Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şimali Makedoniya (mak. Северна Македонија; alb. Maqedonia e Veriut) və ya rəsmi adı ilə Şimali Makedoniya Respublikası (mak. Република Северна Македонија; alb. Republika e Maqedonisë së Veriut) — cənub-şərqi Avropada dövlət. Şimali Makedoniya Balkan yarımadasında dənizə çıxışı olmayan ölkədir. Şimal-şərqdə Serbiya, şimal-qərbdə Kosovo (qismən tanınan), qərbdə Albaniya, cənubda Yunanıstan, şərqdə isə Bolqarıstanla həmsərhəddir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Skopye şəhəri, ümumi sahəsi 25,713 kvadrat kilometrdir. Şimali Makedoniya keçmiş Yuqoslaviyanın tərkibində yer alan ölkələrdən biri olmuşdur və 8 sentyabr 1991-ci ildə öz müstəqilliyini elan etmişdir. Ölkə 1991-ci ildən 2019-cu ilin fevral ayınadək rəsmi olaraq Makedoniya Respublikası (mak. Република Македонија) adlandırılmışdır. Beynəlxalq aləmdə isə daha çox Keçmiş Yuqoslav Respublikası Makedoniya (mak. Поранешна Југословенска Република Македонија) və ya sadəcə Makedoniya (mak. Македонија) kimi tanınmışdır
| Şimali Makedoniya | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Република Северна Македонија Republika e Maqedonisë së Veriut | |||||
| |||||
| Слобода или смрт (mak.) "Ya azadlıq, ya ölüm" | |||||
| Himn: Денес над Македонија (mak.) "Bu gün Makedoniya üzərində" | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • Müstəqillik elan edilməsi | 8 sentyabr 1991 | ||||
| • Beynəlxalq tanınma | 8 aprel 1993 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Skopye | ||||
| İdarəetmə forması | Parlament respublikası | ||||
| Prezident | |||||
| Baş nazir | |||||
| Sahəsi | Dünyada 148-ci | ||||
| • Ümumi | 25713 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 1,9 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 2 100 min nəfər (144-cü) | ||||
| • Siyahıyaalma (1.X.2021) | 1 832 696 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 80,1 nəf./km² (113-cü) | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | $33,82 milyard dollar | ||||
| • Adambaşına | $16 253 dollar | ||||
| ÜDM (nominal) | |||||
| • Ümumi (2019) | $12,838 milyard dollar | ||||
| • Adambaşına | $6 143 dollar | ||||
| İİİ (2019) | 0.774 (artış; 82-ci) | ||||
| İnternet domeni | .mk | ||||
| MK | |||||
| BOK kodu | MKD | ||||
| Telefon kodu | +389 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Şimali Makedoniya 8 aprel 1993-cü ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatına üzv seçilmişdir, lakin Yunanıstan ilə Şimali Makedoniya arasında yaşanan ad mübahisəsinə görə təşkilat çərçivəsində ölkənin adı Keçmiş Yuqoslav Respublikası Makedoniya kimi göstərilməyə başlandı. Eyni ad bir çox beynəlxalq təşkilatlarda da istifadə olunmuşdur. 2018-ci ilin iyun ayında Yunanıstan və Makedoniya arasında Prespa müqaviləsi imzalanmışdır. Müqaviləyə əsasən hər iki tərəfin maraqlarına uyğun olaraq Makedoniyanın adı Şimali Makedoniya Respublikası ilə əvəz olunmuşdur. Ölkənin adının dəyişdirilməsi rəsmi olaraq 2019-cu ilin 12 fevral tarixində qüvvəyə minmişdir.
Şimali Makedoniya coğrafiyasının əsasını dağlar, dərələr və çaylar təşkil edir. Ölkə əhalisinin əsası makedonlardan təşkil olunmuşdur. Albanlar ölkənin 25%-ni təşkil edir. Şimali Makedoniyada eyni zamanda bəlli sayda , romanlar, serblər, boşnaklar, arumınlar və bolqarlar da yaşayır.
