən Nəsiminin əlyazma surətini əldə edib". 2021-04-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-21.
- "Nəsiminin Türkiyədə yeni əlyazma nüsxələri aşkar edilib" (Azərbaycan dili). azertag.az. 2020-02-28 tarixində .
- "Özbəkistanın Şərqşünaslıq İnstitutunda azərbaycanlı müəlliflərə aid əlyazmalar saxlanılır" (Azərbaycan dili). azertag.az. 2020-02-28 tarixində .
- President.Az. "Böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin 650 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı" (az.). President.az. 15.11.2018. 2021-04-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-15.
- İnterAz. "Moskvada İmadəddin Nəsiminin büstünün açılış mərasimi baş tutub" (az.). Youtube.com. 20.11.2018. 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-20.
- AzərTAc. "Xaçmazda İmadəddin Nəsiminin abidəsinin və "Saatlar qülləsi"nin açılışı olub" (az.). Youtube.com. 11.05.2019. 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-11.
- Real TV. "Ukraynada Nəsimi izi" (az.). Youtube.com. 25.05.2019. 2021-12-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-25.
- Oxu.az 3 İyn 2019 12:29 03 iyun 2019 tarixində mənbəyindən arxivləndi.
- Real TV. "Türkiyədə Nəsiminin 650 illiyinə həsr olunan xatirə pulları buraxılıb" (az.). Youtube.com. 24.08.2019. 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-24.
Ədəbiyyat
- İmadəddin Nəsimi. Seçilmiş əsərləri: I cild, II cild. Bakı: "Lider", 2004.
- İmadəddin Nəsimi həyatı və yaradıcılğı
- "Nəsimi və xalq poeziyası". Məmmədhüseyn Təhmasib. Seçilmiş əsərləri. 2 cilddə. I cild. Bakı: Mütərcim, 2010. — səh. 379–391.
- Ziya Bünyadov. "Nəsimi diri-diri dərisi soyularaq öldürülməyib" ( (az.)). “Azərbaycan şərqşünaslığı” jurnalı; N1. / islamazeri. 2009. 2015-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-08-09.
- Səadət Şıxıyeva. Hürufiliyin tarixi: ənənəviləşmiş təhriflər, unudulan gerçəkliklər. Metafizika Jurnalı, Cild 1, Say 2, Sıra 2, 2018., ss.65–96
- Vidadi Mustafayev. İmadəddin Nəsimi haqqında İranda tədqiqatlar. Metafizika Jurnalı, Cild 6, Say 3, Sıra 23, 2023., ss.58–98
Xarici keçidlər
![image]()
Vikimənbədə Müəllif:Nəsimi haqqında mətn var.![image]()
Vikianbarda İmadəddin Nəsimi ilə əlaqəli mediafayllar var.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nesimi bura istiqametlendirir Qul Nesimi ile sehv salmayin Nesimin heyatina hesr olunmus eyniadli film ucun Nesimi film sehifesine baxin Rayon ucun Nesimi rayonu sehifesine baxin Metrostansiya ucun Nesimi metrostansiyasi sehifesine baxin Diger istifade formalari ucun baxin Nesimi deqiqlesdirme Imadeddin Nesimi tam adi Seyx Eli ibn Seyid Mehemmed Imadeddin Nesimi 1369 Samaxi Tebriz Bagdad Heleb Siraz ve ya Diyarbekir 1419 Heleb Azerbaycan sairi mutefekkir Imadeddin Nesimi adi ile meshurdur Ilk tehsilini Samaxida almis dovrun elmlerini dinlerin tarixini mentiq riyaziyyat ve astronomiyani oyrenmisdir Imadeddin Nesimiaz ebced سئید علی عمادالد ین نسیمی Nesiminin Mikayil Abdullayev terefinden cekilmis bedii portreti 1973 Dogum adi Seyid Eli Imadeddin NesimiDogum tarixi 1369Dogum yeri Samaxi Tebriz Tebriz sehristani Serqi Azerbaycan ostani Iran Bagdad Heleb Heleb muhafezesi Suriya Siraz Merkezi bexsi d Siraz sehristani Fars ostani Iran ve yaDiyarbekir Diyarbekir ili TurkiyeVefat tarixi 1417Vefat yeri Heleb Heleb muhafezesi SuriyaFealiyyeti