Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yapon dili (yap. 日本語 ) — Yaponiyanın rəsmi dövlət dilidir. hesab olunur. Bu dildə 125 milyon insan danışır. Əlifbası çin dilinin "kanci" xəttindən formalaşmışdır. Kanci hiraqana və katakanada istifadə olunur. Bundan başqa "imatokana" deyilən və sadəcə imperator sarayında istifadə edilən bir xətt növü də var. 2000-dən çox kanci istifadə olunur, lakin hiraqana və kataqana hərəsi 47 hərfdir. Bu xətlərə bəzi əlamətləri artırdıqda başqa səslər əmələ gəlir. Müasir yapon dilində, xüsusən şirkət adları, reklamlar və yapon dilinin kompüterə keçirilməsində romaci adı verilən latın əlifbası da işlənir.
| Yapon dili | |
|---|---|
| Orijinal adı | 日本語 |
| Ölkələr | Yaponiya, Quam, Tayvan, Şimali Koreya, Cənubi Koreya, Filippin, Peru, Avstraliya |
| Danışanların ümumi sayı | 125 milyon |
| Təsnifatı | |
| Kateqoriya | Avrasiya dilləri |
| Yazı | kanci, katakana |
| Dil kodları | |
| QOST 7.75–97 | япо 870 |
| ISO 639-1 | ja |
| ISO 639-2 | jpn |
| ISO 639-3 | jpn |
| ISO 639-5 | jpx |
| Dilin strukturlarının dünya atlası | jpn |
| jpn | |
| Linguasphere | 45-CAA |
| ABS ASCL | 72, 7201 |
| IETF | ja |
| Glottolog | nucl1643 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Türk dilləri kimi iltisaqi dildir. Yapon dili Ural-Altay dillərindən olduğuna görə türk dillərinə müəyyən yaxınlığı var.
Dilin adı
Yaponca yapon dilini iki cür adlanırlar. Başqa dillərin kontekstində "nihonqo" (日本語) sözü işlədilir. Bu, hərfi tərcümədə "yapon dili" deməkdir. Lakin, milli mədəniyyətin bir hissəsi, Yaponiyada tədris olunan fənn kimi, doğma dövlət dili olaraq o, adətən "kokuqo" (國語 və ya 国語), yəni "ölkə dili" və ya "milli dil" adlandırılır. Bu söz başqa dillər üçün də istifadə edilə bilər, amma əsasən məhz yapon dili üçün istifadə edilir.
Tarixi
Yapon dili yazıda Yayoy dövründən başlayaraq istifadə olunur.
Hiraqana əlifbası
| Hiraqana | |||||||
| a | i | u | e | o | (ya) | (yu) | (yo) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ka | ki | ku | ke | ko | きゃ kya | きゅ kyu | きょ kyo |
| sa | shi | su | se | so | しゃ sha | しゅ shu | しょ sho |
| ta | chi | tsu | te | to | ちゃ cha | ちゅ chu | ちょ cho |
| na | ni | nu | ne | no | にゃ nya | にゅ nyu | にょ nyo |
| ha | hi | fu | he | ho | ひゃ hya | ひゅ hyu | ひょ hyo |
| ma | mi | mu | me | mo | みゃ mya | みゅ myu | みょ myo |
| ya | yu | yo | |||||
| ra | ri | ru | re | ro | りゃ rya | りゅ ryu | りょ ryo |
| va | vi | ve | vo | ||||
| n | |||||||
| が ga | ぎ gi | ぐ gu | げ ge | ご go | ぎゃ gya | ぎゅ gyu | ぎょ gyo |
| ざ za | じ ji | ず zu | ぜ ze | ぞ zo | じゃ ja | じゅ ju | じょ jo |
| だ da | ぢ (ji) | づ (zu) | で de | ど do | ぢゃ (ja) | ぢゅ (ju) | ぢょ (jo) |
| ば ba | び bi | ぶ bu | べ be | ぼ bo | びゃ bya | びゅ byu | びょ byo |
| ぱ pa | ぴ pi | ぷ pu | ぺ pe | ぽ po | ぴゃ pya | ぴゅ pyu | ぴょ pyo |
Katakana əlifbası
ア (a) イ (i) ウ (u) エ (e) オ (o)
K カ (ka) キ (ki) ク (ku) ケ (ke) コ (ko)
S サ (sa) シ (şi) ス (su) セ (se) ソ (so)
T タ (ta) チ (çi) ツ (tsu) テ (te) ト (to)
N ナ (na) ニ (ni) ヌ (nu) ネ (ne) ノ (no)
H ハ (ha) ヒ (hi) フ (fu) ヘ (he) ホ (ho)
M マ (ma) ミ (mi) ム (mu) メ (me) モ (mo)
Y ヤ (ya) ユ (yu) ヨ (yo)
R ラ (ra) リ (ri) ル (ru) レ (re) ロ (ro)
V ワ (va) ヰ (vi) ヱ (ve) ヲ (vo / o)
N ン (n)
Kanci
Eramızın V əsrində Çindən Yaponiyaya gəlmiş xəttdır. Katakana və hiraqana da kancidən tutulmuş xəttdir. Hazırda kanci Çin, Yaponiya və Koreyada işlənilir.
