Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Dəstək
www.wikimedia.az-az.nina.az
  • Vikipediya

Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır Lütfən məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin Malya

Malyariya

Malyariya
www.wikimedia.az-az.nina.azhttps://www.wikimedia.az-az.nina.az
Bu məqaləni lazımdır.
Lütfən, məqaləni və uyğun şəkildə tərtib edin.

Malyariya — ölümcül qlobal xəstəliklərdən biri. Xüsusilə Afrikada geniş yayılıb. Ağcaqanadların yaratdığı bu xəstəlik əsasən üstünlük təşkil edir.

Malyariya
image
XBT-10-KM B54
XBT-9-KM 084, 084.6
OMIM 248310
DiseasesDB 7728
MedlinePlus 000621
MeSH D008288
image Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xəstəliyin yaranması

Malyariya parazitləri insanın qanına düşdükdə dövr edərək qaraciyərə düşürlər, onun hüceyrələrinə nüfuz edirlər, orada böyüyərək çoxalırlar. Sonradan parazitlər qaraciyəri tərk edərək eritrositlərə daxil olurlar. Bu proses bir həftədən bir neçə aya kimi çəkə bilər. Parazitlər qaraciyərdə olduqda insan heç bir narahatlıq hiss etmir. Eritrositlərə daxil olan parazitlər öz inkişafını davam etdirir və çoxalırlar. Eritrositlərin qılafı partladıqdan sonra onlar digər eritrositlərə daxil olmağa imkan əldə edirlər. Bu cür halda parazitlər toksinlər ifraz edirlər (zəhərlər). Qan dövranına düşəndə parazitlər digər orqanlara, o cümlədən beyinə də xətər yetirə bilər, bunun səbəbi ağır infeksiyaya məruz qalmış eritrosit laxtalarının qanın kapillyarlarda hərəkətinə maneçilik törətməsidir (belə olduqda bədən toxumaları zəifləyir). Bu mərhələyə çatdıqda insan artıq halsızlıq və zəiflik hiss etməyə başlayır.

Xəstəliyin əlamətləri və simptomları

Malyariyanın simptomlarının sırasına, yüksək qızdırma, üşütmə, baş ağrılarını, əzələ ağrılarını və yorğunluğu aid etmək olar. Bundan savayı eyni zamanda ürək bulanması, qusma və ishal da müşahidə oluna bilir. Eritrositlərin parçalanması səbəbindən malyariya anemiyanın yaranmasına və eləcə də ödün dağılmasına (dəri və gözlərin saralması) gətirib çıxara bilər. Malyariyanın parazitlərinin ən təhlükəli növü olan Plasmodium falciparum tərəfindən törədilən xəstəlik zamanı böyrək çatışmazlığı, epileptik qıcolmalar, əqli pozğunluqlar, koma, və vaxtında müvafiq tibbi köməyin göstərilmədiyi təqdirdə ölüm baş verə bilər.

Əksər hallarda simptomlar özünü yoluxmadan sonra 10 gün-4 həftə ərzində büruzə verir, lakin insan halsızlıq və zəifliyi həm 8 gündən sonra, həm də bir ildən sonra hiss edə bilər. Malyariyanın iki növü, Plasmodium vivax və Plasmodium ovale residivlərin ortaya çıxmasına səbəb ola bilər, bunun səbəbi ondan ibarətdir ki, malyariya parazitlərinin bəziləri insanın qaraciyərində bir neçə aydan başlayaraq 3 ilə kimi qala bilərlər. Bu parazitlər passiv haldan çıxaraq eritrositlərə daxil olmağa başladığı vaxtdan insanda xəstəlik halı üzə çıxmağa başlayır.

Malyariya parazitləri bir xəstə insandan sağlam insana adətən Anopheles cinsindən olan ağcaqanadların vasitəsilə ötürülür. Ağcaqanadı yoluxduran parazitin forması qametosit adlanır. Qametositlər merozoitləri qana daxil olduqdan sonra infeksiyaya yoluxmuş insanların daxili orqanlarının kapillyarlarında inkişaf etməyə başlayırlar. Ağcaqanadlar üçün yoluxucu olan yetkin qametositlər periferik qanda təqribən 3 (Plasmodium vivax olduqda) və 10 gündən sonra (Plasmodium falciparum və Plasmodium malariae olduqda) peyda olmağa başlayırlar. Anopheles cinsindən olan ağcaqanadın dişisi infeksiyaya yoluxmuş insanı sancdıqda, onun qanını sorarkən qan ilə birlikdə malyariya qametositlərini də udur. rdə, malyariya paraziti ağcaqanadın orqanizmində bir müddət qalaraq inkişaf etməlidir, və yalnız bundan sonra o özü digər insanları yoluxdura bilər. Bu cür müddətin sürəkliliyi (sporogenik dövr) Plasmodiumun növündən və eləcə də ətraf mühitin temperaturundan asılıdır. Afrika regionları kimi həddən artıq endemik olan bölgələrdə malyariya xəstəliyinə bir neçə dəfə düçar olmuş insanlarda həmin xəstəliyə qarşı kliniki simptomların əksər hissəsini yatırdan müəyyən immunitet yaranır. Bu cür insanlar öz orqanizmlərində sancma zamanı ağcaqanadları yoluxduran qametositləri daşıya bilərlər. İmmuniteti olmayan insanlarda kliniki simptomlar bir qayda olaraq qametositlər periferik qanda peyda olana kimi inkişaf edir. Əgər istənilən şəxs malyariyaya yoluxubsa və onda kliniki simptomların ortaya çıxmasından öncə lakin merozoitlərin qaraciyərdən qan dövranına daxil olduqdan sonra həmin şəxs qan donoru kimi çıxış edirsə, bu təqdirdə həmin insanlar özlərindən xəbərsiz verdikləri qanları ilə infeksiyanı digərlərinə ötürə bilərlər. Kliniki simptomları olmayan qismi immunitetə malik olan insanların verdikləri donor qanında da malyariya parazitləri ola bilər. Buna bənzər şəkildə, malyariya həmçinin yoluxmuş iynə və şprislərin vasitəsilə də ötürülə bilər.

Plasmodium vivax və Plasmodium ovale vasitəsilə baş vermiş infeksiyalar zamanı pasiyent praktiki olaraq simptomların özünü büruzə verməsindən dərhal sonra infeksiyanı ağcaqanada ötürə bilər. Plasmodium falciparum ilə yoluxma zamanı isə infeksiyanın ağcaqanada ötürülməsi yalnız bir neçə gün keçdikdən sonra, yəni yetkin qametositlərin periferik qanda peyda olmağa başladıqları zaman baş verə bilər. Malyariya ilə xəstələnmiş, lakin sonradan tamamilə sağalmış adam onu digərlərinə ötürə bilər. Bu təqdirdə həmin insanlar malyariya xəstəliyinin simptomlarını aşkar etməyən daşıyıcılar şəklində həmin xəstəliyi digərlərinə ötürə bilər. Belə şəxslərə parazitgəzdiricilər deyirlər. Tropik (yuxarıya baxın) malyariyaya qarşı immunitet əldə etmiş insanlarda və yaxud da Plasmodium vivax və ya Plasmodium ovale ilə ilk dəfə xəstələnərək sağalmış insanlarda sonralar xəstəliyin qayıtması hallarının baş verməsinə dair bir çox misal göstərmək olar. Malyariya infeksiyalarının müalicəsində istifadə olunan xloroxin və mefloxin kimi dərman preparatları qan damarlarında olan Plasmodium falciparumun yetkin qametositlərini məhv etmir. Malyariyanın müalicəsində tətbiq olunan dərman preparatlarının vasitəsilə müvəffəqiyyətli müalicə keçmiş insanlar tam olaraq sağlam olduqları halda, orta hesabla təxminən 2 ay müddətində yoluxucu olaraq qalırlar, bu hal qametositlərin təbii ölümlə ölməsi anına kimi və yaxud da insanın qametositləri doğrudan da məhv etməyə qadir olan p......... kimi dərman vasitəsindən istifadə etməsinə kimi davam edir. My name is Chichky, Chicky Chicky Chicky

Malyariya paraziti

Bütün ağcaqanadlar heç də malyariya yayıcısı deyildirlər. Malyariya xəstəliyi Anopheles cinsindən olan ağcaqanad tərəfindən yayılır, və o da öz növbəsində gecələr, adamlar yuxulayarkən qidalanır. Qan axtarışında olan ağcaqanad insana yaxınlaşdıqca o torun üzərinə hopdurulmuş insektisidlə qarşılaşacaq. Đnsektisidlə təmasda olduqları zaman ağcaqanadlar ya məhv olurlar, yada ki, həmin yeri tərk edirlər. İnsektisidin ürküdücü təsiri sayəsində həmin otaqda yatan digər insanlar bu cür tordan istifadə etməsələr də qorunma altında olmuş olurlar. Bu cür effekti hər axşam otaqda aerozolun səpələnməsinə bənzətmək olar!

Xəstəliyin geri qayıtması

Plasmodium vivax və Plasmodium ovale qaraciyərdə sakitlik vəziyyətində bir neçə ay ərzində qala bilirlər. Qaraciyərin dayanıqlı formaları tərəfindən törədilən xəstəliyin qayıtması halları yoluxmadan sonra aylar, və hətta 4 il keçdikdə baş verə bilər. Müalicə edilməmiş və yaxud da natamam müalicə olunmuş Plasmodium malariae qan infeksiyası insan bədənində illər ərzində, simptomlar üzəçıxana kimi qala bilər və hətta insanın orqanizmində həyat boyu qala bilər. Plasmodium falciparum növündən olan və dərmanlara qarşı davamlı malyariya parazitinin yayıldığı bölgələrdə, infeksiyanın təkrarən üzə çıxması halı müvəffəqiyyətlə aparıldığı güman olunan kliniki müalicədən bir ay sonra və yaxud da daha gec baş verə bilər. Endemik bölgələrdə təkrar yoluxma ehtimalı hər zaman mövcuddur.

Diaqnozu

Malyariya xəstəliyi qan damlasının parazitlərin mövcudluğuna görə müayinəsi zamanı təyin oluna bilər. Qan işçi masa üzərində xüsusi boya ilə rənglənir, bu da öz növbəsində parazitlərin mikroskop altında görünmələri üçün həyata keçirilir.

Müalicəsi

Malyariya xəstəliyi vaxtlı-vaxtında və müvafiq şəkildə müalicəyə cəlb olunduğu halda o tam müalicə edilə bilər. Peyvəndin hazırlanması istiqamətində bir çox səylərin göstərilməsinə baxmayaraq, hal-hazırda bu cür peyvənd mövcud deyil. Malyariya resept ilə verilən dərman vasitələrinin köməyi ilə müalicə edilir. Dərman vasitələrinin növü və eləcə də müalicənin davamiyyəti malyariyanın diaqnostika olunmuş formasından, pasiyentin xəstəliyə yoluxduğu ərazidə dərman vasitəsinə həssaslığın dərəcəsindən, xəstənin fərdi xüsusiyyətlərindən, yaşından, allergiyaya olan meyllilikdən və eləcə də müalicənin başlandığı anda xəstəliyin ağırlığından asılıdır. Bəs əgər malyariyanın qarşısının alınması ehtimalı varsa və onun müalicəsi mövcuddursa nə üçün bu qədər çox adam həmin xəstəlikdən vəfat edir? Malyariya xəstəliyinə yoluxmuş insanlar arasında ölüm hallarının baş verməsinin başlıca səbəbi xəstəliyin törədilməsi səbəbləri və onun yayılma yolları və eləcə də infeksiyadan qorunma yolları haqqında məlumatsızlıqdır. Bir çox hallarda insanlar malyariya ilə xəstələndiklərini sadəcə dərk edə bilmirlər və tibbi yardım üçün həddən artıq gec müraciət edirlər. Onlar hesab edirlər ki soyuqdəymə, qrip və yaxud da digər geniş yayılmış xəstəliyə yoluxublar. Tibbi xidmət məntəqələrindən uzaqda yaşayan insanlar əksər hallarda yerli dərman satıcılarına məsləhət üçün müraciət edirlər, bu da ki öz növbəsində hər zaman doğru olmaya bilər, yaxud da onlar qeyri səmərəli dərman preparatlarını alıb onlardan istifadə edirlər. Malyariyaya yoluxma riskinin yüksək olduğu bölgələrdə insanlar qızdırmanın istənilən forması ortaya çıxdıqda tibbi yardım üçün mütləq tibb müəssisəsinə müraciət etməlidirlər. Kiçik yaşlı uşaqlar və eləcə də hamilə qadınlar yoluxma anından sonra 24 saat ərzində müalicə keçməlidirlər. Ölüm halları ən çox Tropiki malyariya zamanı baş verir. Azərbaycanda yalnız üç günlük malyariya qeydə alınır. Bu növ malyariya zamanı ölüm halları olmur. Lakin vaxtında müraciət olmasa və müalicə edilməsə onda ciddi ağrılaşmalar baş verə bilər.

