Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Komor adaları, Qəmər adaları, rəsmi adı Komorlar İttifaqı, daha çox Komor adaları adı işlədilir (2002-ci ilədək — Federativ İslam Komor Adaları Respublikası) — Hind okeanında dövlət. Madaqaskar adasının şimalı ilə Mozambikin şimalı arasında yerləşir. Ərazisi — 1862 km² (Mayotta (Maore) adası ilə 2235 km²). Federativ Respublika olan Komor adaları 3 muxtar vilayətdən (adadan) ibaretdir: Nqazidja (Qrand Komor), Ndzvani (Anjuan) və Mvali (Moheli).
| Komor | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| komor Udzima wa Komori fr. Union des Comores ərəb. الاتحاد القمري | |||||
| |||||
| Unité — Justice — Progrès (fr. "Birlik, Ədalət, İnkişaf") | |||||
| Himn: KomorcaUdzima wa ya Masiwa Adalar İttifaqı | |||||
 | |||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Moroni | ||||
| İdarəetmə forması | Federativ Respublika | ||||
| Prezident | Əzəli Əssumani | ||||
| Sahəsi | |||||
| • Ümumi | 1862 km² | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 780,971 nəfər (165-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (15.IX.2003) | 575 660 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 355 nəf./km² | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 1 211 million dollar (201-ci) | ||||
| • Adambaşına | 1 700 dollar () | ||||
| İİİ (2013) | 0.429 | ||||
| Valyuta | Komor frankı | ||||
| İnternet domeni | .km | ||||
| KM | |||||
| BOK kodu | COM | ||||
| Telefon kodu | +269 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Paytaxtı — Moroni şəhərinin 54 min sakin (2011-ci il) var.
Ölkənin adı ərəb sözü olan əl-qəmər (al-kamr)dən yaranıb, "ay" deməkdir. Ayın təsviri bayrağında da vardır.
6 iyul 1975-ci il tarixindən Komor adaları müstəqil dövlətdir. Ölkənin prezidenti 26 may 2016-cı ildən başlayaraq – Azali Assoumani, eyni zamanda o, həm baş nazirdir.
Tarix
Komor Adalarının doğru adı Qəmər adalarıdır. Osmanlı qeydlərində və Ərəbcədə bu adla keçər. Qəmər sözü Ərəbcədə "ay" deməkdir. Ancaq Fransızlar bu adı "Komor (Comores)" olaraq oxuyublar və rəsmi olaraq da bu ad istifadə edilmişdir.
Komor Adalarına İslam xıv əsdə gətirilib ve əhali tamamilə Müsəlman olub.Tarixi mənbələrə görə bu adalarda Müsəlmanların gəlməsinə qədər məskunlaşma nəzərə çarpaçaq dərəcədə az olub. Müsəlmanlar bu adalara gəldikdən sonra burada ayrı bir sultanlıq qurdular. Sonralar bu adaların hər birində ayrı-ayrı sultanlıqlar yaradıldı və onlar arasında bəzən müharibələr olurdu.
xvııı əsrdə Tanqanika sahilindən gələrək Böyük Komor adasına yerləşən Şeyx Ngome də Pate adanın xanım sultanının bacısıyla evləndi. Bu evlilikdən doğulan Mwinye Mku adlı şəxs Sultan Əhməd adını alaraq xalasının taxtına keçdi və digər adaları da özünə birləşdirdi. Sultan Əhmədin Böyük Komor Adasındakı rəhbərliyi 1875-ci ilə qədər davam etdi. Ancaq onun sultanlığı dövründə Fransız müstəmləkəçilər Komor adalarına hücumlara başladılar və 1841-ci ildə Mayotta adasını ələ keçirdilər.
Böyük Komorda 1875-ci ildə Sultan Əhmədin yerinə keçən nəvəsi Seyyid Əli fransızlara yanaşmaq və onların himayədarlığı qəbul etmək məcburiyyətində qaldı. Fransızlar Anjuan adasını da 1886-cı ildə Sultan III Abdullahın hakimiyyətidə oldu vaxt özdərinə tabe etdilər. Beləcə , bütün Komor Adaları Fransız hakimiyyətinə keçmiş oldu.
