Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ədviyyat yolu və yaxud Baharat yolu — Hindistan, Molukka adaları və Şərqi Afrikanı Aralıq dənizi ölkələri ilə birləşdirən yer üzündəki ən qədim ticarət yollarından birinin quru hissəsi. Ticarət yolu Ərəbistan və Qırmızı dəniz limanlarından başlayırdı. Burada mallar Petra vasitəsilə Aralıq dənizi sahillərinə gedən karvanlara yüklənirdi. Ticarəti asanlaşdırmaq üçün Kraliça Hatşepsut, fironlar III Senusret və I Nexo və Əhməni çarı I Dara Qırmızı dənizi Aralıq dənizi ilə birləşdirən kanal qazmağa cəhd etmişdilər. Ticarət yolunun adı şərti olaraq, ədviyyat yolu adlanırdı, çünki, yol ilə Hindistan və Uzaq Şərqdən müxtəlif ədviyyatlar gətirilirdi. Lakin ədviyyatla yanaşı, bu yol ilə həm də Şərqi Afrikadan qiymətli ağac və fil sümüyü, Çindən ipək, qızıl, gümüş və qiymətli daşlar da daşınırdı.
XIII əsrdən başlayaraq müsəlman dövlətlərinin (Məmlük dövləti, Osmanlı və Səfəvi imperiyaları) ədviyyat ticarəti yolu üzərində hökmranlığı avropalıları alternativ yollar tapmağa məcbur etdi. Bu isə öz növbəsində Böyük coğrafi kəşflərə gətirib çıxardı.
Tarixi
Ədviyyat ticarəti Asiya, Şimal-Şərqi Afrika və Avropadakı tarixi sivilizasiyaları əhatə edirdi. Darçın, kassiya, istiot, hil, zəncəfil, bibər, sarıkök, muskat fındığı, anis, mixək və s. kimi ədviyyatlar qədim zamanlarda tanınır və Şərq dünyasında istifadə olunurdu. Bu ədviyyatlar Yaxın Şərqə xristianlıq dövründən əvvəl gəlib və onların əsl mənbələri fantastik əfsanələrdə gizlənir.
Neolit dövrü insanları hələ eramızdan əvvəl 10-cu minillikdə ədviyyat, obsidian, dəniz qabıqları, qiymətli daşlar və digər qiymətli materiallarla ticarət edirdilər. Qədim Misirlilər tarixi dövrlərdə ticarətdən ilk bəhs etmişlər. Eramızdan əvvəl 3-cü minillikdə onlar Şimali Somalinin, Cibuti, Eritreya və Sudanın Qırmızı dəniz sahillərini əhatə edən ərazidə yerləşdiyi güman edilən Punt ölkəsi ilə ticarətlə məşğul olurdular.
İlk dövrlər ədviyyat ticarəti quru yollarını əhatə edirdi, lakin sonradan dəniz yolları ticarətin böyüməsinə töhfə verən amil olduğu görsəndi.Hind okeanında ilk dəniz ticarət şəbəkəsi Cənub-Şərqi Asiya adalarının avstroneziya xalqları tərəfindən yaradılmışdır.
Padşah Süleymanın (Solomon) dövründə ədviyyat yolunun quru hissəsi Etsion-Qaver (indiki Eylat) şəhəri ərazisindəki Akaba körfəzinin sahilinə gedib çıxırdı. Yolun bu hissəsi mühüm ticarət şəbəkəsini təşkil edirdi. Bu haqda qədim yəhudi səlmanələrində məlumatlara rast gəlinir: "Sonra Süleyman Padşah Edom-Geberə və Edom torpağında dəniz sahilində olan Elata getdi. Xiram onu öz nökərləri ilə gəmilər və dənizi bilən qullarla göndərdi və onlar Süleymanın nökərləri ilə Ofirə getdilər və oradan dörd yüz əlli talant qızıl çıxarıb Süleyman Padşahın hüzuruna gətirdilər".
Hərbi-siyasi vəziyyətdən asılı olaraq ədviyyat yolunun müəyyən hissələri, hər hansı digər ticarət yolları kimi, daha təhlükəsiz ərazilərə yönəldilə bilərdi. Məsələn İudeya kralı Kral Hirodun dövründə Aralıq dənizi sahilində bu marşrut üzrə ədviyyat ticarəti üçün əsas liman tarixi Qeysəriyyə şəhəri idi. Səlib yürüşləri zamanı isə Petradan gələn karvanlar münaqişə bölgəsindən yan keçərək cənuba doğru gedərək Aralıq dənizinə çatırdılar. Əl-Ariş bölgəsində isə bu ticarət heç vaxt dəyişikliyə uğramadı.