sair yaziciEserlerinin dili Azerbaycan dili ereb dili fars diliTaninmis eserleri Mende sigar iki cahan men bu cahane sigmazam d Imadeddin Nesimi Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllar Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 7 may 2019 cu il tarixli 211 nomreli Qerari ile Imadeddin Nesimi Azerbaycan Respublikasinda eserleri dovlet varidati elan edilen muelliflerin siyahisina daxil edilmisdir HeyatiNesiminin heyati haqqinda cox genis melumat movcud deyil Menbelerin ekseriyyeti onun adini Imadeddin kimi gosterir ancaq Nesiminin esl adinin Eli ve Omer oldugunu qeyd eden menbeler de vardir Bir cox tedqiqatcilar onun Samaxida basqalari ise Bursada Urmiyada Tebrizde Bakida Diyarbekirde ve hetta Sirazda anadan oldugunu iddia edirler SSRI poct markasi 1973 Sairin atasi Sirvanda yaxsi taninan sexsiyyetlerden idi Nesiminin bir qardasi da olub Onun Samaxida yasadigi texellusu ile seirler yazdigi ve hazirda bu adla taninan qedim qebiristanliqda basdirildigi melumdur Islamdan sonraki dovrde Samaxi iri medeniyyet merkezlerinden birine cevrilmisdi Burada coxlu mekteb medrese butun Serqde meshur olan seir ve musiqi meclisleri fealiyyet gosterirdi zengin ictimai ve sexsi kitabxanalar movcud idi Paytaxtdan bir qeder kenarda Melhem adlanan yerde meshur sair Xaqani Sirvaninin emisi alim ve hekim Kafieddin terefinden yaradilmis tibb akademiyasi da fealiyyet gosterirdi Nesiminin mekteb illeri bele bir muhitde kecib Nesiminin Bakidaki heykeli Nesimi dovrunun gorkemli ariflerinden muvafiq elmlerden tehsil aldiqdan sonra hurufi Fezlullah Neiminin xidmetine girmis onun terbiye ve telimlerinden behrelenmisdir Seferlerinin hamisinda ozunun seyx mursidi Neimi ile yol yoldasi olmus ve onun qizi ile aile qurmusdur Sairin eserlerinin tehlili gosterir ki Nesimi Samaxida o dovrun en yaxsi universitetlerinin telebine cavab verecek bir derecede kamil tehsil ala bilib O ve qedim yunan felsefesini habele edebiyyatini derinden menimsemis Islamin ve xristianligin esaslarina yaxindan beled olmus tibb astronomiya ve astrologiya riyaziyyat ve mentiq elmlerine derinden yiyelenmisdi O dilleri ele yaxsi oyrenmisdi ki Azerbaycan fars ve ereb dillerinde eyni derecede gozel seirler yaza bilirdi Onun azerbaycanca seirlerinin dili hem zenginliyi hem de xalq nitqine yaxinligi ile secilir atalar sozleri zerb meseller hikmetli sozler burada coxluq teskil edir Nesiminin rubaileri Azerbaycan xalq seiri numuneleri olan bayatilara cox yaxindir Nesiminin poeziyasinda Azerbaycanin elece de diger Serq olkelerinin meshur alim ve sairlerinin adlari tez tez xatirlanir Bunlardan Ibn Sinani Xaqanini Nizamini Felekini Mensur Hellaci Fezlullah Neimini Seyx Mahmud Sebusterini Ovhedi Maragayini ve basqalarini gostermek olar Ezim Ezimzade Nesiminin edami Hurufiler Emir Teymur terefinden ciddi tezyiqlere meruz qaldigi bir vaxtda Nesimi vetenden didergin dusub Iraq Turkiye Suriyada yasamaga mecbur olub Hurufilik telimi esasinda ireli surduyu panteist ideyalari ustunde Heleb seherinde edam olunub Nesiminin edami haqqinda yazir O hurufilerin seyxidir Helebde sakin idi terefdarlari coxaldi bideti artdi is o yere catdi ki sultan onun oldurulmesini emr etdi boynu vuruldu derisi soyuldu carmixa cekildi Nesimi oz ideyalarini pesekar filosof kimi ayrica traktatlarda bitkin sistemde vermeyib