Adalardakı ənənəvi sultanlıq (əmirlik) Fransız hakimiyyəti altında 1912-ci ildə qədər davam etdi. Fransızlar 1912-ci ildə bütün yerli rəhbərlikləri və İslami tətbiqləri ortadan qaldırdılar və Komor adalarını yenə öz hakimiyyətlərində olan Madagaskara tabe etdilər. II Dünya Müharibəsindən sonra Kamor adaları Müsəlmanları müstəqillik uğrunda mübarizələrini sürətləndirdilər və bu məqsədlə Tanzaniyada bəzi təşkilatlar yaratdılar. Bu təşkilatlar sonra Kamor adaları Milli Qurtuluş Hərəkatında birləşərək güclü fəaliyyət başladılar.
Fransa 1974-cü ildə adaların gələcəyi ilə bağlı referendum keçirmək məcburiyyətində qaldı. Açıqlanan nəticələrə görə Mayotte Adası xalqının 65%-i Fransız idarəsinin davamını , digər adalardakı xalqın isə 95%-i müstəqilliyi istəmişdi. Fransa 1 yanvar 1976-ci ildə Mayotta Adasından başqa adaların müstəqilliyini qəbul etdi. Ancaq maraqlıdır ki, qurulan müstəqil respublikanın başçılığına bir qərb heyranı olan Əli Suveylih keçirildi.
Ali Suveylih ölkəsini müasirləşdirmə iddiası ilə İslami sıxışdıraraq aradan qaldırmaq kimi bəzi islahatlar həyata keçirmək surətilə Fransız işğalçılarının bacara bilmədiklərini həyata keçirməyə səy göstərdi. Ancaq 1978-ci ildə Əhməd Abdullah tərəfindən çevriliş etdilərək Ali Suveylih vəzifədən uzaqlaşdırıldı. Yeni başçı oktyabr 1978-ci ildə konstitusiyanı dəyişdirərək dövlətin rəsmi adını Komorlar Federativ İslam Respublikası etdi. Əhməd Abdullah da Fransa ilə yaxşı dolanmağa diqqət göstərməsinə və İslamlaşdırma fəaliyyətini yalnız xalqı özünə bağlamaq üçün istifadə etməsinə baxmayaraq qərblilərin dəstəklədiyi muzdlu əsgərlər tərəfindən özünə qarşı bir neçə dəfə uğursuz çevriliş cəhdi edildi. Qərb Əhməd Abdullahın ölkənin İslamlaşdırılmasına əhəmiyyət verməsindən narahat olurdular. Əhməd Abdullah noyabr 1989-cu ildə bir sui-qəsd nəticəsində öldürüldü və yerinə Səid Məhəmməd Cuhar keçirildi.
Dövlət quruluşu
Respublika. 2001-ci ilin konstitusiyasina görə prezident 5 il müddəətinə seçilir, namizədlər növbə ilə 3 adadan birindən seçilir. 26.05.2001-26.05.2006 illərdə və 26.05.2016 tarixindən Nqazidja (Qrand Komor) adasından Azali Assoumani, 26.05.2006-26.05.2011 illərdə Ndzvani (Anjuan) adasından Ahmed Abdallah Mohamed Sambi, 26.05.2011-26.05.2016 illərdə Mvali (Moheli) adasından Ikililou Dhoinine olub.
Parlament (Assambleya) 33 deputatdan ibarət olub bunun 18-i ümumi səsvermə yolu ilə, 15-i adaların Assambleyası tərəfindən seçilir.
Komor Adalarının ordusu 500 nəfərdən ibarət daimi ordu və polisdən və həmçinin 500 nəfərdən təşkil onunmuş Silahlı Qüvvələrdən ibarətdir. Su və Hava təhlükəsizliyinə müqavilə əsasında Fransa məsuliyyət daşıyır.
