Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fantastika (yunanca: phantastike — incəsənət təsəvvür etmək) — xəyalda yaranan fikirlər, təsəvvürlər, gerçəkliyin mübaliğəli və ya fövqəltəbii şəkildə təsviridir. Fantastika adətən gələcəyi, qeyri-adi texnoloji inkişafı, başqa planetlərdəki varlıqları təsvir edən, bir də bütün bunların fonunda həm realistik, həm də romantik mənzərə yarada bilən ədəbiyyat janrıdır. Ədəbiyyatla yanaşı fantastika həm də kino, rəssamlıq və digər incəsənət sahələrinində əsas yaradıcılıq metodlarından biri hesab olunur. Fantastlar öz əsərlərində daim yeni texnologiya, robortlar "icad" etməyə, insanlığın gələcəyini öncədən görməyə cəhd edirlər. Fantastikanın fentezi, magik realizm, elmi fantastika, qorxu və s istiqamətləri vardır. Onların arasında fentezi məşhur ingilis yazıçısı Con Tolkinin sayəsində ayrıca bir janr kimi inkişaf etmiş, elmidir
Fantastik janrın tarixi
Fntastikanın köklərini çox qədimlərdən başlayaraq Homer, Diogen, Apuley, Petroni kimi antik şairlərin, Kretyen de Trua, Tomas Melori, Ariosto kimi orta əsr yazıçılarının, Migel de Servantes, Fransua Rable, Tomas Mor, Tomazzo Kampanella, Frensis Bekon, Con Milton, Dante kimi renesans dövrü ədiblərinin, Conatan Svift, Sirano de Berjerak, Tobias Smollet, Hans Xristian Andersen (uşaq fantastikası), İohann Volfqanq Göte, Moris Meterlink, Aleksandr Blok kimi XVII–XIX əsr klassiklərinin əsərlərində bu janır üstünlük təşkil edir. Ancaq fantastika janrı bugünkü şəklini məhz XIX–XX əsrlərdə elmi fantastikanın inkişafı ilə aldı.
Bu, ilk növbədə, fransız yazıçısı Jül Vernin əsərləri ilə başlandı. Daha sonra Herbert Uells, Artur Konan Doyl, Aleksandr Belyayev, Aleksey Tolstoy və daha gec nəslin nümayəndələri – Rey Bredberi, Ayzek Əzimov, Robert Xaynlayn kimi yazıçıların əsərləri ilə daha da inkişaf etdi.
Antik ədəbiyyatda fantastika
Fantastik səyahətlərin ilk nümunələrindən biri kimi "Böyük İsgəndərin tarixi" romanını misal çəkmək olar. Əsərdə qəhrəmanın nəhənglər, cırtdanlar, adamyeyənlər, çirkinlər ölkəsinə düşməsi təsvir olunur. Bu ərazilər öz fərqli təbiəti, qəribə heyvan və bitkilərinə görə fərqlənir. Əsərdə daha çox Hindistanın möcüzəli yerlərinə, braxmalara və fərqli geyimli müdrüklərə yer ayrılır.
Lukianın "Gerçək tarix" əsəri fantastika janrının tarixində mühüm mərəhələ olmuşdur. Müəllif kosmik effektlərin çox olması məqsədilə əsərini inanılmaz hadisələrlə yükləmiş, "möcüzəvi ölkənin" fauna və florasını inandırıcı uydurmalarla zənginləşdirmişdir.
Orta əsr ədəbiyyatında fantastika
XII əsrdən başlayaraq sehirli nağıl motivləri tədricən qəhrəmanlıq haqqında dastanlarda yer almağa başlayır. Kretyen de Truanın "Qədəh haqqında povesti" qəhrəmanlıq romanı olsa da yetərincə fantastik hadisələrlə zəngindir. Tomas Melorin Kral Artur haqqında yazdığı "Kral Artur və dairəvi stol cəngavərləri" romanıda fantastik əsər nümunələrindən biridir.