cunki Miyanecinin Ibn Erebinin genis ehateli sufi felsefi eserlerinden sonra bu mezmunda traktatlar yazmaga o zaman belke de ehtiyac duyulmurdu Hurufiliyin nezeri esaslarina geldikde Neiminin eserlerinde o artiq islenib hazirlanmisdi YaradiciligiNesimi dilin zenginliklerinden qezellerinde ozunemexsus bir ustaliqla istifade edir Bezen sair seirlerini yalniz xitab ve ifadeli tekrarlar uzerinde qurur Filosof sairin poeziyasi cox tez bir zamanda Orta Asiya Turkiye ve Iran xalqlari arasinda populyarliq qazanir Mensur Hellacla birlikde onun adi oz eqidesi ugrunda qeyri adi sedaqet ve cesurluq remzine cevrilir Onun eserleri bir cox dillere cevrilir ve hemin dillerde yazib yaradan sairler onu teqlid edirler Nesiminin seirlerini xalq arasinda avazla oxumaq ve onun hurufi ideyalarini teblig etmek ustunde bir coxlari ezablara qatlasir hetta canlarindan da kecirler Nesimi filminden kadr Yaradiciliginin ilk dovrlerinde Nesimi de ustadi Neimi kimi sufizm movqeyinde dayanir ve taninmis sufi seyxi Siblinin telimini davam etdirir Bu merhelede sair oz eserlerini Huseyni Seyid Huseyni Seyid texellusleri ile yazir Lakin X esrin sufi Iran filosof sairi Mensur Hellacin telimi Nesiminin ruhuna daha yaxin idi Ilk defe mehz o demisdi ki Men Allaham Enel heqq Bu cur kufr sayilan fikirlerine gore Mensur Hellac daim teqiblere meruz qalmis ve nehayet oz omrunu dar agacinda basa vurmusdu Eqidesi ugrunda bu cur fedakarliq gostermeye hazir olan Nesimi de Mensura heyran kesilmis ve oz eserlerinde onu terennum etmisdi Maraqlidir ki sair hurufi telimini qebul etdikden sonra da Hellaca vurgunlugundan qalmamisdi Bu sozleri mueyyen menada Nesiminin uzun muddet sadiq qaldigi sufi felsefesi haqda da soylemek olar Bununla elaqedar olaraq Zumrud Quluzade yazir Nesimi yaradiciliginin merkezinde lirik qehremanin asiq oldugu onu yukselden kamillesdiren ve oz nuruna qerq eden gozel Allah dayanir Insan ucun en yuksek ulvi duygu hemin sevgilinin vusalina yetismek ona qovusmaq onda eriyib yox olmaqdir Sair yazir ki esqi gunah sayanlarin sozlerine baxmayaraq o bu yoldan cekinmeyecek Cunki yalniz bu yol insani tanriya heqiqete catdira biler Daha sonra oxuyuruq Lakin tedricen Nesiminin dunyagorusunde sufilik hurufilikle evez olunur Bu her seyden once sairin panteist goruslerindeki deyisiklikde eks olunur Bu goruslerin esasinda artiq esq ve serxosluq deyil herf agil dayanmaga baslayir Bu zamandan etibaren Nesimi felsefede Neiminin yaratdigi hurufiliye tapinir ve onun esas muddealarini teblig edir Ancaq Nesiminin teblig etdiyi hurufilik hec de Neiminin yaratdigi telimin eynile tekrari deyil Qeyd etmek lazimdir ki Nesiminin divani Azerbaycanda 1972 ci ilde Hemid Mehemmedzade terefinden cap olunmus ve Iranda da bir defe Gece qaranliginda Simurq adi ile Seyid Eli Salehinin tesebbusu 1968 ci ilde Huseyn Ahi 1980 ci ilde Forugi nesriyyati vasitesi ve 1972 ci ilde ise Nesri Nei terefinden Celal Penderinin seyi ile cap edilmisdir AMEA Mehemmed Fuzuli adina Elyazmalar Institutunun direktor muavini filologiya uzre elmler doktoru Pasa Kerimov Ankara Milli Kitabxanasindan boyuk Azerbaycan sairi Imadeddin Nesiminin anadilli divaninin iki nusxesinin suretini elde edib 83 vereqden ibaret birinci divan aydin nesx xetti ile kocurulub 308 vereqden ibaret olan ikinci divan da seliqeli ve gozel xetle yazilib