Malyariyanın geniş yayılmış olduğu regionlarda insanlar həyatı boyu bu xəstəlikdən bir neçə dəfə əziyyət çəkə bilərlər. Belə olduqda həmin insanların bu xəstəliyə meylliyi müəyyən qədər azalır və nəticə etibarı ilə yaş ötdükcə malyariya xəstəliyinin gedişi yüngülləşir. Lakin bu yüngülləşmə qismən baş verir, və müəyyən zaman müddətini əhatə edir, bu da ki keçmişdə baş vermiş xəstələnmə hallarının sayından və eləcə də onların intensivliyindən asılıdır. Malyariyanın mövsümi və eləcədə epidemik xarakter daşımaqla tez-tez büruzə verdiyi ərazilərdə lazımi qoruyucu immunitet heç vaxt yaranmaya da bilər. Đnfeksiyanın ötürülmə ehtimalının yüksək olduğu endemik regionlarda yenicə doğulmuş körpələr həyatlarının ilk aylarında öz analarının anticisimləri ilə müdafiə olunurlar. Sonralar illər ötdükcə xəstəlikdən vəfat etmədikləri təqdirdə həmin uşaqlarının özlərində tədricən xəstəliyə qarşı immunitet yaranır. İmmunitet dönmə qabiliyyətinə malikdir, və tamamilə "qorunma" altında olan yaşlı nəsil nümayəndələri malyariya xəstəliyinin hökm sürdüyü ərazilərdən köçüb getdiklərindən bir-iki il sonra öz immunitetlərini itirirlər.

Profilaktikası

Profilaktika infeksiyanın qabağının alınması üçün malyariyaya qarşı olan vasitələrin istifadəsi ilə xəstəliyin qarşısının alınmasına yönəlmiş tədbirlərdir, lakin, tam qorunmanı təmin edə bilmir və malyariya keçiriciləri olan ağcaqanadların sancması riskinə məruz qala bilən insanlar üçün məsələnin tamamilə səmərəli və eləcə də uzunmüddətli həll üsulu sayıla bilməz. Malyariyanın profilaktikası üçün üç əsas üsul mövcuddur:

1. İnsanların ağcaqanad sancımasıdan qorunması

  • Əgər bu mümkündürsə, əsas etibarilə ağcaqanadların fəal olduğu qaranlığın düşdüyü andan günəşin çıxmasına kimi olan müddət ərzində evdən çölə çıxmaq olmaz.
  • Yatdıqda ağcaqanadlardan qoruyan torlardan istifadə edilməlidir (özəlliklə insektisidlər ilə işlənmiş torların istifadəsi tövsiyə olunur)
  • Evin bütün pəncərə və qapıları, və ən azından yataq otaqlarında olan pəncərə və qapılar tor ilə örtülü olmalıdır.
  • Uzun qollu və ətəkli [balaqlı] paltarlar geyilməli, və ağcaqanadları özlərinə cəlb edən tünd rənglərdə olan paltarların geyilməsindən çəkinmək lazımdır
  • Dərinin açıq hissələrinin ağcaqanadlardan qorunması üçün xüsusən repellentlərdən istifadə olunmalıdır
  • Ağcaqanadlara qarşı spreylərdən istifadə edilməli və ya ağcaqanadlar əleyhinə spirallar yandırılmalıdır

2. Ağcaqanadların çoxalmasının nəzarətdə saxlanılması:

  • Ağcaqanadların yumurta qoya biləcəyi yerlərin durğun su mənbələrinin (gölməçələrin) ləğv edilməsi
  • Bərk torpaq süxurlarının və qurudulma əməliyyatlarının vasitəsilə ərazilərin mənimsənilməsi
  • Ağcaqanad yumurtaları ilə qidalanan xüsusi balıq növünün qamburiyaların yetişdirilməsi
  • Ağcaqanad yumurtalarının məhv edilməsi məqsədilə suya xüsusi insektisidlərin əlavə edilməsi

3. Ağcaqanadların yetkin fərdlərinin məhv edilməsi:

  • Yatmazdan qabaq otaqların insektisid tərkibli aerozollarla işlədilməsi
  • Müxtəlif səhiyyə strukturları tərəfindən həyata keçirilən tədbirlərdə, o cümlədən evlərin daxili divarlarının ağcaqanadları məhv edən insektisid tərkibli aerozollar vasitəsilə emal işlənməsində iştirak etmək. Qeyd olunmuş strategiyaların həyata keçirilməsi məqsədi ilə, malyariya parazitlərinin peçiriciləri olan ağcaqanadlar haqqında geniş bilgilərə malik olmaq lazımdır.
  • Ağcaqanadların bir çox növü mövcuddur, lakin malyariya parazitinin keçiricisi yalnız Anopheles cinsindən olan ağcaqanadlardır. Bütün Anopheles-lərin qanadlarında ağ-qara ləkələr mövcuddur (eyni zamanda bütün ağ-qara ləkələri olan ağcaqanadları Anopheles cinsinə aid etmək olmaz).
  • İnsanları sancan yalnız dişi fərddir, əsas etibarilə bu günəşin batmasından günün çıxmasına kimi davam edən zaman müddətində baş verir. Dişi ağcaqanada qan, yumurtaların əmələ gəməsi üçün tələb olunur.
  • Ağcaqanadın yumurtaları o qədər kiçikdir ki, onları adi gözlə görmək qeyri mümkündür. Ağcaqanad onları durğun və yaxud da yavaş axını olan suda qoyur. Adətən ağcaqanadlar insanın məskunlaşma yerindən yaxın 2+3 kilometr (1.25 mil) ərazidə yerləşən su hövzələrində çoxalırlar.
  • Yumurtalardan suya qoyulduqdan iki və ya üç gün sonra onlardan ağcaqanad sürfələri çıxır. Sürfələr xırda orqanizmlərlə və su bitkiləri ilə qidalanaraq pup formasına keçənə kimi böyüyürlər. Puplar suda qalır, amma qidalanmırlar. Bir neçə gündən sonra pupdan yetkin ağcaqanad çıxır və buradan uzaqlaşır. Əgər bu dişi fərddirsə o insanları sancaraq onların qanı ilə qidalana bilər. Qidalandıqdan sonra ağcaqanad adətən yaxınlıqdakı səthlərin birində istirahət edərək sonradan həmin yerdən uçaraq uzaqlaşır. Sonradan isə həmin dişi fərd yenidən yumurta qoyur və bütün proses təkrarlanır.

4. Ağcaqanadların sancmasının qarşısının alınması:

  • Endemik ərazilərdə malyariya ilə mübarizə üsullarından ən başlıcası ağcaqanad sancmalarının qarşısının alınmasıdır. Sancılma riskinin azaldılması məqsədi ilə, aşağıdakı üsulların tətbiqi səmərəlidir:
  • Ağcaqanadlara qarşı tor insanın malyariyadan müdafiəsinin çox səmərəli üsuludur. Bu cür torlar ağcaqanadları məhv etmir, lakin siz onun altında olduğunuz müddətdə ağcaqanad sizi sanca bilmir. Malyariya ağcaqanadları adətən insanları günəşin batmasından günün çıxmasına kimi davam edən zaman müddəti ərzində sancırlar. Bu səbəbdən ağcaqanadlara qarşı torlar, qaranlığın düşməsi ilə artıq yuxulayan kiçikyaşlı uşaqlar üçün çox faydalıdır. Bundan əlavə, torlar həmçinin daha böyük yaşlı uşaqların və böyüklərin müdafiəsi üçün də faydalıdır, çünki bəzi ağcaqanadlar yalnız gecə vaxtı sancırlar. Məhz bu səbəbdən ağcaqanadlara qarşı torların istifadəsi faydalıdır. Uşaqlar və hamilə qadınlar ağcaqanadlara qarşı torlardan istifadə edərək yatmağa tez getdikləri zaman axşamlar ağcaqanadların sancmalarından qurtulmuş olurlar. Ağcaqanadlardan müdafiə edən torların altında yatan uşaqlar, adətən malyariya xəstəliyinə bu cür torlardan istifadə etməyən uşaqlara nisbətən daha az düçar olurlar. Həmin uşaqların arasında bu xəstəlikdən ucbatından ölüm və eləcə də ağırlaşma hallarına daha gec-gec rast gəlinir. Üzərinə insektisid hopdurulmuş ağcaqanadlardan qoruyan torlar ən çox malyariyanın ağır formasına yoluxma təhlükəsi altında olan və bu xəstəlik nəticəsində ölə biləcək şəxslər üçün daha çox faydalıdır. Sağlamlıqla bağlı olaraq söyləmək olar ki, bu cür torlar azyaşlı uşaqlar, hamilə qadınlar və eləcə də xəstəliyə qarşı zəif immunitetə malik olan digər şəxslər (məsələn, səyahətçilər) üçün daha çox tələb olunur. Qeyri düzgün istifadə edildikdə ağcaqanadlara qarşı tətbiq olunan torlar malyariyaya yoluxmanın qarşısını ala bilmir:

1) Yırtılmış sahələr təmir olunmalıdır.

2) Ağcaqanadlara qarşı tətbiq olunan torlar düzgün asılmalıdır, yuxu sahəsini tam örtməlidir və insanın yatdığı yerdə onun yanlarını döşəyin altına salına bilməsi üçün kifayət qədər uzun qurulmalıdır.

3) Tora düşmüş ağcaqanadları insektisid tərkibli aerozol vasitəsilə və ya əllə öldürmək lazımdır. Ağcaqanadlara qarşı tətbiq olunan torlar xüsusi insektisidlərlə işləndikdə onlar daha yaxşı müdafiəni təmin edir. Bu cür insektisidlərdən düzgün istifadə olunduğu təqdirdə o insanlara heç bir ziyan vermir, eyni zamanda ağcaqanadları məhv edərək evləri onlardan qoruyur. Bu edilmiş torlar digər şeylər ilə yanaşı taxtabitilərini və eləcə də digər növdən olan həşəratları məhv edir. İnsektisidlər faydalıdır, lakin qeyri düzgün istifadə edildikdə zərərli də ola bilərlər. Torların insektisidlər vasitəsilə işlənməsindən öncə (ya da təkrar işləmədən qabaq) təlimatlar ilə yaxından tanış olmaq lazımdır.

4) Ağcaqanadlardan qorunmaq üçün nəzərdə tutulmuş torun yalnız onların altında yatanları qorumağa qadir olduğu halda evdə örtüyün qurulması bütün ailəni müdafiə edir. Səmərəli örtüyün qurulması yalnız yaxşı inşa edilmiş və saz halda saxlanılan evlərdə mümkündür. Örtük üçün müxtəlif materiallar istifadə oluna bilər (adətən bu metal və yaxud plastmasdır). Örtükdə zədələnmələrin olub olmamağını yoxlamaq və onun bərpasını aparmaq məqsədilə vaxtaşırı olaraq baxış keçirilməlidir. Ağcaqanadların yaşayış yerlərinə daxil olmasının qarşısının alınması üsullarından biri də pərdələrin istifadəsidir. Bu cür pərdələr torvari parçalardan hazırlanmalıdır. Bu cür pərdələr müntəzəm olaraq xüsusi insektisid vasitəsilə işlənməli və evdə olan bütün qapı və pəncərələrdə və eləcə də digər divar oyuqlarının qarşısını örtəcək şəkildə asılmalıdır.

5) Repellentlər (həşəratları hürküdən vasitələr). Repellentlər ağcaqanadların dəriyə yaxınlaşmasının qarşısını alan kimyəvi maddələrdir. Repellentlər sizin dərinizi onun üzərinə ağcaqanadların qonmasından qoruyur. Repellentlərin səmərəliliyi erkən axşam vaxtı istifadəsi zamanı daha çox olur (bu vaxt insanlar adətən ağcaqanadlardan qoruyan torlardan hələ istifadə etmirlər və yaxud da qorunması olmayan yerlərdə olurlar). Onların təsir müddəti bir qayda olaraq 5 + 8 saat təşkil edir, bundan sonra onlar yenidən dəriyə hopdurulmalıdır.

6) Ağcaqanadlardan qoruyan spirallar. Ağcaqanadlardan qoruyan spiralın yandırılması zamanı onun tüstüsü ağcaqanadları hürküdür. Əgər ağcaqanad tüstü cərəyanına düşərsə o hətta ölə bilər. Bu cür spirallar bahalı deyil və onların insanların evdən kənar olduqları axşam vaxtı istifadəsi çox effektiv təsir göstərir (repellentlərə bənzər olaraq).

Torların hazırlanması zamanı daha çox poliesterdən (sintetik liflər) düzəldilmiş torvarı parçadan istifadə edilir; o açıq rənglidir və özünə su çəkmir. Pambıq parçadan hazırlanmış torlar özünə çoxlu su çəkə bilər, lakin onun üçün tələb olunan insektisid vasitəsinin qatılığı poliesterlə eynidir. Polietilen (monoliflər) + çox sadə sintetik liflərdir, çox az su hopdurur. Denye ağcaqanadlardan müdafiə edən torların hazırlandığı liflərin möhkəmliyini əks etdirir. Ən möhkəmi 100 + ə bərabərdir, 70 + dən az olan hər şey adətən davamsız olub asanlıqla cırılır. Dəliklərin ölçüləri ya millimetrlərlə (mm) (1,5-dən 2 mm-ə kimi ağcaqanadlardan qoruyan torların hazırlanması üçün müvafiqdir), ya da ki bir kvadrat düymədə olan dəliklərin sayı ilə ölçülür, məsələn, 196 (14 x 14). Bəzi torlarda daha intensiv havalanmanı təmin edən daha böyük dəliklər vardır, lakin bu cür torlar yalnız insektisid ilə emal olunduqları zaman kifayət dərəcədə müdafiəni təmin edə bilərlər. Daha çox yayılmış formalar yumru (və ya konusşəkilli) və ya dördbucaq formalardır. Dördbucaq şəkilli tordan istifadə edərkən insan onunla daha az təmasda olur, buna baxmayaraq bir çoxları rahat asıla bilmə imkanına görə konusvari formaya üstünlük verirlər. Bundan əlavə pazvarı, üçbucaq formalı və çadırabənzər torlar da düzəldilə bilər. Ağcaqanadlardan qoruyan torlar istənilən rəngdə ola bilərlər, lakin daha çox ağ rəndən istifadə edilir. Hal-hazırda gündə insektisidlərin istifadəsi geniş vüsət aldığına, və torların daha az yuyulduqlarına görə tünd rənglərə daha çox üstünlük verilir. Bəzi ağcaqanadlardan müdafiə edən torların üzərində onların qoruyacaqları çarpayının metr və yaxud da futlarla ölçüləri göstərilir. Digərlərinin üzərində: kiçik, orta, böyük, tək və ya iki qatlı işarələri vardır. Toru almazdan əvvəl imkan daxilində onu baxışdan keçirin. Topdan aldığınız zaman ilk əvvəl torların nümunələrini götürüb onların istifadə ediləcəyi yerlərdə həmin torları sınaqdan keçirin.