Min bir gecə nağıllarınıda orta əsir fantastik janr nümunələri kimi göstərmək olar. Baxmayaraqq ki, o qədərdə fantastik elmentlərlə zəngin deyil. Nağılda Sindibadın səyahətləri daha çox diqqəti çəkir. Sindibad möcüzəli adalara yeddi səyahət zamanı əcaib varlıqlarla qarşılaşır, bədheybət məxluqlarla mübarizə aparır. Bu motivlər sonradan qərb kino şirkətləri üçün mövzu mənbəyi oldu.
İntibah dövrü fantastikası
Bu dövürdə yazılmış bir çox əsərlərin fantastika jandrına aid edilib edilməməsi mübahisə mövzusu olmuşdur. Bu əsərlərdən daha çox Dantenin "Trilogiyasını" , Fransua Rablenin nəhənglər haqqında tarixçəsini ("Qarqantua və Pantaqruel"), Kampanella və Tomas Morun utopiyalarını misal göstərmək olar. Lakin heç bir şübhə yoxdur ki, bu əsərlər fantastika janrının inkişafına xeyli təsir göstərib.
Frensis Bekonun "Yeni Atlantida"sı daha çox diqqəti cəlb edir. Əslində bu əsər elmi fantastikanın ilk nümunəsi hesab olunur. Bekon Bensalem adasında utopik cəmiyyət təsvir etmiş və bu adada uydurma , elmi texniki təşkilatının fəaliyyətini göstərmişdir. Maraqlı olan odur ki, Solomon evi ideyyası sonradan London Kral Cəmiyyətinin yaradılmasında böyük rol oynamışdır.
İntibah dövründə ki, fantastik janrının inkişafı Servantesin "Don Kixot" romanı ilə yekunlaşır. Don Kixot özünü titan (bahadur) hesab etdərək dünyanın xilas edə biləcəyini düşünürdü. Əsər əslində cəngavərlik romanlarına qarşı yox, bütünlüklə İntibah dövrünə qarşı yönəldilmişdir.
XVII və XVIII əsr fantastikası
XVII–XVIII əsrlərdə ədəbiyyatda klassisizm hakim mövqedə idi. Hansı ki, fantastika janrı üçün yad idi. Tədricən fantastika bütün janrlarda xidməti funksiya daşımağa başladı: "Qulliverin səyahəti" ideoloji satirasında, Alen Röne Lesaj hiyləğərlik mövzusunda olan "" romanında. Daha qabarıq fantastik janrın nümunəsi kimi Amadey Hofmanı əsərlərini misal göztərmək olar: "İblis eleksiri", "Şelkunçik və siçanlar padşahı".
XIX əsr fantastikası
XIX əsr fanatastikası ilk növbədə elmi-fantastik janrın meyadana gəlməsi ilə xarakterizə olunur. Edqar Ponun (Çuxur və kəfkir, ) navatorluğu ilə başlanan bu janr sonrada daha yüksək səviyyəsini almışdır. Realizm epoxasında yazdığı fantastik əsərlər nəticəsində Jül Vern elmi fantastikanın "atası" hesab olundu.(Yerin mərkəzinə səyahət, 20 000 lye su altında, , 80 gün dünya ətrafında). Kosmik və sualtı gəmilərin hələ ixtira olunmadığı bir dövrdə əsərlərində bir qayda olaraq kosmosa uçuş, yerin dərinliklərinə səyahət və bu səpgili macəralar əsərlərində geniş yer alınmışdır.
XX–XXI əsr fantastikası
XX əsr üçün fantastika xarakterik və genişmiqyaslı janr hesab olunur. Bu əsrdə fantastik janrın inkişaf üçün müxtəlif variantlar ortaya çıxıd, fərqli stil və mövzularda yazan istedadlı yazıçılar bu sahəyə öz damğazsını vurdular. XX əsrin ilk yarısı elmi fantastikanın çiçəklənməsi ilə xarakterizə olunur. Daha çox ingilis Herbert Uellsin əsərləri diqqət çəkir (, Görünməz adam, və ). Elmi fantastika janrına daha çox kosmosun tədbiqinə cəhd göstərilir, elmi texniki inkişafının öncədən qabaqlanmasına çalışılırdı. Keçmiş SSRİ-də Uellsin davamçıları kimi A. N. Tolstoyu ("", "") və Aleksandr Belyayevi ("", "Professor Douelin başı" göstərmək olar.