Əhalisi
Təxminən 850,000 sakini olan Komor adaları dünyanın ən az əhalisi olan ölkələrindən biridir, lakin əhalinin sıxlığı yüksəkdir, hər kvadrat kilometrə orta hesabla 275 nəfər düşür. 2001-ci ildə əhalinin 34%-i şəhərli sayılırdı, lakin o vaxtdan şəhər əhalisi artıb; əhali artım tempi hələ də nisbətən yüksək olsa da, kənd əhalisinin nisbəti azalmağa davam edir. 1958-ci ildə əhalinin sayı 183.133 nəfər idi. Komor adaları əhalisinin demək olar ki, yarısı 15 yaşdan kiçikdir. Əsas şəhərlərə Moroni, Mitsamihuli, Fumbuni, Mutsamudu, Domoni və Fomboni daxildir. Fransada 200.000 ilə 350.000 arasında komorlu yaşayır.
Etnik qruplar
Komor adaları əhalisinin 97,1%-i bantu, Malaqas və ərəb xalqlarının qarışığı olan etnik Komorlardan ibarətdir. Azlıqlara və hindlilər (əsasən İsmaililər ) daxildir. Qrand Komorda (xüsusilə Moroni) Çin əsilli mühacirlər var . Fransızların əksəriyyəti 1975-ci ildə müstəqillik əldə etdikdən sonra ölkəni tərk etsə də, Komor adalarında Fransa, Madaqaskar və Reyunyondan olan köçkünlərin nəslindən olan kiçik bir Kreol icması yaşayır.
Dil
Komor adalarında ən çox yayılmış dillər Komor dilləridir, dörd fərqli dialektdən ibarətdir və birlikdə şikomori olaraq tanınır . Onlar suahili ilə əlaqəlidir və dörd adanın hər birində dörd fərqli variant (Şingazidja, Şimvali, Şindzvani və Şimaore) danışılır. Həm ərəb , həm də latınqrafikası istifadə olunur, ərəb dili daha geniş istifadə olunur və bu yaxınlarda latın qrafikası üçün rəsmi orfoqrafiya hazırlanmışdır. Ərəb və fransız dilləri də Komor dili ilə birlikdə rəsmi dillərdir. Ərəb dili Quran təliminin dili olan ikinci dil kimi geniş tanınır. Fransız dili inzibati dildir və əksər qeyri-Quran formal təhsilin dilidir.
Din
Komor adaları Cənubi Afrikada müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi yeganə ölkədir və əhalinin 99%-i sünnidir. Mayotta və Avstraliya ərazisi olan Kokos adaları ilə birlikdə müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi üç cənub bölgəsindən biridir. Az sayda xristian mövcuddur, həm katolik, həm də protestant məzhəbləri təmsil olunur və Malaqas sakinlərinin əksəriyyəti də xristiandır. Böyük Fransadan gələn mühacirlər əsasən katolikdir.
Səhiyyə
Hər 100 min nəfərə 15 həkim düşür. 2004-cü ildə doğuş nisbəti hər yetkin qadına 4,7 təşkil etmişdir. Doğuş zamanı gözlənilən ömür uzunluğu qadınlar üçün 67, kişilər üçün isə 62 yaşdır.