Qeyd edek ki bu divan Nesiminin elyazma divanlari icerisinde en irihecmlilerdendir Divanin evvelinde Divani hezreti Seyyid Nesimi qeddese sirulhul eziz Hezret Seyid Nesiminin qebri pak olsun divani sozleri yazilib Buraya 711 qezel 6 tercibend 3 mesnevi 9 mustezad 5 muxemmes 603 rubai 3 qite daxildir Diqqeti celb eden cehet odur ki bu nusxede Nesiminin elyazma ve metbu divanlarinda rast gelmediyimiz bir sira seirler vardir Menbelerde sairin hec bir muxemmesine rast gelmediyimiz halda burada onun 5 muxemmesi verilib O da bildirilir ki bu seirler hurufiliyi yaymaq meqsedile Nesiminin nufuzundan istifade eden onun adindan eserler yazan hurufilere de mexsus ola biler Hemcinin 2019 cu ilde AMEA Mehemmed Fuzuli adina Elyazmalar Institutunun direktor muavini filologiya elmleri doktoru Pasa Kerimov boyuk Azerbaycan sairi Imadeddin Nesimi divaninin lirik seirler toplusunun Ankaranin Milli Kitabxanasinda saxlanan iki elyazma nusxesinin suretini elde edib Bu nusxeler sairin Huseyni texellusu ile yazdigi seirlerin olmasi ile diqqeti celb edir 105 vereqden ibaret birinci elyazmanin basligi Divani Hezret Seyyid Nesimi kimi getse de buradaki seirlerin coxu Huseyni texellusu ile yazilib 124 vereqden ibaret ikinci elyazma divaninda ise sairin hem Nesimi hem de Huseyni texellusu ile yazdigi seirleri vardir Nesimi divaninin suretleri yeni elde edilmis nusxeleri sairin yaradiciliginin tedqiqi baximindan boyuk maraq kesb edir Qeyd etmek yerine duser ki Imadeddin Nesiminin elyazma nusxeleri dunyanin bir cox kitabxana ve muzeylerinde qorunub saxlanir Qardas olke Turkiyenin kitabxana ve elyazma merkezlerinde Nesiminin eserlerinin 170 dek elyazmasi movcuddur Bununla yanasi saire aid edilen bir cox nesr eserleri movcuddur ki onlarin xususi tedqiqata ehtiyaci var AMEA Mehemmed Fuzuli adina Elyazmalar Institutunun dissertanti Nezrin Atabeylinin Turkiyede Imadeddin Nesiminin elyazma nusxeleri ile bagli apardigi tedqiqat zamani melum olub ki Turkiyenin muxtelif elyazma merkezlerinde Nesimi Divan inin 80 den cox elyazma nusxesi saxlanilir Onlarin sirasinda Manisa Amasya Erzurum Izmir Diyarbekir Balikesir Istanbul Ankara ve s yerlerde saxlanilan nusxeleri qeyd etmek olar Tedqiqat zamani onlardan bir necesinin fotosureti elde edilib Turkiyede Nesimi elyazmalari en cox Istanbul ve Ankara seherlerinde qorunur Nesimi eserlerinin Ankara nusxeleri seher Milli Kitabxanasinin nadir kitablar ve elyazmalar sobesinde qorunur Burada muxtelif kolleksiyalarda Nesimi Divan inin 20 ye yaxin elyazma nusxesi saxlanilir Ankara Milli Kitabxanasinda qorunan Nesimi Divan inin en qedimi 1536 ci ilde kocurulen nusxedir Katibi melum olmayan bu elyazma 81 vereqden ibaretdir Bu nusxede saire aid Azerbaycan dilinde 223 qezel 54 rubai ve tuyuq 2 tercibend ve 1 mustezad yer alir Burada qorunan diger nusxe ise en cox qezel ve rubailerin yer almasi ile ferqlenir Kocurulme tarixi ve katibi melum olmayan bu nusxe 137 vereqden ibaretdir Hemin nusxede sairin 2 mesnevisi 528 qezeli 226 rubaisi ve 1 mustezadi yer alib Ankara Milli Kitabxanasinda qorunan diger bir Divan ise 256 vereqden ibaretdir Bu nusxe Adnan Otuken Xalq Kitabxanasi kolleksiyasina aiddir 1603 cu ilde kocurulub katibi melum deyil Elyazmada Nesimiye aid Azerbaycan dilinde cox sayda qezel minacat net tercibend qeside terkibbend mesnevi rubai ve