XX əsrin ortaları yeni nəsil fantastik yazıçılara olan ümüdlərin puç olması ilə yadda qaldı. Daha çox fantastika imzası altında antiutopiya — xəbərdarlıq, sosial satira tipli əsərlər dərc olunmağa başlandı. Bu məyusluq, geriləmə sonda yeni təkanın meydana gəlməsinə səbəb oldu. Nəticədə XX əsrın ikinici yarısında həm fantastika sahəsində, həm də fentezidə bum yaşandı. Hovard və Con Tolkinin ardınca bir çox yazıçılar yenidən orta əsr romantikasına, mifologiyasına və mistikasına müraciət etdilər. XX əsr həm də fantastikanın tək ədəbiyyat janrı olmaması ilə yadda qaldı. Artıq ilk fantastik filimlərin çəkilişinə əsrin əvvələrindən belə başlanmışdır ("Aya səyahət".1902).
Azərbaycan ədəbiyyatında fantastika
Azərbaycan ədəbiyyatında isə elmi-fantastik janrın ilk nümunəsi Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin 1933-cü ildə yazdığı "Gələcək şəhər" hekayəsidir. Sonrakı illərdə ("Sehirli oğlan, "Balaca kiberin macəraları," Gecələr uzanaydı, "Piyada vəzirə çevrilir") və Emin Mahmudov ("Kainat gəmisi", "Veneranın göyləri od içindədir", "Qeyb olmuş səslər", "Dəmir necə ayaq açdı", "Zülmət dənizi", "Ulduzlar yolumuzu gözləyir", "Qüdrətli pillə", "Günün nəfəsi", "Atlant qızı") fantastik janrda yazdığı kitabların müəllifləridir. Sonralar AYB sədri Anar da "Əlaqə" povesti ilə bu janra öz töhfəsini verdi və sözügedən əsər əsasında bədii film də çəkildi. Lakin sonrakı illərdə fantastika Azərbaycan ədəbiyyatından qeybə çəkildi.
Müstəqillik dövr ədəbiyyatında ilk dəfə olaraq bu janrı sistemli olaraq Vüsal Nuru başlamışdır və davam etdirir. Yazıçı bu janrda 5 roman, müxtəlif hekayələr yazıb çap etdirmişdir. Maraqlıdır ki, qotik və qorxu (ujas, horoor) janrını sovet dövründən günümüzə qədər ilk dəfə Vüsal Nuru yazmışdır.
Azərbaycan ədəbiyyatında uşaq və yeniyetmələr üçün elmi-fantastik əsərlər yazan yazıçı Reyhan Yusifqızı Şıxlinskaya oldu. Müəllifin: "Yaşıl gözlü qız", "Zamanın əsirləri" və "Uzaq planetin sirri" — trilogiya təşkil edən macəra kitabları ən yeni texnologiyaların həyatımızı necə dəyişdiyini təsvir edir. "Dostum Mimi" kitabını isə Reyhan Yusifqızı süni intellektə həsr etmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Толковый словарь Ушакова". 2022-04-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-04.
- . 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-04.
- "Фантастика в античной литературе". 2017-03-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-05.
- Поль Зюмтор. Опыт построения средневековой поэтики. СПб., 2002, с. 143.
- Елеазар Мелетинский, Введение в историческую поэтику эпоса и романа, М., 1986, с. 196.
- "Min bir gecə Dəniz səyyahı Sindibadın nağılI". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-06.
- . 2014-10-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-08.
- "ОРДЕН" ФРЭНСИСА БЭКОНА: ЗАРОЖДЕНИЕ НАУЧНОГО ОБЩЕСТВА НОВОГО ТИПА". 2021-01-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-08.
- . 2016-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-08.
- "История фантастики". 2021-01-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-11.
- . 2016-03-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-17.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-11-22.
- Lalə Həsənova. "Müasir Azərbaycan nəsrində qotik roman" 2021-09-22 at the Wayback Machine Yayımlanıb: 13 oktyabr 2015 http://www.anl.az/down/meqale/xalqqazeti/2019/may/652820.htm 2023-11-05 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
- О НАУЧНО-ФАНТАСТИЧЕСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fantastika yunanca phantastike incesenet tesevvur etmek xeyalda yaranan fikirler tesevvurler gercekliyin mubaligeli ve ya fovqeltebii sekilde tesviridir Fantastika adeten geleceyi qeyri adi texnoloji inkisafi basqa planetlerdeki varliqlari tesvir eden bir de butun bunlarin fonunda hem realistik hem de romantik menzere yarada bilen edebiyyat janridir Edebiyyatla yanasi fantastika hem de kino ressamliq ve diger incesenet sahelerininde esas yaradiciliq metodlarindan biri hesab olunur Fantastlar oz eserlerinde daim yeni texnologiya robortlar icad etmeye insanligin geleceyini onceden gormeye cehd edirler Fantastikanin fentezi magik realizm elmi fantastika qorxu ve s istiqametleri vardir Onlarin arasinda fentezi meshur ingilis yazicisi Con Tolkinin sayesinde ayrica bir janr kimi inkisaf etmis elmidirQulliverin seyaheti Fantastik satira XVIII esr Fantastik janrin tarixiFntastikanin koklerini cox qedimlerden baslayaraq Homer Diogen Apuley Petroni kimi antik sairlerin Kretyen de Trua Tomas Melori Ariosto kimi orta esr yazicilarinin Migel de Servantes Fransua Rable Tomas Mor Tomazzo Kampanella Frensis Bekon Con Milton Dante kimi renesans dovru ediblerinin Conatan Svift Sirano de Berjerak Tobias Smollet Hans Xristian Andersen usaq fantastikasi Iohann Volfqanq Gote Moris Meterlink Aleksandr Blok kimi XVII XIX esr klassiklerinin eserlerinde bu janir ustunluk teskil edir Ancaq fantastika janri bugunku seklini mehz XIX XX esrlerde elmi fantastikanin inkisafi ile aldi Bu ilk novbede fransiz yazicisi Jul Vernin eserleri ile baslandi Daha sonra Herbert Uells Artur Konan Doyl Aleksandr Belyayev Aleksey Tolstoy ve daha gec neslin numayendeleri Rey Bredberi Ayzek Ezimov Robert Xaynlayn kimi yazicilarin eserleri ile daha da inkisaf etdi Antik edebiyyatda fantastika Fantastik seyahetlerin ilk numunelerinden biri kimi Boyuk Isgenderin tarixi romanini misal cekmek olar Eserde qehremanin nehengler cirtdanlar adamyeyenler cirkinler olkesine dusmesi tesvir olunur Bu eraziler oz ferqli tebieti qeribe heyvan ve bitkilerine gore ferqlenir Eserde daha cox Hindistanin mocuzeli yerlerine braxmalara ve ferqli geyimli mudruklere yer ayrilir Lukianin Gercek tarix eseri fantastika janrinin tarixinde muhum merehele olmusdur Muellif kosmik effektlerin cox olmasi meqsedile eserini inanilmaz hadiselerle yuklemis mocuzevi olkenin fauna ve florasini inandirici uydurmalarla zenginlesdirmisdir Min bir gece Sindibadin 5 ci deniz seferi Qustav Dore 1865 Orta esr edebiyyatinda fantastika XII esrden baslayaraq sehirli nagil motivleri tedricen qehremanliq haqqinda dastanlarda yer almaga baslayir Kretyen de Truanin Qedeh haqqinda povesti qehremanliq romani olsa da yeterince fantastik hadiselerle zengindir Tomas Melorin Kral Artur haqqinda yazdigi Kral Artur ve dairevi stol cengaverleri romanida fantastik eser numunelerinden biridir Min bir gece nagillarinida orta esir fantastik janr numuneleri kimi gostermek olar Baxmayaraqq ki o qederde fantastik elmentlerle zengin deyil Nagilda Sindibadin seyahetleri daha cox diqqeti cekir Sindibad mocuzeli adalara yeddi seyahet zamani ecaib varliqlarla qarsilasir bedheybet mexluqlarla mubarize aparir Bu motivler sonradan qerb kino sirketleri ucun movzu menbeyi oldu Don Kixotun ve Sanco Pansanin deyirmanla ugursuz doyusu Qustav DoreIntibah dovru fantastikasi Bu dovurde yazilmis bir cox eserlerin fantastika jandrina aid edilib edilmemesi mubahise movzusu olmusdur Bu eserlerden daha cox Dantenin Trilogiyasini Fransua Rablenin nehengler haqqinda tarixcesini Qarqantua ve Pantaqruel Kampanella ve Tomas Morun utopiyalarini misal gostermek olar Lakin hec bir subhe yoxdur ki bu eserler fantastika janrinin inkisafina xeyli tesir gosterib Frensis Bekonun Yeni Atlantida si daha cox diqqeti celb edir Eslinde bu eser elmi fantastikanin ilk numunesi hesab olunur Bekon Bensalem adasinda utopik cemiyyet tesvir etmis ve bu adada uydurma elmi texniki teskilatinin fealiyyetini gostermisdir Maraqli olan odur ki Solomon evi ideyyasi sonradan London Kral Cemiyyetinin yaradilmasinda boyuk rol oynamisdir Intibah dovrunde ki fantastik janrinin inkisafi Servantesin Don Kixot romani ile yekunlasir Don Kixot ozunu titan bahadur hesab etderek dunyanin xilas ede bileceyini dusunurdu Eser eslinde cengaverlik romanlarina qarsi yox butunlukle Intibah dovrune qarsi yoneldilmisdir XVII ve XVIII esr fantastikasi XVII XVIII esrlerde edebiyyatda klassisizm hakim movqede idi Hansi ki fantastika janri ucun yad idi Tedricen fantastika butun janrlarda xidmeti funksiya dasimaga basladi Qulliverin seyaheti ideoloji satirasinda Alen Rone Lesaj hiylegerlik movzusunda olan romaninda Daha qabariq fantastik janrin numunesi kimi Amadey Hofmani eserlerini misal goztermek olar Iblis eleksiri Selkuncik ve sicanlar padsahi XIX esr fantastikasi XIX esr fanatastikasi ilk novbede elmi fantastik janrin meyadana gelmesi ile xarakterize olunur Edqar Ponun Cuxur ve kefkir navatorlugu ile baslanan bu janr sonrada daha yuksek seviyyesini almisdir Realizm epoxasinda yazdigi fantastik eserler neticesinde Jul Vern elmi fantastikanin atasi hesab olundu Yerin merkezine seyahet 20 000 lye su altinda 80 gun dunya etrafinda Kosmik ve sualti gemilerin hele ixtira olunmadigi bir dovrde eserlerinde bir qayda olaraq kosmosa ucus yerin derinliklerine seyahet ve bu sepgili maceralar eserlerinde genis yer alinmisdir XX XXI esr fantastikasi Hakimiyyet uzuyu Uzuklerin hokmdari romaninin vereqi fonunda XX esr ucun fantastika xarakterik ve genismiqyasli janr hesab olunur Bu esrde fantastik janrin inkisaf ucun muxtelif variantlar ortaya cixid ferqli stil ve movzularda yazan istedadli yazicilar bu saheye oz damgazsini vurdular XX esrin ilk yarisi elmi fantastikanin ciceklenmesi ile xarakterize olunur Daha cox ingilis Herbert Uellsin eserleri diqqet cekir Gorunmez adam ve Elmi fantastika janrina daha cox kosmosun tedbiqine cehd gosterilir elmi texniki inkisafinin onceden qabaqlanmasina calisilirdi Kecmis SSRI de Uellsin davamcilari kimi A N Tolstoyu ve Aleksandr Belyayevi Professor Douelin basi gostermek olar XX esrin ortalari yeni nesil fantastik yazicilara olan umudlerin puc olmasi ile yadda qaldi Daha cox fantastika imzasi altinda antiutopiya xeberdarliq sosial satira tipli eserler derc olunmaga baslandi Bu meyusluq gerileme sonda yeni tekanin meydana gelmesine sebeb oldu Neticede XX esrin ikinici yarisinda hem fantastika sahesinde hem de fentezide bum yasandi Hovard ve Con Tolkinin ardinca bir cox yazicilar yeniden orta esr romantikasina mifologiyasina ve mistikasina muraciet etdiler XX esr hem de fantastikanin tek edebiyyat janri olmamasi ile yadda qaldi Artiq ilk fantastik filimlerin cekilisine esrin evvelerinden bele baslanmisdir Aya seyahet 1902 Azerbaycan edebiyyatinda fantastika Azerbaycan edebiyyatinda ise elmi fantastik janrin ilk numunesi Yusif Vezir Cemenzeminlinin 1933 cu ilde yazdigi Gelecek seher hekayesidir Sonraki illerde Sehirli oglan Balaca kiberin maceralari Geceler uzanaydi Piyada vezire cevrilir ve Emin Mahmudov Kainat gemisi Veneranin goyleri od icindedir Qeyb olmus sesler Demir nece ayaq acdi Zulmet denizi Ulduzlar yolumuzu gozleyir Qudretli pille Gunun nefesi Atlant qizi fantastik janrda yazdigi kitablarin muellifleridir Sonralar AYB sedri Anar da Elaqe povesti ile bu janra oz tohfesini verdi ve sozugeden eser esasinda bedii film de cekildi Lakin sonraki illerde fantastika Azerbaycan edebiyyatindan qeybe cekildi Musteqillik dovr edebiyyatinda ilk defe olaraq bu janri sistemli olaraq Vusal Nuru baslamisdir ve davam etdirir Yazici bu janrda 5 roman muxtelif hekayeler yazib cap etdirmisdir Maraqlidir ki qotik ve qorxu ujas horoor janrini sovet dovrunden gunumuze qeder ilk defe Vusal Nuru yazmisdir Azerbaycan edebiyyatinda usaq ve yeniyetmeler ucun elmi fantastik eserler yazan yazici Reyhan Yusifqizi Sixlinskaya oldu Muellifin Yasil gozlu qiz Zamanin esirleri ve Uzaq planetin sirri trilogiya teskil eden macera kitablari en yeni texnologiyalarin heyatimizi nece deyisdiyini tesvir edir Dostum Mimi kitabini ise Reyhan Yusifqizi suni intellekte hesr etmisdir Hemcinin baxFenteziIstinadlar Tolkovyj slovar Ushakova 2022 04 19 tarixinde Istifade tarixi 2014 11 04 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 04 Fantastika v antichnoj literature 2017 03 17 tarixinde Istifade tarixi 2014 11 05 Pol Zyumtor Opyt postroeniya srednevekovoj poetiki SPb 2002 s 143 Eleazar Meletinskij Vvedenie v istoricheskuyu poetiku eposa i romana M 1986 s 196 Min bir gece Deniz seyyahi Sindibadin nagilI 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2014 11 06 2014 10 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 08 ORDEN FRENSISA BEKONA ZAROZhDENIE NAUChNOGO OBShESTVA NOVOGO TIPA 2021 01 17 tarixinde Istifade tarixi 2014 11 08 2016 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 08 Istoriya fantastiki 2021 01 19 tarixinde Istifade tarixi 2014 11 11 2016 03 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 17 Arxivlenmis suret 2021 01 25 tarixinde Istifade tarixi 2014 11 22 Lale Hesenova Muasir Azerbaycan nesrinde qotik roman 2021 09 22 at the Wayback Machine Yayimlanib 13 oktyabr 2015 http www anl az down meqale xalqqazeti 2019 may 652820 htm 2023 11 05 at the Wayback MachineXarici kecidlerO NAUChNO FANTASTIChESKOJ LITERATURE