Misal
| Kanci | Tələffüz | Məna |
|---|---|---|
| 土 | tsuçi | Torpaq |
| 天 | ten | Göy, səma |
| 水 | mizu | Su |
| 火災 | Kasai | Od, atəş |
| 風 | kaze | Yel, külək |
| 男 | otoko | Kişi |
| 女 | onna | Qadın |
| 食べる | taberu | yemək |
| 飲む | nomu | içmək |
| 大きい | ōkii | böyük |
| 小さい | çīsai | balaca |
| 夜 | yoru | Gecə |
| 日 | hi | Gündüz |
Qrammatikası
Sifətin ismi təyin etməsi və onun isimdən öncə gəlməsi türk diliylə eynidir.
Məsələn:
- 赤いリンゴ akai rinqo
- qırmızı alma
- 私の赤いリンゴ vataşi no akai rinqo
- mənim qırmızı almam
Subyekt cümlənin əvvəlində gəlir. Cümlənin tərtibi belədir: Subyekt Obyekt Fel. Misal:
- 私はリンゴを食べました。 vataşi va rinqo o tabemaşta. (mən almanı yedim).
- リンゴを私は食べました。rinqo o vataşi va tabemaşta. (almanı mən yedim).
Sadə söz və ifadələr
- おはようございます。Ohayo → Sabahınız xeyir
- こんにちは Konniçiva → Salam
- こんばんは Konbanva → Axşamınız xeyir
- さようなら Sayonara → Gülə gülə
- おやすみなさい Oyasuminasay → Gecəniz xeyir
- お元気ですか Ogenki desu ka? → Necəsiniz?
- はい hai → Bəli
- いいえ ie → Xeyr
- ありがとうございます Arigato → Sağ olun (təşəkkür edirəm)
Fonetika
Yapon dilində 5 sait var. (あ (a), い (i), う (u), え (e), お (o)). Bütün samitlər bu 5 saitlə işlənilir. Ona görə yapon dilində samit səs tək işlənilmir (ん (N) hərfindən başqa). Məsələn, Ka, Ha, Ma, Sa, Ta, Ra, Ya.
Tarixi mənbələrə görə yapon dilində 8 sait varmış. Bu səslərdən 3-ü Heyan dövründə ixtisar olunub. Azərbaycan dilində olub yapon dilində olmayan səslər bunlardır: X, Ğ, J, Ö, Ü, V, G. Yapon dilində olub Azərbaycan dilində mövcud olmayan səslər isə bunlarddır: つ (Tsu) və わ (Ua). Yapon dilində qəliz səslər (X, Ğ, J) olmadığına görə sadə səslənir. Səslənmə baxımından ispan, yunan və italyan dillərinə yaxındır.
Mənbə
- ASE, V cild, Bakı, 1981, səh. 69
Xarici keçidlər
- Yapon dili əlifba tapşırıq (PDF)
- AKSER Brasil – Video 2009-02-02 at the Wayback Machine
 | Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
- "The Japanese were exposed to written matter as early as the late Yayoi period (c. ?1000 BC- 300 AD)." A History of the Japanese Language, Cambrige University Press, 2011, page 11.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yapon dili yap 日本語 Yaponiyanin resmi dovlet dilidir hesab olunur Bu dilde 125 milyon insan danisir Elifbasi cin dilinin kanci xettinden formalasmisdir Kanci hiraqana ve katakanada istifade olunur Bundan basqa imatokana deyilen ve sadece imperator sarayinda istifade edilen bir xett novu de var 2000 den cox kanci istifade olunur lakin hiraqana ve kataqana heresi 47 herfdir Bu xetlere bezi elametleri artirdiqda basqa sesler emele gelir Muasir yapon dilinde xususen sirket adlari reklamlar ve yapon dilinin komputere kecirilmesinde romaci adi verilen latin elifbasi da islenir Yapon diliOrijinal adi 日本語Olkeler Yaponiya Quam Tayvan Simali Koreya Cenubi Koreya Filippin Peru AvstraliyaDanisanlarin umumi sayi 125 milyonTesnifatiKateqoriya Avrasiya dilleriYazi kanci katakanaDil kodlariQOST 7 75 97 yapo 870ISO 639 1 jaISO 639 2 jpnISO 639 3 jpnISO 639 5 jpxDilin strukturlarinin dunya atlasi jpnjpnLinguasphere 45 CAAABS ASCL 72 7201IETF jaGlottolog nucl1643 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Turk dilleri kimi iltisaqi dildir Yapon dili Ural Altay dillerinden olduguna gore turk dillerine mueyyen yaxinligi