s yer alib Bezi vereqleri itib Istanbul kitabxana ve muzeylerinde Nesimiye aid 35 den cox elyazma nusxesi saxlanilir Bunlar esasen Topqapi Sarayi Muzeyi Istanbul Millet Kitabxanasi Istanbul Seher Belediyyesi Ataturk Kitabxanasi Istanbul Suleymaniyye Elyazma Eserler Kitabxanasi Istanbul Universiteti Elyazma Eserler Kitabxanasi ve diger zengin elyazma xezineleridir Institutun dissertanti Nezrin Atabeyli qeyd edib ki Istanbul kitabxanasinda turkce divanlar kolleksiyasinda qorunan ve 1487 ci ilde kocurulmus nusxenin katibi melum deyil Elyazma nusxesi 171 vereqden ibaretdir Istanbulda saxlanilan diger elyazma ise vereq sayina 223 vereq gore irihecmli nusxelerden hesab edilir Ozbekistanin Daskend seherinde elmi ezamiyyetde olan Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Mehemmed Fuzuli adina Elyazmalar Institutunun emekdasi filologiya uzre felsefe doktoru Kerimulla Memmedzade Ozbekistan Elmler Akademiyasinin Ebu Reyhan Biruni adina Serqsunasliq Institutunda arasdirmalar aparmisdir Arasdirmalar zamani melum olub ki Ebu Reyhan Biruni adina Serqsunasliq Institutunda azerbaycanli muelliflere aid 230 dan cox elyazma saxlanilir Bu elyazmalar icinde Imadeddin Nesimiye aid 4 elyazma nusxesi de vardir Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin muvafiq serencami ile 2019 cu ilde Boyuk Azerbaycan sairi Imadeddin Nesiminin 1369 1417 650 illik yubileyi qeyd edilir Imadeddin Nesimi Azerbaycanin sairi dovrunun gorkemli mutefekkiri olmusdur Nesiminin yaradiciligi Azerbaycan dili ve edebiyyatinin inkisafinda muhum bir merheledir Sairin sagliginda eserleri Azerbaycan Yaxin Serq Iraq Suriya Orta Asiyada genis yayilmisdi Nesimi sadece Azerbaycan edebiyyatina deyil 15 ci esrden etibaren butun turk edebiyyatina guclu tesir gostermisdir Sairin eserleri elyazmalar seklinde dunyanin bir sira kitabxanalarinda saxlanilir Sairin eserleri done done cap edilmis baresinde tedqiqat eserleri yazilmisdir UNESCO nun qerari ile Nesiminin anadan olmasinin 600 illiyi dunya miqyasinda genis qeyd edilmisdir XatiresiAzerbaycan Respublikasi musteqillik elde etdikden sonra Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Dilcilik Institutuna Nesiminin adi verilmisdir 15 noyabr 2018 ci ilde Azerbaycan prezidenti novbeti ilde Imadeddin Nesiminin 650 illik yubileyinin qeyd edilmesi haqqinda serencam imzalamisdir 19 noyabr 2018 ci ilde Moskva Dovlet Beynelxalq Munasibetler Institutunda Nesiminin bustunun acilis merasimi olub 10 may 2019 cu ilde Xacmazdaki Cenlibel parkinda Imadeddin Nesiminin abidesinin ve yeni insa olunan 35 metr hundurlukdeki Saatlar qullesi nin acilisi olub 2019 cu ilde Kiyevde Nesiminin heykeltaras Seyfeddin Qurbanov terefinden hazirlanan heykeli ucaldilib 3 iyun 2019 cu ilde Imadeddin Nesiminin 650 illiyi ile elaqedar Beynelxalq Astronomiya Ittifaqi Mars ve Yupiter planetlerinin arasinda yerlesen 1995 UN2 asteroidine Nesiminin adini verdi 2019 cu ilde Turkiyenin Xezine ve Maliyye Nazirliyinin zerbxanasi Azerbaycan sefirliyinin tesebbusu ile sairin 650 illiyine hesr olunan xatire pullari buraxib QeydlerAzerbaycandilli menbelerde Imameddin Nesimi kimi de qeyd olunur IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Imadeddin Nesiminin 650 illik yubileyine hesr olunan sergi acilib 2021 04 16 tarixinde Istifade tarixi 2024 05 02 Ruminiyanin Amosnews