Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Parazitar xəstəliklər — parazitlərin (protozoylar, helmintlər və buğumayaqlılar) yaratdığı xəstəliklər qrupu. Bu xəstəlikdə parazit insan orqanizminə zərər verir və ya onun hesabına yaşayır. Onlar yoluxucu xəstəliklərin tərkib hissəsidir.
| Parazital xəstəliklər | |
|---|---|
| XBT-10 | B89 |
| XBT-10-KM | H44.12 |
| XBT-9-KM | 360.13 |
| MeSH | D010272 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Parazitar xəstəliklər yoluxucu xəstəliklərin bir hissəsi olsa da, adətən bir-birindən ayrılırlar və yoluxucu xəstəliklər birhüceyrəli orqanizmlərin (viruslar, bakteriya, göbələklər, ibtidailər) törətdiyi xəstəliklər hesab olunur. Bir sözlə viruslar maddə quruluşunun qeyri-hüceyrəvi formasına aiddir.
Parazitar xəstəliklərin törədiciləri - çoxhüceyrəli heyvanlar - müxtəlif helmintlər və buğumayaqlılardır.
Buğumayaqlılar arasında insan xəstəliklərinə bəzi patogen və fürsətçi gənələr — akariazlar, araxnozlar, həşəratlar — entomozlar, linqvatulidozlar və nadir hallarda qırxayaqlar — miriapodiasislər səbəb ola bilər. Buğumayaqlılar arasında ektoparazitlər üstünlük təşkil edir.
Parazitar qurdlar insanlarda müxtəlif helmintozlara səbəb olur: tüylü qurdlar — trematodlar, lentşəkilli qurdlar — sestodoz, tikanbaşlılar —akantosefaloz, yumru qurdlar — nematodlar, zəlilər — hirudinozlar törədir. Bəzən insanlarda təsadüfi qılqurdlar — nematomorfa rast gəlinir. Qurdlar arasında endoparazitlər üstünlük təşkil edir.
Parazitlər müvəqqəti (zəlilər, əksər buğumayaqlılar) və daimi (qotur gənələri, bitlər, helmintlər) olurlar.
Bir çox parazitlərin həyat dövrü çox mürəkkəbdir. Bir sıra parazitar xəstəliklərin törədicisi (məsələn, difillobotriaz, malyariya, tenioz) inkişafını başa çatdırmaq üçün iki, bəzən isə üç sahibdən - müxtəlif növ heyvanlardan istifadə edir.
Parazitlər insan orqanizminə müxtəlif təsirlər göstərə bilər: mexaniki qıcıqlanma, toxuma və ya orqanların zədələnməsi, allergik reaksiyaların sonrakı inkişafı ilə orqanizmin sensibilizasiyası, qan və qida maddələrini udması, digər xəstəliklərin gedişatını ağırlaşdırılması. Parazitlər, həmçinin yoluxucu xəstəliklərin patogenlərinin daxil olduqları yerə nüfuz etməyə kömək edə bilər.
Parazitar xəstəliklər geniş yayılmışdır. Araşdırmalara görə, parazitoza yoluxmuş məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə gedən uşaqların 8,5% -ni, məktəblilərin 11% -ni, internat məktəblərində bir günlük qalan uşaqların 20% -ni, gecə-gündüz qalan uşaqların 100% -ni təşkil edir, uşaq müəssisələrinə getməyən uşaqların 6,9%-i (7 yaşa qədər).
İnvaziya törədicinin mənbəyi xəstə və ya parazit daşıyıcısıdır (insan və ya heyvan). Bəzi parazitar xəstəliklərdə parazitin sahibi özü üçün invaziya mənbəyi ola bilər (məsələn, dırnaqları yemək vərdişi ilə qılqurdu ilə təkrar yoluxma).
Parazitar xəstəliklərin törədicilərinin insan orqanizminə daxil olması təbii dəliklərdən: ağızdan, sidik kanalı, cinsiyyət orqanları, dəri vasitəsilə baş verir. Patogenlər qida və su ilə (əksər hallarda helmintozlar, kantarozlar, miyozlar və s.), buğumayaqlıların daşıyıcıları (filariaz), xəstə şəxslə təmasda (qotur), torpaqla təmasda (ankilostomoz), həmçinin hava-toz (məsələn, askaridoz) yolu ilə ötürülür.
Parazitar xəstəliklərin klinikası subklinikdən şiddətə qədər geniş diapazonda özünü göstərir. Bəzi parazitozlar əslində insan həyatına və sağlamlığına təsir göstərmir, digərləri isə çox vaxt həyatı təhdid edir (trişinoz, exinokokkoz, malyariya) və sağlamlığı əhəmiyyətli dərəcədə pozur (filarioz, şistosomiaz).
Hədəf orqanlar
İnsan orqanlarının əsas xəstəlikləri:
Gözlər: demodikoz, miyoz, onxoserkoz, telazioz, sistikerkoz.
Beyin: alveokokkoz, miyoz (nadir hallarda), sistiserkoz, exinokokkoz, toksoplazmoz, ilkin amöb meningoensefaliti.