Bu ticarət şəbəkəsi Afrika və Ərəbistan yarımadasına çatmaq üçün genişləndi və eramızın birinci minilliyinin birinci yarısına qədər Madaqaskarın Avstroneziya müstəmləkəçiliyinə gətirib çıxardı. Tarixi dövrlərə qədər davam etdi, daha sonra tədricən Dəniz İpək Yoluna çevrildi.
Eramızdan əvvəl I minillikdə ərəblər, finikiyalılar və hindistanlılar dəniz və quru ticarəti ilə də ədviyyat, qızıl, qiymətli daşlar, ekzotik heyvan dəriləri, qara ağac və mirvari kimi dəbdəbəli malların satılmasıyla məşğul olurdular. Dəniz ticarəti Qırmızı dəniz və Hind okeanında həyata keçirilirdi. Qırmızı dənizdəki dəniz yolu Babül-Məndəb boğazından Berenikeyə, oradan quru yolu ilə Nil çayına, daha sonra isə qayıqla İsgəndəriyyəyə qədər uzanırdı. Hind ədviyyatları, qara ağac, ipək və incə parçalar da daxil olmaqla dəbdəbəli mallar quruda ədviyyat yolu boyunca ticarət edilirdi.
Ədviyyatlardan bibliya əfsanələrində bəhs olunur və qədim Yunan və Roma cəmiyyətində onların istifadəsinə dair ədəbi nümunələr mövcuddur. Tamil mətnləri qeyd edir ki, yunanlar Hindistandan böyük kisələrdə qara bibər alıblar və I əsr Roma imperiyası yemək kitabı "Apicius"un bir çox reseptlərində ədviyyatdan istifadə olunur. Roma İmperiyasının süqutundan sonra ədviyyat ticarəti azaldı, lakin zəncəfil, qara bibər, mixək, darçın və muskat qozuna tələbat sonrakı əsrlərdə ticarəti canlandırdı.
İslamın yüksəlişi ilə müsəlman dövlətlərinin ədviyyat ticarəti yolu üzərində hökmranlığı avropalıları alternativ yollar tapmağa məcbur etdi. Bu isə öz növbəsində Böyük coğrafi kəşflərə gətirib çıxardı.
İstinadlar
- ["Spice Route (ing.)". 2008-07-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-03-10. Spice Route (ing.)]
- Manguin, Pierre-Yves. Austronesian Shipping in the Indian Ocean: From Outrigger Boats to Trading Ships // Campbell, Gwyn (redaktor). Early Exchange between Africa and the Wider Indian Ocean World. Palgrave Macmillan. 2016. 51–76. ISBN . 2023-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-13.
- "Spice Trade". Encyclopædia Britannica. 2016. 30 October 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 25 April 2016.
- Simson Najovits, Egypt, trunk of the tree, Volume 2, (Algora Publishing: 2004), p. 258.
- Rawlinson 2001: 11–12
- H. G. Rawlinson. Intercourse Between India and the Western World. 10–13. ISBN .
- Doran, Edwin Jr. "Outrigger Ages". The Journal of the Polynesian Society. 83 (2). 1974: 130–140. 2019-06-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-18.
- Mahdi, Waruno. The Dispersal of Austronesian boat forms in the Indian Ocean // Blench, Roger; Spriggs, Matthew (redaktorlar ). Archaeology and Language III: Artefacts languages, and texts. One World Archaeology. 34. Routledge. 1999. 144–179. ISBN .[ölü keçid]
- Doran, Edwin B. Wangka: Austronesian Canoe Origins. Texas A&M University Press. 1981. ISBN .
- Blench, Roger. "Fruits and arboriculture in the Indo-Pacific region". Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association. 24 (The Taipei Papers (Volume 2)). 2004: 31–50. 2021-03-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-18.
- The Medieval Spice Trade and the Diffusion of the Chile 2021-10-26 at the Wayback Machine Gastronomica Spring 2007 Vol. 7 Issue 2
Ədəbiyyat
- Collingham, Lizzie. Curry: A Tale of Cooks and Conquerors. Oxford University Press. December 2005. ISBN .
