Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rumpelştiltsxen, bəzən Rumpelstiltskin (əsasən ingilis dilli variantda) (alm. Rumpelstilzchen) — məşhur, eyniadlı alman xalq nağılında qəddar cırtdandır.Almaniyadan başqa İngiltərə, Niderland, Çexiyada da müxtəlif adlarla ("", "Päronskaft", "Repelsteeltje", "Cvilidreta", "Rampelník/Rumplcimprcampr") xalq nağılı kimi məşhurdur. 1812-ci ildə Qrimm qardaşları tərəfindən toplanılıb "" adı altında çap olunmuş nəşrə daxil edilmişdir. Rumpeştiltsxen adının başqa versiyası da var - .
| Rumpelştiltsxen | |
|---|---|
| Rumpelstilzchen | |
 | |
| Müəllif | Yakob və Vilhelm Qrimm qardaşları |
| Janr | nağıl |
| Dil | alman |
| Orijinalın nəşri | XIX əsr |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Aarne-Tompson Göstəricisinə görə bu süjetin nömrəsi 500-dür: "Fövqəltəbii köməkçinin adı". Qrimm qardaşlarının "Uşaq və ailə nağılları" toplusunda nömrəsi 55-dir (KHM 55).
Süjeti
Bir dəyirmançının bir qızı varmış və kral ilə söhbət zamanı öz çəkisini artırmaq məqsədilə o krala çox gözəl qızının samandan qızıl hörməyi bacardığını (bəzi versiyalara görə əslində dəyirmançı qızının "saman rəngli saçlarına günəş işığı düşdükdə qızıl kimi parlayır" ifadəsini işlətdiyi zaman lovğalanaraq "saman qızıla çevrilir" kimi epitetdən istifadə edib) deyir. Kral da onun qızını qüllədəki samanla dolu və olan bir otağa qatır və qıza bir gecəyə saman dolu otağı qızıla çevirməyi tapşırır, əks halda onun boynunu vurduracağını (başqa versiyalarda ömrünün sonunadək qüllədəki otaqda saxlayacağını) bildirir. Əslində isə qızın, əlbəttə ki, belə qabiliyyəti yox idi. Yazıq qız bütün ümidlərini itirəndə qəflətən bir cırtdan peyda olur və ona köməyini təklif edir. Bu cırtdan həmişə dəyiş-düyüş etmək istəyən insanların yanına gəlirmiş. Bu kömək qarşılığında qız cırtdana öz boyunbağısını, səhərisi gün kral qızı yenə təkrar saman dolu otağa saldıqda isə üzüyünü verir. Üçüncü gün kral qızı yenə otağa göndərib şərt qoyur: samanı qızıla çevirərsə, onunla evlənəcək, əks tədqirdə qızın boynunu vurduracaq. Qızın bu qəribə məxluqa verəcəyi heç nə qalmadığından cırtdan şərt qoyur: axırıncı dəfə samanı qızıla çevirməklə əvəzində dəyirmançının qızının krala ərə getdikdən sonra anadan olan ilk uşağını istəyir (başqa versiyaya görə cırtdan-şeytancığaz özü peyda olub özbaşına samanı qızıla çevirməyə başlayır. Qızın ona veriləsi heç nəyi olmadığına görə bildirdiyi narazılığına baxmayaraq cırtdan qızılın qarşılığında doğulacaq ilk uşağı tələb edir).
Adın mənası
Rumpelstilzchen alman dilində hərfi mənada "kiçik taqqıldayan (şaqqıldayan) oyuncaq" deməkdir. Özü də bədən, ayaqlar oyuncağın konstruksiyasını saxlayan çubuq, sütundur. Rumpelstilt or Rumpelstilz isə çubuqları silkələyərək və taxtalara vuraraq səs-küy salan, pophart və ya poppart adlanan Qoblin tipinin adı idi. Mənaca ev əşyalarını vurub dağıdan, yerlərini dəyişən dəcəl ruh rumpelqayst (taqqılayan kabus) və ya poltorqaystə (hay-küylü kabus) bənzəyir.
Nəşri və tərcümələri
Nağılın orijinalı alman dilində 1857-ci ildə nəşr olunub.