Ağcaqanadların artımına nəzarət

Malyariya ağcaqanadları aşağıda sadalanan yerlərdə çoxala bilirlər:

  • Şirin və yaxud da azca şor olan sularda, özəlliklə bu cür suların durğun və ya axın sürətinin az olması ağcaqanadlar üçün daha əlverişli şərait yaradır; ş sahilə yaxın su axını surətinin çox az olduğu açıq nohurlarda;
  • Yağışların kəsilməsi nəticəsində çay yataqlarında qalan, və yaxud da su ehtiyatlarının qeyri səmərəli istifadəsi nəticəsində yaranan gölməçələrdə;
  • Bataqlıqlarda, çəltik tarlalarında və su anbarlarında;
  • Yaşayış yerlərinin yaxınlığında olan kiçik gölməçələrdə, nohurlarda, çalalarda, çuxurlarda, kanallarda və içərisində durğun suların olduğu arxlarda;
  • İçərisi su ilə dolmuş dırnaqlı heyvanların ləpirlərində;
  • Su çənində (su toplayıcılarında); və eləcə də
  • Suyun toplana biləcəyi hər bir yerdə, o cümlədən su dibçəklərində, köhnə maşın şinlərinin içərisində və. s.

Yadda saxlayın ki: sizi sancan ağcaqanadlar bir qayda olaraq sizin yaşadığınız ərazidə və ya 2-3 kilometr (1.25 mil) uzaqlığında çoxalırlar. Siz və ictimaiyyətinizin digər üzvləri ağcaqanadların çoxalma tempini aşağıda təsvir edilmiş tədbirləri görərək aşağı sala bilərsiniz:

  • Yaşayış yerlərinin yaxınlığındakı nohurlar, gölməçələr, çuxurlar və eləcə də heyvan ləpirləri torpaqdan, qumdan və.s istifadə edilərək doldurulmalıdır.
  • İçərisində su yığılıb qala bilən tutumlu qablar ortadan götürülməlidir.
  • Suçənləri (su toplayıcıları) ağcaqanadlardan qoruyan xüsusi torlar və ya qapaqlar vasitəsilə bağlanılmalıdır.
  • Su hövzələrinin sahillərində olan bitkilər təmizlənməlidir, bu suyun axın sürətini tezləşdirəcək.
  • Gölməçələr, su kranlarının, su xətlərinin, quyuların və çirkab su boru xətlərinin sızması nəticəsində əmələ gəlir. Bu cür əmələ gəlmiş nohurları su təchizatı sisteminin təmiri və təkmilləşdirilməsi, yaxud da onların qurudulması yolu ilə aradan qaldırmaq mümkündür.

Yadda saxlamaq lazımdır ki, malyariyanı nəzarət altında yalnız o halda saxlamaq mümkündür ki görülən işlər və həyata keçirilən tədbirlər qüvvələrin birgə səfərbər edilməsi ilə icra olunsun. İctimai həyat elə qurulmalıdır ki, ictimaiyyətin hər bir fərdi malyariyanın nəzarətdə saxlanılmasına dair tədbirlərin görülməsi zamanı öz iştirakını əsirgəməsin.

Əslinə qalsa torların əksəriyyəti heç də ideal deyildir: onlar yırtıla və ya zədələnə bilərlər. Əgər insan yuxuda vəziyyətini dəyişdirərək tora kip şəkildə söykənsə, bu təqdirdə həmin şəxs ağcaqanad tərəfindən torun arasından sancılma təhlükəsinə məruz qalmış olur. Đnsektisid hopdurulmamış tor, onun tamamilə olmamağından təbii ki faydalıdır, lakin insektisid hopdurulmuş və düzgün istifadə olunan torlar qorunmanı daha intensiv şəkildə təmin edir. Əgər uşaqlar malyariya ilə tez 7 tez qarşılaşmayırsa, onlarda bu xəstəliyə qarşı təbii immunitet yaranırmı? Hətta insektisidlə hopdurulmuş torun altında yatarkən onu ağcaqanadlar sancır. Bu bədəni qoruyucu immunitet yaratmağa vadar edir. Lakin insektisidlə hopdurulmuş torlardan istifadə edən insanlara nisbətən bu torlardan istifadə etməyən şəxslərdə immunitet daha gec müddət ərzində yaranır.

Müvafiq şəkildə tətbiq olunan, saxlanılan və eləcə də həll edilən insektisidlər insanlar üçün heç bir təhlükə kəsb etmir. Bəzi torlardan bir neçə gün ərzində spesifik qoxu gələ bilər, amma insektisidlərin düzgün konsentrasiyalarda istifadə edildiyi təqdirdə, digər heç bir mənfi təsir müşahidə olunmur. Bundan savayı, insektisidlər toyuqlar, keçilər və itlər üçün tamamilə zərərsizdir. Eyni zamanda insektisidlər balıqlar üçün təhlükəlidir, bu səbəbdən torun hopdurulmasından sonra əlavə qalan məhlul ayaqyoluya boşaldılmalıdır, onun çay və ya gölə tökülməsinə yol vermək olmaz.


ş Ticarət nişanları Đnsektisidlər müxtəlif adlar altında istehsal edilə bilər. Ən çox yayılmış insektisidlərin sırasına permetrin (Đmperator, Peripel), deltametrin (K + othrine), və lambda + cixalotrin (Icon) daxildir. Bu misallarda "trin" şəkilçisi ilə qurtaran adlar kimyəvi maddələrin III. Đnsektisid qablaşdırmalarının üzərindəki yarlıklarla bağlıadlarını, mötərizədə göstərilmiş adlar isə ticarət nişanlarını əks etdirir. ş Qatılıq Preparatın adından sonra rəqəm təsvir edilir, bu rəqəm preparatın faizlə qatılığını nümayiş etdirir. Hazırda mövcud olan preparatların müxtəlif qatılıqları vardır. Permetrinin üzərində 40:60 və ya 25:70 yarlıkları ola bilər; bu məhlul içərisində iki fərqli izomerin nisbətini əks etdirir. Bu iki məhlul arasında toksiklik və yaxud da səmərəlilik nöqteyi + nəzərdən heç bir prinsipial fərq müşahidə edilmir. ş Tərkib Preparatın adından və qatılıqdan sonra hərflər yazılır. Onlar preparatın hazırlanma qaydasını əks elətdirirlər. Məsələn: − EC: emulsiya formasına keçən konsentratı ifadə edir. Tərkibin bu növünə səciyyəvi qoxuya malik olan həlledici daxildir (insektisid qoxuya malik olmur). Həlledici qıcıqlanma törədə bilər. − EW: sulu emulsiyanı ifadə edir − SC: suspenziya konsentratını ifadə edir. − CS: kapsul şəkilli suspenziya konsentratını ifadə edir + həm insektisid həm də həlledici su mühitində saxlanılır. − WP: nəmləndirilən tozu ifadə edir + bir qayda olaraq torun hopturulması üçün məsləhət edilmir. (Qeyd: EW, SC və CS tərkibləri əsasən sudan hazırlanır, bu səbəbdən də hazırlanma zamanı üzvi həlledicilərin dərəcəsi azlıq təşkil edir, bununla da bu tərkiblərin istifadəsi daha rahatdır. Permetrin üçün su əsasında hazırlanmış məhlullar mövcud deyildir.) ş Ehtiyat tədbirləri və istifadəyə dair təlimatlar Đnsektisidlər qeyri düzgün istifadə edilərkən təhlükəli ola bilərlər. Đstifadəyə dair təlimatlar hər zaman oxunulmalı və saxlanmalarına dair tövsiyələrə riayət olunmalıdır. ş Miqdar Đnsektisidlər müxtəlif ölçülü qablarda alına bilər. Onların topdan alınması daha ucuz olsa da, bir + beş litr arası qablar istifadədə daha rahatdır. Məişət istifadəsi üçün fərdi dozalara olan tələbat gəldikcə artmaqdadır. ş Đstifadə müddəti Đnsektisidi sifariş edərkən onun saxlanma müddətini öyrənin. Preparatın çatdırılması çoxlu vaxt apara bilər. Siz isə ola bilsin ki həmin insektisidləri sonralar bir neçə il ərzində istifadə etməli olacaqsınız. ş Đctimai səhiyyədə istifadəsi Eyni insektisiddən həm ictimai səhiyyənin ehtiyaclarının ödənilməsində, həm də kənd təsərrüfatında istifadə etmək olar. Sifarişinizin və sifariş qəbulunuzun doğru olduğuna dair əminlik əldə edin, çünki kənd təsərrüfatında tətbiq olunan həlledicilər ağcaqanadlardan qoruyan torların hopdurulması üçün yararsız ola bilərlər. 1. Torun sahəsini kvadrat metrlərlə hesablayın. Hər zaman metrik sistemdən istifadə edin: santimetr (sm), metr (m), millimetr (mm) millilitr (ml) və litr (l). Bütün torlar quru və təmiz olmalıdır. ş Konusvari torlar üçün a. Toru üfüqi şəkildə qoyun. b. Əyilmiş əsası ölçün. c. Hündürlüyü ölçün. d. Əsası hündürlüyə vurun = torun sahəsi. ş Dördbucaq tor üçün a. Toru asılı vəziyyətə salın. b. Enin uzununa vurulması yolu ilə torun üst hissəsinin sahəsini ölçün. c. Hündürlüyü tor əsasının uzunluğuna vurmaqla yanların sahəsini təyin edin IV. Ağcaqanadlardan müdafiə edən torlar insektisid vasitəsilə nə cür emal edilməlidir 

hündürlük

əsasd. Torun ümumi sahəsinin tapılması üçün iki ölçünü üst + üstə gəlin. 2. Tora hopması tələb olunan suyun həcmini millilitr və ya litrlərlə hesablayın. Vedrədən və ya ölçü qabından istifadə edərək vedrənin içərisinə iki litr su tökün. Toru tamamilə yaş olana qədər vedrənin içərisinə batırın. Toru vedrənin üzərində yaxşıca sıxın. Torun üzərindəki maye bütövlüklə süzüldükdən sonra vedrədə qalmış suyun miqdarını ölçün Məsələn: vedrədəki suyun ilkin miqdarı: 2.0 litr vedrədə qalmış suyun miqdarı çıxılır: + 1.3 litr tor tərəfindən hopdurulmuş miqdar: 0.7 litr (700 ml) 3. Tələb olunan insektisidin miqdarını hesablayın. a. Đnsektisidin tövsiyə edilən dozalara bölünməsi ilə tanış olun. Qüşənin üzərində yazılmış təlimatları oxuyun, ya da aşağıda göstərilmiş cədvəldən istifadə edin. Geniş istifadə olunan insektisidlərin dozaları (torun bir kvadrat metrinə hopdurulacaq insektisidin mq ilə miqdarı) Adı və tərkibi Doza (mq / m 2) Permetrin EC 200 + 500 Deltametrin SC 15 + 25 Lambda + sixalotrin CS 20 Siflutrin (su emulsiyada yağ) EW 30 + 50 Etofenproks EC 200 Alfa + sipermetrin WP 20 üst uzunluq en əsas hündürlükb. Đnsektisidin qatılığı ilə tanış olun. O, insektisidin adından və onun tərkibindən sonra göstərilir. Məsələn, permetrin EC 50 + bu, preparatın qatılığı 50 + yə bərabər olan emulsiya halını alan konsentrat formalı permetrindir. Qatılıq faizlə göstərilir. Əlli faizli qatılıq (və ya 50% məhlul) məhlulun hər litrində 500 qram insektisidin olmasını göstərir. 4. Tələb olunan insektisidin miqdarının hesablanması üçün aşağıda göstərilmiş düsturdan istifadə etmək olar: Doza (mq / m 2 ) x Torun sahəsi (m 2 ) / Đnsektisidin qatılığı (q / l) Məsələn, əgər: ş Siz permetrin 50 + dən istifadə edirsinizsə, ş Tövsiyə edilən doza + 200 mq / m 2 , və ş Torun sahəsi 11m 2 bərabərdirsə: 200 mq / m 2 

X 11 m

2 vurma əməliyyatı insektisidin sizə lazım olan milliqramların sayını göstərir: 2200 mq. Sizin tərəfinizdən istifadə olunan insektisidin qatılığı 50%, yəni bir litr məhlula 500 qram insektisid düşməlidir. 2200 milliqram əldə etmək üçün (2,2 q), sizə aşağıda göstərilənə müvafiq hesablanan insektisidin 4.4 ml lazım olacaq: 200 mq / m 2 

x 11 m

2 

= 2200 mq (2,2 q)

2,2 q 500 q / litrə böldükdə = 0,0044 litr (4.4 ml) insektisid alınır Əgər siz əlinizdəki torun öz canına 0,7 litr (700 ml) suyun çəkməsini müəyyən etmişsinizsə, bu təqdirdə son məhlulun əldə edilməsi məqsədilə insektisidin verilmiş qatılığını əlavə edin. Əgər insektisid hopturula torların sayı artıqdırsa (yuxarıda göstərilmiş misalı istifadə edərək) miqdarları aşağıdakı kimi vurun: Torların sayı Đnsektisid (ml) Su (litrlər) 1 4,4 0,7 10 44,0 7,0 20 88,0 14,0 5. Đnsektisid və suyun lazımi miqdarını ölçməklə təyin edin. Kulinariyada piyin saxlanılması üçün istifadə olunan qablara bənzər geniş ağızlı qablar (1 kq = təxminən 1 litr) suyun böyük həcmlərinin ölçülməsi üçün daha müvafiqdir. Đnsektisidin miqdarını daxili səthi 50 ml intervallarında nişanlanmış 205 qramlıq boş qabların istifadəsi ilə təyin etmək olar. Đnsektisidin tələb olunan miqdarının götürülməsi məqsədilə şprisdən də istifadə edilə bilər. Đnsektisid şprisin üzərindəki xətləri əridə biləcəyi üçün şprisin çöl tərəfi bıçaq ilə işarələnməlidir. Qoruyucu əlcəklərin geyilməsi tövsiyə olunur.