- Corn, Charles; Debbie Glasserman. The Scents of Eden: A History of the Spice Trade. Kodansha America. March 1999. ISBN .
- Donkin, Robin A. Between East and West: The Moluccas and the Traffic in Spices Up to the Arrival of Europeans. Diane Publishing Company. August 2003. ISBN .
- Fage, John Donnelly; və b. The Cambridge History of Africa. Cambridge University Press. 1975. ISBN .
- Rawlinson, Hugh George. Intercourse Between India and the Western World: From the Earliest Times of the Fall of Rome. Asian Educational Services. 2001. ISBN .
- Shaw, Ian. The Oxford History of Ancient Egypt. Oxford University Press. 2003. ISBN .
- Kalidasan, Vinod Kottayil. "Routes of Pepper: Colonial Discourses around Spice Trade in Malabar" in Kerala Modernity: Ideas, Spaces and Practices in Transition, Shiju Sam Varughese and Sathese Chandra Bose (Eds). Orient Blackswan, New Delhi. 2015. ISBN .
- Borschberg, Peter (2017), 'The Value of Admiral Matelieff's Writings for Studying the History of Southeast Asia, c. 1600–1620,'. Journal of Southeast Asian Studies 48(3): 414–435. doi:10.1017/S002246341700056X
- Keay, John. The Spice Route : A History. University of California Press. 2006.
- Nabhan, Gary Paul: Cumin, Camels, and Caravans: A Spice Odyssey. [History of Spice Trade] University of California Press, 2014. ISBN [Print]; ISBN [eBook]
- Pavo López, Marcos: Spices in maps. Fifth centenary of the first circumnavigation of the world. [History of the spice trade through old maps] e-Perimetron, vol 15, no.2 (2020)
Xarici keçidlər
- The Spice Trade and the Age of Exploration
- Trade between the Romans and the Empires of Asia. Department of Ancient Near Eastern Art, The Metropolitan Museum of Art
- The Spice Trade and its importance for European Expansion, Doz. Udo Pollmer
- Trade between the Romans and the Empires of Asia. Department of Ancient Near Eastern Art, The Metropolitan Museum of Art (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Edviyyat yolu ve yaxud Baharat yolu Hindistan Molukka adalari ve Serqi Afrikani Araliq denizi olkeleri ile birlesdiren yer uzundeki en qedim ticaret yollarindan birinin quru hissesi Ticaret yolu Erebistan ve Qirmizi deniz limanlarindan baslayirdi Burada mallar Petra vasitesile Araliq denizi sahillerine geden karvanlara yuklenirdi Ticareti asanlasdirmaq ucun Kralica Hatsepsut fironlar III Senusret ve I Nexo ve Ehmeni cari I Dara Qirmizi denizi Araliq denizi ile birlesdiren kanal qazmaga cehd etmisdiler Ticaret yolunun adi serti olaraq edviyyat yolu adlanirdi cunki yol ile Hindistan ve Uzaq Serqden muxtelif edviyyatlar getirilirdi Lakin edviyyatla yanasi bu yol ile hem de Serqi Afrikadan qiymetli agac ve fil sumuyu Cinden ipek qizil gumus ve qiymetli daslar da dasinirdi Avropanin iqtisadi cehetden ehemiyyetli Ipek Yolu qirmizi ve edviyyat ticareti yollarina mavi cixisi Selcuqlu imperiyasi terefinden baglanmasi 1090 ci ilden baslayaraq Selib yuruslerine getiren sebeblerden biri oldu Osmanli imperiyasi terefinden 1453 cu ilde Istanbulun fethi ise Boyuk cografi kesfler esrinin ve Avropa mustemlekeciliyinin baslangicini qoydu XIII esrden baslayaraq muselman dovletlerinin Memluk dovleti Osmanli ve Sefevi imperiyalari edviyyat ticareti yolu uzerinde hokmranligi avropalilari alternativ yollar tapmaga mecbur etdi Bu ise oz novbesinde Boyuk cografi kesflere getirib cixardi TarixiHind okeaninda ehtimal olunan avstroneziya tarixi deniz ticaret sebekesi Edviyyat ticareti Asiya Simal Serqi Afrika ve Avropadaki tarixi sivilizasiyalari ehate edirdi Darcin kassiya istiot hil zencefil biber sarikok