Mədə-bağırsaq traktı: ankilostomoz, askaridoz, bağırsaq miiazisi, lingvatulidozlar, metaqonimioz, skarabiasis, stroktiloidoz, trişinoz, trixostrongiloidoz, trixuriaz, enterobioz.
Dəri: taxıl qaşınması, larva migrans, siçovulların gənə dermatiti, miyoz, pedikulyoz, pulikoz, sarkopsilloz, trombodioz, ftiriyaz, hemipteroz, qotur.
Qan damarları: filariaz, şistosomalar.
Ağciyər: ağciyər akariozu, askaridoz, metastrongiloz, paraqonimiaz, strontiloidoz, tominksoz, [[exinokokk|exinokokkoz]
Süd vəzi: alveokokkoz, exinokokkoz.
Sidik kisəsi, cinsiyyət orqanları: sidik miiazisi, alveokokkoz, exinokokkoz.
Burun boşluğu: miyoz.
Qaraciyər: alveokokkoz, klonorxoz, opistorxoz, fassioloz, exinokokkoz.
Ağız: miaz.
Ürək: dirofilariaz, exinokokkoz.
Qulaqlar: miaz.
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- Беклемишев В. Н. Биоценологические основы сравнительной паразитологии (2200 nüs.). М.: [Наука (издательство)]. Отв. ред. [Бреев, Константин Александрович]; Худож. А. А. Люминарский; АН СССР. 1970.
- Догель В. А. Курс общей паразитологии. Л., 1947.
- Шульц Р. С., Гвоздев Е. В. Основы общей гельминтологии: в трех томах. Т. 1: Морфология, систематика, филогения гельминтов. М.: Наука. 1970.
- Астафьев Б. А., Яроцкий Л. С., Лебедева М. Н. Экспериментальные модели паразитозов в биологии и медицине (1450 nüs.). М.: Наука. Отв. ред. И. В. Тарасевич; АН СССР, Всесоюз. о-во гельминтологов. 1989.
- Сергиев В. П., Филатов Н. Н. Человек и его паразиты: соперничество геномов и молекулярное взаимодействие: (монография) (1000 nüs.). М.: Наука. Отв. ред. В. Л. Шульц; Рец.: С. А. Беэр, В. М. Глиненко; Центр исследования проблем безопасности РАН. 2010. ISBN .
İstinadlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- {məqalə=Паразитарные болезни|id=2706747}
- Richard Cummings, Salvatore Turco. Parasitic Infections // Essentials of Glycobiology. Ajit Varki, Richard D. Cummings, Jeffrey D. Esko, Hudson H. Freeze, Pamela Stanley, Carolyn R. Bertozzi, Gerald W. Hart, Marilynn E. Etzler (ingilis). Cold Spring Harbor (NY): Cold Spring Harbor Laboratory Press. 2009. ISBN . 2021-09-04 tarixində .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Parazitar xestelikler parazitlerin protozoylar helmintler ve bugumayaqlilar yaratdigi xestelikler qrupu Bu xestelikde parazit insan orqanizmine zerer verir ve ya onun hesabina yasayir Onlar yoluxucu xesteliklerin terkib hissesidir Parazital xesteliklerXBT 10 B89XBT 10 KM H44 12XBT 9 KM 360 13MeSH D010272 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Parazitar xestelikler yoluxucu xesteliklerin bir hissesi olsa da adeten bir birinden ayrilirlar ve yoluxucu xestelikler birhuceyreli orqanizmlerin viruslar bakteriya gobelekler ibtidailer toretdiyi xestelikler hesab olunur Bir sozle viruslar madde qurulusunun qeyri huceyrevi formasina aiddir Parazitar xesteliklerin toredicileri coxhuceyreli heyvanlar muxtelif helmintler ve bugumayaqlilardir Bugumayaqlilar arasinda insan xesteliklerine bezi patogen ve fursetci geneler akariazlar araxnozlar heseratlar entomozlar linqvatulidozlar ve nadir hallarda qirxayaqlar miriapodiasisler sebeb ola biler Bugumayaqlilar arasinda ektoparazitler ustunluk teskil edir Parazitar qurdlar insanlarda muxtelif helmintozlara sebeb olur tuylu qurdlar trematodlar lentsekilli qurdlar sestodoz tikanbaslilar akantosefaloz yumru qurdlar nematodlar zeliler hirudinozlar toredir Bezen insanlarda tesadufi qilqurdlar nematomorfa rast gelinir Qurdlar arasinda endoparazitler ustunluk teskil edir Parazitler muveqqeti zeliler ekser bugumayaqlilar ve daimi qotur geneleri bitler helmintler olurlar Bir cox parazitlerin heyat dovru cox murekkebdir Bir sira parazitar xesteliklerin toredicisi meselen difillobotriaz malyariya tenioz inkisafini basa catdirmaq ucun iki bezen ise uc sahibden muxtelif nov