agentliyi Imameddin Nesimi barede meqale yayib 2019 06 12 tarixinde Istifade tarixi 2024 05 02 Imameddin Nesimi 2019 12 29 tarixinde Istifade tarixi 2024 05 02 Arxivlenmis suret PDF 2022 03 08 tarixinde PDF Istifade tarixi 2024 05 02 Eserlerin dovlet varidati elan edilmesi Qaydalari nin ve Eserleri dovlet varidati elan edilen muelliflerin ve dovlet varidati elan edilen filmlerin Siyahisi nin tesdiq edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabineti nin 7 may 2019 cu il tarixli 211 nomreli Qerari az nk gov az 2019 05 11 2020 11 24 tarixinde Istifade tarixi 2019 05 13 Seid Nefi si 1355 335 Pasa Kerimov Ankara Milli Kitabxanasindan yaradiciliginda Nesiminin guclu tesiri olan XVI esrde yasamis osmanli sairi Heyretinin divaninin suretini elde edib 2021 11 28 tarixinde Istifade tarixi 2017 10 14 Pasa Kerimov Tehranin Mulis kitabxanasindan boyuk Azerbaycan sairi Imadeddin Nesiminin anadilli divaninin lirik seirler toplusunun yeni elyazma nusxesinin suretini elde edib 2022 03 25 tarixinde Istifade tarixi 2018 09 08 Pasa Kerimov Ankara Milli Kitabxanasindan boyuk Azerbaycan sairi Imadeddin Nesiminin anadilli divaninin iki nusxesinin suretini elde edib 2019 01 24 tarixinde Istifade tarixi 2017 10 19 Pasa Kerimov Turkiyeden Nesiminin elyazma suretini elde edib 2021 04 10 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 21 Nesiminin Turkiyede yeni elyazma nusxeleri askar edilib Azerbaycan dili azertag az 2020 02 28 tarixinde Ozbekistanin Serqsunasliq Institutunda azerbaycanli muelliflere aid elyazmalar saxlanilir Azerbaycan dili azertag az 2020 02 28 tarixinde President Az Boyuk Azerbaycan sairi Imadeddin Nesiminin 650 illik yubileyinin qeyd edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Serencami az President az 15 11 2018 2021 04 16 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 15 InterAz Moskvada Imadeddin Nesiminin bustunun acilis merasimi bas tutub az Youtube com 20 11 2018 2022 03 25 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 20 AzerTAc Xacmazda Imadeddin Nesiminin abidesinin ve Saatlar qullesi nin acilisi olub az Youtube com 11 05 2019 2022 03 25 tarixinde Istifade tarixi 2019 05 11 Real TV Ukraynada Nesimi izi az Youtube com 25 05 2019 2021 12 03 tarixinde Istifade tarixi 2019 05 25 Oxu az 3 Iyn 2019 12 29 03 iyun 2019 tarixinde menbeyinden arxivlendi Real TV Turkiyede Nesiminin 650 illiyine hesr olunan xatire pullari buraxilib az Youtube com 24 08 2019 2022 03 25 tarixinde Istifade tarixi 2019 08 24 EdebiyyatImadeddin Nesimi Secilmis eserleri I cild II cild Baki Lider 2004 Imadeddin Nesimi heyati ve yaradicilgi Nesimi ve xalq poeziyasi Memmedhuseyn Tehmasib Secilmis eserleri 2 cildde I cild Baki Mutercim 2010 seh 379 391 Ziya Bunyadov Nesimi diri diri derisi soyularaq oldurulmeyib az Azerbaycan serqsunasligi jurnali N1 islamazeri 2009 2015 08 09 tarixinde Istifade tarixi 2015 08 09 Seadet Sixiyeva Hurufiliyin tarixi enenevilesmis tehrifler unudulan gerceklikler Metafizika Jurnali Cild 1 Say 2 Sira 2 2018 ss 65 96 Vidadi Mustafayev Imadeddin Nesimi haqqinda Iranda tedqiqatlar Metafizika Jurnali Cild 6 Say 3 Sira 23 2023 ss 58 98Xarici kecidlerVikisitatda Imadeddin Nesimi ile elaqedar sitatlar var Vikimenbede Muellif Nesimi haqqinda metn var Vikianbarda Imadeddin Nesimi ile elaqeli mediafayllar var