Təhsil
Əksər valideynlər övladlarının fransız sistemli təhsil sisteminə keçməzdən əvvəl Quran məktəblərinə getməsinə üstünlük verirlər. Baxmayaraq ki, dövlət sektoru resurs çatışmazlığı və müəllimlərin ödənilməmiş maaşları ilə üzləşsə də, nisbətən yaxşı standartlara malik çoxsaylı özəl və icma məktəbləri mövcuddur. Müstəqillikdən dərhal sonra inqilabi dövr ərzində bir neçə il istisna olmaqla, milli kurikulum çox fransız sisteminə əsaslanmışdır, çünki həm resurslar fransızdır, həm də komoriyalıların əksəriyyəti Fransada əlavə təhsil almağa ümid edir. Bu yaxınlarda tədris planının Komorlaşdırılması və iki sistemi, rəsmi və Quran məktəblərini bir sistemdə birləşdirmək, beləliklə də Fransadan miras qalmış dünyəvi təhsil sistemindən uzaqlaşmaq istiqamətində addımlar atıldı. Komor adalarında müstəmləkəçilikdən əvvəlki təhsil sistemində əkinçilik, mal-qaraya qulluq və ev işlərini yerinə yetirmək kimi zəruri bacarıqlara diqqət yetirilirdi. Dini təhsil də uşaqlara İslamın fəzilətlərini öyrədirdi. 1900-cü illərin əvvəllərində müstəmləkəçilik zamanı təhsil sistemi transformasiyaya uğradı və Fransa sisteminə əsaslanan dünyəvi təhsil gətirildi. Bu, əsasən elit təbəqənin uşaqları üçün idi. 1975-ci ildə Komor adaları müstəqillik qazandıqdan sonra təhsil sistemi yenidən dəyişdi. Müəllimlərin maaşları üçün vəsait itirildi, çoxları tətilə çıxdı. Belə ki, 1997-2001-ci illərdə dövlət təhsil sistemi fəaliyyət göstərməmişdir. Müstəqillik əldə etdikdən sonra təhsil sistemi də demokratikləşməyə məruz qalmışdır və elitadan başqa seçimlər mövcuddur. Qeydiyyat da artıb. 2000-ci ildə 5-14 yaşlı uşaqların 44,2%-i məktəbə gedirdi. Ümumilikdə maddi-texniki baza, avadanlıq, ixtisaslı müəllimlər, dərsliklər və digər resurslar çatışmır. Müəllimlərin maaşları çox vaxt o qədər gecikdiyinə görə çoxları işləməkdən imtina edir. 2000-ci ilə qədər universitet təhsili almaq istəyən tələbələr ölkədən kənarda oxumalı idilər. Lakin 2000-ci illərin əvvəllərində ölkədə universitet yaradıldı. Bu, iqtisadi artıma kömək etdi və oxuyub işləmək üçün adalara qayıtmayan bir çox insanların xarici ölkələrə axınının qarşısını aldı. Komor dilində ərəb və latın qrafikalı əlifbalardan istifadə olunur. 2004-cü ildə əhalinin təxminən 57 faizi latın qrafikası ilə , 90 faizdən çoxu isə ərəb qrafikası ilə yazmağı bacarırdı.
İqtisadiyyat
Komor inkişaf etməkdə olan bir iqtisadiyyata malikdir. Ölkədə həyat standartları yüksək olan insanlar çox deyil . Heyvandarlıqla yanaşı taxıl , kartof və ədviyyat da istehsal edilir.
İstinadlar
- Central Intelligence Agency, Center N. F. A. The World Factbook (ing.). Washington, D.C.: Central Intelligence Agency, U.S. Government Printing Office, 1981. ISSN 0277-1527; 1553-8133
- http://chartsbin.com/view/edr.
- İlham Əliyev Astanada İƏT-in elm və texnologiya üzrə birinci Sammitində iştirak edib 2021-10-22 at the Wayback Machine. president.az, 10.09.2017 (az.)
- Атлас мира. ред. Поздняк Г. В.; Омск: Роскартография, ФГУП «ОКФ», 2007
- "Comoros 2009-06-26 at the Wayback Machine". Encyclopædia Britannica.
- "FACTBOX-Relations between France and Comoros 12 oktyabr 2017 at the Wayback Machine". Reuters. 27 mart 2008.
- "Comoros country profile". BBC News (ingilis). 2018-07-20. 16 may 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-18.
- "The World Factbook – Central Intelligence Agency". cia.gov. 10 yanvar 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 15 may 2007.
- "CIA World Factbook: Comoros". Cia.gov. 10 yanvar 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 15 yanvar 2011.
- (PDF). Afro.who.int. 7 yanvar 2010 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 iyun 2010.