Peoniya çarlığından başlayan ölkənin tarixi qədim zamanlara dayanır. E.ə. 6-cı əsrdə ölkə ərazisi Əhəmənilər dövlətinin parçası olmuş və daha sonra 4-cü əsrdə Makedoniya çarlığı tərəfindən işğal olunmuşdur. E.ə. 2-ci əsrdə Romalılar bölgəni fəth edərək, Makedoniya əyaləti ilə birləşdirmişdirlər. Ərazi Bizans İmperiyasının tərkibində yer almış və dəfələrlə slavyan tayfalarının hücumuna məruz qalmışdır. Bizans, Bolqar və Serb imperiyaları arasında yaşanan çaxnaşmaların ardınca 14-cü əsrdən 20-ci əsrin əvvəllərinədək ərazi Osmanlı İmperiyasının hökmranlığı altında qalmışdır. 1912–1913-cü illərdə baş verən Balkan müharibələrindən sonra indiki Şimali Makedoniya ərazisi serblərin hökmranlığına keçmişdir. Birinci Dünya müharibəsinin (1914–1918) ardınca Yuqoslaviya krallığı ilə birləşmiş, İkinci Dünya müharibəsi zamanı bolqarlar ələ keçirmiş və 1945-ci ildə müharibədən sonra respublika olaraq yenidən yaranmış və 1965-ci ildən etibarən Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasının bir pir parçası olmuşdur. Şimali Makedoniya 1991-ci ilədək Yuqoslaviyanın tərkibində Makedoniya Sosialist Respublikası kimi qalmışdır.
Şimali Makedoniya parlamentli respublikadır və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının, Avropa Şurasının və 2020-ci ildən etibarən NATO üzvüdür. Şimali Makedoniya 2005-ci ilin dekabr ayından Aİ-yə üzv olmaq üçün danışıqlar aparır.
Adlandırılma
Yunanıstanın təzyiqləri nəticəsində ölkənin adı BMT-də Keçmiş Yuqoslaviya Respublikası Makedoniya (mak. Поранешна Југословенска Република Македонија) kimi qəbul edilib. 12 iyun 2018-ci ildə Makedoniya və Yunanıstan hökumətləri 27 illik ad mübahisəsinə son qoymaq üçün ilkin razılığa gəliblər. Bu danışıqlar ölkənin Şimali Makedoniya Respublikası (mak. Република Северна Македонија) adlandırılması ilə nəticələnib.
Tarix
Bugünkü Makedoniya torpaqları, tarixdə bir çox dövlət və imperatorluğun sərhədləri içində olmuşdur. Bunlar içində Roma İmperatorluğu (sonrasında Şərq Roma İmperatorluğu) və Osmanlı İmperatorluğu, bölgədə hökm sürən imperatorluqlardandır.
600 ilə yaxın müddət Osmanlı suverenliyində qalan bölgə, XX əsrdə Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasının ən cənub hissələrini təşkil etmişdir.
1991-ci ildə muxtar respublika Makedoniya, Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasının daxili döyüşlərə girdiyi dövrdə müstəqilliyini elan etmişdir.
Coğrafiya
Hazırda ölkənin əsas sənaye və ticarət mərkəzidir. Makedoniyanın digər böyük şəhərləri bunlardır: , Kumanovo, Prilep, , , , , , , . Ölkə ərazisinin çox hissəsini dərin vadiləri olan dağlar, dik yamacları olan təpəliklər və meşə massivləri tutur. Ölkədə 50-yə yaxın təbii və süni göl, eləcə də hündürlüyü 2,000 metrdən artıq 16 dağ var. Makedoniya ərazisində olan ən böyük göl , ən uzun çay .
Əhali
30 iyun 2012-ci il tarixinə olan rəsmi məlumata əsasən Makedoniya əhalisi 2.061.044 nəfər, bütün ölkə üzrə əhalinin orta sıxlığı isə 1 km²-ə 80.2 nəfərdir.
Milli tərkib
Makedoniya Respublikasının əhalisinin 2/3 hissəsini makedoniyalı slavyanlar, 1/4 hissəsini albanlar, 4 faizini türklər və təxminən 2,7 faizini serblər, rumınlar və qaraçılar təşkil edirlər.
Dil
Ölkə əhalisinin 68%-i rəsmi dövlət dili olan makedon dilində, 25%-i alban, 3%-i türk, 2%-i isə serb-xorvat dillərində danışır. Dini etiqadına görə Makedoniya əhalisinin 64%-i pravoslavdır. Müsəlmanlar ölkə əhalisinin 33%-ni təşkil edir. Makedoniyanın paytaxtı, eyni zamanda ən böyük şəhəri olan Skopyedə 380 min nəfər yaşayır.
Din
2002-ci il siyahıyaalınmasının yekunlarına əsasən əhalisinin 65 %-i pravoslav, 32 %-i müsəlman, 3 %-i əsasən katolik və protestant xrisitian və iudaistdir.
Həmçinin bax
Şəkillər
İstinadlar
- State Statistical Office of the Republic of Macedonia :Population 2011-09-27 at the Wayback Machine
- Закон за употреба на езиците (макед.).
- http://chartsbin.com/view/edr.
- "United Nations Resolution 225 (1993)". 2019-01-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-01-02.
- "Macedonia and Greece: Deal after 27-year row over a name". BBC News. 12 iyun 2018. 2019-12-30 tarixində . İstifadə tarixi: 16 iyun 2018.
