Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Ərəb Dövlətləri Liqası (ƏDL) (ərəb. جامعة الدول العربية; Cəmiyyət əd-Düval əl-Ərəbiyyə) və ya sadəcə Ərəb Liqası (ərəb. الجامعة العربية; əl-Cəmiyyə əl-Ərəbiyyə) — ərəb dövlətlərinin beynəlxalq təşkilatı. Hal-hazırda təşkilata 22 dövlət daxildir.
| Ərəb Dövlətləri Liqası | |
|---|---|
| الجامعة العربية | |
 | |
 | |
 | |
| Yaranma tarixi | 22 mart 1945 |
| Rəsmi dili | |
| Qurucusu | |
| leagueofarabstates.net | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Təşkilat Misir, İraq, İordaniya, Livan, Səudiyyə Ərəbistanı, Suriya və Yəmən tərəfindən 22 mart 1945-ci ildə yaradılmışdır. Təşkilatın mərkəz-qərargahı Qahirə şəhərində yerləşir, indiki baş katibi Əmir Musadır.
Türkiyə təşkilatda daimi müşahidəçi statusuna malikdir.
Təsis olunması
ƏDL-in yaradılması, Osmanlı imperiyasının keçmiş ərəb vilayətlərində Birinci Dünya Müharibəsindən sonra yaranan ərəb birliyi hərəkatının ən nəzərə çarpan nəticəsi olmuşdur. Ərəb millətçiləri bu ərazinin beş ayrı suveren dövlətə parçalanmasına qarşı çıxırdılar. Fransa və Böyük Britaniyanın mandat sistemi və Fələstində yəhudi dövlətinin yaradılması, daha çox narazılığa səbəb olmuşdur. Hərəkatın əsas məqsədi, bütün ərəb torpaqlarının bir dövlətdə birləşdirilməsi idi. ƏDL-in yaradılması bu məqsədin həyata keçirilməsində bir mərhələ idi. Yaxın Şərqdə mandat sisteminin ləğv olunmasından və müstəqil ərəb dövlətlərinin yaradılmasından sonra, mərkəzəqaçma tendensiyası güclənmişdir. Buna həm də Fələstin probleminin kəskinləşməsi şərait yaratmışdır. Əvvəlcə, birliyin təşəbbüskarları kimi Haşemitlərin nümayəndələri — İordaniya və İraqda hakimiyyətdə olan sülalələr çıxış edirdi, lakin onların planları digər ərəb dövlətləri tərəfindən rədd edildi. Məsələn, Suriya "Böyük Suriya" dövlətinin yaradılması niyyətində idi. Suriyanın planına əsasən federativ əsasda Böyük Suriyaya Livan, Fələstin, İordaniya birləşməli idi. Digər ərəb dövlətləri və eləcə də İsrail bu plana etirazlarını bildirdilər. Bu anda Misir təşəbbüsü öz üzərinə götürdü. 1944-cü ildə İskəndəriyyədə, təsis konfransı keçirildi və Ərəb Dövlətləri Liqasının yaradılmasını nəzərdə tutan İskəndəriyyə protokolu imzalandı. Liqanın Nizamnaməsi 1945-ci ilin mart ayının 22-də Misir, Suriya, İordaniya, İraq və Livan tərəfindən imzalanmışdır. 1945-ci ilin may ayında, Nizamnaməni Yəmən imzalamışdır.
Sturukturu
ƏDL-in sturukturuna aşağıdakı orqanlar daxildir:
- ƏDL Şurası
- Komitələr
- Baş Katiblik
- İstitutlar və təşkilatlar
- İqtisadi məsələlər üzrə Şura
- Birləşmiş müdafiə Şurası
- Daimi hərbi komissiya
ƏDL Şurası – üzv dövlətlərin nümayəndələrindən ibarət ali orqandır. Şuranın iclasları müxtəlif səviyyələrdə keçrilir (dövlət və ya hökumət başçıları, xarici işlər nazirləri, səfirlər və daimi nümayəndələr). Şura ildə iki dəfə çağrılır. Hər hansı bir dövlətin istəyi ilə növbədənkənar iclaslar da çağrıla bilər. Şurada sədrlik, ərəb əlifbasına uyğun olaraq dövlətlərin baş hərfləri sırası ilə dəyişir. Hər dövlətin bir səsi var. Qərarlar, bir qayda olaraq, yekdilliklə qəbul edilir. Bu xüsusən dövlətlərin bir-birinə qarşı təcavüz aktı ilə bağlı qərardırsa, konsensus metodundan istifadə edilir.