muskat findigi anis mixek ve s kimi edviyyatlar qedim zamanlarda taninir ve Serq dunyasinda istifade olunurdu Bu edviyyatlar Yaxin Serqe xristianliq dovrunden evvel gelib ve onlarin esl menbeleri fantastik efsanelerde gizlenir Neolit dovru insanlari hele eramizdan evvel 10 cu minillikde edviyyat obsidian deniz qabiqlari qiymetli daslar ve diger qiymetli materiallarla ticaret edirdiler Qedim Misirliler tarixi dovrlerde ticaretden ilk behs etmisler Eramizdan evvel 3 cu minillikde onlar Simali Somalinin Cibuti Eritreya ve Sudanin Qirmizi deniz sahillerini ehate eden erazide yerlesdiyi guman edilen Punt olkesi ile ticaretle mesgul olurdular Ilk dovrler edviyyat ticareti quru yollarini ehate edirdi lakin sonradan deniz yollari ticaretin boyumesine tohfe veren amil oldugu gorsendi Hind okeaninda ilk deniz ticaret sebekesi Cenub Serqi Asiya adalarinin avstroneziya xalqlari terefinden yaradilmisdir Padsah Suleymanin Solomon dovrunde edviyyat yolunun quru hissesi Etsion Qaver indiki Eylat seheri erazisindeki Akaba korfezinin sahiline gedib cixirdi Yolun bu hissesi muhum ticaret sebekesini teskil edirdi Bu haqda qedim yehudi selmanelerinde melumatlara rast gelinir Sonra Suleyman Padsah Edom Gebere ve Edom torpaginda deniz sahilinde olan Elata getdi Xiram onu oz nokerleri ile gemiler ve denizi bilen qullarla gonderdi ve onlar Suleymanin nokerleri ile Ofire getdiler ve oradan dord yuz elli talant qizil cixarib Suleyman Padsahin huzuruna getirdiler Herbi siyasi veziyyetden asili olaraq edviyyat yolunun mueyyen hisseleri her hansi diger ticaret yollari kimi daha tehlukesiz erazilere yoneldile bilerdi Meselen Iudeya krali Kral Hirodun dovrunde Araliq denizi sahilinde bu marsrut uzre edviyyat ticareti ucun esas liman tarixi Qeyseriyye seheri idi Selib yurusleri zamani ise Petradan gelen karvanlar munaqise bolgesinden yan kecerek cenuba dogru gederek Araliq denizine catirdilar El Aris bolgesinde ise bu ticaret hec vaxt deyisikliye ugramadi Bu ticaret sebekesi Afrika ve Erebistan yarimadasina catmaq ucun genislendi ve eramizin birinci minilliyinin birinci yarisina qeder Madaqaskarin Avstroneziya mustemlekeciliyine getirib cixardi Tarixi dovrlere qeder davam etdi daha sonra tedricen Deniz Ipek Yoluna cevrildi Istanbulda Osmanli imperiyasi dovrunde edviyyat ticareti ucun insa edilen edilen Misir bazari Edviyyat Carsisi Eramizdan evvel I minillikde erebler finikiyalilar ve hindistanlilar deniz ve quru ticareti ile de edviyyat qizil qiymetli daslar ekzotik heyvan derileri qara agac ve mirvari kimi debdebeli mallarin satilmasiyla mesgul olurdular Deniz ticareti Qirmizi deniz ve Hind okeaninda heyata kecirilirdi Qirmizi denizdeki deniz yolu Babul Mendeb bogazindan Berenikeye oradan quru yolu ile Nil cayina daha sonra ise qayiqla Isgenderiyyeye qeder uzanirdi Hind edviyyatlari qara agac ipek ve ince parcalar da daxil olmaqla debdebeli mallar quruda edviyyat yolu boyunca ticaret edilirdi Edviyyatlardan bibliya efsanelerinde behs olunur ve qedim Yunan ve Roma cemiyyetinde onlarin istifadesine dair edebi numuneler movcuddur Tamil metnleri qeyd edir ki yunanlar Hindistandan boyuk kiselerde qara biber aliblar ve I esr Roma imperiyasi yemek kitabi Apicius un bir cox reseptlerinde edviyyatdan istifade olunur Roma Imperiyasinin suqutundan sonra edviyyat ticareti azaldi lakin zencefil qara biber mixek darcin ve muskat qozuna telebat sonraki esrlerde ticareti canlandirdi Islamin yukselisi ile muselman dovletlerinin edviyyat ticareti yolu uzerinde hokmranligi avropalilari alternativ yollar tapmaga mecbur etdi Bu ise oz novbesinde