- " New Balkan Politics " — Journal of politics: Interethnic relations in Macedonia: People Centred Analyses. İssue 12, 2010.
Xarici keçidlər
- Official Government website 2008-02-07 at the Wayback Machine
 | Şimali Makedoniya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Simali Makedoniya mak Severna Makedoniјa alb Maqedonia e Veriut ve ya resmi adi ile Simali Makedoniya Respublikasi mak Republika Severna Makedoniјa alb Republika e Maqedonise se Veriut cenub serqi Avropada dovlet Simali Makedoniya Balkan yarimadasinda denize cixisi olmayan olkedir Simal serqde Serbiya simal qerbde Kosovo qismen taninan qerbde Albaniya cenubda Yunanistan serqde ise Bolqaristanla hemserheddir Paytaxti ve en boyuk seheri Skopye seheri umumi sahesi 25 713 kvadrat kilometrdir Simali Makedoniya kecmis Yuqoslaviyanin terkibinde yer alan olkelerden biri olmusdur ve 8 sentyabr 1991 ci ilde oz musteqilliyini elan etmisdir Olke 1991 ci ilden 2019 cu ilin fevral ayinadek resmi olaraq Makedoniya Respublikasi mak Republika Makedoniјa adlandirilmisdir Beynelxalq alemde ise daha cox Kecmis Yuqoslav Respublikasi Makedoniya mak Poraneshna Јugoslovenska Republika Makedoniјa ve ya sadece Makedoniya mak Makedoniјa kimi taninmisdirSimali MakedoniyaRepublika Severna Makedoniјa Republika e Maqedonise se VeriutBayraq GerbSloboda ili smrt mak Ya azadliq ya olum Himn Denes nad Makedoniјa mak Bu gun Makedoniya uzerinde Tarixi Musteqillik elan edilmesi 8 sentyabr 1991 Beynelxalq taninma 8 aprel 1993Resmi dilleri Makedon dili Alban diliPaytaxt SkopyeIdareetme formasi Parlament respublikasiPrezidentBas nazirSahesi Dunyada 148 ci Umumi 25713 km Su sahesi 1 9Ehalisi Ehali 2 100 min nefer 144 cu Siyahiyaalma 1 X 2021 1 832 696 nef Sixliq 80 1 nef km 113 cu UDM AQP Umumi 33 82 milyard dollar Adambasina 16 253 dollarUDM nominal Umumi 2019 12 838 milyard dollar Adambasina 6 143 dollarIII 2019 0 774 artis 82 ci Internet domeni mkMKBOK kodu MKDTelefon kodu 389Saat qursaqlari UTC 01 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarSimali Makedoniya Simali Makedoniya 8 aprel 1993 cu ilde Birlesmis Milletler Teskilatina uzv secilmisdir lakin Yunanistan ile Simali Makedoniya arasinda yasanan ad mubahisesine gore teskilat cercivesinde olkenin adi Kecmis Yuqoslav Respublikasi Makedoniya kimi gosterilmeye baslandi Eyni ad bir cox beynelxalq teskilatlarda da istifade olunmusdur 2018 ci ilin iyun ayinda Yunanistan ve Makedoniya arasinda Prespa muqavilesi imzalanmisdir Muqavileye esasen her iki terefin maraqlarina uygun olaraq Makedoniyanin adi Simali Makedoniya Respublikasi ile evez olunmusdur Olkenin adinin deyisdirilmesi resmi olaraq 2019 cu ilin 12 fevral tarixinde quvveye minmisdir Simali Makedoniya cografiyasinin esasini daglar dereler ve caylar teskil edir Olke ehalisinin esasi makedonlardan teskil olunmusdur Albanlar olkenin 25 ni teskil edir Simali Makedoniyada eyni zamanda belli sayda romanlar serbler bosnaklar aruminlar ve bolqarlar da yasayir Peoniya carligindan baslayan olkenin tarixi qedim zamanlara dayanir E e 6 ci esrde olke erazisi Ehemeniler dovletinin parcasi olmus ve daha sonra 4 cu esrde Makedoniya carligi terefinden isgal olunmusdur E e 2 ci esrde Romalilar bolgeni feth ederek Makedoniya eyaleti ile birlesdirmisdirler Erazi Bizans Imperiyasinin terkibinde yer almis ve defelerle slavyan tayfalarinin hucumuna meruz qalmisdir Bizans Bolqar ve Serb imperiyalari arasinda yasanan caxnasmalarin ardinca 14 cu esrden 20 ci esrin evvellerinedek erazi Osmanli Imperiyasinin hokmranligi altinda qalmisdir 1912 1913 cu illerde bas veren Balkan muharibelerinden sonra indiki Simali Makedoniya erazisi serblerin hokmranligina kecmisdir Birinci Dunya muharibesinin 1914 1918 ardinca Yuqoslaviya kralligi ile