Komitələr – bütün üzv dövlərlər üçün açıqdır. Komitələrin fəaliyyətində həmçinin, Liqaya üzv olmayan, lakin ərəb dövləti olan istənilən dövlət iştirak edə bilər. Bu, ərəb dövlətləri arasında əməkdaşlığın dərinləşməsinə gətirib çıxarır.
Baş Katiblik – Mənzil Qərargahı Yunisdə yerləşən Baş Katiblik, praktiki işi həyata keçirir. Baş Katiblik, Şura tərəfindən beş il müddətinə seçilən baş katib tərəfindən idarə olunur. O, Liqanın qərarlarını həyata keçirir. Baş Katib üzv dövlətlərin diqqətini mühüm məsələlər cəlb etmək hüququna malikdir. Məsələn, iki ərəb dövləti arasında münasibətləri mənfi nəticələrə çıxara biləcək problemlər və s. Baş Katib Şuranın iclaslarında iştirak edə bilər. Şuranın razılığı ilə Baş Katib öz müavinlərini təyin edir.
İstitutlar və ixtisaslaşmış orqanlar – ƏDL tərəfindən təsis edilən xüsusi təşkilatlardır: Təhsil, mədəniyyət və elm üzrə Ərəb Təşkilatı; Ərəb Menecment Təşkilatı; Ərəb Əmək Təşkilatı; Ərəb İqtisadi Birliyi Şurası; İqtisadi və sosial inkişaf üzrə Ərəb Fondu; Afrikada iqtisadi inkişaf üzrə Ərəb Bankı; Ərəb Peyk rabitəsi İnsititutu; Ərəb Kənd Təsərrüfatı İnkişafı Təşkilatı; Ərəb Poçt İttifaqı; Ərəb Neft İnstitutu və s. Bu institutlar və ƏDL arasında münasibətlər müxtəlif xarakter daşıyır. ƏDL, bir qayda olaraq göstərilən institutlara maliyyə yardımı edir. ƏDL-ə üzv olan dövlətlərin bəziləri adları çəkilən ixtisaslaşmış qurumlara üzv deyillər.
ƏDL-in digər bir orqanı isə, iqtisadiyyat nazirləri səviyyəsində keçirilən İqtisadi məsələlər üzrə Şuradır. Şura ƏDL-in ixtisaslaşmış orqanı kimi, üzv dövlətlərin əməkdaşlığın praktiki həlli ilə məşğul olur və mənzil qərargahı Ammanda yerləşir.
Ərəb Dövlətləri Liqasının bir sıra ölkələrdə informasiya büroları var. ƏDL-in rəsmi dili ərəb dilidir.
Fəaliyyəti
Ərəb Dövlətləri Liqasının nizamnaməsində qeyd olunduğu kimi, Liqanın fəaliyyətinin əsas prinsipləri: dövlətlər arasında münasibətlərin könüllülüyü, suverenlik və müstəqilliyə qarşılıqlı hörmət, dövlətlərin bərabərliyi, münaqişələrin həll edilməsi üçün güc tətbiq edilməsinə qadağa.
1950-ci ildə Liqa, BMT-də müşahidəçi statusu əldə etmişdir. Buna görə də Liqada Asiya və Afrika ölkələrinin vahid ərəb-asiya (sonralar afro-asiya) blokunda birləşməsinə nail olmuşdur. Ərəb Dövlətləri Liqasında fikir birliyi yoxdur. Bəzi ərəb ölkələri qərbyönlü siyasət yürüdür, digəriləri keçmiş kommunist ölkələrinə meyil edir, üçüncülər isə neytrallığı qoruyurlar. 1967-ci ildə ərəb-israil müharibəsində ərəblərin məğlub olmasından sonra, Liqanın üzvləri iki müxtəlif fikir cəbhəsinə bölündü. Məsələn, Misir və İordaniya ABŞ tərəfindən hazırlanmış və əməliyyatların dayandırılmasını nəzərdə tutan atəşkəs haqqında razılaşmanı imzalamışdır. 1970-ci illərdə sülh prosesinin başlanması Əlcəzair, İraq və Fələstin Azadlıq Təşkilatı tərəfindən kəskin tənqid edilmişdir. 1970-ci ildə İordaniya vətəndaş müharibəsi və 1975-ci ildə Livan vətəndaş müharibəsinə Suriyanın müdaxiləsi münasibətləri daha da kəskinləşdirmişdir. 1979-cu ildə İsrail ilə danışıqlara getməsi və sülh müqaviləsinin bağlanması nəticəsində Liqa üzvləri Misirə qarşı sanksiyalar tətbiq etmiş və onu Liqadan kənarlaşdırmışlar. Təşkilatın qərargahı Misirdən Tunisə köçrülmüşdür. 1989-cu ildə Misirin ƏDL-də üzvlüyü bətpa olunmuşdur. Ardınca qərargay yenidən Qahirə şəhərinə qaytarılmışdır. Üzvlər arasında iki cəbhəyə parçalanma Körfəz müharibələri zamanı da baş verdi. Eyni zamanda ƏDL-in qərarları üzv dövlətlər üçün məcburi xarakter daşımır. Başqa sözlə, Liqada dövlət suverenliyi prinsipi mütləqdir. Buna görə də ƏDL baş verən hadisələrə adekvat reaksiya verə bilmir.