- Damir Ben Ali & Iain Walker. 2017 "Attempts at fusion of the Comorian educational systems: religious education in Comorian and Arabic and secular education in French". In I. Walker. ed., Contemporary issues in Swahili ethnography. London, New York: Routledge.
- "Comoros". [https://web.archive.org/web/20061201190837/http://www.dol.gov/ilab/media/reports/iclp/tda2005/tda2005.pdf Arxivləşdirilib 2006-12-01 at the Wayback Machine 2005 Findings on the Worst Forms of Child Labor'
- "Université des Comores". Univ-comores.km. 3 may 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 12 May 2017.
- UNESCO Institute for Statistics, country profile of Comoros; 2004 2006-12-31 at the Wayback Machine
 | Komor adaları ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Komor adalari Qemer adalari resmi adi Komorlar Ittifaqi daha cox Komor adalari adi isledilir 2002 ci iledek Federativ Islam Komor Adalari Respublikasi Hind okeaninda dovlet Madaqaskar adasinin simali ile Mozambikin simali arasinda yerlesir Erazisi 1862 km Mayotta Maore adasi ile 2235 km Federativ Respublika olan Komor adalari 3 muxtar vilayetden adadan ibaretdir Nqazidja Qrand Komor Ndzvani Anjuan ve Mvali Moheli Komorkomor Udzima wa Komori fr Union des Comores ereb الاتحاد القمري Bayraq Gerb d Unite Justice Progres fr Birlik Edalet Inkisaf Himn KomorcaUdzima wa ya Masiwa Adalar Ittifaqi source source track track track Resmi dilleri ereb dili fransiz diliPaytaxt MoroniIdareetme formasi Federativ RespublikaPrezident Ezeli EssumaniSahesi Umumi 1862 km Ehalisi Ehali 780 971 nefer 165 ci Siyahiyaalma 15 IX 2003 575 660 nef Sixliq 355 nef km UDM AQP Umumi 1 211 million dollar 201 ci Adambasina 1 700 dollar III 2013 0 429Valyuta Komor frankiInternet domeni kmKMBOK kodu COMTelefon kodu 269Saat qursaqlari UTC 03 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllar Paytaxti Moroni seherinin 54 min sakin 2011 ci il var Olkenin adi ereb sozu olan el qemer al kamr den yaranib ay demekdir Ayin tesviri bayraginda da vardir 6 iyul 1975 ci il tarixinden Komor adalari musteqil dovletdir Olkenin prezidenti 26 may 2016 ci ilden baslayaraq Azali Assoumani eyni zamanda o hem bas nazirdir TarixKomor Adalarinin dogru adi Qemer adalaridir Osmanli qeydlerinde ve Erebcede bu adla kecer Qemer sozu Erebcede ay demekdir Ancaq Fransizlar bu adi Komor Comores olaraq oxuyublar ve resmi olaraq da bu ad istifade edilmisdir Komor Adalarina Islam xiv esde getirilib ve ehali tamamile Muselman olub Tarixi menbelere gore bu adalarda Muselmanlarin gelmesine qeder meskunlasma nezere carpacaq derecede az olub Muselmanlar bu adalara geldikden sonra burada ayri bir sultanliq qurdular Sonralar bu adalarin her birinde ayri ayri sultanliqlar yaradildi ve onlar arasinda bezen muharibeler olurdu xviii esrde Tanqanika sahilinden gelerek Boyuk Komor adasina yerlesen Seyx Ngome de Pate adanin xanim sultaninin bacisiyla evlendi Bu evlilikden dogulan Mwinye Mku adli sexs Sultan Ehmed adini alaraq xalasinin taxtina kecdi ve diger adalari da ozune birlesdirdi Sultan Ehmedin Boyuk Komor Adasindaki rehberliyi 1875 ci ile qeder davam etdi Ancaq onun sultanligi dovrunde Fransiz mustemlekeciler