Nağıl müxtəlif dillərə tərcümə olunub. Tərcümə zamanı almanca Rumpelstilzchen kimi səslənən cırtdanın adı bəzi dillərdə dəyişdirilərək alman dilində səslənən ada yaxın bir ad seçilib. Məs., İngilis dilində Rumpelstiltskin, niderland dilində Repelsteeltje, portuqal dilində Rumpelstichen, ispan dilində Rumpelstinski, Rumpelestijeles, çex dilində Rumprcimprcampr və ya Rampelnik, yapon dilində ルンペルシュティルツキン (Runperuşutirutsukin), rus dilində orijinala yaxın Румпельштильцхен (Rumpelştíltsxen). İtalyan dilində Tremotino adlanıb. Bu söz Toskana ləhçəsində Tremoto (zəlzələ) və kiçik və çoxbilmiş mənasını verən "-ino" birləşməsindəm əmələ gəlib.
Rus dilinə ilk dəfə Хламушка adı ilə tərcümə olunub.
Urdu dilindəki versiyada cin Tis Mar Xan adlanıb.
Azərbaycan dilində tərcüməsi yoxdur.
Rumpelştiltsxen prinsipi
İstifadə olunan şəxs adlarının və titulların qiymət və gücü psixologiya, menecment, təhsil (dərs demək) və yaxşı məlumdur. Bunu çox vaxt "Rumpelştiltsxen prinsipi" də adlandırırlar. Bu qədim bir inancdan irəli gəlir. Bu inanca görə əşya və ya canlıya ad vermək və ya adını bilmək onun üzərində hakimiyyətə malik olmaq deməkdir. Məs., Əhdi-Ətiq, Yaradılış, 2-19-20 - də Adəm peyğəmbərin heyvanlara adlar verməsini görmək olar.
- Stenli Brodski (2013). Rumpelştiltsxen prinsipi. http://psycnet.apa.org/books/14037/043/ .
- Patrik Vinston (2009). Rumpelştiltsxen prinsipi. https://alum.mit.edu/slice/rumpelstiltskin-principle/ Massaçuset Texnologiya İnstitutu.
Mediya və kütləvi mədəniyyətdə
Musiqidə
Kinematoqrafiyada
Rumpelştiltsxen haqqında bir neçə film çəkilmişdir:
- Rumpelstiltskin (1915-ci il), səssiz Amerika filmi, rejissor Reymond B. Vest;
- Rumpelstiltskin (1940-cı il), alman nağıl-filmi rej. Alf Zengerlinq;
- Rumpelstiltskin (1955-ci il), alman nağil-filmi, rej. Herert B. Fredersdirf;
- Rumpelstiltskin (1985-ci il), 24-dəqiqəlik Kanada televiziya cizgi filmi, rej. Pink van Lamsveerde;
- Rumpelstiltskin (1987-ci il), Amerika-İsrail filmi, rej. David İrvinq;
- Rumpelstiltskin (1995-ci il), klassik süjetin sərbəst işlənməsi, Amerika komedik qorxu filmi, rej. Mark Cons;
- Rumpelştiltsxen, (2007-ci il), Rusiya qısametrajlı cizgi filmi, rej. O.Xolodova;
- Rumpelstilzchen (2009-ci il), alman teleadaptasiyası, rej. Ulrix Köniq;
- Rumpelştiltsxen "Şrek " (2010-cu il), Amerika komputer-animasiya fantezi komediya filmində əsas antoqonistdir.
- Rumpelştiltsxen (Robert Karlayn), "Günlərin bir günü nağılda" (2011-ci il), fantezi və macəra üslubunda ekranlaşdırılmış çoxseriyalı nağılın əsas qəhrəmanlardan biri.
Teatrda
Animatoqrafiyada
Ədəbiyyatda
- Qızıl fırlanma - Brendi Cunun 2021-ci ildə çıxmış dilogiyasının ilk romanı;
- Qızıl suyuna çəkilmiş - Marissa Meyerin 2021-ci ildə çap olunmuş dilogiyasının ilk romanı;
- Firlanan gümüş - Naomi Novikin fantastik romanı (2018)
Müasir mədəniyyətdə
Başqa sahələrdə
- 1968-ci ildə Paul Vildomun kəşf etdiyi 1773 asteroidi Rumpelştiltsxenin şərəfinə Rumpelstiltskin adlandırılmışdır;
- oyunlar seriyasının finalında saqqallı Ştiltsxen (ing. Stiltzkin) — təxmin olunan Rumpelştiltsxen (ingilis variantında Rumpelstiltskin) adlı saqqallı muql-satıcı peyda olur;
- Grimm Fairy Tales komikslər çərçivəsində nağılın mənasını verən komiks buraxılmışdır.
Başqa xalqların nağıllarında oxşar süjetlər və personajlar
Adının tapılması kimi oxşar motivlər başqa xalqların nağıllarında da var:
- "Qilitrutt" (island xalq nağılı);
- "Tom Tit Tot" (ingilis xalq nağılı, (), 1890. Burada da kraliça ona qızıl hörməyə kömək edən məxluqun adını tapmalı idi);
- "Martinka Kinkaş" (Rampelník və ya Martin Zvonek, çex xalq nağılı);
- "Virluve", "Mirmidon" (fransız xalq nağılı);
- "Martinka Klinqaç" (slovak xalq nağılı);
- "" (qazax xalq nağılı);
- "Bəxtimgətirir" (fin xalq nağılı);
- "Vippeti Stori" ("Whuppity Stoorie", "Şotlandiyanın populyar şerləri (nağılları))", Robert Çembers, 1826);
- "Dülgər və Bədheybət (kannibal)" (大 工 と 鬼 六 , "Daiku to Oniroku", yapon xalq nağılı);
- "Tənbəl gözəlçə və onun xalaları" (irland xalq nağılı, Patrik Kennedi, 1870);
- "Həddən artıq çox danışanın birisi" (جعيدان, Joaidane, ərəb xalq nağılı);
- "Cvilidreta" (xorvat xalq nağılı);
- "Kiçik hay-küy" (Ruidoquedito, Cənubi Amerika nağılı);
- "Çodafurulya" (Pançimançi, Laslo Araninin XIX əsr macar nağılları məcmuəsi əsasında tərtib etdiyi);
- "Xlamuşka" (XIX əsrdə rus dilinə tərcümə edilib çap edilərkən "Rumpeştiltsxen Xlamuşka" adlandırılıb);
- "Ootz-li- Gootz-li" (İsraildə עוּץ — לי גוּץ — לי — adlandırılıb).
Qeyd
Həmçinin bax
İstinadlar
- . Longman Pronunciation Dictionary (3rd). Pearson Longman. 3 April 2008. ISBN .
- "Rumpelstiltskin". Encyclopedia Britannica (ingilis). 2023-12-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-12.
- Uther, Hans-Jörg (2004). The Types of International Folktales: Animal tales, tales of magic, religious tales, and realistic tales, with an introduction. FF Communications. p. 285–286.
- "Name of the Helper". D. L. Ashliman. 2015-11-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-29.
- Simpson, Jacqueline. Icelandic folktales & legends (2nd). Stroud: Tempus. 2004. 86–89. ISBN .
- ""The Story of Tom Tit Tot" | Stories from Around the World | Traditional | Lit2Go ETC". etc.usf.edu. 2024-04-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-20.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rumpelstiltsxen bezen Rumpelstiltskin esasen ingilis dilli variantda alm Rumpelstilzchen meshur eyniadli alman xalq nagilinda qeddar cirtdandir Almaniyadan basqa Ingiltere Niderland Cexiyada da muxtelif adlarla Paronskaft Repelsteeltje Cvilidreta Rampelnik Rumplcimprcampr xalq nagili kimi meshurdur 1812 ci ilde Qrimm qardaslari terefinden toplanilib adi altinda cap olunmus nesre daxil edilmisdir Rumpestiltsxen adinin basqa versiyasi da var RumpelstiltsxenRumpelstilzchen Muellif Yakob ve Vilhelm Qrimm qardaslariJanr nagilDil almanOrijinalin nesri XIX esr Vikianbarda elaqeli mediafayllar Aarne Tompson Gostericisine gore bu sujetin nomresi 500 dur Fovqeltebii komekcinin adi Qrimm qardaslarinin Usaq ve aile nagillari toplusunda nomresi 55 dir KHM 55 Qrimmlerin aile nagillari 1912 ci il nesriSujetiBir deyirmancinin bir qizi varmis ve kral ile sohbet zamani oz cekisini artirmaq meqsedile o krala cox gozel qizinin samandan qizil hormeyi bacardigini bezi versiyalara gore eslinde deyirmanci qizinin saman rengli saclarina gunes isigi dusdukde qizil kimi parlayir ifadesini isletdiyi zaman lovgalanaraq saman qizila cevrilir kimi epitetden istifade edib deyir Kral da onun qizini qulledeki samanla dolu ve olan bir otaga qatir ve qiza bir geceye saman dolu otagi qizila cevirmeyi tapsirir eks halda onun boynunu vurduracagini basqa versiyalarda omrunun sonunadek qulledeki otaqda saxlayacagini bildirir Eslinde ise qizin elbette ki bele qabiliyyeti yox idi Yaziq qiz butun umidlerini itirende qefleten bir cirtdan peyda olur ve ona komeyini teklif edir Bu cirtdan hemise deyis duyus etmek isteyen insanlarin yanina gelirmis Bu komek qarsiliginda qiz cirtdana oz boyunbagisini seherisi gun kral qizi yene tekrar saman dolu otaga saldiqda ise uzuyunu verir Ucuncu gun kral qizi yene otaga gonderib sert qoyur samani qizila cevirerse onunla evlenecek eks tedqirde qizin boynunu vurduracaq Qizin bu qeribe mexluqa vereceyi hec ne qalmadigindan cirtdan sert qoyur axirinci defe samani qizila cevirmekle evezinde deyirmancinin qizinin krala ere getdikden sonra anadan olan ilk usagini isteyir basqa versiyaya gore cirtdan seytancigaz ozu peyda olub ozbasina samani qizila cevirmeye baslayir Qizin ona verilesi hec neyi olmadigina gore bildirdiyi naraziligina baxmayaraq cirtdan qizilin qarsiliginda dogulacaq ilk usagi teleb edir Anna Andersonun Qrimm qadaslarinin nagillarina cekdiyi illustrasiya London ve Qlazqo 1922 Adin menasiValter Kreynin Qrimm qardaslarinin Aile nagillarina cekdiyi illustrasiya 1886 Rumpelstilzchen alman dilinde herfi menada kicik taqqildayan saqqildayan oyuncaq demekdir Ozu de beden ayaqlar oyuncagin konstruksiyasini saxlayan cubuq sutundur Rumpelstilt or Rumpelstilz ise cubuqlari silkeleyerek ve taxtalara vuraraq ses kuy salan pophart ve ya poppart adlanan Qoblin tipinin adi idi Menaca ev esyalarini vurub dagidan yerlerini deyisen decel ruh rumpelqayst taqqilayan kabus ve ya poltorqayste hay kuylu kabus benzeyir Nesri ve tercumeleriNagilin orijinali alman dilinde 1857 ci ilde nesr olunub Nagil muxtelif dillere tercume olunub Tercume zamani almanca Rumpelstilzchen kimi seslenen cirtdanin adi bezi dillerde deyisdirilerek alman dilinde seslenen ada yaxin bir ad secilib Mes Ingilis dilinde Rumpelstiltskin niderland dilinde Repelsteeltje portuqal dilinde Rumpelstichen ispan dilinde Rumpelstinski Rumpelestijeles cex dilinde Rumprcimprcampr ve ya Rampelnik yapon dilinde ルンペルシュティルツキン Runperusutirutsukin rus dilinde orijinala yaxin Rumpelshtilchen Rumpelstiltsxen Italyan dilinde Tremotino adlanib Bu soz Toskana lehcesinde Tremoto zelzele ve kicik ve coxbilmis menasini veren ino birlesmesindem emele gelib Endryu Lenqin Nagillarin mavi kitabi ucun Henri Castis Fordun cekdiyi illustrasiya 1889 Rus diline ilk defe Hlamushka adi ile tercume olunub Urdu dilindeki versiyada cin Tis Mar Xan adlanib Azerbaycan dilinde tercumesi yoxdur Rumpelstiltsxen prinsipiIstifade olunan sexs adlarinin ve titullarin qiymet ve gucu psixologiya menecment tehsil ders demek ve yaxsi melumdur Bunu cox vaxt Rumpelstiltsxen prinsipi de adlandirirlar Bu qedim bir inancdan ireli gelir Bu inanca gore esya ve ya canliya ad vermek ve ya adini bilmek onun uzerinde hakimiyyete malik olmaq demekdir Mes Ehdi Etiq Yaradilis 2 19 20 de Adem peygemberin heyvanlara adlar vermesini gormek olar Stenli Brodski 2013 Rumpelstiltsxen prinsipi http psycnet apa org books 14037 043 Patrik Vinston 2009 Rumpelstiltsxen prinsipi https alum mit edu slice rumpelstiltskin principle Massacuset Texnologiya Institutu Rumpel stilt skin nagilina cekilen illustrasiya Boston 1910 Mediya ve kutlevi medeniyyetdeMusiqide Kinematoqrafiyada Rumpelstiltsxen haqqinda bir nece film cekilmisdir Rumpelstiltskin 1915 ci il sessiz Amerika filmi rejissor Reymond B Vest Rumpelstiltskin 1940 ci il alman