ƏDL BMT-də müşahidəçi statusu vasitəsilə aktiv fəaliyyət göstərir. ƏDL-in Baş Katibi BMT Baş Katibi ilə görüşlər keçirir. Belə görüşlərin birində Liqa rəhbəri ərəb dövlətləri adından terrorizmə qarşı mübarizəyə qoşulduğunu və BMT-nin bu sahədə fəaliyyətinin dəstəklədiyini vurğulamışdır.
ƏDL tərəfindən həyata keçirilən mədəni layihələr çərçivəsində, Qahirədə yüksək ərəb araşdırmalar institutu təsis edilmişdir.
Üzv dövlətləri
| Dövlətlər | Əhali (2006) | Ərazi (km²) | Üzv olduğu il |
|---|---|---|---|
 İraq | 26 783 383 | 437 072 | 1945 |
 Suriya | 18 881 361 | 185 180 | 1945 |
 Livan | 3 874 050 | 17 818 | 1945 |
 İordaniya | 5 906 760 | 92 300 | 1945 |
 Səudiyyə Ərəbistanı | 27 019 731 | 1 960 582 | 1945 |
 Bəhreyn | 698 585 | 665 | 1971 |
 Qətər | 885 359 | 11 437 | 1971 |
 BƏƏ | 2 602 713 | 83 600 | 1971 |
 Oman | 3 102 229 | 309 500 | 1971 |
 Yəmən | 21 456 188 | 527 970 | 1945 |
 Küveyt | 2 418 393 | 17 820 | 1961 |
 Misir | 78 887 007 | 1 001 450 | 1945 |
 Liviya | 5 900 754 | 1 759 540 | 1953 |
 Tunis | 10 175 014 | 163 610 | 1958 |
 Əlcəzair | 32 930 091 | 2 381 740 | 1962 |
 Mərakeş | 33 241 259 | 710 850 | 1958 |
 Mavritaniya | 3 177 388 | 1 030 700 | 1973 |
 Sudan | 41 236 378 | 2 505 810 | 1956 |
 Somali | 8 863 338 | 637 657 | 1974 |
 Fələstin | 3 889 249 | 6 000 | 1976 |
 Cibuti | 486 530 | 23 000 | 1977 |
 Komor adaları | 690 948 | 2 170 | 1993 |
| Cəmi | 333 379 716 | 13 868 171 |
Ədəbiyyat
- Улахович В. Международные организации, 2005, стр.396
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Ereb Dovletleri Liqasi EDL ereb جامعة الدول العربية Cemiyyet ed Duval el Erebiyye ve ya sadece Ereb Liqasi ereb الجامعة العربية el Cemiyye el Erebiyye ereb dovletlerinin beynelxalq teskilati Hal hazirda teskilata 22 dovlet daxildir Ereb Dovletleri Liqasiالجامعة العربية Yaranma tarixi 22 mart 1945Resmi dili ereb diliQurucusu MisirIraqIordaniyaLivanSeudiyye ErebistaniSuriyaYemenleagueofarabstates net Vikianbarda elaqeli mediafayllar Teskilat Misir Iraq Iordaniya Livan Seudiyye Erebistani Suriya ve Yemen terefinden 22 mart 1945 ci ilde yaradilmisdir Teskilatin merkez qerargahi Qahire seherinde yerlesir indiki bas katibi Emir Musadir Turkiye teskilatda daimi musahideci statusuna malikdir Tesis olunmasiEDL in yaradilmasi Osmanli imperiyasinin kecmis ereb vilayetlerinde Birinci Dunya Muharibesinden sonra yaranan ereb birliyi herekatinin en nezere carpan neticesi olmusdur Ereb milletcileri bu erazinin bes ayri suveren dovlete parcalanmasina qarsi cixirdilar Fransa ve Boyuk Britaniyanin mandat sistemi ve Felestinde yehudi dovletinin yaradilmasi daha cox naraziliga sebeb olmusdur Herekatin esas meqsedi butun ereb torpaqlarinin bir dovletde birlesdirilmesi idi EDL in yaradilmasi bu meqsedin heyata kecirilmesinde bir merhele idi Yaxin Serqde mandat sisteminin legv olunmasindan ve musteqil ereb dovletlerinin yaradilmasindan sonra merkezeqacma tendensiyasi guclenmisdir Buna hem de Felestin probleminin keskinlesmesi serait yaratmisdir Evvelce birliyin tesebbuskarlari kimi Hasemitlerin numayendeleri Iordaniya ve Iraqda hakimiyyetde olan