6. Đnsektisidi suya əlavə edib yaxşıca qatışdırın. Torun hopturulması evin xaricində və yaxud da havası dəyişdirilən otaqda həyata keçirilməlidir. Bir neçə ədəd torun ayrı+ayrılıqda hopturulması zamanı siz onlardan hər birini məişətdə istifadə olunan kisələrə qoyub, üzərindən insektisid və su məhlulunu əlavə edib, onu yaxşıca əzdikdən sonra onu sahibinə qaytara bilərsiniz və bu cür etdikdə həmin şəxs toru evinə kisənin içərisində apara bilər. 7. Toru yaxşıca preparatla hopması üçün məhlulun içərisinə tamamilə batırın. Məhlulun bərabər şəkildə yayıldığına dair əminlik əldə etmək üçün toru bir neçə dəqiqə ərzində əlinizlə əzərək saxlayın. 8. Toru qabın üzərinə tutaraq sıxın, və onun üzərindən damcıların düşməsi qurtarana kimi asılı vəziyyətdə saxlayın. 9. Toru qurudun. Onu çarpayı və yaxud da yataq dəstləri üzərinə qoymaqla (bitlərin məhvinə səbəb olur) və eləcə də otaqdan çöldə qurutmaq olar. Onu bir neçə saatdan daha artıq birbaşa günəş şüalarının altına qoymayın. 10. Əllərinizi və bütün istifadə edilmiş ləvazimatları sabun və su ilə yuyun. 11. Artıq istifadəsi bitmiş insektisidi ayaqyoluya boşaldınız, onu çaya və yaxud da nohura atmaq OLMAZ. Həyati əhəmiyyətli faktlar: Malyariya haqda hər bir ailə və eləcə də hər bir cəmiyyət nələri bilməlidir Malyariya xəstəliyi anofeles ağcaqanadının sancması ilə yayılan ağır transmissiv xəstəlikdir. Bütün dünyada il ərzində qeyd olunan malyariya xəstəliyinə yoluxma hallarının sayı 300 + 500 milyona çatır, və təxminən 1 milyona qədər uşaq bu xəstəlikdən vəfat edir. Malyariyanın geniş yayıldığı regionlarda, o azyaşlı uşaqlar arasında ölüm hallarının və eləcə də inkişafın ləngiməsinin baş verməsinin başlıca səbəbi ola bilər. Bundan savayı malyariya hamilə qadınlar üçün xüsusi təhlükə kəsb edir. O, anemiyanın ağır formasının ortaya çıxmasının, uşaq salmanın, ölü dölün doğulmasının, təzə doğulmuş körpələrdə çəkinin qeyri kafi olmasının və eləcədə doğum zamanı qadınlar arasında ölüm hallarının baş verməsinin səbəbidir. Malyariyanın profilaktikası və onun ilkin müalicəsi bir çox həyatı xilas edə bilər. Önəmli faktlar: 1. Malyariya xəstəliyi anofelos ağcaqanadının sancması nəticəsində ötürülür. Ağcaqanad sancmasından ən yaxşı müdafiə üsulu, yatarkən tövsiyə edilmiş insektisid hopdurulmuş ağcaqanadlardan qoruyan xüsusi tordan (miçətkəndan) istifadə etməkdir. 2. Malyariya xəstəliyinin yayıldığı yerlərdə uşaqlar həmin xəstəliyə yoluxma riskinə məruz qalır. Qızdırmadan əziyyət çəkən uşaq dərhal təcrübəli tibb işçisi tərəfindən müayinə edilməli və tez bir zaman ərzində müvafiq müalicə kursu keçməlidir. 3. Malyariya hamilə qadınlar üçün həddən artıq təhlükəlidir. Malyariya xəstəliyinin yayıldığı ərazilərdə qadınlar tibb işçisi tərəfindən tövsiyə olunmuş malyariyaya qarşı olan həbləri qəbul etməklə malyariyanın qarşısını ala bilərlər. 4. Malyariyadan əziyyət çəkən uşaqlara və eləcə də müalicə keçən şəxslərə bol qida və su vermək tələb olunur. 5. Ailələr və ictimaiyyət ağcaqanadların çoxalmasına maneçilik edərək malyariyanın qarşısını ala bilərlər. Əlavə məlumat 1. Malyariya xəstəliyi anofelos ağcaqanadının sancması nəticəsində ötürülür. Ağcaqanad sancmasından ən yaxşı müdafiə üsulu yatarkən tövsiyə edilmiş insektisid hopturulmuş ağcaqanadlardan qoruyan xüsusi tordan istifadə etməkdir. Đctimaiyyətin bütün üzvləri ağcaqanad sancmasından müdafiə olunmalıdırlar, kiçik yaşlı uşaqlar və eləcə də hamilə qadınlar üçün bu cür müdafiə daha böyük əhəmiyyət kəsb edir, və o ağcaqanadların xüsusilə aktiv olduqları günəşin batması və günün çıxması arasındakı zaman müddətində daha səmərəli təmin olunmalıdır. Tövsiyə edilən insektisidlər hopturulmuş ağcaqanadlardan qoruyan torlar, pərdələr və eləcə də həsirlər onların üzərinə qonan ağcaqanadları məhv edir. Daimi olaraq insektisidlə hopturulmuş pərdə, tor və həsirlərdən istifadə etmək tövsiyə olunur. Adətən torların təkrar hopturulması yağışların başlanması ilə, altı aydan bir, eləcə də hər üçüncü yuyulmadan sonra aparılmalıdır. Təcrübəli tibb işçiləri sizə təhlükəsiz insektisidlər və eləcə də onların təkrar hopdurulması qrafiki haqda dolğun məlumat təqdim edə bilərlər. Körpələr və azyaşlı uşaqlar insektisidlə emal olunmuş ağcaqanadlardan qoruyan xüsusi torlar altında yatmalıdırlar. Bu cür torların bahalı olduqları təqdirdə ailə ən azından bir böyük tor əldə etməlidir, və ailədə olan bütün azyaşlı uşaqlar onun altında yata bilərlər. Südəmər körpələr torların altında öz anaları ilə birgə yatmalıdır. Üzərinə insektisid hopdurulmuş ağcaqanadlardan qoruyan xüsusi torlardan il boyu, hətta ağcaqanadların nisbətən az olduqları dövrlərdə belə istifadə olunmalıdır. Ağcaqanadlardan qoruyan xüsusi torların olmadığı təqdirdə köməyinizə digər tədbirin görülməsi gələ bilər: • Pəncərə və qapılardan üzərinə tövsiyə olunmuş insektisid hopdurulmuş pərdə, parça və yaxud da həsirləri asmaq olar • Pəncərə və qapıların üzərindən şirmalar salına bilər • Ağcaqanadlara qarşı spirallardan və yaxud da digər fumiqantlardan istifadə etmək olar • Qaranlıq düşdükdə əl və ayaqları örtən paltarlar geyilə bilər (uzun qollu köynəklər və uzun ətəkli şalvar və ya yubkalar). Uşaqlar və eləcə də hamilə qadınlar üçün bu xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. 2. Malyariyanın geniş yayıldığı ərazilərdə uşaqlar yoluxma təhlükəsinə məruz qalırlar. Qızdırmadan əziyyət çəkən uşaq dərhal tibb işçisi tərəfindən müayinə edilməli, və ona tez bir zaman ərzində malyariya xəstəliyinə qarşı müvafiq müalicə təyin edilməlidir. Ailə üzvləri arasında, və özəlliklə azyaşlı uşaqlarda qidadan imtina, qusma, süstlük və yaxud da ürpəşmələr müşahidə olunduğu təqdirdə, malyariya xəstəliyi təxmin oluna bilər. Malyariya tərəfindən törədilməsi güman olunan qızdırmadan əziyyət çəkən uşaqlar dərhal tibb işçisi tərəfindən tövsiyə edilmiş malyariya müalicəsindən keçməlidir. Malyariya qızdırması olan uşaqlar gün ərzində müalicə olunmadıqları təqdirdə bu cür hallar ölüm ilə nəticələnə bilər. Tibb işçisi xəstələnmiş şəxslərə müalicənin optimal üsulu və eləcə də onun davamiyyəti haqqında məsləhət verməlidir. Qızdırmanın tez bir zamanda keçib getməsinə baxmayaraq malyariya xəstəliyindən əziyyət çəkən uşaq tam müalicə kursu keçməlidir. Bu cür müalicənin tamamlanmadığı təqdirdə, malyariya xəstəliyi daha ağır forma ala bilər və sonradan onun müalicəsi həddən artıq çətin olacaqdır. Əgər müalicədən sonra malyariya simptomları yenə də ortaya çıxarsa, uşaq tibbi yardımın göstərilməsi üzrə poliklinikaya və ya xəstəxanaya götürülməlidir. Problemin səbəbi aşağıdakılardan biri ola bilər: • Uşaq kifayət miqdarda dərman vasitələrini qəbul etmir • Uşaqda malyariyadan fərqlənən digər xəstəlik vardır • Malyariya dərman vasitəsinin təsirinə dözümlüdür və digər dərman vasitəsinin istifadə edilməsi zəruridir. Qızdırmadan əziyyət çəkən uşaqlar xəstəliyin keçməsinə kimi soyudulmalıdırlar: • Süngər vasitəsilə sürtmə və yaxud da ilıq (soyuq olmayan) suda çimizdirmə • Uşaq qalın geyindirilməməli və yaxud da onun üstü yalnız bir yorğan ilə örtülməlidir. 3. Malyariya hamilə qadınlar üçün həddən artıq təhlükəlidir. Malyariya xəstəliyin geniş vüsət aldığı bölgələrdə hamilə qadınlar tibb işçisinin tövsiyə etdiyi malyariyaya qarşı həbləri qəbul etməklə onun qarşısını ala bilərlər. Hamilə qadınlar digər qadınlara nisbətən daha çox malyariya təhlükəsinə məruz qalırlar. Bu xəstəlik hamiləlik dövrü üçün böyük təhlükə kəsb edir, ilk hamiləlik dövründə bu təhlükə daha ciddi xarakter daşıyır. O, anemiyanın ("qanın azalması") ağır formasının ortaya çıxmasının, uşaq salmanın, ölü dölün doğulmasının, və ya vaxtından əvvəl doğumun baş verməsinin səbəbi ola bilər. Hamiləlik dövrü ərzində malyariya xəstəliyindən əziyyət çəkmiş anaların körpələri adətən qeyri kafi bədən kütləsinə malik olurlar və bu səbəbdən də həyatlarının ilk ili ərzində infeksiyalara və ölümə daha çox məruz qalırlar. Həkimin məsləhətinə müvafiq olaraq hamilə qadınlar hamiləlik dövrü ərzində malyariyaya qarşı həblərdən istifadə etməlidirlər. Hamiləlik dövrü ərzində bütün həblərin qəbulu da öz növbəsində təhlükəsiz deyil. Tibbi + sanitar işçisi hansı növ dərman vasitələrinin daha optimal olmasına dair məsləhət verməlidir. Ağcaqanad sancmasının qarşısının alınması məqsədilə hamilə qadınlar vaxtaşırı olaraq üzərinə insektisid hopdurulan ağcaqanad+ lardan qoruyan xüsusi torlar altında yatmalıdırlar. Ölüm hallarının qarşısının alınması məqsədilə malyariya əlamətləri və simptomları olan hamilə qadınlar lazımi və təxirəsalınmaz müalicə olunmalıdırlar. Malyariya ilə xəstələnmiş hamilə qadınlar həkimdən dəmirin və A vitamininin əlavə şəklində verilməsini sorğu etməlidirlər. 4. Malyariyadan əziyyət çəkən uşaqlara və eləcə də müalicə keçən şəxslərə bol qida və su vermək tələb olunur. Malyariya enerji sərfi ilə müşayiət edilir, və uşağın orqanizmindən tər ilə birlikdə böyük həcmdə maye xaric olunaraq itirilir. Su itkisi və eləcədə qida çatışmazlığın qarşısının alınması məqsədilə uşağa vaxtaşırı olaraq su və yemək təklif etmək lazımdır. Körpənin vaxtaşırı olaraq əmizdirilməsi su itkisinin qarşısını alır və uşağa infeksiyalar və o cümlədən malyariya ilə mübarizə etməyə kömək edir. Malyariyadan əziyyət çəkən uşaqları mümkün qədər tez əmizdirmək lazımdır. Malyariya ilə xəstələnmə halları tez+tez baş verdikdə bu uşaqların böyüməsini ləng edir və beyin inkişafına maneçilik törədir, eləcə də əksər hallarda anemiyanın yaranmasına səbəb olur. Bir neçə dəfə malyariya ilə xəstələnmiş uşağı anemiyanın olub olmamağının yoxlanılması məqsədilə müayinədən keçirmək tələb olunur. 5. Ailələr və ictimaiyyət ağcaqanadların çoxalmasına maneçilik edərək malyariyanın qarşısını ala bilərlər. Ağcaqanadlar durğun suyun mövcud olduğu yerlərdə + məsələn gölməçələrdə, nohurlarda, bataqlıqlarda, çalalarda, arxlarda və eləcə də yaş otluqlarda və kolluqlarda çoxalırlar. Bundan savayı onlar çaylar boyu və eləcə də içərisində su olan qabların, rezervuarların içərisində və həmçinin çəltik tarlalarında çoxala bilərlər. Ağcaqanadların sayı aşağıdakı üsullarla azaldıla bilər:

  • Su yığılmış ərazilərin qurudulması və ya doldurulması
  • Su çənlərinin və qablarının qapaqlarla örtülməsi
  • Evlərin ətrafındakı ərazilərin kolluqlardan təmizlənməsi

Malyariya bütün ictimaiyyətə təsir göstərir. Ağcaqanadların çoxala biləcəkləri yerlərinin azaldılması və eləcə də ağcaqanadlardan qoruyan torların insektisidlərlə hopturulması məqsədilə hər kəs birgə şəkildə səy göstərməlidir. Đctimaiyyət malyariyanın qarşısının alınması və onun nəzarətdə saxlanılması ilə əlaqədar yardımın əldə edilməsi istiqamətində bütün səhiyyə işçilərini və siyasi liderləri kömək göstərməyə dəvət etməlidir.

Mənbə

  1. Disease Ontology (ing.). 2016.

wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer

Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Malyariya olumcul qlobal xesteliklerden biri Xususile Afrikada genis yayilib Agcaqanadlarin yaratdigi bu xestelik esasen ustunluk teskil edir MalyariyaXBT 10 KM B54XBT 9 KM 084 084 6OMIM 248310DiseasesDB 7728MedlinePlus 000621MeSH D008288 Vikianbarda elaqeli mediafayllarXesteliyin yaranmasiMalyariya parazitleri insanin qanina dusdukde dovr ederek qaraciyere dusurler onun huceyrelerine nufuz edirler orada boyuyerek coxalirlar Sonradan parazitler qaraciyeri terk ederek eritrositlere daxil olurlar Bu proses bir hefteden bir nece aya kimi ceke biler Parazitler qaraciyerde olduqda insan hec bir narahatliq hiss etmir Eritrositlere daxil olan parazitler oz inkisafini davam etdirir ve coxalirlar Eritrositlerin qilafi partladiqdan sonra onlar diger eritrositlere daxil olmaga imkan elde edirler Bu cur halda parazitler toksinler ifraz edirler zeherler Qan dovranina dusende parazitler diger orqanlara o cumleden beyine de xeter yetire biler bunun sebebi agir infeksiyaya meruz qalmis eritrosit laxtalarinin qanin kapillyarlarda hereketine manecilik toretmesidir bele olduqda beden toxumalari zeifleyir Bu merheleye catdiqda insan artiq halsizliq ve zeiflik hiss etmeye baslayir Xesteliyin elametleri ve simptomlariMalyariyanin simptomlarinin sirasina yuksek qizdirma usutme bas agrilarini ezele agrilarini ve yorgunlugu aid etmek olar Bundan savayi eyni zamanda urek bulanmasi qusma ve ishal da musahide oluna bilir Eritrositlerin parcalanmasi sebebinden malyariya anemiyanin yaranmasina ve elece de odun dagilmasina deri ve gozlerin saralmasi getirib cixara biler Malyariyanin parazitlerinin en tehlukeli novu olan Plasmodium falciparum terefinden toredilen xestelik zamani boyrek catismazligi epileptik qicolmalar eqli pozgunluqlar koma ve vaxtinda muvafiq tibbi komeyin gosterilmediyi teqdirde olum bas vere biler Ekser hallarda simptomlar ozunu yoluxmadan sonra 10 gun 4 hefte erzinde buruze verir lakin insan halsizliq ve zeifliyi hem 8 gunden sonra hem de bir ilden sonra hiss ede biler Malyariyanin iki novu Plasmodium vivax ve Plasmodium ovale residivlerin ortaya cixmasina sebeb ola biler bunun sebebi ondan ibaretdir ki malyariya parazitlerinin bezileri insanin qaraciyerinde bir nece aydan baslayaraq 3 ile kimi qala bilerler Bu parazitler passiv haldan cixaraq eritrositlere daxil olmaga basladigi vaxtdan insanda xestelik hali uze cixmaga baslayir Malyariya parazitleri bir xeste insandan saglam insana adeten Anopheles cinsinden olan agcaqanadlarin vasitesile oturulur Agcaqanadi yoluxduran parazitin formasi qametosit adlanir Qametositler merozoitleri qana daxil olduqdan sonra infeksiyaya yoluxmus insanlarin daxili orqanlarinin kapillyarlarinda inkisaf etmeye baslayirlar Agcaqanadlar ucun yoluxucu olan yetkin qametositler periferik qanda teqriben 3 Plasmodium vivax olduqda ve 10 gunden sonra Plasmodium falciparum ve Plasmodium malariae olduqda peyda olmaga baslayirlar Anopheles cinsinden olan agcaqanadin disisi infeksiyaya yoluxmus insani sancdiqda onun qanini sorarken qan ile birlikde malyariya qametositlerini de udur rde malyariya paraziti agcaqanadin orqanizminde bir muddet qalaraq inkisaf etmelidir ve yalniz bundan sonra o ozu diger insanlari yoluxdura biler Bu cur muddetin surekliliyi sporogenik dovr Plasmodiumun novunden ve elece de etraf muhitin temperaturundan asilidir Afrika regionlari kimi hedden artiq endemik olan bolgelerde malyariya xesteliyine bir nece defe ducar olmus insanlarda hemin xesteliye qarsi kliniki simptomlarin ekser hissesini yatirdan mueyyen immunitet yaranir Bu cur insanlar oz orqanizmlerinde sancma zamani agcaqanadlari yoluxduran qametositleri dasiya bilerler Immuniteti olmayan insanlarda kliniki simptomlar bir qayda olaraq qametositler periferik qanda peyda olana kimi inkisaf edir Eger istenilen sexs malyariyaya yoluxubsa ve onda kliniki simptomlarin ortaya cixmasindan once lakin merozoitlerin qaraciyerden qan dovranina daxil olduqdan sonra hemin sexs qan donoru kimi cixis edirse bu teqdirde hemin insanlar ozlerinden xebersiz verdikleri qanlari ile infeksiyani digerlerine oture bilerler Kliniki simptomlari olmayan qismi immunitete malik olan insanlarin verdikleri donor qaninda da malyariya parazitleri ola biler Buna benzer sekilde malyariya hemcinin yoluxmus iyne ve sprislerin vasitesile de oturule biler Plasmodium vivax ve Plasmodium ovale vasitesile bas vermis infeksiyalar zamani pasiyent praktiki olaraq simptomlarin ozunu buruze vermesinden derhal sonra infeksiyani agcaqanada oture biler Plasmodium falciparum ile yoluxma zamani ise infeksiyanin agcaqanada oturulmesi yalniz bir nece gun kecdikden sonra yeni yetkin qametositlerin periferik qanda peyda olmaga basladiqlari zaman bas vere biler Malyariya ile xestelenmis lakin sonradan tamamile sagalmis adam onu digerlerine oture biler Bu teqdirde hemin insanlar malyariya xesteliyinin simptomlarini askar etmeyen dasiyicilar seklinde hemin xesteliyi digerlerine oture biler Bele sexslere parazitgezdiriciler deyirler Tropik yuxariya baxin malyariyaya qarsi immunitet elde etmis insanlarda ve yaxud da Plasmodium vivax ve ya Plasmodium ovale ile ilk defe xestelenerek sagalmis insanlarda sonralar xesteliyin qayitmasi hallarinin bas vermesine dair bir cox misal gostermek olar Malyariya infeksiyalarinin mualicesinde istifade olunan xloroxin ve mefloxin kimi derman preparatlari qan damarlarinda olan Plasmodium falciparumun yetkin qametositlerini mehv etmir Malyariyanin mualicesinde tetbiq olunan derman preparatlarinin vasitesile muveffeqiyyetli mualice kecmis insanlar tam olaraq saglam olduqlari halda orta hesabla texminen 2 ay muddetinde yoluxucu olaraq qalirlar bu hal qametositlerin tebii olumle olmesi anina kimi ve yaxud da insanin qametositleri dogrudan da mehv etmeye qadir olan p kimi derman vasitesinden istifade etmesine kimi davam edir My name is Chichky Chicky Chicky ChickyMalyariya parazitiButun agcaqanadlar hec de malyariya yayicisi deyildirler Malyariya xesteliyi Anopheles cinsinden olan agcaqanad terefinden yayilir ve o da oz novbesinde geceler adamlar yuxulayarken qidalanir Qan axtarisinda olan agcaqanad insana yaxinlasdiqca o torun uzerine hopdurulmus insektisidle qarsilasacaq Đnsektisidle temasda olduqlari zaman agcaqanadlar ya mehv olurlar yada ki hemin yeri terk edirler Insektisidin urkuducu tesiri sayesinde hemin otaqda yatan diger insanlar bu cur tordan istifade etmeseler de qorunma altinda olmus olurlar Bu cur effekti her axsam otaqda aerozolun sepelenmesine benzetmek olar Xesteliyin geri qayitmasi Plasmodium vivax ve Plasmodium ovale qaraciyerde sakitlik veziyyetinde bir nece ay erzinde qala bilirler Qaraciyerin dayaniqli formalari terefinden toredilen xesteliyin qayitmasi hallari yoluxmadan sonra aylar ve hetta 4 il kecdikde bas vere biler Mualice edilmemis ve yaxud da natamam mualice olunmus Plasmodium malariae qan infeksiyasi insan bedeninde iller erzinde simptomlar uzecixana kimi qala biler ve hetta insanin orqanizminde heyat boyu qala biler Plasmodium falciparum novunden olan ve dermanlara qarsi davamli malyariya parazitinin yayildigi bolgelerde infeksiyanin tekraren uze cixmasi hali muveffeqiyyetle aparildigi guman olunan kliniki mualiceden bir ay sonra ve yaxud da daha gec bas vere biler Endemik bolgelerde tekrar yoluxma ehtimali her zaman movcuddur DiaqnozuMalyariya xesteliyi qan damlasinin parazitlerin movcudluguna gore muayinesi zamani teyin oluna biler Qan isci masa uzerinde xususi boya ile renglenir bu da oz novbesinde parazitlerin mikroskop altinda gorunmeleri ucun heyata kecirilir MualicesiMalyariya xesteliyi vaxtli vaxtinda ve muvafiq sekilde mualiceye celb olundugu halda o tam mualice edile biler Peyvendin hazirlanmasi istiqametinde bir cox seylerin gosterilmesine baxmayaraq hal hazirda bu cur peyvend movcud deyil Malyariya resept ile verilen derman vasitelerinin komeyi ile mualice edilir Derman vasitelerinin novu ve elece de mualicenin davamiyyeti malyariyanin diaqnostika olunmus formasindan pasiyentin xesteliye yoluxdugu erazide derman vasitesine hessasligin derecesinden xestenin ferdi xususiyyetlerinden yasindan allergiyaya olan meyllilikden ve elece de mualicenin baslandigi anda xesteliyin agirligindan asilidir Bes eger malyariyanin qarsisinin alinmasi ehtimali varsa ve onun mualicesi movcuddursa ne ucun bu qeder cox adam hemin xestelikden vefat edir Malyariya xesteliyine yoluxmus insanlar arasinda olum hallarinin bas vermesinin baslica sebebi xesteliyin toredilmesi sebebleri ve onun yayilma yollari ve elece de infeksiyadan qorunma yollari haqqinda melumatsizliqdir Bir cox hallarda insanlar malyariya ile xestelendiklerini sadece derk ede bilmirler ve tibbi yardim ucun hedden artiq gec muraciet edirler Onlar hesab edirler ki soyuqdeyme qrip ve yaxud da diger genis yayilmis xesteliye yoluxublar Tibbi xidmet menteqelerinden uzaqda yasayan insanlar ekser hallarda yerli derman saticilarina meslehet ucun muraciet edirler bu da ki oz novbesinde her zaman dogru olmaya biler yaxud da onlar qeyri semereli derman preparatlarini alib onlardan istifade edirler Malyariyaya yoluxma riskinin yuksek oldugu bolgelerde insanlar qizdirmanin istenilen formasi ortaya cixdiqda tibbi yardim ucun mutleq tibb muessisesine muraciet etmelidirler Kicik yasli usaqlar ve elece de hamile qadinlar yoluxma anindan sonra 24 saat erzinde mualice kecmelidirler Olum hallari en cox Tropiki malyariya zamani bas verir Azerbaycanda yalniz uc gunluk malyariya qeyde alinir Bu nov malyariya zamani olum hallari olmur Lakin vaxtinda muraciet olmasa ve mualice edilmese onda ciddi agrilasmalar bas vere biler Malyariyanin genis yayilmis oldugu regionlarda insanlar heyati boyu bu xestelikden bir nece defe eziyyet ceke bilerler Bele olduqda hemin insanlarin bu xesteliye meylliyi mueyyen qeder azalir ve netice etibari ile yas otdukce malyariya xesteliyinin gedisi yungullesir Lakin bu yungullesme qismen bas verir ve mueyyen zaman muddetini ehate edir bu da ki kecmisde bas vermis xestelenme hallarinin sayindan ve elece de onlarin intensivliyinden asilidir Malyariyanin movsumi ve elecede epidemik xarakter dasimaqla tez tez buruze verdiyi erazilerde lazimi qoruyucu immunitet hec vaxt yaranmaya da biler Đnfeksiyanin oturulme ehtimalinin yuksek oldugu endemik regionlarda yenice dogulmus korpeler heyatlarinin ilk aylarinda oz analarinin anticisimleri ile mudafie olunurlar Sonralar iller otdukce xestelikden vefat etmedikleri teqdirde hemin usaqlarinin ozlerinde tedricen xesteliye qarsi immunitet yaranir Immunitet donme qabiliyyetine malikdir ve tamamile qorunma altinda olan yasli nesil numayendeleri malyariya xesteliyinin hokm surduyu erazilerden kocub getdiklerinden bir iki il sonra oz immunitetlerini itirirler ProfilaktikasiProfilaktika infeksiyanin qabaginin alinmasi ucun malyariyaya qarsi olan vasitelerin istifadesi ile xesteliyin qarsisinin alinmasina yonelmis tedbirlerdir lakin tam qorunmani temin ede bilmir ve malyariya keciricileri olan agcaqanadlarin sancmasi riskine meruz qala bilen insanlar ucun meselenin tamamile semereli ve elece de uzunmuddetli hell usulu sayila bilmez Malyariyanin profilaktikasi ucun uc esas usul movcuddur 1 Insanlarin agcaqanad sancimasidan qorunmasi Eger bu mumkundurse esas etibarile agcaqanadlarin feal oldugu qaranligin dusduyu andan gunesin cixmasina kimi olan muddet erzinde evden cole cixmaq olmaz Yatdiqda agcaqanadlardan qoruyan torlardan istifade edilmelidir ozellikle insektisidler ile islenmis torlarin istifadesi tovsiye olunur Evin butun pencere ve qapilari ve en azindan yataq otaqlarinda olan pencere ve qapilar tor ile ortulu olmalidir Uzun qollu ve etekli balaqli paltarlar geyilmeli ve agcaqanadlari ozlerine celb eden tund renglerde olan paltarlarin geyilmesinden cekinmek lazimdir Derinin aciq hisselerinin agcaqanadlardan qorunmasi ucun xususen repellentlerden istifade olunmalidir Agcaqanadlara qarsi spreylerden istifade edilmeli ve ya agcaqanadlar eleyhine spirallar yandirilmalidir 2 Agcaqanadlarin coxalmasinin nezaretde saxlanilmasi Agcaqanadlarin yumurta qoya bileceyi yerlerin durgun su menbelerinin golmecelerin legv edilmesi Berk torpaq suxurlarinin ve qurudulma emeliyyatlarinin vasitesile erazilerin menimsenilmesi Agcaqanad yumurtalari ile qidalanan xususi baliq novunun qamburiyalarin yetisdirilmesi Agcaqanad yumurtalarinin mehv edilmesi meqsedile suya xususi insektisidlerin elave edilmesi 3 Agcaqanadlarin yetkin ferdlerinin mehv edilmesi Yatmazdan qabaq otaqlarin insektisid terkibli aerozollarla isledilmesi Muxtelif sehiyye strukturlari terefinden heyata kecirilen tedbirlerde o cumleden evlerin daxili divarlarinin agcaqanadlari mehv eden insektisid terkibli aerozollar vasitesile emal islenmesinde istirak etmek Qeyd olunmus strategiyalarin heyata kecirilmesi meqsedi ile malyariya parazitlerinin peciricileri olan agcaqanadlar haqqinda genis bilgilere malik olmaq lazimdir Agcaqanadlarin bir cox novu movcuddur lakin malyariya parazitinin keciricisi yalniz Anopheles cinsinden olan agcaqanadlardir Butun Anopheles lerin qanadlarinda ag qara lekeler movcuddur eyni zamanda butun ag qara lekeleri olan agcaqanadlari Anopheles cinsine aid etmek olmaz Insanlari sancan yalniz