Boyuk cografi kesflere getirib cixardi Istinadlar Spice Route ing 2008 07 24 tarixinde Istifade tarixi 2009 03 10 Spice Route ing Manguin Pierre Yves Austronesian Shipping in the Indian Ocean From Outrigger Boats to Trading Ships Campbell Gwyn redaktor Early Exchange between Africa and the Wider Indian Ocean World Palgrave Macmillan 2016 51 76 ISBN 9783319338224 2023 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2024 03 13 Spice Trade Encyclopaedia Britannica 2016 30 October 2021 tarixinde Istifade tarixi 25 April 2016 Simson Najovits Egypt trunk of the tree Volume 2 Algora Publishing 2004 p 258 Rawlinson 2001 11 12 H G Rawlinson Intercourse Between India and the Western World 10 13 ISBN 9788120615496 Doran Edwin Jr Outrigger Ages The Journal of the Polynesian Society 83 2 1974 130 140 2019 06 08 tarixinde Istifade tarixi 2024 03 18 Mahdi Waruno The Dispersal of Austronesian boat forms in the Indian Ocean Blench Roger Spriggs Matthew redaktorlar Archaeology and Language III Artefacts languages and texts One World Archaeology 34 Routledge 1999 144 179 ISBN 0415100542 olu kecid Doran Edwin B Wangka Austronesian Canoe Origins Texas A amp M University Press 1981 ISBN 9780890961070 Blench Roger Fruits and arboriculture in the Indo Pacific region Bulletin of the Indo Pacific Prehistory Association 24 The Taipei Papers Volume 2 2004 31 50 2021 03 08 tarixinde Istifade tarixi 2024 03 18 The Medieval Spice Trade and the Diffusion of the Chile 2021 10 26 at the Wayback Machine Gastronomica Spring 2007 Vol 7 Issue 2EdebiyyatCollingham Lizzie Curry A Tale of Cooks and Conquerors Oxford University Press December 2005 ISBN 978 0195172416 Corn Charles Debbie Glasserman The Scents of Eden A History of the Spice Trade Kodansha America March 1999 ISBN 978 1568362496 Donkin Robin A Between East and West The Moluccas and the Traffic in Spices Up to the Arrival of Europeans Diane Publishing Company August 2003 ISBN 978 0871692481 Fage John Donnelly ve b The Cambridge History of Africa Cambridge University Press 1975 ISBN 978 0521215923 Rawlinson Hugh George Intercourse Between India and the Western World From the Earliest Times of the Fall of Rome Asian Educational Services 2001 ISBN 978 8120615496 Shaw Ian The Oxford History of Ancient Egypt Oxford University Press 2003 ISBN 978 0192804587 Kalidasan Vinod Kottayil Routes of Pepper Colonial Discourses around Spice Trade in Malabar in Kerala Modernity Ideas Spaces and Practices in Transition Shiju Sam Varughese and Sathese Chandra Bose Eds Orient Blackswan New Delhi 2015 ISBN 978 81 250 5722 2 Borschberg Peter 2017 The Value of Admiral Matelieff s Writings for Studying the History of Southeast Asia c 1600 1620 Journal of Southeast Asian Studies 48 3 414 435 doi 10 1017 S002246341700056X Keay John The Spice Route A History University of California Press 2006 Nabhan Gary Paul Cumin Camels and Caravans A Spice Odyssey History of Spice Trade University of California Press 2014 ISBN 978 0 520 26720 6 Print ISBN 978 0 520 95695 7 eBook Pavo Lopez Marcos Spices in maps Fifth centenary of the first circumnavigation of the world History of the spice trade through old maps e Perimetron vol 15 no 2 2020 Xarici kecidlerThe Spice Trade and the Age of Exploration Trade between the Romans and the Empires of Asia Department of Ancient Near Eastern Art The Metropolitan Museum of Art The Spice Trade and its importance for European Expansion Doz Udo Pollmer Trade between the Romans and the Empires of Asia Department of Ancient Near Eastern Art The Metropolitan Museum of Art ing