birlesmis Ikinci Dunya muharibesi zamani bolqarlar ele kecirmis ve 1945 ci ilde muharibeden sonra respublika olaraq yeniden yaranmis ve 1965 ci ilden etibaren Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasinin bir pir parcasi olmusdur Simali Makedoniya 1991 ci iledek Yuqoslaviyanin terkibinde Makedoniya Sosialist Respublikasi kimi qalmisdir Simali Makedoniya parlamentli respublikadir ve Birlesmis Milletler Teskilatinin Avropa Surasinin ve 2020 ci ilden etibaren NATO uzvudur Simali Makedoniya 2005 ci ilin dekabr ayindan AI ye uzv olmaq ucun danisiqlar aparir AdlandirilmaYunanistanin tezyiqleri neticesinde olkenin adi BMT de Kecmis Yuqoslaviya Respublikasi Makedoniya mak Poraneshna Јugoslovenska Republika Makedoniјa kimi qebul edilib 12 iyun 2018 ci ilde Makedoniya ve Yunanistan hokumetleri 27 illik ad mubahisesine son qoymaq ucun ilkin raziliga gelibler Bu danisiqlar olkenin Simali Makedoniya Respublikasi mak Republika Severna Makedoniјa adlandirilmasi ile neticelenib TarixBugunku Makedoniya torpaqlari tarixde bir cox dovlet ve imperatorlugun serhedleri icinde olmusdur Bunlar icinde Roma Imperatorlugu sonrasinda Serq Roma Imperatorlugu ve Osmanli Imperatorlugu bolgede hokm suren imperatorluqlardandir 600 ile yaxin muddet Osmanli suverenliyinde qalan bolge XX esrde Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasinin en cenub hisselerini teskil etmisdir 1991 ci ilde muxtar respublika Makedoniya Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasinin daxili doyuslere girdiyi dovrde musteqilliyini elan etmisdir CografiyaHazirda olkenin esas senaye ve ticaret merkezidir Makedoniyanin diger boyuk seherleri bunlardir Kumanovo Prilep Olke erazisinin cox hissesini derin vadileri olan daglar dik yamaclari olan tepelikler ve mese massivleri tutur Olkede 50 ye yaxin tebii ve suni gol elece de hundurluyu 2 000 metrden artiq 16 dag var Makedoniya erazisinde olan en boyuk gol en uzun cay EhaliEsas meqaleler Makedoniya ehalisi ve MakedonlarSkopye turklerinin bayragi 30 iyun 2012 ci il tarixine olan resmi melumata esasen Makedoniya ehalisi 2 061 044 nefer butun olke uzre ehalinin orta sixligi ise 1 km e 80 2 neferdir Milli terkib Makedoniya Respublikasinin ehalisinin 2 3 hissesini makedoniyali slavyanlar 1 4 hissesini albanlar 4 faizini turkler ve texminen 2 7 faizini serbler ruminlar ve qaracilar teskil edirler Dil Olke ehalisinin 68 i resmi dovlet dili olan makedon dilinde 25 i alban 3 i turk 2 i ise serb xorvat dillerinde danisir Dini etiqadina gore Makedoniya ehalisinin 64 i pravoslavdir Muselmanlar olke ehalisinin 33 ni teskil edir Makedoniyanin paytaxti eyni zamanda en boyuk seheri olan Skopyede 380 min nefer yasayir Din 2002 ci il siyahiyaalinmasinin yekunlarina esasen ehalisinin 65 i pravoslav 32 i muselman 3 i esasen katolik ve protestant xrisitian ve iudaistdir Hemcinin baxMakedon dili Makedoniyali IsgenderSekillerPelister Korab dagi Sar dagi Skopyede St Panteleimon kilsesinde mozaika Skopyede yerlesen Ishaq Bey mescidi Ohrid Golu Skopye Universiteti Ohrid GoluIstinadlarState Statistical Office of the Republic of Macedonia Population 2011 09 27 at the Wayback Machine Zakon za upotreba na ezicite maked http chartsbin com view edr United Nations Resolution 225 1993 2019 01 24 tarixinde Istifade tarixi 2008 01 02 Macedonia and Greece Deal after 27 year row over a name BBC News 12 iyun 2018 2019 12 30 tarixinde Istifade tarixi 16 iyun 2018 New Balkan Politics Journal of politics Interethnic relations in Macedonia People Centred Analyses Issue 12 2010 Xarici kecidlerVikianbarda Simali Makedoniya ile elaqeli mediafayllar var Official Government website 2008 02 07 at the Wayback Machine Simali Makedoniya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin