Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Aaarne-Tompson Göstəricisi — Aarne-Tompson-Uther İndeksi (ATU İndeksi) folklorşünaslıqda istifadə olunan nağıl süjetlərinin göstəricisidir. ATU İndeksi bir qrup beynəlxalq alim tərəfindən edilən ümumiləşdirmə və təkmilləşdirmənin məhsuludur: İlk dəfə 1910-cu ildə fin folklorşünası Antti Aarne tərəfindən alman dilində tərtib edilmişdir; sonralar göstərici ingilis dilinə tərcümə edildi, təkmilləşdirildi və Amerikalı folklorşünas Stis Tompson tərəfindən genişləndirildi (1928, 1961); 2004-cü ildə isə alman folklorşünası Hans-Yorq Uter tərəfindən yenidən nəzərdən keçirilərək təkmilləşdirildi.
Nağıl növünün müəyyənləşdirilməsi
Tompson "Xalq nağılı"nda nağıl növünü belə müəyyənləşdirir:
Nağıl, bir növ, müstəqil varlığa sahib olub ənənəvi xarakter daşıyır. Tam bir povest kimi izah edilə bilər və mənasından başqa heç bir nağıldan asılı deyil. Həqiqətən başqa bir nağılla izah edilə bilər, ancaq təkbaşına izah edilə bilməsi onun müstəqilliyini təsdiqləyir. Yalnız bir və ya bir neçə motivdən ibarət ola bilər.
S. Tompsonun Aarne sisteminə gətirdiyi yeniliklərdən biri də zəncirvari nağılları və təsnifata daxil edilməyən nağılları ayrıca qrup şəklində verməklə Aarne sistemindəki bölgünü bir qədər genişləndirməsi oldu. Bu kimi dəyişikliklərdən sonra həmin kataloq beynəlxalq aləmdə Aarne-Tompson göstəricisi (bundan sonra AT) kimi tanınmağa başlayır.
Tarix
Avstriya konsulu İohann Georq von Hann, 1864-cü ildə nəşr olunan Yunanıstan və Albaniya folklor kitabına giriş olaraq qırx dörd nağıl "düstur"un ilkin təhlilini hazırladı.
Sabine Barinq-Kold, 1866-cı ildə von Hannın siyahısını tərcümə etdi, əlli iki nağıl növünə qədər genişləndirərək, "Nağıl radikalları" kitabında çap etdirdi. Folklorşünas Cozef Cekobs, siyahını yetmiş nağıl növünə qədər genişləndirdi və Şarlotte Safia Bern və Laurens Qommenin "Folklordan məlumat kitabı"nda əlavə C şəklində yayımladı.
Amerikalı folklorşünas Stis Tompson 1928-ci ildə Cənubi Avropadan topladığı nağıl süjetlərini də əlavə etməklə, Aarnenin təsnifat sistemini yenidən işlədi, əhatə dairəsini genişləndirdi, həmçinin təsnifat sistemini alman dilindən ingilis dilinə tərcümə etdi. Bunu etməklə, əsrin ikinci yarısında istifadəsində olan "AT say sistemini" ("AaTh sistemi" də adlandırılır) yaratdı. Tompson sonralar da milli kataloqlardan, ayrı-ayrı nağıl toplularındakı, arxivlərdəki materiallardan istifadə etməklə, A. Aarne göstəricisini daha da genişləndirilmiş şəkildə 1961-ci ildə nəşr etdirmişdir.
AT nömrələri sistemi, 2004-cü ildə Hans-Yorq Uterin "Beynəlxalq folklor tipləri: təsnifat və biblioqrafiya" kitabının nəşri ilə yeniləndi və genişləndirildi. Uter, əvvəlki təsvirlərin əksəriyyətinin qeyri-dəqiq olduğunu, nizamsızlığını bildirərək, bu çatışmazlıqları aradan qaldırmaq üçün Aarne-Thompson-Uter təsnifatı (ATU) sistemini inkişaf etdirdi və bu genişlənmiş siyahıya Şərqi və Cənubi Avropadan çoxlu nağıllar, həmçinin "daha kiçik təhkiyə formaları"nı daxil etdi. Eyni zamanda, o, kolleksiyada beynəlxalq folklor mövzularına daha açıq şəkildə diqqət ayırdı və attestasiyası bir etnik qrupla məhdudlaşan nümunələri sihahıdan çıxardı.
Sistem
Aarne – Tompson nağıl göstəricisi nağılları hər giriş üçün AT nömrəsi olan hissələrə bölür. Verilən adlar tipikdir, lakin istifadə müxtəlifdir; eyni nağıl növü nömrəsinə mərkəzi motivi və ya bu tip fərqli folklor nağıllarından biri müraciət edə bilər; bu da, xüsusən müxtəlif ölkələrdə və mədəniyyətlərdə istifadə edildikdə dəyişə bilər. Adın hər bir xalq nağılı üçün qəti şəkildə hərfi olması lazım deyil. Məsələn, Köməkçi kimi pişik (545B), tülkünün qəhrəmana kömək etdiyi nağılları da əhatə edir. Bir-biri ilə sıx əlaqəli folklor nümunələri, adətən, eyni növ daxilində qruplaşdırılır. Məsələn, 400–424 nağıl növləri hamısı əsas qəhrəman kimi gəlinləri, qadınları təmsil edir. Nağıl tipindəki alt tiplər AT nömrəsinə bir məktub əlavə etməklə təyin olunur, məsələn: Nağıl 510, Təqib olunan Qəhrəman (Uterin düzəlişində Zoluşka və Peau d'Âne olaraq dəyişdirildi), 510A, Zoluşka və 510B, Catskin alt tiplərinə sahibdir. (Uterin düzəlişində Peau d'Asne olaraq adlandırıldı).
AT kataloqunda sehrli nağıllar 7 yarımqrupa bölünür: qeyri-adi düşmən (300–399), qeyri-adi ər və yaxud arvad (400–459), qeyri-adi tapşırır (460–499), qeyri-adi köməkçi (500–559), qeyri-adi əşya (560–649), qeyri-adi güc və bilik (650–699), başqa möcüzəli motivlər (700–749). İlk baxışdan belə təəssürat yaranır ki, bölgü biri-birini inkar edən əlamətlər əsasında aparılmışdır. Əslində, belə deyildir. Sehrli nağıllarla tanış olan hər kəs gözəl bilir ki, qəhrəman qeyri-adi düşmən üzərində sehrli əşya və ya köməkçinin köməyi ilə qələbə çalır, çətin tapşırıqları onların köməyi ilə yerinə yetirir. Bu cür şərtiliklər süjetlərin göstəricidəki yerini dəqiq təyin etməyə imkan vermir və tədqiqatçılar axtardıqları süjeti tapa bilmək üçün bütün yarımqrupıarı nəzərdən keçirmək məcburiyyətində qalırlar.
Göstəricidə yarımqruplara bölgü, əsasən, baş rolun ifaçısına görə aparılımışdır. Baş rolun ifaçısının variantdan asılı olaraq dəyişməsi bəzən eyni süjetin müxtəlif kataloqlarda ayrı-ayrı yarımqrupların tərkibində verilməsinə səbəb olmuşdur. Nümunə üçün "Pişiyin yeganə bacarığı" (AT 105) süjetinə diqqət yetirək. Süjetin AT kataloqundakı təsviri belədir: Pişik yeganə bacarığını işlədərək kənddəki təhlükədən xilas olur; tülkü (dovşan) yüz hiylə bilir, lakin yenə də ələ keçir. Bu süjetin Azərbaycan variantında əsas iştirakçılar Sovet və İran tülküsüdür. İran tülküsü, yüz fənd bilir, amma bu onun karına gəlmir. Sovet tülküsündən öyrəndiyi bir fəndi işlədib təhlükədən xilas olur. AT kataloqundakı variant baş rolun ifaçısına görə "Vəhşi heyvanlar və ev heyvanları" yarımqrupuna uyğun gəlirsə, Azərbaycandakı variant "Vəhşi heyvanlar" yarımqrupuna uyğun gəlir.
Lakin nağıl janrının əlamətlərinin dəqiq bəlli olmaması bəzən qeyri-nağıl nümunələrinin də "Göstərici"yə daxil edilməsinə səbəb olmuşdur. "Qurd, keçi və kələmin çaydan keçirilməsi" buna misal ola bilər. Qayıqçı qurdu, keçini və kələmi bir-bir çayın o biri sahilinə keçirməlidir; amma bunu elə etməlidir ki, nə qurd keçini yesin, nə də keçi kələmi. AT kataloqunda lətifələr bölməsində verilən bu süjet əslində tapmaca nümunəsidir. Verilən nümunədən başqa "Göstırici"də lətifə, mif, rəvayət və epik növün digər janrlarına dair süjetlərə də təsadüf etmək mümkündür..
Tənqidi
"Göstərici"nin əsas nöqsanlarından biri süjetlərə görə təsnifat prinsipinin axıra qədər gözlənilməməsidir. "Axmaq şeytan haqqında nağıllar" qrupunda, "Sadəlövh adamlar" və "Uydurmalar" yarımqrupunda təsnifat süjetlər üzrə deyil, ayrı-ayrı epizodlara və motivlərə görə aparılıb. Rus nağıllarının süjet göstəricisini hazırlamış N. P. Andreyev bunu həmin qruplara daxil olan nağılların dəyişkən elementlərdən təşkil olunması ilə izah edir. Onun fikrincə, bu tip nağıllarda bütün kombinasiyanı deyil, onun ayrı-ayrı elementlərini vermək praktik baxımdan daha faydalıdır.
Alan Dundes "Motif İndeksi və Tale Tip İndeksi: Tənqid" adlı məqaləsində Aarne-Tompson indekslərinin "peşəkar folklorşünasın təhlil üçün köməkçi arsenalındakı ən qiymətli alətlər" olduğunu izah edirdi.
Nağıl göstəricisi, 1920-ci illərin Formalist məktəb nümayəndəsi Vladimir Propp tərəfindən təsnif edilmiş motivlərin funksiyalarını görməzlikdən gəldiyinə görə tənqid olunurdu. Bundan əlavə, Propp, "makro səviyyəli" təhlildən istifadə edərək, motivləri paylaşılan hekayələrin birlikdə təsnif edilə bilməməsi demək olduğunu, geniş fərqlilikləri olan hekayələrin isə bir nağıl növü altında qruplaşdırıla biləcəyini iddia etdi.
Propp, göstəriciyə daxil edilmiş nağılların yayılmasının qeyri-bərabər olduğunu (Şərqi və Cənubi Avropa, eləcə də bir çox digər bölgələrin xalq nağıl növlərinin az təmsil olunduğunu) göstərir;. Tompson özü də nağıl göstəricisinin Avropanın, Qərbi Asiyanın və bu xalqların məskunlaşdığı ərazilərin Xalq Nağılları Tipləri adlandırıla biləcəyini qeyd etmişdir. Bununla bağlı təhlillər aparan Alan Dundes, nağıl göstəricisinin qüsurlarına baxmayaraq (məsələn, səhv yazma, işdən çıxarma, senzura, və s.; s. 198),"bunların folklorşünaslıqda müqayisəli metodun əsas xüsusiyyətlərini təmsil etdiyini və beynəlxalq folklorşünaslıq üçün əlamətdar hadisə olduğunu vurğulayırdı "(s. 200).. Lakin tənqidçilərin coğrafi ərazi ilə bağlı tənqidləri çox idi. Əsasən, ATU xalq nağılları göstəricisinin Avropa, Şimali Afrika və Hindistanda yaşayan xalqların nağıl süjetlərini kataloqlaşdırmağa imkan verdiyini, bu arealdan kənarda qalan Mərkəzi Afrika, Okean və Amerika xalqlarının nağıllarına tətbiqetmənin qeyri-mümkün olduğunu bildirirdilər və ya Avrasiya və Şimali Amerikanı çox təmsil etdiyi deyilmişdir.
Azərbaycanda tətbiqi
Sistemləşdirmə mövcud materiallar arasındakı pərakəndəliyi araqdan qaldırmaqla ondan istifadəni xeyli asanlaşdırır. Süjetin göstəricidəki nömrəsinin tapılması kifayət edir ki, araşdırıcılar onun hansı mənbələrdə çap olunduğu, nə kimi variantlarının mövcud olduğu, hansı süjetlərlə kontaminasiyaya girdiyi və hansı bölgələrdən qeydə alındığı haqda məlumat əldə etmiş olsunlar. Bu da onlara vaxta qənaət etməyə və qısa zaman ərzində axtardıqları süjeti tapmağa imkan verir. Beynəlxalq aləmdə geniş tətbiq olunan Aarne-Tompson sistemi əsasında Azərbaycan nağıl süjetlərinin sistemli göstəricisi hazırlanmışdır (İlkin Rüstəmzadə "Azərbaycan nağıllarının süjet göstəricisi). Süjetlərin bölgələr üzrə yayılmasını əks etdirən coğrafi göstərici, Azərbaycan və Türkiyə nağıllarının müqayisəli cədvəli verilməklə nağıl süjetləri haqqında dolğun təsəvvür yaradır.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
Ədəbiyyat
- Antti Aarne. 1961. The T
İstinadlar
- Dundes, Alan (1997). "The Motif-Index and the Tale Type Index: A Critique". Journal of Folklore Research. 34 (3): 195–202. JSTOR 3814885
- Thompson (1977: 415)
- Hahn, Johann Georg von. Griechische Und Albanesische Märchen. Erster Band. Leipzig: W. Englemann, 1864. pp. 43–61
- Jacobs, Joseph. European Folk and Fairy Tales. New York, London: G. P. Putnam's sons. 1916. pp. 215–216
- Baring-Gould, Sabine. "Appendix". In: Henderson, William. Notes On the Folk-lore of the Northern Counties of England And the Borders. London: Longmans, Green. 1866. pp. 300–311
- acobs, Joseph. European Folk and Fairy Tales. New York, London: G. P. Putnam's sons. 1916. p. 216.
- Jacobs, Joseph. "Appendix C". In: Burne, Charlotte Sophia; Gomme, George Laurence. The handbook of folklore. London: Pub. for the Folk-lore Society by Sidgwich & Jackson. 1914. pp. 344–355. [1]
- The Types of the Folk-Tale: A Classification and Bibliography. Antti Aarne's Verzeichnis der Märchentypen, translated and enlarged by Stith Thompson (Helsinki: Suomalainen Tiedeakatemia, 1928)
- The Greenwood Encyclopedia of Folktales and Fairy Tales, Donald Haase, Greenwood Publishing Group, 2008, p. xxi
- Rüstəmzadə İ. Azərbaycan nağıllarının süjet göstəricisi. Bakı: "Elm və təhsil". 2013. səh. 368.
- Vladimir Propp, Morphology of the Folktale. Similarly, Alan Dundes points out that "Aarne’s mistake was not classifying tales on the basis of narrative plot rather than [on characters]" because "the same tale can be told with either animal or human characters" (197). "Introduction". Theory and History of Folklore. Ed. Anatoly Liberman. University of Minnesota: University of Minnesota Press, 1984. p. ix.
- Propp, Morphology of the Folktale, p. 5 f.
- Uther, Hans-Jörg. "Classifying folktales: The Third Revision of the Aarne–Thompson Tale Type Index (FFC 184)". folklorefellow.fi.
- Berezkin, Yuri; Duvakin, Evgeny (June 2016). "The Captive Khan and the Clever Daughter-in-Law". Folklore: Electronic Journal of Folklore. 64: 33–56. doi:10.7592/FEJF2016.64.khan.
- Thuillard, Marc; Le Quellec, Jean-Loïc; d'Huy, Julien; Berezkin, Yuri (2018). "A Large-Scale Study of World Myths". Trames. 22 (4): A1–A44. doi:10.3176/tr.2018.4.06.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Aaarne Tompson Gostericisi Aarne Tompson Uther Indeksi ATU Indeksi folklorsunasliqda istifade olunan nagil sujetlerinin gostericisidir ATU Indeksi bir qrup beynelxalq alim terefinden edilen umumilesdirme ve tekmillesdirmenin mehsuludur Ilk defe 1910 cu ilde fin folklorsunasi Antti Aarne terefinden alman dilinde tertib edilmisdir sonralar gosterici ingilis diline tercume edildi tekmillesdirildi ve Amerikali folklorsunas Stis Tompson terefinden genislendirildi 1928 1961 2004 cu ilde ise alman folklorsunasi Hans Yorq Uter terefinden yeniden nezerden kecirilerek tekmillesdirildi Nagil novunun mueyyenlesdirilmesiTompson Xalq nagili nda nagil novunu bele mueyyenlesdirir Nagil bir nov musteqil varliga sahib olub enenevi xarakter dasiyir Tam bir povest kimi izah edile biler ve menasindan basqa hec bir nagildan asili deyil Heqiqeten basqa bir nagilla izah edile biler ancaq tekbasina izah edile bilmesi onun musteqilliyini tesdiqleyir Yalniz bir ve ya bir nece motivden ibaret ola biler S Tompsonun Aarne sistemine getirdiyi yeniliklerden biri de zencirvari nagillari ve tesnifata daxil edilmeyen nagillari ayrica qrup seklinde vermekle Aarne sistemindeki bolgunu bir qeder genislendirmesi oldu Bu kimi deyisikliklerden sonra hemin kataloq beynelxalq alemde Aarne Tompson gostericisi bundan sonra AT kimi taninmaga baslayir TarixAvstriya konsulu Iohann Georq von Hann 1864 cu ilde nesr olunan Yunanistan ve Albaniya folklor kitabina giris olaraq qirx dord nagil dustur un ilkin tehlilini hazirladi Sabine Barinq Kold 1866 ci ilde von Hannin siyahisini tercume etdi elli iki nagil novune qeder genislendirerek Nagil radikallari kitabinda cap etdirdi Folklorsunas Cozef Cekobs siyahini yetmis nagil novune qeder genislendirdi ve Sarlotte Safia Bern ve Laurens Qommenin Folklordan melumat kitabi nda elave C seklinde yayimladi Amerikali folklorsunas Stis Tompson 1928 ci ilde Cenubi Avropadan topladigi nagil sujetlerini de elave etmekle Aarnenin tesnifat sistemini yeniden isledi ehate dairesini genislendirdi hemcinin tesnifat sistemini alman dilinden ingilis diline tercume etdi Bunu etmekle esrin ikinci yarisinda istifadesinde olan AT say sistemini AaTh sistemi de adlandirilir yaratdi Tompson sonralar da milli kataloqlardan ayri ayri nagil toplularindaki arxivlerdeki materiallardan istifade etmekle A Aarne gostericisini daha da genislendirilmis sekilde 1961 ci ilde nesr etdirmisdir AT nomreleri sistemi 2004 cu ilde Hans Yorq Uterin Beynelxalq folklor tipleri tesnifat ve biblioqrafiya kitabinin nesri ile yenilendi ve genislendirildi Uter evvelki tesvirlerin ekseriyyetinin qeyri deqiq oldugunu nizamsizligini bildirerek bu catismazliqlari aradan qaldirmaq ucun Aarne Thompson Uter tesnifati ATU sistemini inkisaf etdirdi ve bu genislenmis siyahiya Serqi ve Cenubi Avropadan coxlu nagillar hemcinin daha kicik tehkiye formalari ni daxil etdi Eyni zamanda o kolleksiyada beynelxalq folklor movzularina daha aciq sekilde diqqet ayirdi ve attestasiyasi bir etnik qrupla mehdudlasan numuneleri sihahidan cixardi SistemAarne Tompson nagil gostericisi nagillari her giris ucun AT nomresi olan hisselere bolur Verilen adlar tipikdir lakin istifade muxtelifdir eyni nagil novu nomresine merkezi motivi ve ya bu tip ferqli folklor nagillarindan biri muraciet ede biler bu da xususen muxtelif olkelerde ve medeniyyetlerde istifade edildikde deyise biler Adin her bir xalq nagili ucun qeti sekilde herfi olmasi lazim deyil Meselen Komekci kimi pisik 545B tulkunun qehremana komek etdiyi nagillari da ehate edir Bir biri ile six elaqeli folklor numuneleri adeten eyni nov daxilinde qruplasdirilir Meselen 400 424 nagil novleri hamisi esas qehreman kimi gelinleri qadinlari temsil edir Nagil tipindeki alt tipler AT nomresine bir mektub elave etmekle teyin olunur meselen Nagil 510 Teqib olunan Qehreman Uterin duzelisinde Zoluska ve Peau d Ane olaraq deyisdirildi 510A Zoluska ve 510B Catskin alt tiplerine sahibdir Uterin duzelisinde Peau d Asne olaraq adlandirildi AT kataloqunda sehrli nagillar 7 yarimqrupa bolunur qeyri adi dusmen 300 399 qeyri adi er ve yaxud arvad 400 459 qeyri adi tapsirir 460 499 qeyri adi komekci 500 559 qeyri adi esya 560 649 qeyri adi guc ve bilik 650 699 basqa mocuzeli motivler 700 749 Ilk baxisdan bele teessurat yaranir ki bolgu biri birini inkar eden elametler esasinda aparilmisdir Eslinde bele deyildir Sehrli nagillarla tanis olan her kes gozel bilir ki qehreman qeyri adi dusmen uzerinde sehrli esya ve ya komekcinin komeyi ile qelebe calir cetin tapsiriqlari onlarin komeyi ile yerine yetirir Bu cur sertilikler sujetlerin gostericideki yerini deqiq teyin etmeye imkan vermir ve tedqiqatcilar axtardiqlari sujeti tapa bilmek ucun butun yarimqrupiari nezerden kecirmek mecburiyyetinde qalirlar Gostericide yarimqruplara bolgu esasen bas rolun ifacisina gore aparilimisdir Bas rolun ifacisinin variantdan asili olaraq deyismesi bezen eyni sujetin muxtelif kataloqlarda ayri ayri yarimqruplarin terkibinde verilmesine sebeb olmusdur Numune ucun Pisiyin yegane bacarigi AT 105 sujetine diqqet yetirek Sujetin AT kataloqundaki tesviri beledir Pisik yegane bacarigini islederek kenddeki tehlukeden xilas olur tulku dovsan yuz hiyle bilir lakin yene de ele kecir Bu sujetin Azerbaycan variantinda esas istirakcilar Sovet ve Iran tulkusudur Iran tulkusu yuz fend bilir amma bu onun karina gelmir Sovet tulkusunden oyrendiyi bir fendi isledib tehlukeden xilas olur AT kataloqundaki variant bas rolun ifacisina gore Vehsi heyvanlar ve ev heyvanlari yarimqrupuna uygun gelirse Azerbaycandaki variant Vehsi heyvanlar yarimqrupuna uygun gelir Lakin nagil janrinin elametlerinin deqiq belli olmamasi bezen qeyri nagil numunelerinin de Gosterici ye daxil edilmesine sebeb olmusdur Qurd keci ve kelemin caydan kecirilmesi buna misal ola biler Qayiqci qurdu kecini ve kelemi bir bir cayin o biri sahiline kecirmelidir amma bunu ele etmelidir ki ne qurd kecini yesin ne de keci kelemi AT kataloqunda letifeler bolmesinde verilen bu sujet eslinde tapmaca numunesidir Verilen numuneden basqa Gostirici de letife mif revayet ve epik novun diger janrlarina dair sujetlere de tesaduf etmek mumkundur Tenqidi Gosterici nin esas noqsanlarindan biri sujetlere gore tesnifat prinsipinin axira qeder gozlenilmemesidir Axmaq seytan haqqinda nagillar qrupunda Sadelovh adamlar ve Uydurmalar yarimqrupunda tesnifat sujetler uzre deyil ayri ayri epizodlara ve motivlere gore aparilib Rus nagillarinin sujet gostericisini hazirlamis N P Andreyev bunu hemin qruplara daxil olan nagillarin deyisken elementlerden teskil olunmasi ile izah edir Onun fikrince bu tip nagillarda butun kombinasiyani deyil onun ayri ayri elementlerini vermek praktik baximdan daha faydalidir Alan Dundes Motif Indeksi ve Tale Tip Indeksi Tenqid adli meqalesinde Aarne Tompson indekslerinin pesekar folklorsunasin tehlil ucun komekci arsenalindaki en qiymetli aletler oldugunu izah edirdi Nagil gostericisi 1920 ci illerin Formalist mekteb numayendesi Vladimir Propp terefinden tesnif edilmis motivlerin funksiyalarini gormezlikden geldiyine gore tenqid olunurdu Bundan elave Propp makro seviyyeli tehlilden istifade ederek motivleri paylasilan hekayelerin birlikde tesnif edile bilmemesi demek oldugunu genis ferqlilikleri olan hekayelerin ise bir nagil novu altinda qruplasdirila bileceyini iddia etdi Propp gostericiye daxil edilmis nagillarin yayilmasinin qeyri beraber oldugunu Serqi ve Cenubi Avropa elece de bir cox diger bolgelerin xalq nagil novlerinin az temsil olundugunu gosterir Tompson ozu de nagil gostericisinin Avropanin Qerbi Asiyanin ve bu xalqlarin meskunlasdigi erazilerin Xalq Nagillari Tipleri adlandirila bileceyini qeyd etmisdir Bununla bagli tehliller aparan Alan Dundes nagil gostericisinin qusurlarina baxmayaraq meselen sehv yazma isden cixarma senzura ve s s 198 bunlarin folklorsunasliqda muqayiseli metodun esas xususiyyetlerini temsil etdiyini ve beynelxalq folklorsunasliq ucun elametdar hadise oldugunu vurgulayirdi s 200 Lakin tenqidcilerin cografi erazi ile bagli tenqidleri cox idi Esasen ATU xalq nagillari gostericisinin Avropa Simali Afrika ve Hindistanda yasayan xalqlarin nagil sujetlerini kataloqlasdirmaga imkan verdiyini bu arealdan kenarda qalan Merkezi Afrika Okean ve Amerika xalqlarinin nagillarina tetbiqetmenin qeyri mumkun oldugunu bildirirdiler ve ya Avrasiya ve Simali Amerikani cox temsil etdiyi deyilmisdir Azerbaycanda tetbiqiSistemlesdirme movcud materiallar arasindaki perakendeliyi araqdan qaldirmaqla ondan istifadeni xeyli asanlasdirir Sujetin gostericideki nomresinin tapilmasi kifayet edir ki arasdiricilar onun hansi menbelerde cap olundugu ne kimi variantlarinin movcud oldugu hansi sujetlerle kontaminasiyaya girdiyi ve hansi bolgelerden qeyde alindigi haqda melumat elde etmis olsunlar Bu da onlara vaxta qenaet etmeye ve qisa zaman erzinde axtardiqlari sujeti tapmaga imkan verir Beynelxalq alemde genis tetbiq olunan Aarne Tompson sistemi esasinda Azerbaycan nagil sujetlerinin sistemli gostericisi hazirlanmisdir Ilkin Rustemzade Azerbaycan nagillarinin sujet gostericisi Sujetlerin bolgeler uzre yayilmasini eks etdiren cografi gosterici Azerbaycan ve Turkiye nagillarinin muqayiseli cedveli verilmekle nagil sujetleri haqqinda dolgun tesevvur yaradir Hemcinin baxFolklor Azerbaycan folkloruNagilXarici kecidlerEdebiyyatAntti Aarne 1961 The TIstinadlarDundes Alan 1997 The Motif Index and the Tale Type Index A Critique Journal of Folklore Research 34 3 195 202 JSTOR 3814885 Thompson 1977 415 Hahn Johann Georg von Griechische Und Albanesische Marchen Erster Band Leipzig W Englemann 1864 pp 43 61 Jacobs Joseph European Folk and Fairy Tales New York London G P Putnam s sons 1916 pp 215 216 Baring Gould Sabine Appendix In Henderson William Notes On the Folk lore of the Northern Counties of England And the Borders London Longmans Green 1866 pp 300 311 acobs Joseph European Folk and Fairy Tales New York London G P Putnam s sons 1916 p 216 Jacobs Joseph Appendix C In Burne Charlotte Sophia Gomme George Laurence The handbook of folklore London Pub for the Folk lore Society by Sidgwich amp Jackson 1914 pp 344 355 1 The Types of the Folk Tale A Classification and Bibliography Antti Aarne s Verzeichnis der Marchentypen translated and enlarged by Stith Thompson Helsinki Suomalainen Tiedeakatemia 1928 The Greenwood Encyclopedia of Folktales and Fairy Tales Donald Haase Greenwood Publishing Group 2008 p xxi Rustemzade I Azerbaycan nagillarinin sujet gostericisi Baki Elm ve tehsil 2013 seh 368 Vladimir Propp Morphology of the Folktale Similarly Alan Dundes points out that Aarne s mistake was not classifying tales on the basis of narrative plot rather than on characters because the same tale can be told with either animal or human characters 197 Introduction Theory and History of Folklore Ed Anatoly Liberman University of Minnesota University of Minnesota Press 1984 p ix Propp Morphology of the Folktale p 5 f Uther Hans Jorg Classifying folktales The Third Revision of the Aarne Thompson Tale Type Index FFC 184 folklorefellow fi Berezkin Yuri Duvakin Evgeny June 2016 The Captive Khan and the Clever Daughter in Law Folklore Electronic Journal of Folklore 64 33 56 doi 10 7592 FEJF2016 64 khan Thuillard Marc Le Quellec Jean Loic d Huy Julien Berezkin Yuri 2018 A Large Scale Study of World Myths Trames 22 4 A1 A44 doi 10 3176 tr 2018 4 06