Komor adalarina hucumlara basladilar ve 1841 ci ilde Mayotta adasini ele kecirdiler Boyuk Komorda 1875 ci ilde Sultan Ehmedin yerine kecen nevesi Seyyid Eli fransizlara yanasmaq ve onlarin himayedarligi qebul etmek mecburiyyetinde qaldi Fransizlar Anjuan adasini da 1886 ci ilde Sultan III Abdullahin hakimiyyetide oldu vaxt ozderine tabe etdiler Belece butun Komor Adalari Fransiz hakimiyyetine kecmis oldu Adalardaki enenevi sultanliq emirlik Fransiz hakimiyyeti altinda 1912 ci ilde qeder davam etdi Fransizlar 1912 ci ilde butun yerli rehberlikleri ve Islami tetbiqleri ortadan qaldirdilar ve Komor adalarini yene oz hakimiyyetlerinde olan Madagaskara tabe etdiler II Dunya Muharibesinden sonra Kamor adalari Muselmanlari musteqillik ugrunda mubarizelerini suretlendirdiler ve bu meqsedle Tanzaniyada bezi teskilatlar yaratdilar Bu teskilatlar sonra Kamor adalari Milli Qurtulus Herekatinda birleserek guclu fealiyyet basladilar Fransa 1974 cu ilde adalarin geleceyi ile bagli referendum kecirmek mecburiyyetinde qaldi Aciqlanan neticelere gore Mayotte Adasi xalqinin 65 i Fransiz idaresinin davamini diger adalardaki xalqin ise 95 i musteqilliyi istemisdi Fransa 1 yanvar 1976 ci ilde Mayotta Adasindan basqa adalarin musteqilliyini qebul etdi Ancaq maraqlidir ki qurulan musteqil respublikanin basciligina bir qerb heyrani olan Eli Suveylih kecirildi Ali Suveylih olkesini muasirlesdirme iddiasi ile Islami sixisdiraraq aradan qaldirmaq kimi bezi islahatlar heyata kecirmek suretile Fransiz isgalcilarinin bacara bilmediklerini heyata kecirmeye sey gosterdi Ancaq 1978 ci ilde Ehmed Abdullah terefinden cevrilis etdilerek Ali Suveylih vezifeden uzaqlasdirildi Yeni basci oktyabr 1978 ci ilde konstitusiyani deyisdirerek dovletin resmi adini Komorlar Federativ Islam Respublikasi etdi Ehmed Abdullah da Fransa ile yaxsi dolanmaga diqqet gostermesine ve Islamlasdirma fealiyyetini yalniz xalqi ozune baglamaq ucun istifade etmesine baxmayaraq qerblilerin desteklediyi muzdlu esgerler terefinden ozune qarsi bir nece defe ugursuz cevrilis cehdi edildi Qerb Ehmed Abdullahin olkenin Islamlasdirilmasina ehemiyyet vermesinden narahat olurdular Ehmed Abdullah noyabr 1989 cu ilde bir sui qesd neticesinde olduruldu ve yerine Seid Mehemmed Cuhar kecirildi Dovlet qurulusuRespublika 2001 ci ilin konstitusiyasina gore prezident 5 il muddeetine secilir namizedler novbe ile 3 adadan birinden secilir 26 05 2001 26 05 2006 illerde ve 26 05 2016 tarixinden Nqazidja Qrand Komor adasindan Azali Assoumani 26 05 2006 26 05 2011 illerde Ndzvani Anjuan adasindan Ahmed Abdallah Mohamed Sambi 26 05 2011 26 05 2016 illerde Mvali Moheli adasindan Ikililou Dhoinine olub Parlament Assambleya 33 deputatdan ibaret olub bunun 18 i umumi sesverme yolu ile 15 i adalarin Assambleyasi terefinden secilir Komor Adalarinin ordusu 500 neferden ibaret daimi ordu ve polisden ve hemcinin 500 neferden teskil onunmus Silahli Quvvelerden ibaretdir Su ve Hava tehlukesizliyine muqavile esasinda Fransa mesuliyyet dasiyir EhalisiTexminen 850 000 sakini olan Komor adalari dunyanin en az ehalisi olan olkelerinden biridir lakin ehalinin sixligi yuksekdir her kvadrat kilometre