heyvanlardan istifade edir Parazitler insan orqanizmine muxtelif tesirler gostere biler mexaniki qiciqlanma toxuma ve ya orqanlarin zedelenmesi allergik reaksiyalarin sonraki inkisafi ile orqanizmin sensibilizasiyasi qan ve qida maddelerini udmasi diger xesteliklerin gedisatini agirlasdirilmasi Parazitler hemcinin yoluxucu xesteliklerin patogenlerinin daxil olduqlari yere nufuz etmeye komek ede biler Parazitar xestelikler genis yayilmisdir Arasdirmalara gore parazitoza yoluxmus mektebeqeder tehsil muessiselerine geden usaqlarin 8 5 ni mekteblilerin 11 ni internat mekteblerinde bir gunluk qalan usaqlarin 20 ni gece gunduz qalan usaqlarin 100 ni teskil edir usaq muessiselerine getmeyen usaqlarin 6 9 i 7 yasa qeder Invaziya toredicinin menbeyi xeste ve ya parazit dasiyicisidir insan ve ya heyvan Bezi parazitar xesteliklerde parazitin sahibi ozu ucun invaziya menbeyi ola biler meselen dirnaqlari yemek verdisi ile qilqurdu ile tekrar yoluxma Parazitar xesteliklerin toredicilerinin insan orqanizmine daxil olmasi tebii deliklerden agizdan sidik kanali cinsiyyet orqanlari deri vasitesile bas verir Patogenler qida ve su ile ekser hallarda helmintozlar kantarozlar miyozlar ve s bugumayaqlilarin dasiyicilari filariaz xeste sexsle temasda qotur torpaqla temasda ankilostomoz hemcinin hava toz meselen askaridoz yolu ile oturulur Parazitar xesteliklerin klinikasi subklinikden siddete qeder genis diapazonda ozunu gosterir Bezi parazitozlar eslinde insan heyatina ve saglamligina tesir gostermir digerleri ise cox vaxt heyati tehdid edir trisinoz exinokokkoz malyariya ve saglamligi ehemiyyetli derecede pozur filarioz sistosomiaz Hedef orqanlarInsan orqanlarinin esas xestelikleri Gozler demodikoz miyoz onxoserkoz telazioz sistikerkoz Beyin alveokokkoz miyoz nadir hallarda sistiserkoz exinokokkoz toksoplazmoz ilkin amob meningoensefaliti Mede bagirsaq trakti ankilostomoz askaridoz bagirsaq miiazisi lingvatulidozlar metaqonimioz skarabiasis stroktiloidoz trisinoz trixostrongiloidoz trixuriaz enterobioz Deri taxil qasinmasi larva migrans sicovullarin gene dermatiti miyoz pedikulyoz pulikoz sarkopsilloz trombodioz ftiriyaz hemipteroz qotur Qan damarlari filariaz sistosomalar Agciyer agciyer akariozu askaridoz metastrongiloz paraqonimiaz strontiloidoz tominksoz exinokokk exinokokkoz Sud vezi alveokokkoz exinokokkoz Sidik kisesi cinsiyyet orqanlari sidik miiazisi alveokokkoz exinokokkoz Burun boslugu miyoz Qaraciyer alveokokkoz klonorxoz opistorxoz fassioloz exinokokkoz Agiz miaz Urek dirofilariaz exinokokkoz Qulaqlar miaz Hemcinin baxInfeksiyaEdebiyyatBeklemishev V N Biocenologicheskie osnovy sravnitelnoj parazitologii 2200 nus M Nauka izdatelstvo Otv red Breev Konstantin Aleksandrovich Hudozh A A Lyuminarskij AN SSSR 1970 Dogel V A Kurs obshej parazitologii L 1947 Shulc R S Gvozdev E V Osnovy obshej gelmintologii v treh tomah T 1 Morfologiya sistematika filogeniya gelmintov M Nauka 1970 Astafev B A Yarockij L S Lebedeva M N Eksperimentalnye modeli parazitozov v biologii i medicine 1450 nus M Nauka Otv red I V Tarasevich AN SSSR Vsesoyuz o vo gelmintologov 1989 Sergiev V P Filatov N N Chelovek i ego parazity sopernichestvo genomov i molekulyarnoe vzaimodejstvie monografiya 1000 nus M Nauka Otv red V L Shulc Rec S A Beer V M Glinenko Centr issledovaniya problem bezopasnosti RAN 2010 ISBN 978 5 02 037627 4 IstinadlarDisease Ontology ing 2016 Monarch Disease Ontology release 2018 06 29 2018 06 29 2018 meqale Parazitarnye bolezni id 2706747 Richard Cummings Salvatore Turco Parasitic Infections Essentials of Glycobiology Ajit Varki Richard D Cummings Jeffrey D Esko Hudson H Freeze Pamela Stanley Carolyn R Bertozzi Gerald W Hart Marilynn E Etzler ingilis Cold Spring Harbor NY Cold Spring Harbor Laboratory Press 2009 ISBN 978 0 87969 770 9 2021 09 04 tarixinde