nagil filmi rej Alf Zengerlinq Rumpelstiltskin 1955 ci il alman nagil filmi rej Herert B Fredersdirf Rumpelstiltskin 1985 ci il 24 deqiqelik Kanada televiziya cizgi filmi rej Pink van Lamsveerde Rumpelstiltskin 1987 ci il Amerika Israil filmi rej David Irvinq Rumpelstiltskin 1995 ci il klassik sujetin serbest islenmesi Amerika komedik qorxu filmi rej Mark Cons Rumpelstiltsxen 2007 ci il Rusiya qisametrajli cizgi filmi rej O Xolodova Rumpelstilzchen 2009 ci il alman teleadaptasiyasi rej Ulrix Koniq Rumpelstiltsxen Srek 2010 cu il Amerika komputer animasiya fantezi komediya filminde esas antoqonistdir Rumpelstiltsxen Robert Karlayn Gunlerin bir gunu nagilda 2011 ci il fantezi ve macera uslubunda ekranlasdirilmis coxseriyali nagilin esas qehremanlardan biri Teatrda Utz li Gutz li Israil muzikli 1965 Rumpelstiltsxen Amerika muzikli 2011 Animatoqrafiyada ADR de Rumpelstiltsxen movzusunda buraxilmis poct markalari seriyasi 1976 Edebiyyatda Qizil firlanma Brendi Cunun 2021 ci ilde cixmis dilogiyasinin ilk romani Qizil suyuna cekilmis Marissa Meyerin 2021 ci ilde cap olunmus dilogiyasinin ilk romani Firlanan gumus Naomi Novikin fantastik romani 2018 Muasir medeniyyetde Basqa sahelerde 1968 ci ilde Paul Vildomun kesf etdiyi 1773 asteroidi Rumpelstiltsxenin serefine Rumpelstiltskin adlandirilmisdir oyunlar seriyasinin finalinda saqqalli Stiltsxen ing Stiltzkin texmin olunan Rumpelstiltsxen ingilis variantinda Rumpelstiltskin adli saqqalli muql satici peyda olur Grimm Fairy Tales komiksler cercivesinde nagilin menasini veren komiks buraxilmisdir Basqa xalqlarin nagillarinda oxsar sujetler ve personajlarAdinin tapilmasi kimi oxsar motivler basqa xalqlarin nagillarinda da var Qilitrutt island xalq nagili Tom Tit Tot ingilis xalq nagili 1890 Burada da kralica ona qizil hormeye komek eden mexluqun adini tapmali idi Martinka Kinkas Rampelnik ve ya Martin Zvonek cex xalq nagili Virluve Mirmidon fransiz xalq nagili Martinka Klinqac slovak xalq nagili qazax xalq nagili Bextimgetirir fin xalq nagili Vippeti Stori Whuppity Stoorie Sotlandiyanin populyar serleri nagillari Robert Cembers 1826 Dulger ve Bedheybet kannibal 大 工 と 鬼 六 Daiku to Oniroku yapon xalq nagili Tenbel gozelce ve onun xalalari irland xalq nagili Patrik Kennedi 1870 Hedden artiq cox danisanin birisi جعيدان Joaidane ereb xalq nagili Cvilidreta xorvat xalq nagili Kicik hay kuy Ruidoquedito Cenubi Amerika nagili Codafurulya Pancimanci Laslo Araninin XIX esr macar nagillari mecmuesi esasinda tertib etdiyi Xlamuska XIX esrde rus diline tercume edilib cap edilerken Rumpestiltsxen Xlamuska adlandirilib Ootz li Gootz li Israilde עו ץ לי גו ץ לי adlandirilib QeydHemcinin baxQrimm qardaslarinin nagillari ElflerIstinadlar Longman Pronunciation Dictionary 3rd Pearson Longman 3 April 2008 ISBN 978 1 4058 8118 0 Rumpelstiltskin Encyclopedia Britannica ingilis 2023 12 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 11 12 Uther Hans Jorg 2004 The Types of International Folktales Animal tales tales of magic religious tales and realistic tales with an introduction FF Communications p 285 286 Name of the Helper D L Ashliman 2015 11 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 29 Simpson Jacqueline Icelandic folktales amp legends 2nd Stroud Tempus 2004 86 89 ISBN 0752430459 The Story of Tom Tit Tot Stories from Around the World Traditional Lit2Go ETC etc usf edu 2024 04 12 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2024 06 20