disi ferddir esas etibarile bu gunesin batmasindan gunun cixmasina kimi davam eden zaman muddetinde bas verir Disi agcaqanada qan yumurtalarin emele gemesi ucun teleb olunur Agcaqanadin yumurtalari o qeder kicikdir ki onlari adi gozle gormek qeyri mumkundur Agcaqanad onlari durgun ve yaxud da yavas axini olan suda qoyur Adeten agcaqanadlar insanin meskunlasma yerinden yaxin 2 3 kilometr 1 25 mil erazide yerlesen su hovzelerinde coxalirlar Yumurtalardan suya qoyulduqdan iki ve ya uc gun sonra onlardan agcaqanad surfeleri cixir Surfeler xirda orqanizmlerle ve su bitkileri ile qidalanaraq pup formasina kecene kimi boyuyurler Puplar suda qalir amma qidalanmirlar Bir nece gunden sonra pupdan yetkin agcaqanad cixir ve buradan uzaqlasir Eger bu disi ferddirse o insanlari sancaraq onlarin qani ile qidalana biler Qidalandiqdan sonra agcaqanad adeten yaxinliqdaki sethlerin birinde istirahet ederek sonradan hemin yerden ucaraq uzaqlasir Sonradan ise hemin disi ferd yeniden yumurta qoyur ve butun proses tekrarlanir 4 Agcaqanadlarin sancmasinin qarsisinin alinmasi Endemik erazilerde malyariya ile mubarize usullarindan en baslicasi agcaqanad sancmalarinin qarsisinin alinmasidir Sancilma riskinin azaldilmasi meqsedi ile asagidaki usullarin tetbiqi semerelidir Agcaqanadlara qarsi tor insanin malyariyadan mudafiesinin cox semereli usuludur Bu cur torlar agcaqanadlari mehv etmir lakin siz onun altinda oldugunuz muddetde agcaqanad sizi sanca bilmir Malyariya agcaqanadlari adeten insanlari gunesin batmasindan gunun cixmasina kimi davam eden zaman muddeti erzinde sancirlar Bu sebebden agcaqanadlara qarsi torlar qaranligin dusmesi ile artiq yuxulayan kicikyasli usaqlar ucun cox faydalidir Bundan elave torlar hemcinin daha boyuk yasli usaqlarin ve boyuklerin mudafiesi ucun de faydalidir cunki bezi agcaqanadlar yalniz gece vaxti sancirlar Mehz bu sebebden agcaqanadlara qarsi torlarin istifadesi faydalidir Usaqlar ve hamile qadinlar agcaqanadlara qarsi torlardan istifade ederek yatmaga tez getdikleri zaman axsamlar agcaqanadlarin sancmalarindan qurtulmus olurlar Agcaqanadlardan mudafie eden torlarin altinda yatan usaqlar adeten malyariya xesteliyine bu cur torlardan istifade etmeyen usaqlara nisbeten daha az ducar olurlar Hemin usaqlarin arasinda bu xestelikden ucbatindan olum ve elece de agirlasma hallarina daha gec gec rast gelinir Uzerine insektisid hopdurulmus agcaqanadlardan qoruyan torlar en cox malyariyanin agir formasina yoluxma tehlukesi altinda olan ve bu xestelik neticesinde ole bilecek sexsler ucun daha cox faydalidir Saglamliqla bagli olaraq soylemek olar ki bu cur torlar azyasli usaqlar hamile qadinlar ve elece de xesteliye qarsi zeif immunitete malik olan diger sexsler meselen seyahetciler ucun daha cox teleb olunur Qeyri duzgun istifade edildikde agcaqanadlara qarsi tetbiq olunan torlar malyariyaya yoluxmanin qarsisini ala bilmir 1 Yirtilmis saheler temir olunmalidir 2 Agcaqanadlara qarsi tetbiq olunan torlar duzgun asilmalidir yuxu sahesini tam ortmelidir ve insanin yatdigi yerde onun yanlarini doseyin altina salina bilmesi ucun kifayet qeder uzun qurulmalidir 3 Tora dusmus agcaqanadlari insektisid terkibli aerozol vasitesile ve ya elle oldurmek lazimdir Agcaqanadlara qarsi tetbiq olunan torlar xususi insektisidlerle islendikde onlar daha yaxsi mudafieni temin edir Bu cur insektisidlerden duzgun istifade olundugu teqdirde o insanlara hec bir ziyan vermir eyni zamanda agcaqanadlari mehv ederek evleri onlardan qoruyur Bu edilmis torlar diger seyler ile yanasi taxtabitilerini ve elece de diger novden olan heseratlari mehv edir Insektisidler faydalidir lakin qeyri duzgun istifade edildikde zererli de ola bilerler Torlarin insektisidler vasitesile islenmesinden once ya da tekrar islemeden qabaq telimatlar ile yaxindan tanis olmaq lazimdir 4 Agcaqanadlardan qorunmaq ucun nezerde tutulmus torun yalniz onlarin altinda yatanlari qorumaga qadir oldugu halda evde ortuyun qurulmasi butun aileni mudafie edir Semereli ortuyun qurulmasi yalniz yaxsi insa edilmis ve saz halda saxlanilan evlerde mumkundur Ortuk ucun muxtelif materiallar istifade oluna biler adeten bu metal ve yaxud plastmasdir Ortukde zedelenmelerin olub olmamagini yoxlamaq ve onun berpasini aparmaq meqsedile vaxtasiri olaraq baxis kecirilmelidir Agcaqanadlarin yasayis yerlerine daxil olmasinin qarsisinin alinmasi usullarindan biri de perdelerin istifadesidir Bu cur perdeler torvari parcalardan hazirlanmalidir Bu cur perdeler muntezem olaraq xususi insektisid vasitesile islenmeli ve evde olan butun qapi ve pencerelerde ve elece de diger divar oyuqlarinin qarsisini ortecek sekilde asilmalidir 5 Repellentler heseratlari hurkuden vasiteler Repellentler agcaqanadlarin deriye yaxinlasmasinin qarsisini alan kimyevi maddelerdir Repellentler sizin derinizi onun uzerine agcaqanadlarin qonmasindan qoruyur Repellentlerin semereliliyi erken axsam vaxti istifadesi zamani daha cox olur bu vaxt insanlar adeten agcaqanadlardan qoruyan torlardan hele istifade etmirler ve yaxud da qorunmasi olmayan yerlerde olurlar Onlarin tesir muddeti bir qayda olaraq 5 8 saat teskil edir bundan sonra onlar yeniden deriye hopdurulmalidir 6 Agcaqanadlardan qoruyan spirallar Agcaqanadlardan qoruyan spiralin yandirilmasi zamani onun tustusu agcaqanadlari hurkudur Eger agcaqanad tustu cereyanina duserse o hetta ole biler Bu cur spirallar bahali deyil ve onlarin insanlarin evden kenar olduqlari axsam vaxti istifadesi cox effektiv tesir gosterir repellentlere benzer olaraq Torlarin hazirlanmasi zamani daha cox poliesterden sintetik lifler duzeldilmis torvari parcadan istifade edilir o aciq renglidir ve ozune su cekmir Pambiq parcadan hazirlanmis torlar ozune coxlu su ceke biler lakin onun ucun teleb olunan insektisid vasitesinin qatiligi poliesterle eynidir Polietilen monolifler cox sade sintetik liflerdir cox az su hopdurur Denye agcaqanadlardan mudafie eden torlarin hazirlandigi liflerin mohkemliyini eks etdirir En mohkemi 100 e beraberdir 70 den az olan her sey adeten davamsiz olub asanliqla cirilir Deliklerin olculeri ya millimetrlerle mm 1 5 den 2 mm e kimi agcaqanadlardan qoruyan torlarin hazirlanmasi ucun muvafiqdir ya da ki bir kvadrat duymede olan deliklerin sayi ile olculur meselen 196 14 x 14 Bezi torlarda daha intensiv havalanmani temin eden daha boyuk delikler vardir lakin bu cur torlar yalniz insektisid ile emal olunduqlari zaman kifayet derecede mudafieni temin ede bilerler Daha cox yayilmis formalar yumru ve ya konussekilli ve ya dordbucaq formalardir Dordbucaq sekilli tordan istifade ederken insan onunla daha az temasda olur buna baxmayaraq bir coxlari rahat asila bilme imkanina gore konusvari formaya ustunluk verirler Bundan elave pazvari ucbucaq formali ve cadirabenzer torlar da duzeldile biler Agcaqanadlardan qoruyan torlar istenilen rengde ola bilerler lakin daha cox ag renden istifade edilir Hal hazirda gunde insektisidlerin istifadesi genis vuset aldigina ve torlarin daha az yuyulduqlarina gore tund renglere daha cox ustunluk verilir Bezi agcaqanadlardan mudafie eden torlarin uzerinde onlarin qoruyacaqlari carpayinin metr ve yaxud da futlarla olculeri gosterilir Digerlerinin uzerinde kicik orta boyuk tek ve ya iki qatli isareleri vardir Toru almazdan evvel imkan daxilinde onu baxisdan kecirin Topdan aldiginiz zaman ilk evvel torlarin numunelerini goturub onlarin istifade edileceyi yerlerde hemin torlari sinaqdan kecirin Agcaqanadlarin artimina nezaret Malyariya agcaqanadlari asagida sadalanan yerlerde coxala bilirler Sirin ve yaxud da azca sor olan sularda ozellikle bu cur sularin durgun ve ya axin suretinin az olmasi agcaqanadlar ucun daha elverisli serait yaradir s sahile yaxin su axini suretinin cox az oldugu aciq nohurlarda Yagislarin kesilmesi neticesinde cay yataqlarinda qalan ve yaxud da su ehtiyatlarinin qeyri semereli istifadesi neticesinde yaranan golmecelerde Bataqliqlarda celtik tarlalarinda ve su anbarlarinda Yasayis yerlerinin yaxinliginda olan kicik golmecelerde nohurlarda calalarda cuxurlarda kanallarda ve icerisinde durgun sularin oldugu arxlarda Icerisi su ile dolmus dirnaqli heyvanlarin lepirlerinde Su ceninde su toplayicilarinda ve elece de Suyun toplana bileceyi her bir yerde o cumleden su dibceklerinde kohne masin sinlerinin icerisinde ve s Yadda saxlayin ki sizi sancan agcaqanadlar bir qayda olaraq sizin yasadiginiz erazide ve ya 2 3 kilometr 1 25 mil uzaqliginda coxalirlar Siz ve ictimaiyyetinizin diger uzvleri agcaqanadlarin coxalma tempini asagida tesvir edilmis tedbirleri gorerek asagi sala bilersiniz Yasayis yerlerinin yaxinligindaki nohurlar golmeceler cuxurlar ve elece de heyvan lepirleri torpaqdan qumdan ve s istifade edilerek doldurulmalidir Icerisinde su yigilib qala bilen tutumlu qablar ortadan goturulmelidir Sucenleri su toplayicilari agcaqanadlardan qoruyan xususi torlar ve ya qapaqlar vasitesile baglanilmalidir Su hovzelerinin sahillerinde olan bitkiler temizlenmelidir bu suyun axin suretini tezlesdirecek Golmeceler su kranlarinin su xetlerinin quyularin ve cirkab su boru xetlerinin sizmasi neticesinde emele gelir Bu cur emele gelmis nohurlari su techizati sisteminin temiri ve tekmillesdirilmesi yaxud da onlarin qurudulmasi yolu ile aradan qaldirmaq mumkundur Yadda saxlamaq lazimdir ki malyariyani nezaret altinda yalniz o halda saxlamaq mumkundur ki gorulen isler ve heyata kecirilen tedbirler quvvelerin birge seferber edilmesi ile icra olunsun Ictimai heyat ele qurulmalidir ki ictimaiyyetin her bir ferdi malyariyanin nezaretde saxlanilmasina dair tedbirlerin gorulmesi zamani oz istirakini esirgemesin Esline qalsa torlarin ekseriyyeti hec de ideal deyildir onlar yirtila ve ya zedelene bilerler Eger insan yuxuda veziyyetini deyisdirerek tora kip sekilde soykense bu teqdirde hemin sexs agcaqanad terefinden torun arasindan sancilma tehlukesine meruz qalmis olur Đnsektisid hopdurulmamis tor onun tamamile olmamagindan tebii ki faydalidir lakin insektisid hopdurulmus ve duzgun istifade olunan torlar qorunmani daha intensiv sekilde temin edir Eger usaqlar malyariya ile tez 7 tez qarsilasmayirsa onlarda bu xesteliye qarsi tebii immunitet yaranirmi Hetta insektisidle hopdurulmus torun altinda yatarken onu agcaqanadlar sancir Bu bedeni qoruyucu immunitet yaratmaga vadar edir Lakin insektisidle hopdurulmus torlardan istifade eden insanlara nisbeten bu torlardan istifade etmeyen sexslerde immunitet daha gec muddet erzinde yaranir Muvafiq sekilde tetbiq olunan saxlanilan ve elece de hell edilen insektisidler insanlar ucun hec bir tehluke kesb etmir Bezi torlardan bir nece gun erzinde spesifik qoxu gele biler amma insektisidlerin duzgun konsentrasiyalarda istifade edildiyi teqdirde diger hec bir menfi tesir musahide olunmur Bundan savayi insektisidler toyuqlar keciler ve itler ucun tamamile zerersizdir Eyni zamanda insektisidler baliqlar ucun tehlukelidir bu sebebden torun hopdurulmasindan sonra elave qalan mehlul ayaqyoluya bosaldilmalidir onun cay ve ya gole tokulmesine yol vermek olmaz s Ticaret nisanlari Đnsektisidler muxtelif adlar altinda istehsal edile biler En cox yayilmis insektisidlerin sirasina permetrin Đmperator Peripel deltametrin K othrine ve lambda cixalotrin Icon daxildir Bu misallarda trin sekilcisi ile qurtaran adlar kimyevi maddelerin III Đnsektisid qablasdirmalarinin uzerindeki yarliklarla bagliadlarini moterizede gosterilmis adlar ise ticaret nisanlarini eks etdirir s Qatiliq Preparatin adindan sonra reqem tesvir edilir bu reqem preparatin faizle qatiligini numayis etdirir Hazirda movcud olan preparatlarin muxtelif qatiliqlari vardir Permetrinin uzerinde 40 60 ve ya 25 70 yarliklari ola biler bu mehlul icerisinde iki ferqli izomerin nisbetini eks etdirir Bu iki mehlul arasinda toksiklik ve yaxud da semerelilik noqteyi nezerden hec bir prinsipial ferq musahide edilmir s Terkib Preparatin adindan ve qatiliqdan sonra herfler yazilir Onlar preparatin hazirlanma qaydasini eks eletdirirler Meselen EC emulsiya formasina kecen konsentrati ifade edir Terkibin bu novune seciyyevi qoxuya malik olan helledici daxildir insektisid qoxuya malik olmur Helledici qiciqlanma torede biler EW sulu emulsiyani ifade edir SC suspenziya konsentratini ifade edir CS kapsul sekilli suspenziya konsentratini ifade edir hem insektisid hem de helledici su muhitinde saxlanilir WP nemlendirilen tozu ifade edir bir qayda olaraq torun hopturulmasi ucun meslehet edilmir Qeyd EW SC ve CS terkibleri esasen sudan hazirlanir bu sebebden de hazirlanma zamani uzvi helledicilerin derecesi azliq teskil edir bununla da bu terkiblerin istifadesi daha rahatdir Permetrin ucun su esasinda hazirlanmis mehlullar movcud deyildir s Ehtiyat tedbirleri ve istifadeye dair telimatlar Đnsektisidler qeyri duzgun istifade edilerken tehlukeli ola bilerler Đstifadeye dair telimatlar her zaman oxunulmali ve saxlanmalarina dair tovsiyelere riayet olunmalidir s Miqdar Đnsektisidler muxtelif olculu qablarda alina biler Onlarin topdan alinmasi daha ucuz olsa da bir bes litr arasi qablar istifadede daha rahatdir Meiset istifadesi ucun ferdi dozalara olan telebat geldikce artmaqdadir s Đstifade muddeti Đnsektisidi sifaris ederken onun saxlanma muddetini oyrenin Preparatin catdirilmasi coxlu vaxt apara biler Siz ise ola bilsin ki hemin insektisidleri sonralar bir nece il erzinde istifade etmeli olacaqsiniz s Đctimai sehiyyede istifadesi Eyni insektisidden hem ictimai sehiyyenin ehtiyaclarinin odenilmesinde hem de kend teserrufatinda istifade etmek olar Sifarisinizin ve sifaris qebulunuzun dogru olduguna dair eminlik elde edin cunki kend teserrufatinda tetbiq olunan hellediciler agcaqanadlardan qoruyan torlarin hopdurulmasi ucun yararsiz ola bilerler 1 Torun sahesini kvadrat metrlerle hesablayin Her zaman metrik sistemden istifade edin santimetr sm metr m millimetr mm millilitr ml ve litr l Butun torlar quru ve temiz olmalidir s Konusvari torlar ucun a Toru ufuqi sekilde qoyun b