sulaleler cixis edirdi lakin onlarin planlari diger ereb dovletleri terefinden redd edildi Meselen Suriya Boyuk Suriya dovletinin yaradilmasi niyyetinde idi Suriyanin planina esasen federativ esasda Boyuk Suriyaya Livan Felestin Iordaniya birlesmeli idi Diger ereb dovletleri ve elece de Israil bu plana etirazlarini bildirdiler Bu anda Misir tesebbusu oz uzerine goturdu 1944 cu ilde Iskenderiyyede tesis konfransi kecirildi ve Ereb Dovletleri Liqasinin yaradilmasini nezerde tutan Iskenderiyye protokolu imzalandi Liqanin Nizamnamesi 1945 ci ilin mart ayinin 22 de Misir Suriya Iordaniya Iraq ve Livan terefinden imzalanmisdir 1945 ci ilin may ayinda Nizamnameni Yemen imzalamisdir SturukturuEDL in sturukturuna asagidaki orqanlar daxildir EDL Surasi Komiteler Bas Katiblik Istitutlar ve teskilatlar Iqtisadi meseleler uzre Sura Birlesmis mudafie Surasi Daimi herbi komissiya EDL Surasi uzv dovletlerin numayendelerinden ibaret ali orqandir Suranin iclaslari muxtelif seviyyelerde kecrilir dovlet ve ya hokumet bascilari xarici isler nazirleri sefirler ve daimi numayendeler Sura ilde iki defe cagrilir Her hansi bir dovletin isteyi ile novbedenkenar iclaslar da cagrila biler Surada sedrlik ereb elifbasina uygun olaraq dovletlerin bas herfleri sirasi ile deyisir Her dovletin bir sesi var Qerarlar bir qayda olaraq yekdillikle qebul edilir Bu xususen dovletlerin bir birine qarsi tecavuz akti ile bagli qerardirsa konsensus metodundan istifade edilir Komiteler butun uzv dovlerler ucun aciqdir Komitelerin fealiyyetinde hemcinin Liqaya uzv olmayan lakin ereb dovleti olan istenilen dovlet istirak ede biler Bu ereb dovletleri arasinda emekdasligin derinlesmesine getirib cixarir Bas Katiblik Menzil Qerargahi Yunisde yerlesen Bas Katiblik praktiki isi heyata kecirir Bas Katiblik Sura terefinden bes il muddetine secilen bas katib terefinden idare olunur O Liqanin qerarlarini heyata kecirir Bas Katib uzv dovletlerin diqqetini muhum meseleler celb etmek huququna malikdir Meselen iki ereb dovleti arasinda munasibetleri menfi neticelere cixara bilecek problemler ve s Bas Katib Suranin iclaslarinda istirak ede biler Suranin raziligi ile Bas Katib oz muavinlerini teyin edir Istitutlar ve ixtisaslasmis orqanlar EDL terefinden tesis edilen xususi teskilatlardir Tehsil medeniyyet ve elm uzre Ereb Teskilati Ereb Menecment Teskilati Ereb Emek Teskilati Ereb Iqtisadi Birliyi Surasi Iqtisadi ve sosial inkisaf uzre Ereb Fondu Afrikada iqtisadi inkisaf uzre Ereb Banki Ereb Peyk rabitesi Insititutu Ereb Kend Teserrufati Inkisafi Teskilati Ereb Poct Ittifaqi Ereb Neft Institutu ve s Bu institutlar ve EDL arasinda munasibetler muxtelif xarakter dasiyir EDL bir qayda olaraq gosterilen institutlara maliyye yardimi edir EDL e uzv olan dovletlerin bezileri adlari cekilen ixtisaslasmis qurumlara uzv deyiller EDL in diger bir orqani ise iqtisadiyyat nazirleri seviyyesinde kecirilen Iqtisadi meseleler uzre Suradir Sura EDL in ixtisaslasmis orqani kimi uzv dovletlerin emekdasligin praktiki helli ile mesgul olur ve menzil qerargahi Ammanda yerlesir Ereb Dovletleri Liqasinin bir sira olkelerde