orta hesabla 275 nefer dusur 2001 ci ilde ehalinin 34 i seherli sayilirdi lakin o vaxtdan seher ehalisi artib ehali artim tempi hele de nisbeten yuksek olsa da kend ehalisinin nisbeti azalmaga davam edir 1958 ci ilde ehalinin sayi 183 133 nefer idi Komor adalari ehalisinin demek olar ki yarisi 15 yasdan kicikdir Esas seherlere Moroni Mitsamihuli Fumbuni Mutsamudu Domoni ve Fomboni daxildir Fransada 200 000 ile 350 000 arasinda komorlu yasayir Etnik qruplar Komor adalari ehalisinin 97 1 i bantu Malaqas ve ereb xalqlarinin qarisigi olan etnik Komorlardan ibaretdir Azliqlara ve hindliler esasen Ismaililer daxildir Qrand Komorda xususile Moroni Cin esilli muhacirler var Fransizlarin ekseriyyeti 1975 ci ilde musteqillik elde etdikden sonra olkeni terk etse de Komor adalarinda Fransa Madaqaskar ve Reyunyondan olan kockunlerin neslinden olan kicik bir Kreol icmasi yasayir Dil Komor adalarinda en cox yayilmis diller Komor dilleridir dord ferqli dialektden ibaretdir ve birlikde sikomori olaraq taninir Onlar suahili ile elaqelidir ve dord adanin her birinde dord ferqli variant Singazidja Simvali Sindzvani ve Simaore danisilir Hem ereb hem de latinqrafikasi istifade olunur ereb dili daha genis istifade olunur ve bu yaxinlarda latin qrafikasi ucun resmi orfoqrafiya hazirlanmisdir Ereb ve fransiz dilleri de Komor dili ile birlikde resmi dillerdir Ereb dili Quran teliminin dili olan ikinci dil kimi genis taninir Fransiz dili inzibati dildir ve ekser qeyri Quran formal tehsilin dilidir Din adasinin seherinde mescid Komor adalari Cenubi Afrikada muselmanlarin coxluq teskil etdiyi yegane olkedir ve ehalinin 99 i sunnidir Mayotta ve Avstraliya erazisi olan Kokos adalari ile birlikde muselmanlarin coxluq teskil etdiyi uc cenub bolgesinden biridir Az sayda xristian movcuddur hem katolik hem de protestant mezhebleri temsil olunur ve Malaqas sakinlerinin ekseriyyeti de xristiandir Boyuk Fransadan gelen muhacirler esasen katolikdir Sehiyye Her 100 min nefere 15 hekim dusur 2004 cu ilde dogus nisbeti her yetkin qadina 4 7 teskil etmisdir Dogus zamani gozlenilen omur uzunlugu qadinlar ucun 67 kisiler ucun ise 62 yasdir Tehsil Ekser valideynler ovladlarinin fransiz sistemli tehsil sistemine kecmezden evvel Quran mekteblerine getmesine ustunluk verirler Baxmayaraq ki dovlet sektoru resurs catismazligi ve muellimlerin odenilmemis maaslari ile uzlesse de nisbeten yaxsi standartlara malik coxsayli ozel ve icma mektebleri movcuddur Musteqillikden derhal sonra inqilabi dovr erzinde bir nece il istisna olmaqla milli kurikulum cox fransiz sistemine esaslanmisdir cunki hem resurslar fransizdir hem de komoriyalilarin ekseriyyeti Fransada elave tehsil almaga umid edir Bu yaxinlarda tedris planinin Komorlasdirilmasi ve iki sistemi resmi ve Quran mekteblerini bir sistemde birlesdirmek belelikle de Fransadan miras qalmis dunyevi tehsil sisteminden uzaqlasmaq istiqametinde addimlar atildi Komor adalarinda mustemlekecilikden evvelki tehsil sisteminde ekincilik mal qaraya qulluq ve ev islerini yerine yetirmek kimi zeruri bacariqlara diqqet yetirilirdi Dini tehsil de usaqlara Islamin feziletlerini oyredirdi 1900 cu illerin evvellerinde