Eyilmis esasi olcun c Hundurluyu olcun d Esasi hundurluye vurun torun sahesi s Dordbucaq tor ucun a Toru asili veziyyete salin b Enin uzununa vurulmasi yolu ile torun ust hissesinin sahesini olcun c Hundurluyu tor esasinin uzunluguna vurmaqla yanlarin sahesini teyin edin IV Agcaqanadlardan mudafie eden torlar insektisid vasitesile ne cur emal edilmelidir hundurluk esasd Torun umumi sahesinin tapilmasi ucun iki olcunu ust uste gelin 2 Tora hopmasi teleb olunan suyun hecmini millilitr ve ya litrlerle hesablayin Vedreden ve ya olcu qabindan istifade ederek vedrenin icerisine iki litr su tokun Toru tamamile yas olana qeder vedrenin icerisine batirin Toru vedrenin uzerinde yaxsica sixin Torun uzerindeki maye butovlukle suzuldukden sonra vedrede qalmis suyun miqdarini olcun Meselen vedredeki suyun ilkin miqdari 2 0 litr vedrede qalmis suyun miqdari cixilir 1 3 litr tor terefinden hopdurulmus miqdar 0 7 litr 700 ml 3 Teleb olunan insektisidin miqdarini hesablayin a Đnsektisidin tovsiye edilen dozalara bolunmesi ile tanis olun Qusenin uzerinde yazilmis telimatlari oxuyun ya da asagida gosterilmis cedvelden istifade edin Genis istifade olunan insektisidlerin dozalari torun bir kvadrat metrine hopdurulacaq insektisidin mq ile miqdari Adi ve terkibi Doza mq m 2 Permetrin EC 200 500 Deltametrin SC 15 25 Lambda sixalotrin CS 20 Siflutrin su emulsiyada yag EW 30 50 Etofenproks EC 200 Alfa sipermetrin WP 20 ust uzunluq en esas hundurlukb Đnsektisidin qatiligi ile tanis olun O insektisidin adindan ve onun terkibinden sonra gosterilir Meselen permetrin EC 50 bu preparatin qatiligi 50 ye beraber olan emulsiya halini alan konsentrat formali permetrindir Qatiliq faizle gosterilir Elli faizli qatiliq ve ya 50 mehlul mehlulun her litrinde 500 qram insektisidin olmasini gosterir 4 Teleb olunan insektisidin miqdarinin hesablanmasi ucun asagida gosterilmis dusturdan istifade etmek olar Doza mq m 2 x Torun sahesi m 2 Đnsektisidin qatiligi q l Meselen eger s Siz permetrin 50 den istifade edirsinizse s Tovsiye edilen doza 200 mq m 2 ve s Torun sahesi 11m 2 beraberdirse 200 mq m 2 X 11 m 2 vurma emeliyyati insektisidin size lazim olan milliqramlarin sayini gosterir 2200 mq Sizin terefinizden istifade olunan insektisidin qatiligi 50 yeni bir litr mehlula 500 qram insektisid dusmelidir 2200 milliqram elde etmek ucun 2 2 q size asagida gosterilene muvafiq hesablanan insektisidin 4 4 ml lazim olacaq 200 mq m 2 x 11 m 2 2200 mq 2 2 q 2 2 q 500 q litre boldukde 0 0044 litr 4 4 ml insektisid alinir Eger siz elinizdeki torun oz canina 0 7 litr 700 ml suyun cekmesini mueyyen etmissinizse bu teqdirde son mehlulun elde edilmesi meqsedile insektisidin verilmis qatiligini elave edin Eger insektisid hopturula torlarin sayi artiqdirsa yuxarida gosterilmis misali istifade ederek miqdarlari asagidaki kimi vurun Torlarin sayi Đnsektisid ml Su litrler 1 4 4 0 7 10 44 0 7 0 20 88 0 14 0 5 Đnsektisid ve suyun lazimi miqdarini olcmekle teyin edin Kulinariyada piyin saxlanilmasi ucun istifade olunan qablara benzer genis agizli qablar 1 kq texminen 1 litr suyun boyuk hecmlerinin olculmesi ucun daha muvafiqdir Đnsektisidin miqdarini daxili sethi 50 ml intervallarinda nisanlanmis 205 qramliq bos qablarin istifadesi ile teyin etmek olar Đnsektisidin teleb olunan miqdarinin goturulmesi meqsedile sprisden de istifade edile biler Đnsektisid sprisin uzerindeki xetleri eride bileceyi ucun sprisin col terefi bicaq ile isarelenmelidir Qoruyucu elceklerin geyilmesi tovsiye olunur 6 Đnsektisidi suya elave edib yaxsica qatisdirin Torun hopturulmasi evin xaricinde ve yaxud da havasi deyisdirilen otaqda heyata kecirilmelidir Bir nece eded torun ayri ayriliqda hopturulmasi zamani siz onlardan her birini meisetde istifade olunan kiselere qoyub uzerinden insektisid ve su mehlulunu elave edib onu yaxsica ezdikden sonra onu sahibine qaytara bilersiniz ve bu cur etdikde hemin sexs toru evine kisenin icerisinde apara biler 7 Toru yaxsica preparatla hopmasi ucun mehlulun icerisine tamamile batirin Mehlulun beraber sekilde yayildigina dair eminlik elde etmek ucun toru bir nece deqiqe erzinde elinizle ezerek saxlayin 8 Toru qabin uzerine tutaraq sixin ve onun uzerinden damcilarin dusmesi qurtarana kimi asili veziyyetde saxlayin 9 Toru qurudun Onu carpayi ve yaxud da yataq destleri uzerine qoymaqla bitlerin mehvine sebeb olur ve elece de otaqdan colde qurutmaq olar Onu bir nece saatdan daha artiq birbasa gunes sualarinin altina qoymayin 10 Ellerinizi ve butun istifade edilmis levazimatlari sabun ve su ile yuyun 11 Artiq istifadesi bitmis insektisidi ayaqyoluya bosaldiniz onu caya ve yaxud da nohura atmaq OLMAZ Heyati ehemiyyetli faktlar Malyariya haqda her bir aile ve elece de her bir cemiyyet neleri bilmelidir Malyariya xesteliyi anofeles agcaqanadinin sancmasi ile yayilan agir transmissiv xestelikdir Butun dunyada il erzinde qeyd olunan malyariya xesteliyine yoluxma hallarinin sayi 300 500 milyona catir ve texminen 1 milyona qeder usaq bu xestelikden vefat edir Malyariyanin genis yayildigi regionlarda o azyasli usaqlar arasinda olum hallarinin ve elece de inkisafin lengimesinin bas vermesinin baslica sebebi ola biler Bundan savayi malyariya hamile qadinlar ucun xususi tehluke kesb edir O anemiyanin agir formasinin ortaya cixmasinin usaq salmanin olu dolun dogulmasinin teze dogulmus korpelerde cekinin qeyri kafi olmasinin ve elecede dogum zamani qadinlar arasinda olum hallarinin bas vermesinin sebebidir Malyariyanin profilaktikasi ve onun ilkin mualicesi bir cox heyati xilas ede biler Onemli faktlar 1 Malyariya xesteliyi anofelos agcaqanadinin sancmasi neticesinde oturulur Agcaqanad sancmasindan en yaxsi mudafie usulu yatarken tovsiye edilmis insektisid hopdurulmus agcaqanadlardan qoruyan xususi tordan micetkendan istifade etmekdir 2 Malyariya xesteliyinin yayildigi yerlerde usaqlar hemin xesteliye yoluxma riskine meruz qalir Qizdirmadan eziyyet ceken usaq derhal tecrubeli tibb iscisi terefinden muayine edilmeli ve tez bir zaman erzinde muvafiq mualice kursu kecmelidir 3 Malyariya hamile qadinlar ucun hedden artiq tehlukelidir Malyariya xesteliyinin yayildigi erazilerde qadinlar tibb iscisi terefinden tovsiye olunmus malyariyaya qarsi olan hebleri qebul etmekle malyariyanin qarsisini ala bilerler 4 Malyariyadan eziyyet ceken usaqlara ve elece de mualice kecen sexslere bol qida ve su vermek teleb olunur 5 Aileler ve ictimaiyyet agcaqanadlarin coxalmasina manecilik ederek malyariyanin qarsisini ala bilerler Elave melumat 1 Malyariya xesteliyi anofelos agcaqanadinin sancmasi neticesinde oturulur Agcaqanad sancmasindan en yaxsi mudafie usulu yatarken tovsiye edilmis insektisid hopturulmus agcaqanadlardan qoruyan xususi tordan istifade etmekdir Đctimaiyyetin butun uzvleri agcaqanad sancmasindan mudafie olunmalidirlar kicik yasli usaqlar ve elece de hamile qadinlar ucun bu cur mudafie daha boyuk ehemiyyet kesb edir ve o agcaqanadlarin xususile aktiv olduqlari gunesin batmasi ve gunun cixmasi arasindaki zaman muddetinde daha semereli temin olunmalidir Tovsiye edilen insektisidler hopturulmus agcaqanadlardan qoruyan torlar perdeler ve elece de hesirler onlarin uzerine qonan agcaqanadlari mehv edir Daimi olaraq insektisidle hopturulmus perde tor ve hesirlerden istifade etmek tovsiye olunur Adeten torlarin tekrar hopturulmasi yagislarin baslanmasi ile alti aydan bir elece de her ucuncu yuyulmadan sonra aparilmalidir Tecrubeli tibb iscileri size tehlukesiz insektisidler ve elece de onlarin tekrar hopdurulmasi qrafiki haqda dolgun melumat teqdim ede bilerler Korpeler ve azyasli usaqlar insektisidle emal olunmus agcaqanadlardan qoruyan xususi torlar altinda yatmalidirlar Bu cur torlarin bahali olduqlari teqdirde aile en azindan bir boyuk tor elde etmelidir ve ailede olan butun azyasli usaqlar onun altinda yata bilerler Sudemer korpeler torlarin altinda oz analari ile birge yatmalidir Uzerine insektisid hopdurulmus agcaqanadlardan qoruyan xususi torlardan il boyu hetta agcaqanadlarin nisbeten az olduqlari dovrlerde bele istifade olunmalidir Agcaqanadlardan qoruyan xususi torlarin olmadigi teqdirde komeyinize diger tedbirin gorulmesi gele biler Pencere ve qapilardan uzerine tovsiye olunmus insektisid hopdurulmus perde parca ve yaxud da hesirleri asmaq olar Pencere ve qapilarin uzerinden sirmalar salina biler Agcaqanadlara qarsi spirallardan ve yaxud da diger fumiqantlardan istifade etmek olar Qaranliq dusdukde el ve ayaqlari orten paltarlar geyile biler uzun qollu koynekler ve uzun etekli salvar ve ya yubkalar Usaqlar ve elece de hamile qadinlar ucun bu xususi ehemiyyet kesb edir 2 Malyariyanin genis yayildigi erazilerde usaqlar yoluxma tehlukesine meruz qalirlar Qizdirmadan eziyyet ceken usaq derhal tibb iscisi terefinden muayine edilmeli ve ona tez bir zaman erzinde malyariya xesteliyine qarsi muvafiq mualice teyin edilmelidir Aile uzvleri arasinda ve ozellikle azyasli usaqlarda qidadan imtina qusma sustluk ve yaxud da urpesmeler musahide olundugu teqdirde malyariya xesteliyi texmin oluna biler Malyariya terefinden toredilmesi guman olunan qizdirmadan eziyyet ceken usaqlar derhal tibb iscisi terefinden tovsiye edilmis malyariya mualicesinden kecmelidir Malyariya qizdirmasi olan usaqlar gun erzinde mualice olunmadiqlari teqdirde bu cur hallar olum ile neticelene biler Tibb iscisi xestelenmis sexslere mualicenin optimal usulu ve elece de onun davamiyyeti haqqinda meslehet vermelidir Qizdirmanin tez bir zamanda kecib getmesine baxmayaraq malyariya xesteliyinden eziyyet ceken usaq tam mualice kursu kecmelidir Bu cur mualicenin tamamlanmadigi teqdirde malyariya xesteliyi daha agir forma ala biler ve sonradan onun mualicesi hedden artiq cetin olacaqdir Eger mualiceden sonra malyariya simptomlari yene de ortaya cixarsa usaq tibbi yardimin gosterilmesi uzre poliklinikaya ve ya xestexanaya goturulmelidir Problemin sebebi asagidakilardan biri ola biler Usaq kifayet miqdarda derman vasitelerini qebul etmir Usaqda malyariyadan ferqlenen diger xestelik vardir Malyariya derman vasitesinin tesirine dozumludur ve diger derman vasitesinin istifade edilmesi zeruridir Qizdirmadan eziyyet ceken usaqlar xesteliyin kecmesine kimi soyudulmalidirlar Sunger vasitesile surtme ve yaxud da iliq soyuq olmayan suda cimizdirme Usaq qalin geyindirilmemeli ve yaxud da onun ustu yalniz bir yorgan ile ortulmelidir 3 Malyariya hamile qadinlar ucun hedden artiq tehlukelidir Malyariya xesteliyin genis vuset aldigi bolgelerde hamile qadinlar tibb iscisinin tovsiye etdiyi malyariyaya qarsi hebleri qebul etmekle onun qarsisini ala bilerler Hamile qadinlar diger qadinlara nisbeten daha cox malyariya tehlukesine meruz qalirlar Bu xestelik hamilelik dovru ucun boyuk tehluke kesb edir ilk hamilelik dovrunde bu tehluke daha ciddi xarakter dasiyir O anemiyanin qanin azalmasi agir formasinin ortaya cixmasinin usaq salmanin olu dolun dogulmasinin ve ya vaxtindan evvel dogumun bas vermesinin sebebi ola biler Hamilelik dovru erzinde malyariya xesteliyinden eziyyet cekmis analarin korpeleri adeten qeyri kafi beden kutlesine malik olurlar ve bu sebebden de heyatlarinin ilk ili erzinde infeksiyalara ve olume daha cox meruz qalirlar Hekimin meslehetine muvafiq olaraq hamile qadinlar hamilelik dovru erzinde malyariyaya qarsi heblerden istifade etmelidirler Hamilelik dovru erzinde butun heblerin qebulu da oz novbesinde tehlukesiz deyil Tibbi sanitar iscisi hansi nov derman vasitelerinin daha optimal olmasina dair meslehet vermelidir Agcaqanad sancmasinin qarsisinin alinmasi meqsedile hamile qadinlar vaxtasiri olaraq uzerine insektisid hopdurulan agcaqanad lardan qoruyan xususi torlar altinda yatmalidirlar Olum hallarinin qarsisinin alinmasi meqsedile malyariya elametleri ve simptomlari olan hamile qadinlar lazimi ve texiresalinmaz mualice olunmalidirlar Malyariya ile xestelenmis hamile qadinlar hekimden demirin ve A vitamininin elave seklinde verilmesini sorgu etmelidirler 4 Malyariyadan eziyyet ceken usaqlara ve elece de mualice kecen sexslere bol qida ve su vermek teleb olunur Malyariya enerji serfi ile musayiet edilir ve usagin orqanizminden ter ile birlikde boyuk hecmde maye xaric olunaraq itirilir Su itkisi ve elecede qida catismazligin qarsisinin alinmasi meqsedile usaga vaxtasiri olaraq su ve yemek teklif etmek lazimdir Korpenin vaxtasiri olaraq emizdirilmesi su itkisinin qarsisini alir ve usaga infeksiyalar ve o cumleden malyariya ile mubarize etmeye komek edir Malyariyadan eziyyet ceken usaqlari mumkun qeder tez emizdirmek lazimdir Malyariya ile xestelenme hallari tez tez bas verdikde bu usaqlarin boyumesini leng edir ve beyin inkisafina manecilik toredir elece de ekser hallarda anemiyanin yaranmasina sebeb olur Bir nece defe malyariya ile xestelenmis usagi anemiyanin olub olmamaginin yoxlanilmasi meqsedile muayineden kecirmek teleb olunur 5 Aileler ve ictimaiyyet agcaqanadlarin coxalmasina manecilik ederek malyariyanin qarsisini ala bilerler Agcaqanadlar durgun suyun movcud oldugu yerlerde meselen golmecelerde nohurlarda bataqliqlarda calalarda arxlarda ve elece de yas otluqlarda ve kolluqlarda coxalirlar Bundan savayi onlar caylar boyu ve elece de icerisinde su olan qablarin rezervuarlarin icerisinde ve hemcinin celtik tarlalarinda coxala bilerler Agcaqanadlarin sayi asagidaki usullarla azaldila biler Su yigilmis erazilerin qurudulmasi ve ya doldurulmasi Su cenlerinin ve qablarinin qapaqlarla ortulmesi Evlerin etrafindaki erazilerin kolluqlardan temizlenmesi Malyariya butun ictimaiyyete tesir gosterir Agcaqanadlarin coxala bilecekleri yerlerinin azaldilmasi ve elece de agcaqanadlardan qoruyan torlarin insektisidlerle hopturulmasi meqsedile her kes birge sekilde sey gostermelidir Đctimaiyyet malyariyanin qarsisinin alinmasi ve onun nezaretde saxlanilmasi ile elaqedar yardimin elde edilmesi istiqametinde butun sehiyye iscilerini ve siyasi liderleri komek gostermeye devet etmelidir MenbeDisease Ontology ing 2016

Nəşr tarixi: İyun 16, 2024, 22:44 pm
Ən çox oxunan
  • Noyabr 27, 2024

    Böyük Zelenes adası

  • Oktyabr 31, 2024

    Böyük Malta mühasirəsi

  • Oktyabr 05, 2024

    Böyük Hesse hersoqluğu

  • September 29, 2024

    Böyük Şərqi Yaponiya Zəlzələsinin Dağıntıları Kesennuma Şəhər Memorial Muzeyi

  • September 29, 2024

    Böyük Şərqi Yaponiya Zəlzələsi və Nüvə Fəlakəti Memorial Muzeyi

Gündəlik

  • Ədliyyə Nazirliyi (Azərbaycan)

  • Hillə

  • Hizbullah–İsrail münaqişəsi (2023–hal-hazırda)

  • Səmayə Piriyeva

  • Ledenika mağarası

  • İngilis dili

  • 17 dekabr

  • Türkiyə

  • 17 dekabr

  • 2024

NiNa.Az - Studiya

  • Vikipediya

Bülletendə Qeydiyyat

E-poçt siyahımıza abunə olmaqla siz həmişə bizdən ən son xəbərləri alacaqsınız.
Əlaqədə olmaq
Bizimlə əlaqə
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Bütün hüquqlar qorunur.
Müəllif hüququ: Dadaş Mammedov
Yuxarı