informasiya burolari var EDL in resmi dili ereb dilidir FealiyyetiEreb Dovletleri Liqasinin nizamnamesinde qeyd olundugu kimi Liqanin fealiyyetinin esas prinsipleri dovletler arasinda munasibetlerin konulluluyu suverenlik ve musteqilliye qarsiliqli hormet dovletlerin beraberliyi munaqiselerin hell edilmesi ucun guc tetbiq edilmesine qadaga 1950 ci ilde Liqa BMT de musahideci statusu elde etmisdir Buna gore de Liqada Asiya ve Afrika olkelerinin vahid ereb asiya sonralar afro asiya blokunda birlesmesine nail olmusdur Ereb Dovletleri Liqasinda fikir birliyi yoxdur Bezi ereb olkeleri qerbyonlu siyaset yurudur digerileri kecmis kommunist olkelerine meyil edir ucunculer ise neytralligi qoruyurlar 1967 ci ilde ereb israil muharibesinde ereblerin meglub olmasindan sonra Liqanin uzvleri iki muxtelif fikir cebhesine bolundu Meselen Misir ve Iordaniya ABS terefinden hazirlanmis ve emeliyyatlarin dayandirilmasini nezerde tutan ateskes haqqinda razilasmani imzalamisdir 1970 ci illerde sulh prosesinin baslanmasi Elcezair Iraq ve Felestin Azadliq Teskilati terefinden keskin tenqid edilmisdir 1970 ci ilde Iordaniya vetendas muharibesi ve 1975 ci ilde Livan vetendas muharibesine Suriyanin mudaxilesi munasibetleri daha da keskinlesdirmisdir 1979 cu ilde Israil ile danisiqlara getmesi ve sulh muqavilesinin baglanmasi neticesinde Liqa uzvleri Misire qarsi sanksiyalar tetbiq etmis ve onu Liqadan kenarlasdirmislar Teskilatin qerargahi Misirden Tunise kocrulmusdur 1989 cu ilde Misirin EDL de uzvluyu betpa olunmusdur Ardinca qerargay yeniden Qahire seherine qaytarilmisdir Uzvler arasinda iki cebheye parcalanma Korfez muharibeleri zamani da bas verdi Eyni zamanda EDL in qerarlari uzv dovletler ucun mecburi xarakter dasimir Basqa sozle Liqada dovlet suverenliyi prinsipi mutleqdir Buna gore de EDL bas veren hadiselere adekvat reaksiya vere bilmir EDL BMT de musahideci statusu vasitesile aktiv fealiyyet gosterir EDL in Bas Katibi BMT Bas Katibi ile gorusler kecirir Bele goruslerin birinde Liqa rehberi ereb dovletleri adindan terrorizme qarsi mubarizeye qosuldugunu ve BMT nin bu sahede fealiyyetinin desteklediyini vurgulamisdir EDL terefinden heyata kecirilen medeni layiheler cercivesinde Qahirede yuksek ereb arasdirmalar institutu tesis edilmisdir Uzv dovletleriDovletler Ehali 2006 Erazi km Uzv oldugu il Iraq 26 783 383 437 072 1945 Suriya 18 881 361 185 180 1945 Livan 3 874 050 17 818 1945 Iordaniya 5 906 760 92 300 1945 Seudiyye Erebistani 27 019 731 1 960 582 1945 Behreyn 698 585 665 1971 Qeter 885 359 11 437 1971 BEE 2 602 713 83 600 1971 Oman 3 102 229 309 500 1971 Yemen 21 456 188 527 970 1945 Kuveyt 2 418 393 17 820 1961 Misir 78 887 007 1 001 450 1945 Liviya 5 900 754 1 759 540 1953 Tunis 10 175 014 163 610 1958 Elcezair 32 930 091 2 381 740 1962 Merakes 33 241 259 710 850 1958 Mavritaniya 3 177 388 1 030 700 1973 Sudan 41 236 378 2 505 810 1956 Somali 8 863 338 637 657 1974 Felestin 3 889 249 6 000 1976 Cibuti 486 530 23 000 1977 Komor adalari 690 948 2 170 1993Cemi 333 379 716 13 868 171EdebiyyatUlahovich V Mezhdunarodnye organizacii 2005 str 396