var Dilin adiYaponca yapon dilini iki cur adlanirlar Basqa dillerin kontekstinde nihonqo 日本語 sozu isledilir Bu herfi tercumede yapon dili demekdir Lakin milli medeniyyetin bir hissesi Yaponiyada tedris olunan fenn kimi dogma dovlet dili olaraq o adeten kokuqo 國語 ve ya 国語 yeni olke dili ve ya milli dil adlandirilir Bu soz basqa diller ucun de istifade edile biler amma esasen mehz yapon dili ucun istifade edilir TarixiYapon dili yazida Yayoy dovrunden baslayaraq istifade olunur Hiraqana elifbasiHiraqanaa i u e o ya yu yo ka ki ku ke ko きゃ kya きゅ kyu きょ kyosa shi su se so しゃ sha しゅ shu しょ shota chi tsu te to ちゃ cha ちゅ chu ちょ chona ni nu ne no にゃ nya にゅ nyu にょ nyoha hi fu he ho ひゃ hya ひゅ hyu ひょ hyoma mi mu me mo みゃ mya みゅ myu みょ myoya yu yora ri ru re ro りゃ rya りゅ ryu りょ ryo va vi ve vonが ga ぎ gi ぐ gu げ ge ご go ぎゃ gya ぎゅ gyu ぎょ gyoざ za じ ji ず zu ぜ ze ぞ zo じゃ ja じゅ ju じょ joだ da ぢ ji づ zu で de ど do ぢゃ ja ぢゅ ju ぢょ jo ば ba び bi ぶ bu べ be ぼ bo びゃ bya びゅ byu びょ byoぱ pa ぴ pi ぷ pu ぺ pe ぽ po ぴゃ pya ぴゅ pyu ぴょ pyoKatakana elifbasiUfiqi yapon qrafikasindan numune ア a イ i ウ u エ e オ o K カ ka キ ki ク ku ケ ke コ ko S サ sa シ si ス su セ se ソ so T タ ta チ ci ツ tsu テ te ト to N ナ na ニ ni ヌ nu ネ ne ノ no H ハ ha ヒ hi フ fu ヘ he ホ ho M マ ma ミ mi ム mu メ me モ mo Y ヤ ya ユ yu ヨ yo R ラ ra リ ri ル ru レ re ロ ro V ワ va ヰ vi ヱ ve ヲ vo o N ン n KanciEramizin V esrinde Cinden Yaponiyaya gelmis xettdir Katakana ve hiraqana da kanciden tutulmus xettdir Hazirda kanci Cin Yaponiya ve Koreyada islenilir MisalKanci Teleffuz Mena土 tsuci Torpaq天 ten Goy sema水 mizu Su火災 Kasai Od ates風 kaze Yel kulek男 otoko Kisi女 onna Qadin食べる taberu yemek飲む nomu icmek大きい ōkii boyuk小さい cisai balaca夜 yoru Gece日 hi GunduzQrammatikasiSifetin ismi teyin etmesi ve onun isimden once gelmesi turk diliyle eynidir Meselen 赤いリンゴ akai rinqo qirmizi alma 私の赤いリンゴ vatasi no akai rinqo menim qirmizi almam Subyekt cumlenin evvelinde gelir Cumlenin tertibi beledir Subyekt Obyekt Fel Misal 私はリンゴを食べました vatasi va rinqo o tabemasta men almani yedim リンゴを私は食べました rinqo o vatasi va tabemasta almani men yedim Sade soz ve ifadelerおはようございます Ohayo Sabahiniz xeyir こんにちは Konniciva Salam こんばんは Konbanva Axsaminiz xeyir さようなら Sayonara Gule gule おやすみなさい Oyasuminasay Geceniz xeyir お元気ですか Ogenki desu ka Necesiniz はい hai Beli いいえ ie Xeyr ありがとうございます Arigato Sag olun tesekkur edirem FonetikaYapon dilinde 5 sait var あ a い i う u え e お o Butun samitler bu 5 saitle islenilir Ona gore yapon dilinde samit ses tek islenilmir ん N herfinden basqa Meselen Ka Ha Ma Sa Ta Ra Ya Tarixi menbelere gore yapon dilinde 8 sait varmis Bu seslerden 3 u Heyan dovrunde ixtisar olunub Azerbaycan dilinde olub yapon dilinde olmayan sesler bunlardir X G J O U V G Yapon dilinde olub Azerbaycan dilinde movcud olmayan sesler ise bunlarddir つ Tsu ve わ Ua Yapon dilinde qeliz sesler X G J olmadigina gore sade seslenir Seslenme baximindan ispan yunan ve italyan dillerine yaxindir MenbeASE V cild Baki 1981 seh 69Xarici kecidlerYapon dili elifba tapsiriq PDF AKSER Brasil Video 2009 02 02 at the Wayback Machine Dil ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin The Japanese were exposed to written matter as early as the late Yayoi period c 1000 BC 300 AD A History of the Japanese Language Cambrige University Press 2011 page 11