mustemlekecilik zamani tehsil sistemi transformasiyaya ugradi ve Fransa sistemine esaslanan dunyevi tehsil getirildi Bu esasen elit tebeqenin usaqlari ucun idi 1975 ci ilde Komor adalari musteqillik qazandiqdan sonra tehsil sistemi yeniden deyisdi Muellimlerin maaslari ucun vesait itirildi coxlari tetile cixdi Bele ki 1997 2001 ci illerde dovlet tehsil sistemi fealiyyet gostermemisdir Musteqillik elde etdikden sonra tehsil sistemi de demokratiklesmeye meruz qalmisdir ve elitadan basqa secimler movcuddur Qeydiyyat da artib 2000 ci ilde 5 14 yasli usaqlarin 44 2 i mektebe gedirdi Umumilikde maddi texniki baza avadanliq ixtisasli muellimler derslikler ve diger resurslar catismir Muellimlerin maaslari cox vaxt o qeder gecikdiyine gore coxlari islemekden imtina edir 2000 ci ile qeder universitet tehsili almaq isteyen telebeler olkeden kenarda oxumali idiler Lakin 2000 ci illerin evvellerinde olkede universitet yaradildi Bu iqtisadi artima komek etdi ve oxuyub islemek ucun adalara qayitmayan bir cox insanlarin xarici olkelere axininin qarsisini aldi Komor dilinde ereb ve latin qrafikali elifbalardan istifade olunur 2004 cu ilde ehalinin texminen 57 faizi latin qrafikasi ile 90 faizden coxu ise ereb qrafikasi ile yazmagi bacarirdi IqtisadiyyatKomor inkisaf etmekde olan bir iqtisadiyyata malikdir Olkede heyat standartlari yuksek olan insanlar cox deyil Heyvandarliqla yanasi taxil kartof ve edviyyat da istehsal edilir IstinadlarCentral Intelligence Agency Center N F A The World Factbook ing Washington D C Central Intelligence Agency U S Government Printing Office 1981 ISSN 0277 1527 1553 8133 http chartsbin com view edr Ilham Eliyev Astanada IET in elm ve texnologiya uzre birinci Sammitinde istirak edib 2021 10 22 at the Wayback Machine president az 10 09 2017 az Atlas mira red Pozdnyak G V Omsk Roskartografiya FGUP OKF 2007 ISBN 5 9523 0164 9 Comoros 2009 06 26 at the Wayback Machine Encyclopaedia Britannica FACTBOX Relations between France and Comoros 12 oktyabr 2017 at the Wayback Machine Reuters 27 mart 2008 Comoros country profile BBC News ingilis 2018 07 20 16 may 2021 tarixinde Istifade tarixi 2021 05 18 The World Factbook Central Intelligence Agency cia gov 10 yanvar 2021 tarixinde Istifade tarixi 15 may 2007 CIA World Factbook Comoros Cia gov 10 yanvar 2021 tarixinde Istifade tarixi 15 yanvar 2011 PDF Afro who int 7 yanvar 2010 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 iyun 2010 Damir Ben Ali amp Iain Walker 2017 Attempts at fusion of the Comorian educational systems religious education in Comorian and Arabic and secular education in French In I Walker ed Contemporary issues in Swahili ethnography London New York Routledge Comoros https web archive org web 20061201190837 http www dol gov ilab media reports iclp tda2005 tda2005 pdf Arxivlesdirilib 2006 12 01 at the Wayback Machine 2005 Findings on the Worst Forms of Child Labor Universite des Comores Univ comores km 3 may 2017 tarixinde Istifade tarixi 12 May 2017 UNESCO Institute for Statistics country profile of Comoros 2004 2006 12 31 at the Wayback Machine Komor adalari ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin