Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Fantezi — ədəbiyyatdan götürülmüş və film, cizgi film eləcə də teatr kimi bir sıra sahələrdə istifadə olunan janrdır.
Janrın qısa xülasəsi
Bu janrın ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti, real dünyaya fantastik elementlər qatılması yerinə, tamamilə yazıçı təxəyyülünə söykən bir dünyada keçən əhvalatlar anlatmağıdır. Mifologiyası, coğrafiyası, tarixi, irqləri ilə, "yəni hər detalıyla" yazıçıya aid bir dünyadır bu. Əlbəttə yazıçı bu dünyanı hazırlayarkən gerçək dünyanın sözlərindən və bəzi qanunlarından faydalanır. Amma növün ciddiyə alına biləcək yazıçıları, bu sözləri aid olduqları mədəniyyətlərdən qoparmağa, onlara tam fərqli mənalar yükləməyə daim diqqət göstəriblər.
Janrın üstünlükləri
Fentezi janrının ən böyük üstünlüyü, hər millətdən oxucuya eyni məsafədə dayanmasıdır. Azərbaycanlı, İngilis ya da bir Yapon oxucu, fərqi yoxdu hər kəs fentezinin xarakterlərinə eyni dərəcədə yaxın ola bilər. Çünki digər janrların əksinə fentezi müəyyən bir cəmiyyətin və ya ölkənin mentalitetinə uyğun yazılmır. Bu janrda qurulan dünyanın öz adətləri və qanunları, cəmiyyətin isə xüsusi düşüncə tərzi olur. Məsələn: J. K. Rowling’in "Harry Potter" əsərində hərəkət edən şəkillər və uçan süpürgələr nə qədər təbii görünsə də "maqıl"ların gözündə (kitabda insanlara maqıl deyilir) bunlar o qədər mümkünsüzdü.
Nikki Gamble fentezini üç yerə bölür:
- Real dünyanın mövcud olmadığı mühit (Ga'Hoole’un himayəçiləri, Discworld, Buz və odun musiqisi, Zaman çarxı)
- İkinci dünyaya real dünyanın qapısından daxil olunur (Alisa möcüzələr diyarında, Narniya səlnamələri, Onun qara fikirləri, Xans, Qaranlıq Qüllə)
- Real dünyanın içərisində onun bir hissəsi olan fərqli bir dünya (Harry Potter, Peqana’nın Tanrıları)
Real dünyanın mövcud olmadığı yerdə, qurulmuş dünyanın xəritəsi, coğrafiyası və tarixi tez – tez göstərilir. İkinci dünya real dünyaya əsaslanır, yaxud simvolik olaraq onu təmsil edir. Məsələn: Phillip Pullman’ın "Şimal Şəfəqləri" (Qızıl Kompas adlı film bu əsərin motivləri əsasında çəkilmişdir), əsəri buna misal ola bilər. Pullman girişində onu izah edir ki, burada mühit bizimki kimidir, ancaq bir çox yönlərinə görə fərqlənir. Dünya içərisində ikinci dünya real dünya ilə birlikdə mövcud olur, buna baxmayaraq real dünyanın sakinləri anlaşılmaz səbəblərdən ikinci dünyadan xəbərsizdirlər. Harry Potter da real dünyada qurulub, buna baxmayaraq Hoqvarts məktəbinin Şotlandiyada təcrid edilmiş bir yerdə yerləşdiyi və real dünyadan ancaq fiziki cəhətdən ayrıldığı dünya içində dünyada yerləşir. Buna görə de Hoqvarts, C. S. Lewis’in Narnia əsərində olduğu kimi alternativ dünyadır və əsər fentezi janrı kimi özünü göstərir. Gembl iddia edir ki, "Üzüklərin hökmdarı" real dünyanın olmadığı yerdə baş verir. Bu Tolkinin inkar etdiyi bir şey idi və o iddia edirdi ki burada Orta Dünya keçmişdəki real dünyadır. Bir çox hallarda o, bu hadisələrin başqa planetdə yox, Yerdə baş verdiyini deyir. Fentezi janrında dünya, real dünya mühitinə az və ya çox əsaslana bilər. Oxşarlıq güclü olduqda, xüsusi ilə real dünya tarixindən istifadə olunanda fentezi, alternativ tarix janrına çevrilir.
Uğurları
Dünya ilə tanışdığı ilk illərdən etibarən (təqribən 1955-ci il) gözlənilməz uğurlar qazanan fentezi janrı K. S. Lyuis və C. R. R. Tolkinin əsərləri ilə yüz miliyonlarla insanın yaddaşında silinməz izlər qoymuşdur. Çıxdığı ilk vaxtlarda ədəbiyyatçıların böyük tənqidlərinə baxmayaraq qısa zamanda oxucuları özünə heyran qoyan fentezi, hazırda dünyada ən çox oxunan ədəbi janr kimi ad qazanmışdır.
Ən çox satılan ədəbi kitablar.
| Kitabın adı | Yazıçı | Janr | Satılan nüsxə sayı | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Harry Potter | J.K. Rowling | Fentezi | 400 milyon |
| 2 | Üzüklərin hökmdarı | J. R. R. Tolkien | Fentezi | 150 milyon |
| 3 | Narniya səlnamələri | C. S. Lewis | Fentezi | 120 milyon |
| 4 | Hobbit | J. R. R. Tolkien | Fentezi | 104 milyon |
| 5 | Və sonra heç nə yox idi | Agatha Christie | Detektiv | 100 milyon |
| 6 | Ala-toranlıq | Stephenie Meyer | Romantik/Qorxu | 100 milyon |
| 7 | Da Vinçi kod | Dan Brown | Detektiv | 83 milyon |
Bundan başqa Fentezi janrı film sahəsində də yüksək uğur əldə etmişdir. Təsadüfü deyil ki, Hollivud kino sənayesində ən çox gəlir gətirən 20 filmdən 9-u bu janrda yazılmış kitabların motivləri əsasında çəkilən filmlərdir.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Fantaziya Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Fantezi edebiyyatdan goturulmus ve film cizgi film elece de teatr kimi bir sira sahelerde istifade olunan janrdir Janrin qisa xulasesiBu janrin en ehemiyyetli xususiyyeti real dunyaya fantastik elementler qatilmasi yerine tamamile yazici texeyyulune soyken bir dunyada kecen ehvalatlar anlatmagidir Mifologiyasi cografiyasi tarixi irqleri ile yeni her detaliyla yaziciya aid bir dunyadir bu Elbette yazici bu dunyani hazirlayarken gercek dunyanin sozlerinden ve bezi qanunlarindan faydalanir Amma novun ciddiye alina bilecek yazicilari bu sozleri aid olduqlari medeniyyetlerden qoparmaga onlara tam ferqli menalar yuklemeye daim diqqet gosteribler Janrin ustunlukleriFentezi janrinin en boyuk ustunluyu her milletden oxucuya eyni mesafede dayanmasidir Azerbaycanli Ingilis ya da bir Yapon oxucu ferqi yoxdu her kes fentezinin xarakterlerine eyni derecede yaxin ola biler Cunki diger janrlarin eksine fentezi mueyyen bir cemiyyetin ve ya olkenin mentalitetine uygun yazilmir Bu janrda qurulan dunyanin oz adetleri ve qanunlari cemiyyetin ise xususi dusunce terzi olur Meselen J K Rowling in Harry Potter eserinde hereket eden sekiller ve ucan supurgeler ne qeder tebii gorunse de maqil larin gozunde kitabda insanlara maqil deyilir bunlar o qeder mumkunsuzdu Nikki Gamble fentezini uc yere bolur Real dunyanin movcud olmadigi muhit Ga Hoole un himayecileri Discworld Buz ve odun musiqisi Zaman carxi Ikinci dunyaya real dunyanin qapisindan daxil olunur Alisa mocuzeler diyarinda Narniya selnameleri Onun qara fikirleri Xans Qaranliq Qulle Real dunyanin icerisinde onun bir hissesi olan ferqli bir dunya Harry Potter Peqana nin Tanrilari Real dunyanin movcud olmadigi yerde qurulmus dunyanin xeritesi cografiyasi ve tarixi tez tez gosterilir Ikinci dunya real dunyaya esaslanir yaxud simvolik olaraq onu temsil edir Meselen Phillip Pullman in Simal Sefeqleri Qizil Kompas adli film bu eserin motivleri esasinda cekilmisdir eseri buna misal ola biler Pullman girisinde onu izah edir ki burada muhit bizimki kimidir ancaq bir cox yonlerine gore ferqlenir Dunya icerisinde ikinci dunya real dunya ile birlikde movcud olur buna baxmayaraq real dunyanin sakinleri anlasilmaz sebeblerden ikinci dunyadan xebersizdirler Harry Potter da real dunyada qurulub buna baxmayaraq Hoqvarts mektebinin Sotlandiyada tecrid edilmis bir yerde yerlesdiyi ve real dunyadan ancaq fiziki cehetden ayrildigi dunya icinde dunyada yerlesir Buna gore de Hoqvarts C S Lewis in Narnia eserinde oldugu kimi alternativ dunyadir ve eser fentezi janri kimi ozunu gosterir Gembl iddia edir ki Uzuklerin hokmdari real dunyanin olmadigi yerde bas verir Bu Tolkinin inkar etdiyi bir sey idi ve o iddia edirdi ki burada Orta Dunya kecmisdeki real dunyadir Bir cox hallarda o bu hadiselerin basqa planetde yox Yerde bas verdiyini deyir Fentezi janrinda dunya real dunya muhitine az ve ya cox esaslana biler Oxsarliq guclu olduqda xususi ile real dunya tarixinden istifade olunanda fentezi alternativ tarix janrina cevrilir UgurlariDunya ile tanisdigi ilk illerden etibaren teqriben 1955 ci il gozlenilmez ugurlar qazanan fentezi janri K S Lyuis ve C R R Tolkinin eserleri ile yuz miliyonlarla insanin yaddasinda silinmez izler qoymusdur Cixdigi ilk vaxtlarda edebiyyatcilarin boyuk tenqidlerine baxmayaraq qisa zamanda oxuculari ozune heyran qoyan fentezi hazirda dunyada en cox oxunan edebi janr kimi ad qazanmisdir En cox satilan edebi kitablar Kitabin adi Yazici Janr Satilan nusxe sayi1 Harry Potter J K Rowling Fentezi 400 milyon2 Uzuklerin hokmdari J R R Tolkien Fentezi 150 milyon3 Narniya selnameleri C S Lewis Fentezi 120 milyon4 Hobbit J R R Tolkien Fentezi 104 milyon5 Ve sonra hec ne yox idi Agatha Christie Detektiv 100 milyon6 Ala toranliq Stephenie Meyer Romantik Qorxu 100 milyon7 Da Vinci kod Dan Brown Detektiv 83 milyon Bundan basqa Fentezi janri film sahesinde de yuksek ugur elde etmisdir Tesadufu deyil ki Hollivud kino senayesinde en cox gelir getiren 20 filmden 9 u bu janrda yazilmis kitablarin motivleri esasinda cekilen filmlerdir Istinadlar